Είσοδος Ιστορία Δυναστείες-Αυτοκράτορες Χρονολόγιο
Κεφάλαιο 7 Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (15ος -18ος αι.)
Ι. ΟΙ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

1. Οι ανακαλύψεις



 

1. Οι Ανακαλύψεις

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

Τα κίνητρα και οι προϋποθέσεις, σ. 110

Τα εξερευνητικά ταξίδια, σ. 110

Η τύχη των προκολομβιανών πολιτισμών, σσ. 110-111

Συνέπειες των ανακαλύψεων, σσ. 111-112

Υποστηρικτικό υλικό:

-Χάρτες, σσ. 108 και 112 του σχ. βιβλίου

-Πηγή, εικόνα και γράφημα δημογραφικής εξέλιξης της σ. 111 του σχολ. βιβλίου, για να διαπιστωθεί η συμπεριφορά των Ευρωπαίων στους γηγενείς της αμερικανικής ηπείρου.

-Γράφημα τιμών της σ. 111, σχεδιάγραμμα της σ. 112 του σχολ. βιβλίου και άλλες πηγές και εικόνες για να διαπιστωθούν οι συνέπειες των ανακαλύψεων για την οικονομία και την κοινωνία της Ευρώπης.

Προτεινόμενη δραστηριότητα:

-Συζήτηση για τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων απέναντι στους γηγενείς κατοίκους της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής.

 2 ώρες 

 

Διδακτικοί στόχοι

1. Να γνωρίσουν οι μαθητές το φαινόμενο των ανακαλύψεων των νέων χωρών

2. Να προσδιορίσουν και να εκτιμήσουν τις άμεσες και απώτερες συνέπειες που είχαν για την παγκόσμια ιστορία.

 

Επισημάνσεις για την πορεία διδασκαλίας

Η χρήση χάρτη στο μάθημα της Ιστορίας είναι βέβαια αυτονόητη διδακτική ενέργεια, στην περίπτωση όμως των Ανακαλύψεων είναι εμφανές ότι αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα.

• Η αφόρμηση της διδασκαλίας μπορεί να γίνει από το παράθεμα Τα πλούτη της Ιαπωνίας.

• Ο πρώτος στόχος συνίσταται στο να γνωρίσουν και να κατανοήσουν το φαινόμενο των Ανακαλύψεων με άξονες αναφοράς τις επιμέρους ενότητες: τα κίνητρα, οι προϋποθέσεις, τα εξερευνητικά ταξίδια και η γέννηση ενός νέου Κόσμου.

Οι μαθητές είναι σε θέση να επισημάνουν τις τέσσερις κατηγορίες κινήτρων που ώθησαν (οικονομικά, πολιτικά, θρησκευτικά, επιστημονικά) στις ανακαλύψεις μελετώντας τα παραθέματα Τα πλούτη της Ιαπωνίας και Οι στόχοι του Ερρίκου του θαλασσοπόρου (πρόσθετο παράθεμα).

Η συμβολή των τεχνικών εξελίξεων στον τομέα της ναυσιπλοΐας υπήρξε αποφασιστική. Χωρίς αυτές θα ήταν πολύ δύσκολες ή αδύνατο οι εξερευνήσεις και οι ανακαλύψεις νέων χωρών. Η συζήτηση μπορεί να αρχίσει με την επίδειξη σχετικών εικόνων και την επεξήγηση του λειτουργικού ρόλου των τεχνικών μέσων πλεύσης και προσανατολισμού.

