ΠΡΟΛΟΓΟΣ του προεδρου του ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ
Στην κοινωνία της γνώσης, της πληροφορίας και της τεχνογνωσίας που βιώνουμε, στην εποχή της ουσιαστικής ανάδειξης των δύο πιο ευγενών αποστολών του ανθρώπου που είναι η απόκτηση της γνώσης και η μετάδοση της πρέπει να προσθέσουμε και μία τρίτη, τη σωστή προσέγγιση και αξιοποίησή της. Μια τέτοια προσπάθεια προβάλλεται αναμφίβολα στο επίπεδο της ποιοτικής εκπαίδευσης που πρέπει να ?ναι το ζητούμενο για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα. Επιπρόσθετα, η μεγάλη ρευστότητα της εποχής μας επιβάλλει συνεχείς προσαρμοστικές κινήσεις και πολιτικές αποτελεσματικότερης αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού μέσα από την κατάλληλη μαθησιακή διαδικασία η οποία θα πρέπει να κινείται αδιαλείπτως προς το ευ ζην.
Μια τέτοια στρατηγική θα πρέπει να πλαισιώνεται από σχεδιασμούς και πρακτικές που διασφαλίζουν την ισότητα ευκαιριών των δύο φύλων, των ομάδων ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και ικανότητες, των ομάδων με ιδιαίτερα πολιτισμικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά, και τη βελτιστοποίηση κάθε ποιοτικής δυνατότητας του εκπαιδευτικού συστήματος, έτσι ώστε να συμβάλλει στην αναβάθμιση τόσο της γενικής παιδείας όσο και στην καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Στο γενικό αυτό πλαίσιο επιχειρείται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (Π.Ι.), ένας νέος μακρόπνοος εκπαιδευτικός σχεδιασμός, που εστιάζεται πρωτίστως στην υποχρεωτική εκπαίδευση (Δημοτικό, Γυμνάσιο) επεκτεινόμενος και στο Νηπιαγωγείο. Η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση αποτελεί, όπως είναι αυτονόητο, τη βάση του εκπαιδευτικού συστήματος στη Χώρα μας, γι? αυτό η στέρεη δόμησή της και η αποτελεσματικότερη λειτουργία της αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα αλλά και αδιαμφισβήτητη προϋπόθεση της αναβάθμισης του Λυκείου και της Τ.Ε.Ε. Και τούτο γιατί σ? αυτή τη βάση θα δομηθεί η ισόρροπη προσωπικότητα των νέων μας, η διαμόρφωσή τους σε μελλοντικούς ευαισθητοποιημένους και ενεργούς πολίτες και η αντίληψη της αναγκαίας, στην εποχή μας, δια βίου μάθησης.
Γι? αυτό το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν μπορεί πια να πορεύεται στις συντεταγμένες του παραδοσιακού γνωσιοκεντρικού χαρακτήρα του σχολείου, της αποσπασματικότητας και της παθητικής απόκτησης των γνώσεων, καθώς οι κατακερματισμένες γνώσεις δεν συνιστούν γνώση. Αντίθετα, το σχολείο πρέπει να είναι μαθητοκεντρικό, βιωματικό και δημιουργικό με όλους τους συντελεστές του (διδάσκοντες και διδασκόμενους) συμμέτοχους, χώρος χαράς και ζωής και όχι μόνο στερεότυπης διδασκαλίας.
Για να επιτευχθεί μια τέτοια προσέγγιση, σύγχρονη και αναγκαία, για να αρχίσουμε να «συλλαβίζουμε» τα περί ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, της συλλογικής προσπάθειας, της δημιουργικής και πρωτοβουλιακής δράσης, απαιτούνται αλλαγές στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.), στην οργάνωση του σχολικού χρόνου, στη συγγραφή νέων βιβλίων και στην παραγωγή καταλληλότερου γενικά εκπαιδευτικού υλικού. Αναμφίβολα η ποικιλόμορφη στήριξη του μαχόμενου εκπαιδευτικού είναι εξίσου αναγκαία για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος.
Για το σκοπό αυτό το Π.Ι. επεξεργάσθηκε τη σύνταξη ενός νέου Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών αξιοποιώντας προηγούμενες προσπάθειες του Π.Ι., αλλά κυρίως εισάγοντας τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης. Η καινοτόμος αυτή προσπάθεια που θέτει τους στόχους και τις μεθόδους της διδασκαλίας και ταυτόχρονα δομεί το περιεχόμενο των διδασκόμενων αυτοτελών μαθημάτων στη βάση μιας ισόρροπης οριζόντιας και κάθετης κατανομής της. Με τον τρόπο αυτό προωθείται η διασύνθεση γνωστικών αντικειμένων, η σφαιρική ανάλυση βασικών θεμάτων και προβάλλεται η παράμετρος της διαθεματικότητας στη σχολική πράξη, διαδικασία που ενισχύει και τη Γενική παιδεία.
Με το προτεινόμενο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) η επιδιωκόμενη αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης επιχειρείται μέσα από τη διαθεματική οργάνωση του περιεχομένου των διδακτικών αντικειμένων, τις διερευνητικές και ολιστικές προσεγγίσεις διδασκαλίας και την προτυποποίηση συγγραφής νέων βιβλίων, τα οποία θα ανταποκρίνονται στις αρχές της διαθεματικότητας και στο σεβασμό της προσπάθειας του μαθητή. Γι? αυτό τα βιβλία θα πρέπει να είναι ελκυστικά και ως προς το περιεχόμενο και ως προς την αισθητική τους, αλλά και ως προς το μέγεθός τους.
