Περιεχόμενα 1. Η εποχή του Διαφωτισμού 2. Η αμερικανική επανάσταση 3. Η έκρηξη και η εξέλιξη της γαλλικής επανάστασης 4. H τελευταία φάση της γαλλικής επανάστασης 5. Ο ελληνισμός από τα μέσα του του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι. 6. Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη 7. Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες 8. Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827) 9. Πρώτες προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων για συγκρότηση κράτους 10. Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη 11. Τα επαναστατικά κύματα του 1830 και του 1848 στην Ευρώπη 12. Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης 13. Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης 14. Οι ενοποιήσεις της Ιταλίας και της Γερμανίας. Νέα εθνικά κράτη στα Βαλκάνια 15. Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί 16. Εξελίξεις στην αμερικανική ήπειρο, στην Κίνα και στην Ιαπωνία 17. Ο Ι. Καποδίστριας ως ως κυβερνήτης της Ελλάδας (1828-1831) 18. Από την άφιξη του Όθωνα (1833) έως την 3η Σεπτεμβρίου 1843 19. Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862) 20. Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) 21. Το κρητικό ζήτημα 22. Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα 24. Επιστήμες και στοχασμός στον κόσμο τον 19ο αιώνα 25. Τέχνες και Γράμματα στον κόσμο τον 19ο αιώνα 26. Πνευματική ζωή Γράμματα και Τέχνες στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα 27. Το κίνημα στο Γουδί 28. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική πολιτική της περιόδου 1910-1912 29. Οι βαλκανικοί πόλεμοι 30. Η Ελλάδα και τα Βαλκάνια αμέσως μετά τους βαλκανικούς πολέμους 31. Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α‘ Παγκόσμιου πόλεμου 32. Η Ελλάδα στον Α‘ Παγκόσμιο πόλεμο – Ο Εθνικός Διχασμός 33. Η ρωσική επανάσταση 34. Η λήξη του Α‘ Παγκόσμιου πόλεμου και οι μεταπολεμικές ρυθμίσεις 35. Οι διεκδικήσεις της Αντάντ και της Ελλάδας στην Οθωμανική αυτοκρατορία 36. Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου 37. Το τουρκικό εθνικό κίνημα 38. Ο μικρασιατικός πόλεμος 39. Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο 40. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια 41. Κοινωνικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 42. Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 43. Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 44. Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο 45. Τα προμηνύματα και τα αίτια του Β‘ Παγκόσμιου πόλεμου 46. Ο Β‘ Παγκόσμιος πόλεμος 47. Η συμμετοχή της Ελλάδας στον Β‘ Παγκόσμιο πόλεμο 48. Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρωση 49. Τα αποτελέσματα του Β‘ πόλεμου και η ίδρυση του ΟΗΕ 50. Η πολιτική διαίρεση της μεταπολεμικής Ευρώπης 51. Διπολισμός και ψυχρός Πόλεμος 52. Το τέλος της αποικιοκρατίας και η ανάδυση του Τρίτου Κόσμου 53. Η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών και η μεταψυχροπολεμική Ευρώπη 54. Ο εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Ο κυπριακός αγώνας 55. Όξυνση της πολιτικής κρίσης και η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 56. Η Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80 57. Η Ελλάδα κατά τη δεκαετία του ’80 58. Η Ελλάδα στη μεταψυχροπολεμική εποχή 59. Οι κυριότεροι σταθμοί στις προσπάθειες ενοποίησης της Ευρώπης 60. H Ελλάδα και οι διαδικασίες ενοποίησης της Ευρώπης. Η Ελλάδα κράτος-μέλος της ΕΈ 61. Επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις στον κόσμο τον 20ό αιώνα 62. Τέχνες στον κόσμο τον 20ό αιώνα 63. Η ποίηση και η πεζογραφία στον κόσμο τον 20ό αιώνα 64. Τα Γράμματα στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα 65. Οι Τέχνες στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα

Σχολικό βιβλίο Βιντεοπαρουσίαση

Η ελληνική μουσική τον 19^ο αιώνα (αρχείο ΕΡΤ) βίντεο

Η ενότητα δεν διδάσκεται!

Κύριες κατευθύνσεις της ελληνικής πνευματικής ζωής

Το στοιχείο που δέσποσε στην ελληνική πνευματική ζωή τον 19^ο αιώνα ήταν η προσπάθεια οικοδόμησης μιας εθνικής ταυτότητας κοινής για ολόκληρο τον ελληνισμό.