Στη συνέχεια θα εξηγηθεί με συζήτηση και αξιοποιώντας το αντίστοιχο υποστηρικτικό υλικό: γιατί η Ισπανία και η Πορτογαλία πρωτοστάτησαν στις Ανακαλύψεις, γιατί ακολούθησαν διαφορετικές κατευθύνσεις για την ανακάλυψη της Ασίας. Να τονισθεί ότι οι Ανακαλύψεις είχαν πρωτίστως οικονομικά κίνητρα, γεγονός που καθόρισε τις ενέργειες των Πορτογάλων και των Ισπανών

• Ο δεύτερος διδακτικός στόχος, δηλ. ο προσδιορισμός και η εκτίμηση των άμεσων και απώτερων συνεπειών που είχαν οι Ανακαλύψεις, είναι πολύ σημαντικός και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (βλ. σχετικό υποστηρικτικό υλικό).

 

Πρόσθετα Παραθέματα

1. Οι στόχοι του Ερρίκου του Θαλασσοπόρου

Ήθελε να μάθει ποιες χώρες υπήρχαν πέρα από τα Κανάρια νησιά και από το ακρωτήριο Μπαγιατόρ. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι αν σ’ αυτές τις χώρες βρίσκονταν χριστιανικοί πληθυσμοί ή κάποια λιμάνια που μπορούσαν να πλησιάσουν χωρίς κίνδυνο, θα μπορούσαν να φέρουν στο βασίλειο πολλά και φθηνά προϊόντα. Ο τρίτος λόγος ήταν ότι θα έστελνε τους άνδρες του με σκοπό να πληροφορηθεί μέχρι πού έφθανε η δύναμη των απίστων. Ο τέταρτος λόγος υπήρξε ο εξής: θα ήθελε να μάθει αν’ σ’ εκείνες τις περιοχές υπήρχαν μερικοί ηγεμόνες χριστιανοί αρκετά ισχυροί για να τον βοηθήσουν εναντίον των απίστων. Ο πέμπτος λόγος ήταν η μεγάλη του επιθυμία να συντελέσει στην ενίσχυση της χριστιανικής πίστης και να οδηγήσει στον χριστιανισμό όλες τις ψυχές που ήθελαν να σωθούν.

 

Gomes Eanes de Azurara, Χρονικά της ανακάλυψης και κατάκτησης της Γουινέας, 1543

 

2. Ο πρώτος περίπλους της γης από τον Μαγγελάνο και τον Ελ Κάνο (1519-1521)

Ο Μαγγελάνος ξεκίνησε το 1519 από τη Σεβίλλη με πέντε πλοία με κατεύθυνση τη Νότια Αμερική. Αφού παρέπλευσε το νοτιότερο άκρο της Αμερικής, την Παταγονία, ανοίχθηκε στη Θάλασσα του Νότου, την οποία λόγω της ηρεμίας της ονόμασε Ειρηνικό Ωκεανό. Στη συνέχεια αντί να ακολουθήσει την πορεία προς τα Νησιά των Μπαχαρικών, στράφηκε προς το νησιωτικό σύμπλεγμα, που ονομάστηκε αργότερα Φιλιππίνες. Εκεί σκοτώθηκε από τους Ιθαγενείς το 1521, κατόρθωσε όμως ο συνεργάτης του Ελ Κάνο να γυρίσει μόλις με ένα πλοίο και δεκαοκτώ άνδρες στην Ισπανία τον ίδιο χρόνο, περνώντας από το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας.

 

Σχολιασμός του υποστηρικτικού υλικού και διδακτική αξιοποίησή του

1. Παραθέματα στο β.μ.

• Το πρώτο παράθεμα Τα πλούτη της Ιαπωνίας προέρχεται από Το Βιβλίο των θαυμάτων του Μάρκο Πόλο. Το βιβλίο αυτό, όπου ο Βενετός έμπορος αφηγείται με μυθιστορηματικό τρόπο τις αναμνήσεις του από το μακροχρόνιο (1271-1295) ταξίδι του στην Ασία, εξήπτε για αιώνες τη φαντασία για περιπέτεια και τον πόθο για πλουτισμό των Ευρωπαίων. Το συγκεκριμένο απόσπασμα δίνει μια εικόνα για τα πλούτη της Ανατολής. Οι δυσχέρειες και οι κίνδυνοι της μεταφοράς των αγαθών αυτών αποτελούν πρόκληση για τους επίδοξους εξερευνητές.

