|
Η ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ΤOY ΗΛΙΟΥ κατά την 29η Μαρτίου 2006 (*) ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Την Τετάρτη, 29η Μαρτίου 2006, εκατομμύρια κάτοικοι τού Ανατολικού ημισφαιρίου τής Γής θα έχουν την σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσουν και να θαυμάσουν ένα εξαίσιο αστρονομικό φαινόμενο, μία ολική έκλειψη τού Ηλίου. Η Ολική Έκλειψη τού Ηλίου οφείλεται στο γεγονός, ότι ο δίσκος τής Σελήνης μπαίνει μπροστά από τον δίσκο τού Ηλίου που εμείς βλέπουμε, τον καλύπτει ολόκληρο και επομένως έχουμε οπτική «εξαφάνιση» τού Ήλιου. Η περιγραφή τού φαινομένου τής Έκλειψης τού Ηλίου, όπως και τής Έκλειψης τής Σελήνης, μπορεί να δοθή με απλό τρόπο, και η εξήγησή του απαιτεί την συνδρομή τών Μαθηματικών. οι Αρχαίοι Έλληνες έδωσαν αυτήν την πολύ όμορφη λέξη : «Έκλειψη», για να αποδώσουν το φαινόμενο αυτό, και η λέξη αυτή υπάρχει ως όρος σε όλες τις Γλώσσες τού κόσμου: «Eclipse».
Το φαινόμενο τής Ολικής έκλειψης τού Ηλίου τής 29ης Μαρτίου 2006 θα είναι ορατό μόνον από όσους τόπους θα ευρεθούν κατά μήκος και εντός μίας στενής ( ως προς τις διαστάσεις τής Γής) λωρίδος, η οποία θα δημιουργηθή από την κινούμενη σκιά τής σελήνης επάνω στην Γή , καθώς αυτή η σκιά θα διασχίσει μία απόσταση περίπου 14.500 χιλιομέτρων πάνω στην Γή, και συγκεκριμένα στην Κεντρική Αφρική, στην Μικρά Ασία, στην Τουρκία, στην Γεωργία, στο Καζαχτσάν, στην Σιβηρία, και τέλος στην Δυτική Μογγολία. Οι υπόλοιποι τόποι τού Ανατολικού ημισφαιρίου ( Αφρική, Ευρώπη, Δυτ. Ασία) θα γνωρίσουν το φαινόμενο τής μερικής εκλείψεως τού Ηλίου, δηλαδή εκεί θα παρατηρηθή μόνον μερική κάλυψη τού δίσκου τού Ηλίου από τον δίσκο τής Σελήνης. Στην Ελλάδα, στις 29 Μαρτίου 2006, θα έχουμε παντού μερική έκλειψη τού Ηλίου, εκτός τού νησιού Καστελλόριζο και τής γύρω θαλάσσιας περιοχής, όπου η έκλειψη θα είναι ΟΛΙΚΗ! Γενικώς, η Ολική Έκλειψη τού Ηλίου είναι για κάθε τόπο ένα σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο, καθώς για να επανεμφανισθή στον ίδιο τόπο μπορεί να χρειασθή να περάσουν 60, 70, 80 ή και παραπάνω χρόνια! . Ολική Έκλειψη, βέβαια, συμβαίνει κάθε ένα έως τρία χρόνια, αλλά σε διαφορετικά μέρη τής Γής. Επί παραδείγματι, στην Ελλάδα οι δύο προηγούμενες Ολικές Εκλείψεις τού Ηλίου παρετηρήθησαν το έτος 1870 και το 1936! Η επόμενη Ολική Έκλειψη Ηλίου, ορατή από την χώρα μας, θα πραγματοποιηθή την 21η Απριλίου 2088!
Βέβαια, εκτός από το φαινόμενο τής Ολικής Έκλειψης τού Ηλίου, πραγματοποιείται και η Μερική Έκλειψη τού Ηλίου, η οποία συμβαίνει συχνότερα από την ολική. Στην χώρα μας παρετηρήσαμε Μερική Έκλειψη τού Ηλίου πολύ πρόσφατα, το 1999 και το 2005.