Έτσι, ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην ιστορία και στη λαογραφία. Οι απόψεις του Γερμανού ιστορικού Φαλμεράιερ, που υποστήριζε ότι οι Έλληνες του 19^ου αιώνα ελάχιστη σχέση είχαν με τους αρχαίους Έλληνες, έστρεψαν το ενδιαφέρον στην αναζήτηση της εθνικής συνέχειας. Οι Σπυρίδων Ζαμπέλιος και Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος υποστήριξαν ότι η συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα υπήρξε αδιάκοπη και, για να ενισχύσουν αυτή τη θέση, στράφηκαν στη μελέτη του Βυζαντίου. Έτσι, διαμορφώθηκε το τριμερές σχήμα της ελληνικής ιστορίας: αρχαία, βυζαντινή, νεότερη. Το σχήμα αυτό κυριαρχεί μέχρι σήμερα στην ελληνική ιστοριογραφία, ιδίως στη σχολική. Οι ίδιες ανάγκες ενίσχυσης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας οδήγησαν στη μελέτη της σύγχρονης λαϊκής ζωής και των λαϊκών εθίμων. Πρωτεργάτης υπήρξε ο Νικόλαος Πολίτης, θεμελιωτής της λαογραφίας στην Ελλάδα.

Στο πλαίσιο αυτό, το πανεπιστήμιο, που ιδρύθηκε το 1837, επιφορτίστηκε, εκτός από τις αυτονόητες λειτουργίες του, και με μια «αποστολή»: να εμφυσήσει στους ομογενείς «αλύτρωτους» φοιτητές του τις εθνικές αξίες, ώστε αυτοί να τις μεταδώσουν στις πατρίδες τους ως εκπαιδευτικοί και κληρικοί.

Γράμματα

Ο Διονύσιος Σολωμός και η Επτανησιακή Σχολή Κορυφαία μορφή των ελληνικών Γραμμάτων μέχρι και τα μέσα του 19^ου αι. υπήρξε ο Διονύσιος Σολωμός (1798-1857). Δημιουργός τού εμπνευσμένου από την επανάσταση του 1821 ποιήματος Ύμνος εις την Ελευθερίαν, που οι δύο πρώτες στροφές του μελοποιημένες από τον Νικόλαο Μάντζαρο αποτελούν τον εθνικό ύμνο των Ελλήνων, ο Σολωμός ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την ελληνική λαϊκή γλώσσα. Γύρω του σχηματίστηκε ένας κύκλος διανοουμένων (Γ. Τερτσέτης, Ι. Πολυλάς, Γρ. Μαρκοράς κ.ά.) που συμμερίζονταν τις απόψεις του και έμειναν γνωστοί ως Επτανησιακή Σχολή. Πλάι σε αυτούς, ξεχωριστές περιπτώσεις ήταν ο δημοκράτης καρμπονάρος Ανδρέας Κάλβος , ο οποίος άνοιξε με τον λυρισμό του νέους δρόμους στην ελληνική ποίηση, ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης και ο Ανδρέας Λασκαράτος.

Οι Φαναριώτες και η Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή (1830-1880)

Παράλληλα, η λογοτεχνία του ελεύθερου κράτους αντιπροσωπεύεται, κατά την περίοδο 1830-1880, από το έργο Φαναριωτών λογίων, όπως οι Αλέξανδρος και Παναγιώτης Σούτσος και ο Αλέξανδρος Ραγκαβής , που γράφουν στην καθαρεύουσα αλλά δεν ξεπερνούν την απλή μίμηση του γαλλικού ρομαντισμού. Μετά το 1860 ο ρομαντισμός οδηγήθηκε στο αποκορύφωμα και στην κάμψη. Παράλληλα, αναπτύχθηκε και η πεζογραφία. Ο Εμμανουήλ Ροΐδης (Η πάπισσα Ιωάννα) , ο Παύλος Καλλιγάς (Θάνος Βλέκας) και ο Δημήτριος Βικέλας (Λουκής Λάρας ) υπήρξαν οι σημαντικότεροι εκπρόσωποί της.

Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή και η γενιά του 1880

Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή (ΙΜΕ)
Έργα του Κ. Παλαμά στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
Έργα του Κ. Παλαμά στη σελίδα Ν. Σαραντάκου

Στις αρχές της δεκαετίας του 1870 ορισμένοι νέοι λογοτέχνες άρχισαν να απορρίπτουν τον ρομαντισμό και να στρέφονται προς την εκφραστική και θεματική απλότητα. Η χρονολογία 1880 θεωρήθηκε ορόσημο, γιατί εκείνη τη χρονιά εκδόθηκαν δύο ποιητικές συλλογές (οι Στίχοι του Ν. Καμπά και οι Ιστοί αράχνης του Γ. Δροσίνη) που εξέφραζαν το πνεύμα της αλλαγής. Στην ποίηση, κύριος εκφραστής της γενιάς του 1880 ήταν ο Κωστής Παλαμάς   , μια από τις σημαντικότερες μορφές των νεοελληνικών γραμμάτων. Περίπου την ίδια εποχή, στην πεζογραφία, αναπτύχθηκε το διήγημα, στο οποίο ξεχώρισαν οι Γεώργιος Βιζυηνός και Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Τέχνες