• Ο Χριστόφορος Κολόμβος έφτασε στα νησιά της Κεντρικής Αμερικής τον Οκτώβριο του 1492. Πιστεύοντας όμως στη σφαιρικότητα της γης νόμιζε ότι έφτασε στην Ασία και γι' αυτό στο απόσπασμα αυτό Ο Χριστόφορος Κολόμβος πλέει προς την Κούβα από το Ημερολόγιο Καταστρώματος (δεύτερο παράθεμα) ταυτίζει εσφαλμένα το νησί Κούβα με την Ιαπωνία.

• Το τρίτο παράθεμα προέρχεται από τη Σύντομη αναφορά για την καταστροφή των Δυτικών Ινδιών του επισκόπου Λας Κάζας (1474-1566). Στο απόσπασμα Ο ειρηνικός χαρακτήρας των Ινδιάνων και η απάνθρωπη συμπεριφορά των κατακτητών ο συγγραφέας περιγράφει με ρεαλιστικό τρόπο αφενός τον φιλειρηνικό χαρακτήρα των ιθαγενών της Αμερικής και αφετέρου την απάνθρωπη συμπεριφορά των κατακτητών Ισπανών απέναντι σ' αυτούς.

 

2. Πρόσθετα παραθέματα

• Το πρώτο πρόσθετο παράθεμα είναι απόσπασμα από τα Χρονικά της ανακάλυψης και κατάκτησης της Γουινέας (1543) του χρονογράφου των θαλασσοπόρων Gomes Eanes de Azurara, όπου καταγράφονται τα κίνητρα των Ανακαλύψεων. Οι μαθητές θα πρέπει να τα επισημάνουν.

• Το δεύτερο πρόσθετο παράθεμα Ο πρώτος περίπλους της γης από τον Μαγγελάνο και τον Ελ Κάνο (1519-1521) λειτουργεί ως συμπληρωματική πληροφορία για το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός

 

3. Εικονογραφικό υλικό στο β. μ

• Ο χάρτης Οι Ευρωπαίοι ανακαλύπτουν τον κόσμο στην αρχή του κεφαλαίου προσφέρεται για τη δημιουργία εποπτείας όσον αφορά το σύνολο των Ανακαλύψεων.

• Με αφετηρία την επίδειξη εικόνων (πυξίδα, αστρολάβος, πορτολάνος, καραβέλα) να εκτιμηθεί η συμβολή των νέων ναυτικών τεχνικών, της γεωγραφικής θέσης και των μεγάλων λιμανιών στις ανακαλύψεις. Ο αστρολάβος είναι όργανο προσδιορισμού του γεωγραφικού πλάτους με βάση την παρατήρηση των άστρων. Να σημειωθεί ότι ο πορτολάνος δεν είναι ένας απλός γεωγραφικός χάρτης: περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τους ναυτικούς, όπως τις ακτές και τα λιμάνια κάθε περιοχής, το γεωγραφικό μήκος και πλάτος. Ειδικότερα, όσον αφορά την καραβέλα, πρέπει να τονιστεί ότι διέθετε μεγάλη επιφάνεια πανιών με τριγωνικό και με τετράγωνο σχήμα που της επέτρεπαν να κάνει γρήγορους ελιγμούς, να αναπτύσσει μεγάλη ταχύτητα, να αξιοποιεί πλάγιους ή μεταβλητούς ανέμους και να προχωρεί ακόμα και όταν αυτοί είναι αντίθετοι.

• Η εικόνα: Ο Κορτές (ένας από τους αρχηγούς των Ισπανών κατακτητών) με το στρατό του κατευθύνεται προς την πρωτεύουσα των Αζτέκων Τλαξκάλα (Μεξικό) σε συνδυασμό με τα σχετικά παραθέματα τονίζει τον κατακτητικό χαρακτήρα της παρουσίας των Ισπανών στην Αμερική.