ΓΙΑΤΙ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΕΚΛΕΙΨΕΙΣ;
Για να γίνει κατανοητός ο τρόπος με τον οποίον πραγματοποιείται μια έκλειψη είτε τής Σελήνης είτε τού Ηλίου, είναι απαραίτητο να περιγράψουμε εν συντομία τις βασικές κινήσεις , που πραγματοποιεί η Γή , αλλά και η Σελήνη. Η Γη, κινουμένη στο Διάστημα , πραγματοποιεί , πέραν των άλλων κινήσεων , που δεν θα μας απασχολήσουν εδώ , δύο βασικές κινήσεις:
Λόγω της ανισότητας των χρόνων Περιστροφής και Περιφοράς, η Γη στρέφει προς τον Ήλιο διαφορετικά μέρη της, κατά την διάρκεια ενός 24ώρου .
α) Περιφέρεται περί την Γη ,από Δυσμάς προς Ανατολάς , σε χρόνον ίσον προς 27 ημέρες , 7 ώρες , 43 πρώτα λεπτά και 11,5 δευτερόλεπτα ( Αστρικός μήνας ),παρακολουθώντας την Γη, κατά την περιφοράν αυτής περί τον ΄Ηλιο, γι αυτό η Σελήνη ονομάζεται Δορυφόρος της Γης ( βλ. εικόνα 1, θέσεις 1,2,3,4 ). Εμείς βλέπουμε την κίνηση στον Ουρανό από Α προς Δ. β) Περιστρέφεται περί νοητόν άξονά της, από Δυσμάς προς Ανατολάς, σε χρόνον πάλιν ίσον προς έναν αστρικόν μήνα. Λόγω της ισότητας των χρόνων Περιφοράς και Περιστροφής, η Σελήνη στρέφει προς την Γη πάντοτε το ίδιο ημισφαίριό της.
ΔΥΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ
Κατά την περιφοράν τής Σελήνης περί την Γη, δύο θέσεις της είναι λίαν ενδιαφέρουσες, διότι μόνον σ΄ αυτές, πιθανόν, να έχουμε είτε έκλειψη του Ηλίου, είτε έκλειψη Σελήνης:
Στην θέση 1(εικ. 1), εμείς από την Γη βλέπουμε το σκοτεινό ημισφαίριο τής Σελήνης, δηλαδή για εμάς τότε η Σελήνη είναι αόρατη, οπότε λέμε ότι έχουμε νέα Σελήνη ή νουμηνία, που επαναλαμβάνεται περιοδικά μετά από χρόνον ίσον με έναν συνοδικό μήνα (29 ημέρες ,12 ώρες ,44΄, 2.9΄΄).Στην θέση 3(εικ.1), εμείς από την Γη βλέπουμε ολόκληρο το φωτιζόμενο ημισφαίριο τής Σελήνης, οπότε λέμε ότι έχουμε Πανσέληνο, που επαναλαμβάνεται περιοδικά μετά από έναν συνοδικό μήνα !
Εάν το επίπεδο τής τροχιάς τής Σελήνης εταυτίζετο με το επίπεδο τής τροχιάς τής Γής ( αν, δηλαδή, δεν εσχημάτιζαν γωνία τα δύο επίπεδα), τότε θα συνέβαιναν τα εξής : α) στην θέση 1 (εικ.1), η Σελήνη, φωτιζομένη από τον Ήλιο, θα έρριχνε την σκιά της πάνω στην Γη, οπότε θα είχαμε έκλειψη Ηλίου. Αυτό μάλιστα θα συνέβαινε κάθε φορά που η Σελήνη θα ευρίσκετο στην θέση 1, δηλαδή θα είχαμε έκλειψη Ηλίου σε κάθε νουμηνία ! β) στην θέση 3 (εικ.1), η Γη, φωτιζομένη από τον Ήλιο, θα έρριχνε την σκιά της πάνω στην Σελήνη, οπότε θα είχαμε έκλειψη Σελήνης σε κάθε Πανσέληνο ! Όμως, τα δύο αυτά επίπεδα δεν ταυτίζονται, αλλά σχηματίζουν μεταξύ τους μία μικρή γωνία ( =5ο 8΄), όπως φαίνεται στην εικόνα 2. ( Εικόνα2 )
Επειδή, λοιπόν, τα επίπεδα των τροχιών τής Σελήνης και τής Γης σχηματίζουν γωνία μεταξύ τους, γι αυτό οι έκλείψεις, τόσο της Σελήνης, όσο και τού Ηλίου, πραγματοποιούνται σπανίως!
