Στο δυτικό άκρο του πέτρινου δάσους βρίσκεται η αρχή του οργανωμένου μετεωρίτικου μοναχισμού.

Η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος επικράτησε να λέγεται "Μεγάλο Μετέωρο", όχι μόνο λόγω της εκτάσεως των 50 στρεμμάτων και του μεγέθους των κτισμάτων αλλά και λόγω της πνευματικής του ακτινοβολίας και των πρωτείων που απολάμβανε στα μέσα του 16ου αιώνα.

Η Μονή είναι σκαρφαλωμένη πάνω στον ψηλό και επιβλητικό βράχο με υψόμετρο 613μ. από τη θάλασσα και 416 από την κοίτη του Πηνειού ποταμού

Ο Αγιορείτης μοναχός Αθανάσιος ασκήτεψε αρχικά επί δέκα χρόνια πάνω σε ένα βράχο τον  "Στύλο των Σταγών". Ήταν ο πρώτος που ανέβηκε στον Πλατύ λίθο, μαζί με συνοδεία δεκατεσσάρων μοναχών.

Σκάλισαν τρύπες στον απόκρημνο βράχο, έμπηξαν δοκάρια, έκαναν σκαλωσιές και κατάφεραν να φτάσουν εκεί που ως τότε μόνο τα πουλιά μπορούσαν να ανέβουν, στην κορυφή του βράχου.

Εκεί ο Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, ανάμεσα στη γη και τον ουρανό, στην κόψη ενός κατακόρυφου γκρεμού έκτισε τη μονή περί το 1340 μΧ και οργάνωσε την πρώτη συστηματική μοναστική κοινότητα και οικοδόμησε το ναό της Θεομήτορος.

Αργότερα έκτισε άλλο ναό προς τιμή του μεταμορφωθέντος Σωτήρος Ιησού Χριστού, που απετέλεσε το καθολικό της Μονής και πήρε και μέχρι σήμερα την ονομασία της "Μεταμορφώσεως".

Ο Αθανάσιος δεν ήταν μόνος σε αυτό το εγχείρημα. Μαζί του ήταν και ο πατήρ Ιωάσαφ, δεύτερος κτήτορας της Μονής που δεν ήταν άλλος από το ελληνο-σερβο βασιλιά Ιωάννη Ούρας Άγγελο Κομνηνό Δούκα Παλαιολόγο που στήριξε οικονομικά το Μοναστήρι.

Στα παλιά χρόνια η πρόσβαση στη Μονή γινόταν με ανεμόσκαλες και από τον Πύργο (στα 1520), όπου δέσποζε  ο εξώστης με το Δίχτυ, που το χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα για να μεταφέρουν πράγματα και πότε πότε γέροντες προσκυνητές. Μέχρι το 1923 η ανάβαση γινόταν με τις ανεμόσκαλες και το δίχτυ.

Σήμερα η ανάβαση γίνεται με σκάλα που αριθμεί 146 απότομα και ακανόνιστα σκαλιά που σε οδηγούν στην είσοδο της Μονής.

Το πρώτο μικρό κτίσμα που συναντάμε μέσα στο βράχο , αριστερά της σκάλας είναι το ασκητήριο του Ιδρυτή της Μονής. Μπαίνοντας στην κύρια είσοδο δεξιά θα δούμε το παλιό βαρούλκο.

Η θέα στη βάση του βράχου σου κόβει την ανάσα. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά, βλέπουμε το σκευοφυλάκιο, τα παλιά μαγειρία και το κελάρι.

Φτάνοντας πάνω βλέπουμε το λαμπρό κτίσμα της Μονής, το επιβλητικό Καθολικό, με μήκος 32 μ και πλάτος 24 μ.

Ο Ναός, σταυροειδής  εγγεγραμμένος με δωδεκάπλευρο τρούλο και πλάγιες κόγχες που ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό αθωνικό τύπο, κτίστηκε στα 1544-45 μΧ.

Το Καθολικό χωρίζεται σε εξωνάρθηκα, νάρθηκα, κυρίως Ναό και Ιερό Βήμα. Ο Κύριος Ναός αγιογραφήθηκε στα 1552 επί ηγουμένου Συμεών και αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα τοιχογραφικά σύνολα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής.

Το Ιερό βήμα που αποτελούσε το πρώτο καθολικό της Μονής, κτίστηκε πριν από το 1380 μΧ. από τον ιδρυτή της Μονής Άγιο Αθανάσιο που πέθανε το έτος 1380 και τον διαδέχτηκε ο όσιος Ιωάσαφ. Η εκκλησία μας τους γιορτάζει και τους δύο στις 20 Απριλίου.