• Ο διδάσκων να δείξει στον χάρτη: Οι Ευρωπαίοι ανακαλύπτουν τον κόσμο τον γεωγραφικό χώρο όπου έδρασαν οι Προκολομβιανοί πολιτισμοί.

• Η εισαγωγή πολύτιμων μετάλλων αύξησε βέβαια τον πλούτο της Ισπανίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ταυτόχρονα όμως είχε και αρνητικές συνέπειες, αφού προκάλεσε την υποτίμηση του νομίσματος και την αύξηση των τιμών. Χαρακτηριστικός είναι ο πίνακας Η εξέλιξη των τιμών στον οποίο φαίνεται καθαρά η ανοδική τάση της τιμής των αγαθών. Συγκεκριμένα, ο πίνακας αφορά βασικά είδη καρυκευμάτων και τη ζάχαρη, που λογικά μετά τις ανακαλύψεις και το άνοιγμα των αγορών έπρεπε να πωλούνται φθηνότερα. Αντίθετα όμως οι τιμές τους αυξήθηκαν υπερβολικά και μάλιστα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, λόγω της υποτίμησης του νομίσματος.

• Στο χάρτη: Πορτογαλικές και Ισπανικές αποικίες φαίνεται η γραμμή διανομής (Συνθήκη της Τορντεζίλας 1494) των αποικιών μεταξύ Πορτογαλίας και Ισπανίας

• Ο πίνακας: Η Ευρώπη κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου περιγράφει με παραστατικό τρόπο τον χαρακτήρα των οικονομικών σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και Νέου Κόσμου μετά τις Ανακαλύψεις.

 

Υποδείξεις για τις απαντήσεις στις ερωτήσει του β. μ.

• Η πρώτη και η δεύτερη ερώτηση αναφέρονται Στα πλούτη της Ιαπωνίας, όπως τα περιγράφει ο Μάρκο Πόλο. Τα αναφερόμενα προϊόντα ήταν περιζήτητα και πανάκριβα στην Ευρώπη, γιατί αφενός οι ποσότητες που μπορούσαν να μεταφερθούν εκεί ήταν μικρές και αφετέρου το κόστος μεταφοράς τους ήταν πολύ μεγάλο λόγω της απόστασης και των κινδύνων. Ο Μάρκο Πόλο δεν πίστευε ότι ήταν δυνατό με τα μέσα της εποχής του να φθάσουν ποτέ τα αγαθά της Ανατολής στην Ευρώπη. Ωστόσο όμως κατά την περίοδο των Ανακαλύψεων τα δεδομένα δεν ήταν απαγορευτικά και οι σχετικές φράσεις του Μάρκο Πόλο λειτούργησαν ως πρόσκληση και πρόκληση.

• Για την τρίτη και τέταρτη ερώτηση (Ο Χριστόφορος Κολόμβος πλέει προς την Κούβα), βλ. Επισημάνσεις για την πορεία διδασκαλίας και Σχολιασμό υποστηρικτικού υλικού.

• Η πέμπτη ερώτηση αναφέρεται στη δημογραφική φθορά του πληθυσμού της Κεντρικής Αμερικής. Βλ. Σχολιασμό υποστηρικτικού υλικού.

• Η έκτη ερώτηση αφορά την εξέλιξη των τιμών των καρυκευμάτων. Βλ. Σχολιασμό υποστηρικτικού υλικού.

• Οι δύο τελευταίες ερωτήσει είναι ενσωματωμένες στον πίνακα: Η Ευρώπη κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου. Οι αντίστοιχες απαντήσεις συνάγονται εύκολα από τη μελέτη του πίνακα.

2. Ερωτήσεις στο τέλος της διδακτικής ενότητας στο β.μ.

