1789: Γαλλική Επανάσταση
Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 ήταν η κοινωνική επανάσταση που κατάργησε την απόλυτη μοναρχία στην Γαλλία γκρεμίζοντας το φεουδαρχικό σύστημα και αντικαθιστώντας το με το καπιταλιστικό και ώθησε σε αναδιοργάνωση την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η Γαλλική Επανάσταση ενέπνευσε τους λαούς όλης της Ευρώπης να παλέψουν ενάντια στην εκμετάλλευση και την απολυταρχική μοναρχία, αποτελώντας το έναυσμα για τον ξεσηκωμό στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα.
Η επανάσταση οργανώθηκε από την ανερχόμενη αστική τάξη, η οποία εμπνευσμένη από τα κηρύγματα των Διαφωτιστών και με κεντρικό σύνθημα το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη», θέλησε να βελτιώσει την υπάρχουσα μοναρχία μετατρέποντάς την σε συνταγματική και όχι να την καταργήσει. Στην πορεία όμως, η μοναρχία καταργήθηκε και μετά από περιόδους τρομοκρατίας αλλά και οργάνωσης δίκαιου κράτους, η νεοσύστατη Δημοκρατία καταλύθηκε από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Κοινωνική και οικονομική κατάσταση στην προεπαναστατική Γαλλία
Στα τέλη του 18ου αιώνα ήταν γενική στην Γαλλία η επιθυμία για αλλαγή του καθεστώτος. Παρ' όλη όμως την μεταβολή στις ιδέες των ανθρώπων, η οργάνωση της Γαλλίας εξακολουθούσε να παραμένει στη μεσαιωνική μορφή της: διατήρηση των ταξικών διαχωρισμών του μεσαίωνα, μεγάλη συμμετοχή των ευγενών στα κρατικά αξιώματα και γενικά στη διοίκηση, διάκριση δικαιωμάτων και υποτίμηση της ανθρώπινης αξίας. Οι Γάλλοι άρχισαν να αισθάνονται αφόρητη την κατάσταση. Νέες δυνάμεις σχηματίστηκαν και προκάλεσαν τεράστια εξέγερση. Η Γαλλική Επανάσταση ανέτρεψε το παλιό καθεστώς και είχε ανυπολόγιστες συνέπειες στη ζωή και στις αντιλήψεις των ανθρώπων.
Στη Γαλλία επικρατούσε το κυβερνητικό σύστημα της απόλυτης μοναρχίας όπως την εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Ο βασιλιάς με λίγους ανώτερους λειτουργούς, που τους διάλεγε ο ίδιος, νομοθετούσε, όριζε τους φόρους και διέθετε όπως του άρεσε τον δημόσιο πλούτο. Η Γαλλία δεν είχε ενοποιηθεί τελείως. Οι νόμοι, η φορολογία, οι τρόποι συναλλαγής, τα μέτρα, τα σταθμά και το νόμισμα διέφεραν από περιοχή σε περιοχή. Αυτό προκαλούσε σύγχυση και εμπόδια στο εμπόριο(και γενικά στην ανερχόμενη αστική τάξη). Το καθεστώς, συνέχεια του μεσαιωνικού, βασιζόταν στην ανισότητα. Οι κάτοικοι της Γαλλίας διακρίνονταν στους προνομιούχους και στον κοινό λαό. Οι προνομιούχοι αποτελούσαν μικρή μειοψηφία, περίπου το 2% του πληθυσμού. Αλλά αυτοί κατείχαν την περισσότερη γη, είχαν όλα τα αγαθά, ζούσαν μια τρομερά σπάταλη και πλούσια ζωή και κυβερνούσαν τον τόπο. Δύο τάξεις, ο κλήρος και οι ευγενείς, αποτελούσαν τους προνομιούχους.
Στον κλήρο ανήκαν 130.000 άτομα. Ο ανώτερος κλήρος (επίσκοποι, αρχιεπίσκοποι, ηγούμενοι) αριθμούσε 5-6 χιλιάδες ανθρώπους, εφοδιασμένους με πλούσια εισοδήματα. Ο κατώτερος κλήρος είχε πενιχρές αποδοχές και ζούσε όπως ο φτωχός λαός. Περίπου 400.000 ευγενείς ζούσαν από εισοδήματα και αργομισθίες. Μολαταύτα, στον 18ο αιώνα εμφανίζονταν εξαιρετικά απαιτητικοί. Απέκλειαν από τα ανώτερα αξιώματα και τις προσοδοφόρες θέσεις όσους είχαν κατώτερη προέλευση, δηλαδή τους μη ευγενείς.