Ο Όσιος Ιωάσαφ συμπλήρωσε και τοιχογράφησε  στα 1484 μΧ το Καθολικό της Μονής Ο Κύριος Ναός είναι φωτεινός και γεμάτος από αγιογραφίες. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο. Κατασκευάστηκε στα 1617 μΧ και περιλαμβάνει παραστάσεις από το φυτικό και ζωικό βασίλειο.

Οι εικόνες του τέμπλου ανήκουν σε διάφορες εποχές και είναι σημαντικές για την τέχνη και την παλαιότητά τους. Σπουδαίο έργο ξυλογλυτικής είναι ο Δεσποτικός Θρόνος που έγινε στα 1617 μΧ. Είναι ξύλινος και έχει παραστάσεις από το φυτικό βασίλειο. Τα δύο αναλόγια είναι ξύλινα με διάφορα σχέδια από μάρμαρο και ελεφαντοστούν. Το παλιό ξύλινο προσκυνητάρι του κυρίως ναού έχει διάφορες παραστάσεις από άνθη και κατασκευάστηκε επί ηγουμένου Παρθενίου Ορφίδου.

Στο Μεγάλο Μετέωρο υπάρχουν 3 μικρότεροι ναοί:

1. Του Ιωάννη Προδρόμου.

2. Των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Κτίστηκε στα 1789 και είναι μονόκλιτη Βασιλική με     πολυγωνικό τρούλο.

3. Του Αγίου Αθανασίου.

Η μεγάλη Τράπεζα μήκους 32 μ, χώρος φαγητού των μοναχών, έχει μετατραπεί σήμερα σε Μουσείο με αξιόλογα εκθέματα.

Στη Βιβλιοθήκη της Μονής σώζονται ανεκτίμητοι θησαυροί:

• Χειρόγραφοι κώδικες, έγγραφα βυζαντινά και μεταβυζαντινά.

•  Χειρόγραφα πνευματικής παραγωγής του 9ου - 19 αιώνα.

•  Λειτουργικά βιβλία, πατερικά κείμενα, υμνογραφικά, αναλογικά, σπάνια έντυπα και παλαίτυπα  ο συνολικός αριθμός των οποίων είναι 450 τόμοι του 15ου - 19ου αιώνα.

• Συλλογή μουσικών και νομικών χειρογράφων και κείμενα αρχαίων συγγραφέων (Όμηρος, Σοφοκλής, Δημοσθένης, Ησίοδος, Αριστοτέλης, Αλεξανδρινοί συγγραφείς).

Είναι μία από τις πλουσιότερες μοναστικές βιβλιοθήκες. Λειτουργούσε επίσης και βιβλιογραφικό εργαστήριο κατά τον 16ο - 17 αιώνα.

Πλούσια είναι και η συλλογή χρυσοκέντητων υφασμάτων που φυλάσσεται στο μουσείο:

• Αγία τράπεζα, χρυσοκέντητη ποδιά, σταυροί, χρυσοκέντητα επιτραχήλια, χρυσοκέντητοι Επιτάφιοι.

Πρέπει να σταθούμε στις κάρες των Οσίων Κτητόρων που φυλάσσονται μέσα σε αργυρές και διακοσμημένες λειψανοθήκες.

Πριν φύγουμε, αξίζει η περιήγησή μας στις αυλές του μοναστηριού όπου μπορεί να θαυμάσει κάποιος την υπέροχη θέα προς τον Πηνειό ποταμό και το όρος Κόζιακα.

Οι μοναχοί ακολουθούν αυστηρά τους κανονισμούς και μαζεύονται στην εκκλησία 4 φορές την ημέρα, εκκλησιάζονται 6 περίπου ώρες ημερησίως.

Η άσκηση του άνωθεν του μοναχικού βίου πιστού στις επιταγές των Αγίων Πατέρων και της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας αποτελεί το κύριο μέλημα των μοναχών.

Υπάρχει συγχρόνως η κοινωνική  δραστηριότητα και η πνευματική στήριξη των προσκυνητών, την οποία αντλούν από τη θαυματουργική χάρη των Αγίων μας.

Μεγάλη είναι η προσφορά της Μονής στο Έθνος, την παιδεία μας και τον πολιτισμό. Εδώ και εξακόσια δεκατέσσερα χρόνια αποτελεί ζωντανή μοναστική κοινότητα, προπύργιο αληθινό του χριστιανισμού και των παραδόσεων του Ελληνισμού.

Οι Μοναχοί αφιερωμένοι στο Χριστό, κουβαλώντας στις καρδιές τους την προσευχή και στις πλάτες τους τα δομικά υλικά ανακαινίζουν, αναστηλώνουν και συντηρούν τη Μονή αναδεικνύοντας τη μυσταγωγική ομορφιά της, έτσι που χρόνο με το χρόνο, προσκυνητές και περιηγητές να μένουν άναυδοι από το τεράστιο έργο που γίνεται.