• Πρώτη ερώτηση: Βλ. αφήγηση, Επισημάνεις για την πορεία διδασκαλίας και Σχολιασμό του υποστηρικτικού υλικού και διδακτική αξιοποίησή του.

• Δεύτερη ερώτηση: Βλ. Επισημάνσεις για την πορεία διδασκαλίας και Σχολιασμό του υποστηρικτικού υλικού και διδακτική αξιοποίησή του. Οι Ανακαλύψεις συνδέονται άμεσα με τη σφαιρικότητα της γης (γεωγραφία), με την εξέλιξη της τεχνολογίας (πυξίδα, αστρολάβος), της αστρονομίας και των μαθηματικών (πυξίδα, αστρολάβος) της φυσικής και της ναυπηγικής (καραβέλα).

 

 

πάνω

 




Όροι – κλειδιά της ενότητας
Μάρκο Πόλο, τεχνικά μέσα, Πορτογαλία-Ισπανία, εξερευνητικά ταξίδια, προκολομβιανοί πολιτισμοί, παγκόσμιο εμπόριο

Τα κίνητρα και οι προϋποθέσεις

Διάβασε για τον Μάρκο Πόλο Βικιπαίδεια
για τον δρόμο του μεταξιού Βικιπαίδεια
Πόλο Ο δρόμος του μεταξιού

σχόλιο  Ήδη από το τέλος του μεσαίωνα ευρωπαίοι έμποροι, όπως ο βενετός Μάρκο Πόλο, αναζητούσαν χρυσό, καρυκεύματα και αρώματα στην Ανατολή ακολουθώντας τον δρόμο του μεταξιού.

σχόλιο Όμως, η αποκοπή του δρόμου αυτού, κατά τον 15ο αι., αρχικά από τους Άραβες και ύστερα από τους Οθωμανούς ανάγκασε τους Ευρωπαίους να αναζητήσουν πρόσβαση στις αγορές της Ανατολής από τη θάλασσα. Τα οικονομικά κίνητρα, ωστόσο, δεν ήταν τα μοναδικά. Υπήρχαν και άλλα, όπως πολιτικά, θρησκευτικά και επιστημονικά: οι φιλοδοξίες ηγεμόνων, η διάδοση του χριστιανισμού και η ροπή του ανθρώπου προς τη γνώση.

Τα πλούτη της Ιαπωνίας

Στα νησί αυτό καθώς και στα άλλα γύρω δεν υπάρχει φυτό που να μην ευωδιάζει και να μη χρησιμεύει σε κάτι, όπως η αλόη για να αρκεστούμε σ' αυτήν. Υπάρχουν επίσης πολλά ακριβά καρυκεύματα διαφόρων ειδών...Το χρυσάφι βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες, το ίδιο και οι πολύτιμοι λίθοι. Πραγματικά είναι αξιοθαύμαστο πόσο φθηνά είναι το χρυσάφι και τα άλλα πανάκριβα προϊόντα στα νησιά αυτά. Μόνο που το ταξίδι είναι πάρα πολύ μακρινό και επικίνδυνο.
Από Το Βιβλίο των Θαυμάτων του Μάρκο Πόλο, κεφ.162, 167, στο Marco Polo, Le devisement du monde, Le livre des marveilles, t.II, La Decouverte/Maspero, Παρίσι,1983, 412.
● Γιατί τα προϊόντα που αναφέρει ο Μάρκο Πόλο ήταν περιζήτητα και πανάκριβα στην Ευρώπη;

● Διάβασε με προσοχή τις φράσεις «Μόνο που...επικίνδυνο». Τι εννοούσε ο Μάρκο Πόλο και πώς το διάβασαν οι Ευρωπαίοι της περιόδου των ανακαλύψεων;

σχόλιο Από τον 13ο αι. τα ταξίδια άρχισαν να γίνονται σταδιακά ευκολότερα και ασφαλέστερα χάρη σε μια σειρά νέων τεχνικών μέσων: της πυξίδας, του αστρολάβου, που ήταν όργανο προσδιορισμού του γεωγραφικού πλάτους με βάση την παρατήρηση των άστρων, και των πορτολάνων, που ήταν ναυτικοί χάρτες. Παράλληλα, ένας νέος τύπος πλοίου, η καραβέλα, συνδύαζε χωρητικότητα, ταχύτητα και ασφάλεια.