Συγκεκριμένα, θα έχουμε Έκλειψη μόνον όταν Ήλιος-Γή-Σελήνη ευρίσκονται στην ίδια ευθεία ( Θέσεις Σ1 ή Σ2, Εικόνα 3).Και εάν μεν η Γή ευρίσκεται μεταξύ Σελήνης και Ηλίου, και η Σελήνη ευρίσκεται στην θέση «Πανσέληνος Σ1», τότε η Γή ρίχνει την σκιά της επάνω στην Σελήνη, οπότε έχουμε Ολική Έκλειψη τής Σελήνης. Ενώ, η Σελήνη ευρίσκεται μεταξύ Γής και Ηλίου και στην θέση «Νέα Σελήνη Σ2», τότε η Σελήνη ρίχνει την σκιά της επάνω στην Γή, οπότε έχουμε Ολική Έκλειψη τού Ηλίου. (Εικόνα 3)
Η Ολική Έκλειψη τού Ηλίου την 29η Μαρτίου 2006
Η διαδρομή τής σκιάς τής σελήνης πάνω στην Γή, την 29η Μαρτίου 2006 Όπως αναφέραμε, η σκιά τής σελήνης επάνω στην Γή, την 29η Μαρτίου 2006, θα διαγράψει μία λωρίδα πλάτους περίπου 180 χιλιομέτρων και μήκους 14.500 χιλιομέτρων. (Εικόνα 4)
ΕΙΚΟΝΑ 4 Το μέρος τής Γήϊνης σφαίρας, όπου είναι χαραγμένη η πορεία τής σκιάς τής σελήνης. Οι τόποι, τους οποίους καλύπτει η σκιά τής σελήνης, θα έχουν ολική έκλειψη τού Ηλίου.
Η πορεία, που θα ακολουθήσει η σκιά τής σελήνης επάνω στην Γή , στις 29 Μαρτίου 2006, θα είναι η εξής: - Θα ξεκινήσει από τις ανατολικές ακτές τής Βραζιλίας ( ώρα 08ω, 36΄ Γκρήνουϊτς ή 10ω, 36΄ ώρα Ελλάδος). Εδώ η σκιά ξεκινά με πλάτος 129 χλμ, ενώ η διάρκεια τής ολικής εκλείψεως είναι 2΄ λεπτά της ώρας. - Εν συνεχεία, διασχίζοντας γρήγορα τον Ατλαντικό Ωκεανό, φθάνει στις Αφρικανικές ακτές την ώρα 09. 10΄ ( Γκρήνουϊτς), δηλ. την 11.10΄ ώρα Ελλάδος, - Συνεχίζει περνώντας γρήγορα από την Γκάνα, το Τόγκο, την Λιβερία καί την Νιγηρία. Το πλάτος της σκιάς αυξάνει σε 185 χλμ καί η ολική έκλειψη εκεί διαρκεί 3΄,30΄΄. - Ακολούθως, περνάει από τον Νίγηρα και το Τσάντ και διέρχεται από την Λιβύη. Στην Λιβύη το πλάτος τής λωρίδος- σκιάς επάνω στην Γή θα είναι 183 χιλιόμετρα και η χρονική διάρκεια τού φαινομένου τής ολικής εκλείψεως θα είναι 4΄, 6΄΄, δηλαδή η μεγαλύτερη διάρκεια τής ολικής εκλείψεως καθ’ όλη την διαδρομή τής σκιάς. - Την ώρα 10ω, 40΄ (Γκρήνουϊτς), δηλαδή 12ω, 40΄ ώρα Ελλάδος , θα αρχίσει να διασχίζει την Μεσόγειο, θα περάσει κάτω από την Κρήτη και την Γαύδο και θα προχωρήσει, προς την νοτιοανατολική θαλάσσια περιοχή τής Ρόδου, θα εισέλθει στην Νότια Μικρά Ασία, συνεχίζοντας δε την πορεία της, θα περάσει στην Γεωργία (11ω,16΄), Ρωσία, Καζαχτσάν (11ω,26΄), καί Σιβηρία (11ω,44΄), και θα καταλήξει στην Δυτική Μογγολία, όπου το φαινόμενο θα ολοκληρωθή ( ώρα 11ω, 48΄ Γκρήνουϊτς, δηλαδή 13ω, 48΄ ώρα Ελλάδος , με πλάτος σκιάς 126 χλμ, διάρκεια ολικής εκλείψεως εκεί 1΄,51΄΄ ).
ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΙΑΚΗΣ ΣΚΙΑΣ ΕΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΣΤΙΣ 29 Μαρτίου 2006 ( ΛΩΡΙΔΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ)
Με κόκκινη κουκίδα είναι σημειωμένο το ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ, όπου θα γίνει ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ. Με κόκκινο βέλος έχει σημειωθή το μέρος τής Λιβύης, όπου η Ολική Έκλειψη θα έχει την μέγιστη διάρκεια έναντι όλων τών άλλων τόπων.