Ο μεγάλος όγκος του λαού βρισκόταν απέναντι από την μειοψηφία αυτή των προνομιούχων. Όλοι οι λαϊκοί άνθρωποι ονομάζονταν συνεκδοχικά με μια μεσαιωνική ονομασία: Tiers Etat, Τρίτη τάξη. Καλλιεργητές της γης και αστοί (έμποροι και επαγγελματίες των πόλεων) αποτελούσαν την τάξη αυτή.
Αίτια της επανάστασης
Η επανάσταση είχε πολλά αίτια, από τα οποία τα σημαντικότερα είναι τα εξής:
- Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα προπαγάνδιζε μία αποστροφή κατά της απόλυτης μοναρχίας. Οι αντιλήψεις είχαν αρχίσει να στρέφονται προς ένα δημοκρατικό ιδεώδες, τα ανθρώπινα και τα αστικά δικαιώματα, το κοσμικό κράτος καθώς και την πίστη στην λογική. Αυτή η φιλοσοφία έπαιρνε την εξουσία από τον μονάρχη και τον κλήρο. Σ' αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, βρήκαν απήχηση οι ιδέες του κλασικού φιλελευθερισμού. Επίσης, η μασονική ιδεολογία και το παράδειγμα της μετριοπαθούς αγγλικής μοναρχίας είχαν σημαντική επιρροή στους επαναστάτες.
- Η ενίσχυση της αστικής τάξης: Οι δύο πρώτες τάξεις, ο κλήρος και οι ευγενείς μοιράζονταν ως τότε την πολιτική δύναμη. Οι αστοί, οι φτωχοί εργαζόμενοι των πόλεων και οι αγρότες δεν είχαν κανένα δικαίωμα στην εξουσία, παρόλο που η αστική τάξη είχε αποκτήσει αξιόλογη δύναμη.
- Η οικονομική κρίση: Το γαλλικό κράτος ήταν στα πρόθυρα οικονομικής καταστροφής. Η Γαλλία αναμείχθηκε ενεργά στον Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1775 - 1783). Παρότι κατόρθωσε να κερδίσει την Αγγλία, το οικονομικό βάρος ήταν τέτοιο που την οδήγησε σε χρεοκοπία. Επιπλέον, το 1789 η τιμή του ψωμιού αυξήθηκε δραματικά, λόγω της άσχημης σοδειάς του1788 και του 1789 και του βαρύτατου χειμώνα του 1788 - 1789. Οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν ως και 60%, ενώ ο μισθός των αγροτών μόνο 20%, κάτι το οποίο προκάλεσε μεγάλη πείνα. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι την άνοιξη του 1789 το 1/3 του γαλλικού πληθυσμού μαστιζόταν από την πείνα. Όλα αυτά οδήγησαν σε έντονη κοινωνική αναταραχή που εκδηλώθηκε με ληστρικές πράξεις και εξεγέρσεις.
- Η κρίση του φεουδαρχικού συστήματος: η παραδοσιακή φεουδαρχική κοινωνική κατανομή που ίσχυε από τον Μεσαίωνα στην Γαλλία άρχισε να παρακμάζει. Ενώ οι ευγενείς απολάμβαναν μεν πολλά προνόμια, δεν μπορούσαν να ενεργήσουν πολιτικά υπό την απολυταρχία, καθώς μόνο ο βασιλιάς είχε πολιτική εξουσία. Ο Έρικ Χομπσμπάουμ θεωρεί την Επανάσταση ως «απόπειρα της αριστοκρατίας να ανακαταλάβει το κράτος».