Διάβασε για την πυξίδα Βικιπαίδεια, τον αστρολάβο Βικιπαίδεια, τους πορτολάνους Βικιπαίδεια, την καραβέλα Βικιπαίδεια, τον Κολόμβο Βικιπαίδεια, τον Μαγγελάνο Βικιπαίδεια


πυξίδα Αστρολάβος πορτολάνος Καραβέλα

Αν προστεθεί στις καινοτομίες αυτές και η αντίληψη για τη σφαιρικότητα της γης που κέρδιζε συνεχώς έδαφος, οι Ευρωπαίοι ήταν τώρα έτοιμοι για τη μεγάλη περιπέτεια των ανακαλύψεων..

Αστρολάβος του Jean Fusoris, Παρίσι 1400 μ.Χ.
Πορτολάνος Πορτολάνος της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, περ. 1320-1350
Εφοδιάζοντας μια καραβέλα Εφοδιάζοντας μια καραβέλα (Εκπαιδευτικό παιχνίδι, Συλλογές έργων Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Τα εξερευνητικά ταξίδια

σχόλιο Οι Πορτογάλοι, επιδιώκοντας να ανακαλύψουν δρόμο προς τις Ινδίες πλέοντας γύρω από την Αφρική, οργάνωσαν αλλεπάλληλες εξερευνητικές αποστολές. Τελικά ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε, όταν ο Βάσκο ντε Γκάμα (1469-1524)  έφθασε το 1498 στο Κάλικουτ των Ινδιών.

Βάσκο ντα Γκάμα Βάσκο ντα Γκάμα

Ο Χριστόφορος Κολόμβος πλέει προς την Κούβα

Παρασκευή 26 Οκτωβρίου (1492). Από εδώ που έχουμε αγκυροβολήσει θα βάλω πλώρη για την Κούβα. Αν κρίνω από τις πληροφορίες των Ινδιάνων ότι το νησί αυτό έχει μεγάλη έκταση και είναι προικισμένο με αφθονία χρυσού και πολύτιμων λίθων, πρόκειται σίγουρα για την Ιαπωνία.
Από το Ημερολόγιο Καταστρώματος του Χριστόφορου Κολόμβου,1492, στο Valentino Pompiani, Giornale di Bordo di Cristoforo Colombo (1492-93), Μιλάνο 1939, 116,120.
● Σε ποια περιοχή νομίζει ότι έφτασε ο Κολόμβος και από πού επηρεάστηκε;
● Ποια επίδραση είχαν στον Κολόμβο οι διηγήσεις του Μάρκο Πόλο;

σχόλιο Κολόμβος Αντίθετα με τους Πορτογάλους, ο Χριστόφορος Κολόμβος  (1451-1506), γενουάτης θαλασσοπόρος στην υπηρεσία του βασιλιά της Ισπανίας, πεπεισμένος ότι η γη είναι σφαιρική, επιχείρησε να φθάσει στην Ασία πλέοντας δυτικά. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ταξιδιών του (1492-1504) ανακάλυψε νησιά και ηπειρωτικές περιοχές της κεντρικής Αμερικής. Ο ίδιος όμως πίστευε ότι είχε φτάσει στις Ινδίες.

σχόλιο Αποκορύφωμα των ανακαλύψεων υπήρξε ο πρώτος περίπλους (1519-1522) της γης από τον Φερδινάνδο Μαγγελάνο  (1480-1521), Πορτογάλο στην υπηρεσία του βασιλιά της Ισπανίας. Έτσι αποδείχθηκε για πρώτη φορά ότι η γη είναι σφαιρική.