Στο πλαίσιο αυτό το Π.Ι. προτείνει την εισαγωγή πρόσθετων καινοτομιών όπως η «ευέλικτη ζώνη διαθεματικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων» για το Δημοτικό και η «ζώνη καινοτόμων δράσεων» για το Γυμνάσιο, μια εκπαιδευτική πράξη που ουσιαστικοποιεί σε προχωρημένο βαθμό τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης και υποστηρίζεται από ειδικά διαμορφωμένο εκπαιδευτικό υλικό. Σε ορισμένες τάξεις (ΣΤ΄ Δημοτικού και Γ΄ Γυμνασίου) εισάγεται επίσης και το πολυθεματικό βιβλίο ? φάκελος, το οποίο περιέχει πολλά θέματα που ενδιαφέρουν άμεσα την καθημερινότητα του μαθητή και τον βοηθούν να κατανοήσει περισσότερο την περίπλοκη ζωή της εποχής μας και να δομήσει με επιτυχία το δικό του κοσμοείδωλο. Η Ευέλικτη Ζώνη θα συμβάλει ουσιαστικά στην ισχυροποίηση του σχολικού παιδαγωγικού περιβάλλοντος που βάλλεται στην εποχή μας από ποικίλα εξωτερικά μηνύματα τα οποία εισέρχονται στο σχολείο χωρίς το κατάλληλο παιδαγωγικό εισιτήριο και ηχούν σαν παραπλανητικές σειρήνες.
Το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα σχετικά Α. Π. Σ., που παρουσιάζονται σε πέντε τόμους στον Ηλεκτρονικό Κόμβο του Π.Ι. αποτελούν την επίσημη πρόταση του ΥΠΕΠΘ (Φ.Ε.Κ. 1366 /τ.Β?/18-10-2001, 1373/τ.Β?/18-10-2001, 1374/τ.Β?/18-10-2001, 1375/τ.Β?/18-10-2001, 1376/τ.Β?/18-10-2001, με έναρξη ισχύος το 2003), η οποία θα τεθεί σε συζήτηση με την εκπαιδευτική κοινότητα. Η πρόταση αυτή είναι αποτέλεσμα πολύμηνης κοπιαστικής και συνεργατικής προσπάθειας του συνόλου σχεδόν των μελών του προσωπικού του Π.Ι. (Συμβούλων, Παρέδρων, αποσπασμένων εκπαιδευτικών και γραμματέων), στους οποίους εκφράζω τις θερμές και ειλικρινείς ευχαριστίες μου, που άντεξαν στις εξαντλητικές πιέσεις μου, εργάστηκαν αποτελεσματικά και συνεργάστηκαν άριστα, αναδεικνύοντας τη δυναμική που το Π.Ι. διαθέτει. Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζονται, επίσης, σε όσους Αντιπροέδρους του Π.Ι. συνέβαλαν στην υλοποίηση της προσπάθειάς μας (ιδιαίτερα στον κ. Χ. Κωνσταντίνου, Πρόεδρο του Τμήματος Αξιολόγησης και Επιμόρφωσης για τη συμβολή του στο συντονισμό ορισμένων ομάδων εργασίας), σε όσους Συμβούλους και Παρέδρους του Π.Ι. σήκωσαν περισσότερο βάρος, και είναι πολλοί, καθώς και σε όλους τους εξωτερικούς ειδικούς επιστήμονες που διάβασαν τα κείμενά μας και έκαναν εποικοδομητικές παρατηρήσεις.
Οι προσπάθειες που έγιναν και οι επιμέρους προτάσεις μας (Δ.Ε.Π.Π.Σ., Α.Π.Σ., Ευέλικτη Ζώνη, Πολυθεματικό βιβλίο) δεν είναι αποσπασματικές, αλλά οριοθετούν μίαν εν πολλοίς ολιστική προσαρμοστική διαδικασία του εκπαιδευτικού συστήματος στην υποχρεωτική εκπαίδευση, μια σοβαρή αλλαγή της φιλοσοφίας της εκπαιδευτικής πράξης με αδιαπραγμάτευτο στόχο την ποιότητα της εκπαίδευσης. Η επιτυχία υλοποίησης της πρότασης θα εξαρτηθεί από τη συμβολή και τη στήριξη όλων των συντελεστών της εκπαίδευσης και των επιστημονικών και κοινωνικών φορέων που άμεσα ή έμμεσα συμβάλλουν στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι. Η εν λόγω προσπάθεια βρίσκεται σε αρμονία και με τους στόχους του Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βελτίωση στη ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων εκπαίδευσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 53% των χωρών της Ευρώπης δεν έχει στρατηγική εφαρμογής της διαθεματικότητας, το 10% προετοιμάζεται και το 37% προσεγγίζει κάποια μορφή διαθεματικότητας. Στη χώρα μας έχει ήδη εκπονηθεί από το Π.Ι. μια ολιστική πρόταση για τη διαθεματικότητα, μια μορφή της οποίας (Ευέλικτη Ζώνη) εφαρμόζεται σε 220 πιλοτικά σχολεία.
Μέσα λοιπόν από το προτεινόμενο Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα Προγράμματα Σπουδών (Π.Σ.) επιδιώκουμε και ελπίζουμε ότι ο μαθητής θα «εφοδιαστεί» με τον κατάλληλο «μορφωτικό μανδύα» για να αντιμετωπίζει επιτυχέστερα τις «μπόρες της ζωής». Και αυτή πρέπει να είναι η απάντηση της χώρας μας στην κοινωνία της γνώσης, της πληροφορίας και της τεχνογνωσίας, στην επιδιωκόμενη κοινωνία της ποιότητας, στην πρόκληση του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι.
ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ν. ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ Πρόεδρος του Π.Ι. |
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