Από τα στοιχεία, που παραθέσαμε ανωτέρω, προκύπτει, ότι η σκιά τής σελήνης πάνω στην Γή ( μία λωρίδα με μέσο όρο πλάτους 180 χλμ.) θα διανύσει 14.500 χιλιόμετρα μέσα σε 3 ώρες και 12 λεπτά. Αυτό σημαίνει ότι η σκιά τής σελήνης θα τρέχει πάνω στην Γή με μέση ταχύτητα 4.531 χιλμ. ανά ώρα , ή 1,26 χιλμ. ανά δευτερόλεπτο!
Η Ολική Έκλειψη τού Ηλίου στο Καστελλόριζο
Την ώρα 10ω, 52΄ (Γκρήνουϊτς), δηλαδή 12ω, 52΄ ώρα Ελλάδος, η σκιά τής σελήνης επάνω στην Γή, με πλάτος λωρίδος 183 χιλιόμετρα θα περάσει πάνω από το Καστελλόριζο, που θα είναι ο μοναδικός ελληνικός χερσαίος τόπος ( μαζί με κάποιες βραχονησίδες), ο οποίος θα γνωρίσει το φαινόμενο τής ΟΛΙΚΗΣ ΕΚΛΕΙΨΕΩΣ. Η χρονική διάρκεια τού φαινομένου τής Ολικής εκλείψεως στο Καστελλόριζο θα είναι 3΄, και όποιος θα είναι εκεί θα θαυμάσει το εξαίσιο αυτό φαινόμενο: Ο ουρανός θα σκοτεινιάσει απότομα, η θερμοκρασία θα πέσει, μία κοσμική ησυχία θα επικρατήσει, και θα λάμψουν απότομα κάποια άστρα, καθώς και οι Πλανήτες Αφροδίτη, και Ερμής. Όλα αυτά, τελείως διαφορετικά από τα συνηθισμένα και τα «κανονικά» που γνωρίζουμε, θα δημιουργήσουν σε όσους βρεθούν εκεί μία πρωτόγνωρη αίσθηση, που μπορεί να περιέχει και το στοιχείο τού δέους. Τα στοιχεία της ολικής έκλειψης στο Καστελλόριζο είναι τα εξής:
Στοιχεία τής Έκλειψης τού Ηλίου στο Καστελλόριζο
⇦ ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ⇨ ∣
Διάρκεια Ολικής Εκλείψεως: 3΄ λεπτά Διάρκεια Εκλείψεως ( Ολικής και Μερικής): 2ω 36΄ Στον Χάρτη τής πορείας τής σκιάς ( επάνω, με τις γεωγραφικές συντεταγμένες), το ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ είναι σημειωμένο με κόκκινη κουκίδα
Όσοι είχαν την τύχη να δούν μια ολική έκλειψη του Ηλίου, λένε με βεβαιότητα, ότι κανένα φυσικό φαινόμενο δεν είναι πιο εξαίσιο, εντυπωσιακό, μεγαλοπρεπές και επιβλητικό. Καμμιά περιγραφή, όσο αναλυτική και αν είναι, δεν μπορεί να προϊδεάσει τον παρατηρητή για τα τις εικόνες που θα αντικρίσει και για τα συναισθήματα που θα τον κατακλύσουν, καθώς η ημέρα θα γίνει νύχτα, θα λάμψουν τα άστρα που είναι κοντά στον Ήλιο, και γύρω από τον καλυμμένο ηλιακό δίσκο θα ξεπροβάλει το ηλιακό στέμμα, ενώ επί τής Γής πνέει πλέον ο λεγόμενος "άνεμος τών εκλείψεων". Η σκιά τής σελήνης φαίνεται σάν μία κινουμένη στήλη καπνού και ο παρατηρητής νομίζει ότι θα ξεσοάσει καταιγίδα!
(5) ΕΙΚΟΝΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ ΤΗΝ 29η ΜΑΡΤΙΟΥ 2006
Η μερική έκλειψη τού Ηλίου στην υπόλοιπη Ελλάδα
Στην υπόλοιπη Ελλάδα ( εκτός Καστελλόριζου και εκτός τής νοτιοανατολικής θαλάσσιας περιοχής τής Ρόδου ), η έκλειψη τού Ηλίου, όπως είπαμε, θα είναι μερική. Αυτό σημαίνει, ότι ο δίσκος τού Ηλίου σ’ αυτά τα μέρη δεν θα καλυφθή ολόκληρος από τον δίσκο τής σελήνης, αλλά ένα μέρος αυτού. Στα διάφορα μέρη τής Ελλάδος, η κάλυψη τού δίσκου τού Ηλίου θα είναι περίπου στο 80% αυτού, με αυξομειώσεις, ανάλογα με το πόσο Βορειοδυτικά ή Νοτιοανατολικά ευρίσκεται ο τόπος παρατήρησης τού φαινομένου. Συγκεκριμένα, όσο πιό βορειοδυτικά ευρίσκεται ένας τόπος ( άρα και πιό απομακρυσμένος από την ΝΔ-ΒΑ πορεία τής σκιάς τής σελήνης πάνω στην Γή), τόσο μικρότερο ποσοστό τού δίσκου τού Ηλίου θα φαίνεται καλυμμένο.
ΠΙΝΑΚΑΣ 2 -ΜΕ ΤΙΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΟΛΕΩΝ -ΜΕ ΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΟΥ ΗΛΙΑΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ - και ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ (ΜΕΡΙΚΗΣ) ΕΚΛΕΙΨΕΩΣ ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006
Η Περιοδικότητα τών Εκλείψεων. Ο Σάρος
Μέσα σε χρονικό διάστημα 18 ετών ,11 ημερών και 8 ωρών ( 6.585 1/3 ημερόνυκτα) πραγματοποιούνται 43 Εκλείψεις τού Ηλίου και 28 Εκλείψεις τής Σελήνης, οι οποίες επαναλαμβάνονται περιοδικώς σε κάθε τέτοια χρονική περίοδο. Αυτή η χρονική περίοδος ονομάζεται Σάρος(Saros), και ήτο γνωστή τόσον στους Αρχαίους Αιγυπτίους, όσον και στους Αρχαίους Έλληνες. Η εφετεινή ηλιακή έκλειψη ανήκει στον Σάρο 139.
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΣΦΑΛΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 1) Με γυμνό οφθαλμό επιτρέπεται να παρατηρήσετε τον ήλιο μόνον εάν βρεθήτε στο Καστελλόριζο και μόνον κατά το 3λεπτο τής Ολικής Φάσεως! Αμέσως μόλις οι πρώτες ηλιακές αχτίδες ξεπροβάλουν πίσω από τη Σελήνη, πρέπει να κοιτάξετε αλλού. 2) Ακόμα και αν το 99,5% της επιφάνειας του ηλιακού δίσκου κρυφθή πίσω από τη Σελήνη, το 0,5% έχει αρκετό να προκαλέσει σοβαρές και ανεπανόρθωτες βλάβες στην όραση.
3)
Μην παρατηρείτε την έκλειψη με κιάλια ή με τηλεσκόπιο, χωρίς το
κατάλληλο φίλτρο!
Πολλοί
παρατηρητές έχουν υποστή βλάβη στον αμφιβληστροειδή, καθώς δεν χρησιμοποίησαν ειδικά φίλτρα! 4) Ποτέ μην κοιτάζετε τον Ήλιο με αυτοσχέδια μέσα: καπνισμένο γυαλί, μάσκα οξυγονοκόλλησης, κλπ. Υπάρχουν ασφαλή μέσα για την παρατήρηση τού Ήλιου σε μία Μερική Έκλειψη. 5) Πέραν τών ειδικών φίλτρων για τηλεσκόπια και φωτογραφικές μηχανές, υπάρχουν, σε καταστήματα αστρονομικών ειδών και συσκευών, ειδικά γυαλιά για μία ασφαλή παρατήρηση τού φαινομένου τής Εκλείψεως τού Ηλίου. Το κόστος τους είναι χαμηλό: περίπου 3 Ευρώ. Φυσικά, για να έχουμε μία καλή παρατήρηση, δεν πρέπει να υπάρχουν σύννεφα στην περιοχή τού Ήλιου! Οι χρόνοι, που αναφέρονται ανωτέρω, είναι σύμφωνοι με την θερινή ώρα.- ................................................................................................ Βιβλιογραφία: 1) Mεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια
4) Άγγελου Λιβαθινού: " Η Ολική Έκλειψη τής Σελήνης την 21η Ιανουαρίου 2000" Άγγελος Λιβαθινός, 19 Μαρτίου 2006
(*) Η Εργασία αυτή εδημοσιεύθηκε στην ημερησία Εφημερίδα τής Ηλείας "Πατρίς", την 25η Μαρτίου 2006
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