Φιλοσοφία του Διαφωτισμού
Από τα μέσα του 18ου αιώνα η επίδραση της διαφωτιστικής κριτικής στην κοινωνία ήταν μεγάλη. Πολλοί ευγενείς έπαψαν να πιστεύουν πια στα απαρχαιωμένα προνόμια. Τα σαλόνια, τα περιοδικά, οι χώροι συγκεντρώσεων και οι μασονικές στοές έγιναν φορείς της ολοένα αυξανόμενης δυσαρέσκειας κατά της απόλυτης μοναρχίας. Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού έκανε λόγο για τα ατομικά δικαιώματα,για ελευθερία και ισότητα, έννοιες που ως τότε ήταν άγνωστες κάτω από τον ζυγό του απολυταρχικού καθεστώτος.
Η ενίσχυση της αστικής τάξης
Κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα άρχισε να σχηματίζεται μέσα στην τρίτη τάξη, την κατώτερη, ένα νέο κοινωνικό στρώμα. Από εμπόρους, τραπεζίτες, υπαλλήλους και βιομηχάνους επιχειρηματίες γεννήθηκε η αστική τάξη. Για τη γαλλική οικονομία η αστική τάξη είχε μεγάλη σημασία. Στους ευγενείς ήταν απαγορευμένο να ασχολούνται με εμπόριο και οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που απέφερε κέρδη, ενώ και από τους φτωχούς αγρότες που υπέφεραν κάτω από τον μερκαντιλισμό (μονοπώλιο) δεν μπορούσαν να εισπράξουν τίποτε. Έτσι ως συνέπεια ο κατώτερος κλήρος φτώχαινε. Το οικονομικό βάρος έπεφτε καθαρά στους μεγαλοαστούς.
Από την άλλη μεριά οι ευγενείς διατήρησαν την πολιτική τους θέση. Ήταν απαλλαγμένοι από κάθε είδους φορολογία και μόνο αυτοί είχαν πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες. Επειδή οι μεγαλοαστοί δεν είχαν αυτό το δικαίωμα, άρχισε να δημιουργείται μια παραφωνία ανάμεσα στην μεγάλη οικονομική τους σημασία και την πολύ μικρή πολιτική τους δύναμη. Αυτό είχε ως συνέπεια να μεγαλώσει η δυσαρέσκεια των μεγαλοαστών προς το απολυταρχικό κυβερνητικό σύστημα και τον βασιλιά τον ίδιο. Εν τω μεταξύ οι αστοί απέκτησαν συνείδηση του εαυτού τους και προσπάθησαν να ξεχωρίσουν από τις άλλες κοινωνικές τάξεις. Έτσι συγκεντρώνονταν σε συναθροίσεις συζητώντας τα έργα του Βολταίρου, το δημοκρατισμό στην Αγγλία, τις απόψεις του Μοντεσκιέ σχετικά με τον διαχωρισμό των εξουσιών και τη γνώμη του Ρουσσώ για την αυτονομία του λαού.
Η απήχηση των ιδεών του Τζον Λοκ στη γαλλική αστική τάξη μπορεί εύκολα να κατανοηθεί. Η θεωρία του για τα φυσικά δικαιώματα, τις περιορισμένες κρατικές εξουσίες, το δικαίωμα αντίστασης στην τυραννία και σθεναρής υπεράσπισης της ιδιοκτησίας αντανακλούσαν τις αξίες αυτού του τμήματος της γαλλικής κοινωνίας.
Οικονομική κρίση
Το φορολογικό σύστημα ήταν απαρχαιωμένο και είχε πολλές ελλείψεις. Από τον σημαντικότερο φόρο οι ευγενείς και ο κλήρος ήταν απαλλαγμένοι. Το κρατικό έλλειμμα του γαλλικού κράτους από το 1736 ως το 1789 αυξήθηκε σημαντικά, σε σημείο να κινδυνεύσει η Γαλλία με χρεωκοπία. Η υποστήριξη των αμερικανικών στρατευμάτων κατά των αγγλικών στον πόλεμο της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας ήταν πλήγμα για τη γαλλική οικονομία, ακόμη και η σύναψη ειρήνης με την Αγγλία δεν έφερε κανένα ελαφρυντικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, η βιομηχανική Αγγλία κατέκλυσε τη γαλλική αγορά με φτηνά υφάσματα και άλλα βιομηχανικά είδη, με αποτέλεσμα η εθνική παραγωγή να βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση.
