ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Ενότητα 27: Το κίνημα στο Γουδί (1909)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Ενότητα 28: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική πολιτική της περιόδου 1910-1912

Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Αιτήματα Στρατιωτικού Συνδέσμου, Κίνημα στο Γουδί, συλλαλητήριο 14^ης Αυγούστου (απλή αναφορά), σσ. 82-88

β) Κύριες μεταρρυθμίσεις της Αναθεωρητικής Βουλής, σ. 84

γ) Ίδρυση των δύο νέων κομμάτων αρχών: Κόμμα φιλελευθέρων, Κόμμα Κοινωνιολόγων (σ. 84)

δ) Προετοιμασία για τις εθνικές διεκδικήσεις, σ. 84

Λέξεις- κλειδιά: στρατιωτικός σύνδεσμος, κίνημα στο Γουδί, Αναθεωρητική Βουλή, κόμμα Φιλελευθέρων, Κόμμα Κοινωνιολόγων.

Υποστηρικτικό υλικό:

-«Το στρατιωτικόν κίνημα στο Γουδί», Το Πανόραμα του 20^ού αιώνα, ΕΡΤ, (βίντεο, 01.35΄): εδώ

-«Το συλλαλητήριον της 14 ης Σεπτεμβρίου 1909», Το Πανόραμα του 20^ού αι., ΕΡΤ, (βίντεο, 01. 39΄): εδώ

Για τον Ελ. Βενιζέλο, εδώ

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

-Καταγραφή των προβλημάτων του ελληνικού κράτους των αρχών του 20^ού αι.

-Συζήτηση για τον ρόλο του Ελευθερίου Βενιζέλου στην ανασυγκρότηση της χώρας.

 1 ώρα 

 

I. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι

Οι μαθήτριες και οι μαθητές επιδιώκεται:

Να γνωρίσουν τις συνθήκες υπό τις οποίες εμφανίστηκε στην ελληνική πολιτική ζωή ο Ελευθέριος Βενιζέλος, καθώς και τις πρώτες του πολιτικές επιλογές.

Να κατανοήσουν τις πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες που οδήγησαν στην ανάδειξή του σε πρωθυπουργό της Ελλάδας στα 1910.

Να γνωρίσουν και να αποτιμήσουν το εκσυγχρονιστικό σχέδιο του Ελ. Βενιζέλου, καθώς και τις προσπάθειες εφαρμογής του κατά την περίοδο 1910-1912.

 

Κύριες διδακτικές επισημάνσεις

Σχολιασμός γραπτής πηγής

Ο Βενιζέλος υποστήριξε σθεναρά, αμέσως μετά το κίνημα του 1909, τη σύγκληση Αναθεωρητικής Βουλής που θα προχωρούσε σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις, δίχως, όμως, να θίξει το πολίτευμα και τον βασιλιά. Παράλληλα, ωστόσο, ανάμεσα στους οπαδούς του είχε διαμορφωθεί ένα ισχυρό ρεύμα που υιοθετούσε πιο ριζοσπαστικές θέσεις, αξιώνοντας τη σύγκληση Συντακτικής Βουλής η οποία θα συνέτασσε νέο σύνταγμα προχωρώντας στην κατάργηση της βασιλείας. Ο Βενιζέλος εναντιώθηκε σταθερά σε αυτή την άποψη εκτιμώντας ότι η ανακίνηση του πολιτειακού ζητήματος (κατάργηση ή όχι της μοναρχίας) θα δίχαζε τους Έλληνες.

 

ΙΙ. ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

1. Ο Βενιζέλος υποστηρίζει τη λήψη μέτρων υπέρ των ασθενέστερων τάξεων

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από την απάντηση του Ε. Βενιζέλου σε βουλευτή της αντιπολίτευσης ο οποίος τον επέκρινε για υπερβολικές παροχές στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις κατά τις εργασίες της Βουλής την άνοιξη του 1911.

Ότε βεβαίως ο κ. Βουλευτής [...] νομίζει ότι η δύναμις του αστικού καθεστώτος είναι να μην βλέπη παντάπασι τον κίνδυνον, ο οποίος επέρχεται κατά τον εικοστόν αιώνα επί τα κάτω, κίνδυνον τον οποίον εν μέσον έχει να προλάβη, να προλαμβάνη τας εκρήξεις διά της εγκαίρου ικανοποιήσεως των δικαίων αξιώσεων των τάξεων εκείνων των εργατών των αποκλήρων της κοινωνίας, ότε τοιαύτην αντίληψιν έχει ο κ. Βουλευτής [...] δεν εκπλήττομαι βεβαίως, διότι τοιαύτας εξέφερεν από του βήματος τούτου ιδέας.