Οι ζωγράφοι της Σχολής του Μονάχου (ΙΜΕ)
Η ελληνική ζωγραφική του 19^ου αιώνα: α) Τα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα,
Η ελληνική ζωγραφική του 19^ου αιώνα: β) η αστική τάξη και οι ζωγράφοι της, Εθνική Πινακοθήκη
Ελληνική ζωγραφική του 19^ου αιώνα, Google, Art Project

Η ζωγραφική και η γλυπτική

Η ελληνική ζωγραφική και η γλυπτική του 19^ου αιώνα ήταν επηρεασμένες από δυτικά πρότυπα, με ισχυρότερη την επιρροή της σχολής του Μονάχου, στην οποία μαθήτευσαν ορισμένοι από τους σημαντικότερους Έλληνες δημιουργούς της εποχής.

10. Η Βουλή των Ελλήνων, έργο του Φρειδερίκου φον Γκέρτνερ. 11. Αναμνηστική καρτ ποστάλ στην οποία εικονίζονται τα ανάκτορα του διαδόχου Κωνσταντίνου (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο), έργο του Ερνέστου Τσίλερ.

Οι Ανδρέας Κριεζής (βλέπε έργο του σ. 61), Διονύσιος Τσόκος και Θεόδωρος Βρυζάκης (βλέπε έργα του σ. 30, 32) εμπνεύστηκαν από τον Αγώνα. Η συνέχεια σφραγίστηκε από τις τρεις μεγάλες μορφές της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, τον Νικηφόρο Λύτρα, τον Κωνσταντίνο Βολανάκη και τον Νικόλαο Γύζη, που είχαν σπουδάσει και ζήσει στο Μόναχο. Ο Ν. Λύτρας (1832-1904) ασχολήθηκε αρχικά με ιστορικά θέματα (βλέπε έργο του σ. 31), αλλά στην πορεία στράφηκε προς την απεικόνιση της καθημερινής ζωής. Ο Κ. Βολανάκης (1836-1882) εμπνεύστηκε από τη θάλασσα και τη ναυτική ζωή (βλέπε έργο του σ. 62). Ο Ν. Γύζης (1812-1901) διακρίθηκε για μια διάθεση εξιδανίκευσης των θεμάτων. Επίσης, σημαντικότερος γλύπτης της εποχής υπήρξε ο Γιαννούλης Χαλεπάς (1851-1938).

Δείτε έργα της ελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής του 19^ου αι.

Η αρχιτεκτονική

Η Αθηναϊκή τριλογία (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)
Οπτικές πηγές του 19ου αιώνα - Τα κτήρια

Κατά την οθωνική περίοδο, τα μεγάλα κτίρια σχεδιάστηκαν με βάση τον κλασικισμό από ξένους αρχιτέκτονες, όπως ο Χριστιανός Χάνσεν (Πανεπιστήμιο Αθηνών), ο αδερφός του Θεόφιλος Χάνσεν [Ακαδημία, Εθνική Βιβλιοθήκη, Μέγαρο Δημητρίου (πρώτη μορφή του σημερινού ξενοδοχείου Μ. Βρετανία)] και ο Φρειδερίκος φον Γκέρτνερ (ανάκτορα, σημερινή Βουλή).

 

Ο Ερνέστος Τσίλερ ήταν ο αρχιτέκτονας που σφράγισε το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα τόσο με τα πολλά έργα του [ανάκτορα Τατοΐου, Ανάκτορα του διαδόχου Κωνσταντίνου (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο)] όσο και με τη διδασκαλία του στο Πολυτεχνικό Σχολείο.

Παράλληλα, έδρασαν και Έλληνες αρχιτέκτονες. Ο Σταμάτης Κλεάνθης συνέταξε μαζί με τον Γερμανό συνάδελφό του Εδουάρδο Σάουμπερτ ένα φιλόδοξο πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας (που μικρό μέρος του εφαρμόστηκε) και τα σχέδια του Πειραιά. Ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου , διευθυντής για χρόνια του Πολυτεχνικού Σχολείου, έκτισε το Πολυτεχνείο, το Οφθαλμιατρείο και άλλα κτίρια.

Γύρω στα τέλη του 19^ου αιώνα διαμορφώθηκε το νεοκλασικό σπίτι, μια αρχιτεκτονική μορφή με στοιχεία που παραπέμπουν στην αρχαία Ελλάδα. Πολλά νεοκλασικά σπίτια σώζονται μέχρι τις μέρες μας τόσο στην Αθήνα όσο και σε διάφορες άλλες πόλεις της Ελλάδας. Τα σημαντικότερα από αυτά έχουν κηρυχθεί διατηρητέα από το ελληνικό κράτος.