Το ταξίδι του Μαγγελάνου Το ταξίδι του Μαγγελάνου (Εικονική περιήγηση)

Η γέννηση ενός Νέου Κόσμου

σχόλιο Οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί κατέκτησαν με τη βία τις περιοχές που ανακάλυψαν. Ειδικότερα οι τελευταίοι, επιδεικνύοντας απάνθρωπη σκληρότητα, εξαφάνισαν τους λεγόμενους προκολομβιανούς πολιτισμούς  της κεντρικής και νότιας Αμερικής.

Βικιπαίδεια Προκολομβιανοί πολιτισμοί
Προκολομβιανή Τέχνη Προκολομβιανή Τέχνη (Μουσείο Μπενάκη)

110

σχόλιο Αφού μετέτρεψαν με τον τρόπο αυτό τις νέες χώρες σε αποικίες, τις μοίρασαν μεταξύ τους με τη Συνθήκη της Τορντεζίλας (1494). Έτσι δημιουργήθηκαν δύο αντίστοιχες αποικιακές αυτοκρατορίες, η πορτογαλική και η ισπανική. Από τα τέλη όμως του 16ου αιώνα η Ολλανδία, η Αγγλία και η Γαλλία άρχισαν να διεκδικούν μερίδιο από τις αποικίες με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ανταγωνισμοί και συγκρούσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.

O ειρηνικός χαρακτήρας των Ινδιάνων και η απάνθρωπη συμπεριφορά των κατακτητών

Ενώ οι Ινδιάνοι είχαν φιλικά αισθήματα, οι Ευρωπαίοι εισέβαλαν στις περιοχές της Αμερικής σαν πεινασμένοι λύκοι. Οι λόγοι για τους οποίους σκοτώθηκαν τόσο πολλοί ιθαγενείς είναι οι εξής: Πρώτο, γιατί οι Ευρωπαίοι που έφτασαν εδώ, είχαν την πεποίθηση ότι, επειδή οι ντόπιοι δεν πίστευαν στη χριστιανική θρησκεία, νομιμοποιούνταν να τους σκοτώνουν ή να τους αιχμαλωτίζουν. Δεύτερο, οι ιθαγενείς αυτοί ήταν οι πιο ήσυχοι και οι πιο ειρηνικοί άνθρωποι του κόσμου, εντελώς άοπλοι. Τρίτο, πρέπει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα αυτών που έχουν έρθει εδώ από την Ισπανία είναι ληστές, αποβράσματα της κοινωνίας, συρφετός κακοποιών.
Από τη Σύντομη Αναφορά για την καταστροφή των Δυτικών Ινδιών, 1552, του Επισκόπου Βαρθολομαίου Λας Κάζας (Las Casas), στο: H. Crieger, Die Neuzeit, Materiialien furden Geschichts unterwicht, Φραγκφούρτη, 41978, 28.

εικ1

Πηγή: P. Chaunu, L' Amerique et les Ameriques, Armand Colin, 1964, σ. 103-107.
• Πώς εξελίσσεται ο ιθαγενής πληθυσμός της Κεντρικής Αμερικής, Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την εξέλιξή του;

Η Ευρώπη και ο Νέος Κόσμος

Οι ανακαλύψεις προκάλεσαν ριζικές μεταβολές στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.

σχόλιο Με το άνοιγμα στους ωκεανούς το κέντρο της ευρωπαϊκής οικονομίας μετατοπίστηκε από τη Μεσόγειο στον Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα, όπου κατέληγαν οι υπερπόντιοι θαλάσσιοι δρόμοι. Τώρα νέα λιμάνια, όπως της Σεβίλλης, της Λισσαβόνας, της Αμβέρσας, απέκτησαν μεγαλύτερη οικονομική σπουδαιότητα από εκείνα της Βενετίας και της Γένουας.