 

Πηγή: Γ. Λεονταρίτης, «Το ελληνικό εργατικό κίνημα και το αστικό κράτος, 1910-1920»,
Θ. Βερέμης, Ο. Δημητρακόπουλος (επιμ.), Μελετήματα γύρω από τον Βενιζέλο και την εποχή του,
Φιλιππότης, Αθήνα 1980, σ. 52.

Σχολιασμός

Τα μέτρα υπέρ των ασθενέστερων κοινωνικών τάξεων που έλαβαν οι βενιζελικές κυβερνήσεις θεμελιώνονταν στην πεποίθηση του Βενιζέλου ότι η διατήρηση του κοινωνικού καθεστώτος έπρεπε να επιτευχθεί και μέσω της πρόληψης κοινωνικών αναταραχών. Ο Βενιζέλος δεν ήταν, βεβαίως, σοσιαλιστής. Ως ευφυής πολιτικός, όμως, αντιλαμβανόταν ότι οι ελεγχόμενες παραχωρήσεις προς τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα ίσως τα έκαναν λιγότερα διεκδικητικά και κατ' αυτό τον τρόπο ενίσχυσαν τη σταθερότητα του υφιστάμενου κοινωνικού συστήματος.

 

2. Ο Βενιζέλος ως πειστικός εκφραστής των ελληνικών εθνικών επιδιώξεων

α. [... ] Η πρόσκληση του Βενιζέλου [ενν. από τους κινηματίες του 1909] εκφράζει [... ] έναν εθνικισμό πολύ καθολικότερο, πανελλήνιο, που τώρα πια τον ενστερνίζονται και οι περισσότεροι Έλληνες της ομογένειας και της διασποράς. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Έλληνες που αισθάνονται αφενός τις απειλές για τις εστίες και τα συμφέροντά τους, απειλές βαλκανικής κυρίως προέλευσης· και, αφετέρου, την υπερηφάνεια και την ορμή που τους χαρίζει η οικονομική επιτυχία τους σε όλα τα μήκη και πλάτη, από την Αλεξάνδρεια έως την Πετρούπολη, από την Μασσαλία έως την Οδησσό, από το Λονδίνο έως την Καλκούτα.

Αυτοί ακριβώς οι εκτός Ελλάδος Έλληνες χρειάζονται πλέον επιτακτικά ένα εθνικό κέντρο, ένα κράτος που να τους προστατεύει στις διεθνείς τους δραστηριότητες και μια χώρα που να είναι το έσχατο καταφύγιο σε ώρα ανάγκης. Έχοντας επιτύχει διεθνή κοινωνική αναγνώριση και έχοντας αποκτήσει διεθνική, ενίοτε κοσμοπολίτικη νοοτροπία, αισθάνονται και την μεγαλύτερη ντροπή για μια Ελλάδα ταπεινωμένη, φτωχή και διεφθαρμένη.

 

Γ.Β. Δερτιλής, Ιστορία του ελληνικού κράτους, 1830-1920, γ' έκδοση (βελτιωμένη),
Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2005, τόμ. Β', σ. 867.

 

β. Στη νεοελληνική ιστορία, ο Βενιζελισμός αντιπροσωπεύει την πιο φιλόδοξη, δυναμική και ολοκληρωμένη προσπάθεια καθολικού αστικού εκσυγχρονισμού. Αντιπροσωπεύει επίσης την προσπάθεια που έφτασε πιο κοντά στην επιτυχία. [... ] Πέρα και πίσω από το χάρισμα του ηγέτη του, η ανεπανάληπτη δυναμική του Βενιζελισμού πηγάζει από έναν εξίσου ανεπανάληπτο συνδυασμό αστικού εθνικισμού και αστικού εκσυγχρονισμού, σε αδιάσπαστη και διαλεκτική ενότητα. Από την πρώτη στιγμή, το 1910, ο εκσυγχρονισμός τέθηκε στην υπηρεσία της εθνικής ολοκλήρωσης. [... ] Έτσι, κατά την πρώτη ηρωική περίοδο του Βενιζελισμού (1910-1920), ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με τον αλυτρωτισμό, με ιδεολογικό επιστέγασμα τη Μεγάλη Ιδέα.

 

Γ.Θ. Μαυρογορδάτος, «Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός», Γ.Θ. Μαυρογορδάτος, Χ.Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.),
Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός, β' έκδοση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1992, σ. 9-10.