Κορτές

Ο Κορτές (ένας από τους αρχηγούς των ισπανών κατακτητών) με τον στρατό του κατευθύνεται προς την πρωτεύουσα των Αζτέκων Τλαξκάλα (Μεξικό). Μικρογραφία του 16ου αι. Codex Ascatitlan.

1 Οι Αζτέκοι μέσα από τον «Φλωρεντιανό Κώδικα» του μοναχού Μπερναρδίνο ντε Σααγούν
1 Η αυτοκρατορία των Ίνκας (Δημιουργία: Gordon McEwan, Animator: Emma Carré, TED-Ed Animation)

εικ2

Η εξέλιξη των τιμών των καρυκευμάτων και της ζάχαρης στη Νυρεμβέργη, στο: H. Crieger, Die Neuzeit, Materiialien für den Geschichts unterwicht, Φραγκφούρτη, 41978, 30.

• Κανονικά η τάση των τιμών των καρυκευμάτων και της ζάχαρης έπρεπε να είναι πτωτική; Για ποιο λόγο; Παρατηρείται όμως αύξηση. Γιατί;
(Να συμβουλευτείς το σχεδιάγραμμα Η Ευρώπη Κέντρο του Παγκόσμιου Εμπορίου).

1 Οδηγός ανάγνωσης των στατιστικών ιστορικών πηγών (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)

σχόλιο Η εισαγωγή χρυσού και αργύρου στην Ευρώπη σε μεγάλες ποσότητες διεύρυνε τις ανταλλαγές και δημιούργησε νέες οικονομικές δραστηριότητες, όπως εμπορικές και τραπεζικές. Από αυτές επωφελήθηκε περισσότερο μια νέα κοινωνική τάξη, η αστική.

σχόλιο Η γνωριμία με νέους πολιτισμούς άρχισε να κλονίζει τις προκαταλήψεις και τις αξίες παρελθόντος. Παράλληλα το κλίμα της εποχής ευνόησε την ανάπτυξη ποικίλων επιστημονικών κλάδων, όπως της γεωγραφίας, της αστρονομίας, της ζωολογίας, της βοτανικής, της εθνολογίας και άλλων.

111

Χάρτης


σχόλιο Για τους λαούς των νέων χωρών οι επιπτώσεις των Ανακαλύψεων ήταν αρνητικές. Οι Ευρωπαίοι επιδόθηκαν στην εντατική εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών σε βάρος των ιθαγενών και επέβαλαν την αρχή των άνισων ανταλλαγών. Συγχρόνως θεώρησαν τους μη ευρωπαϊκούς λαούς ως υποδεέστερους και εκμεταλλεύσιμους. Η πολιτική αυτή κληροδότησε πολλαπλά προβλήματα στον κόσμο, όπως ήταν η δουλεία, η αποικιοκρατία, η υπανάπτυξη και η φτώχεια των τρίτων χωρών, τα οποία μας απασχολούν με διάφορες μορφές μέχρι σήμερα.

Γλωσσάριο «Μεγάλων Ανακαλύψεων» Γλωσσάριο «Μεγάλων Ανακαλύψεων» (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)
1 «Μνημείο των Ανακαλύψεων» (1960), Λισαβόνα, Πορτογαλία

εικ3

χρονολόγιο

 


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


1. Να αναφέρετε τα αίτια των ανακαλύψεων. Να τα συγκρίνετε με τα αντίστοιχα αποτελέσματα.

2. Να συζητήσεις με τους συμμαθητές σου τις επιστημονικές γνώσεις και τεχνολογικές εφευρέσεις που επέτρεψαν την πραγματοποίηση των υπερπόντιων ταξιδιών για τις ανακαλύψεις νέων χωρών. Να αξιοποιήσεις τις γνώσεις σου από τη φυσική, τη γεωγραφία, τα μαθηματικά και την τεχνολογία.