Επιπλέον, η τρομερά σπάταλη και πολυτελής ζωή στο βασιλικό ανάκτορο των Βερσαλλιών κατανάλωνε το 20% του γαλλικού προϋπολογισμού. Οι γιορτές, οι δεξιώσεις και τα πανάκριβα ρούχα ήταν εις βάρος της γαλλικής οικονομίας αλλά και του φτωχού λαού που πέθαινε από την πείνα. Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα μόνη ξόδευε ligeς, σημερινό ποσό 70.000 ευρώ, τον μήνα για κοσμήματα, κομμώσεις και μόδα.
Επίσης, η αγροτική και βιομηχανική κρίση την δεκαετία του 1780 μεγέθυνε την γενική δυσαρέσκεια και τόσο η έκρηξη του ισλανδικού ηφαιστείου Λάκι το 1783 που οδήγησε σε καταστροφή της σοδειάς τη περίοδο 1785-87 όσο ο πολύ βαρύς χειμώνας του 1788-1789 ανέβασε τις τιμές του ψωμιού με αποτέλεσμα να πεθάνουν πολλοί από την πείνα.
Εξέλιξη των γεγονότων
Ως ξεκίνημα της Επανάστασης ισχύει η κατάληψη της Βαστίλης (φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους) στις 14 Ιουλίου 1789 (από το 1880 Εθνική Επέτειος της Γαλλίας). Το ουσιαστικό ξεκίνημα της Επανάστασης έλαβε χώρα μερικές εβδομάδες πιο μπροστά, με την σύγκληση των Γενικών Τάξεων. Επειδή οι περισσότεροι εκπρόσωποι του κλήρου και των ευγενών αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης αποφάσισαν να προχωρήσουν μόνοι τους και ανακήρυξαν τη συνέλευση των τάξεων Εθνική Συντακτική Συνέλευση.
Η Γαλλική Επανάσταση σημαίνει την κοινωνική μετάλλαξη από τη φεουδαρχική στην αστική κοινωνία. Η μοναρχία έπεσε και δημιουργήθηκε μια δημοκρατία. Για πρώτη φορά ανέλαβε η οικονομικά δυνατή αστική τάξη και πολιτική δύναμη από τους ευγενείς, οι οποίοι ήδη από πιο μπροστά έχαναν σε δύναμη. Μετά την ανακήρυξη των εκπροσώπων της Τρίτης Τάξης σε Εθνική Συντακτική Συνέλευση, αυτή ψήφισε στις 26 Αυγούστου 1789 τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Με την πάροδο της Επανάστασης ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και η γυναίκα του βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα αποκεφαλίστηκαν το 1793 στην γκιλοτίνα. Η σύλληψη έγινε το 1792 και ο βασιλιάς αποκεφαλίστηκε στις 21 Ιανουαρίου 1793. Η Γαλλική Επανάσταση δεν έφερε στον λαό την επιθυμητή ελευθερία αλλά τελείωσε με την Τρομοκρατία του Ροβεσπιέρου ο οποίος αποκεφαλίστηκε το1794. Στη συνέχεια την εξουσία ανέλαβε το Διευθυντήριο και αργότερα ο Ναπολέων Βοναπάρτης ο οποίος έγινε αυτοκράτορας των Γάλλων το 1804.
Προεπανάσταση (1786-1789)
Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και οι υπουργοί του είχαν προ πολλού καταλάβει ότι χρειάζονταν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Κυρίως έπρεπε να καταργηθεί η φοροαπαλλαγή από τους ευγενείς. Αυτοί όμως υπερασπίζονταν τα δικαιώματα τους στο κοινοβούλιο του Παρισιού και στα υπόλοιπα 13 επαρχιακά κοινοβούλια.
Μόλις έγινε υπουργός οικονομικών το 1775 ο Τυργκό, ένας εκπρόσωπος του φυσιοκρατικού οικονομικού συστήματος, εφαρμόστηκε αρχικά μία ριζικά μεταρρυθμιστική οικονομική πολιτική. Ο Τυργκό μείωσε τις κρατικές επιρροές στην οικονομία, καινοτόμησε δημιουργώντας ένα ενιαίο φορολογικό σύστημα και για τις τρεις κοινωνικές τάξεις, ίδρυσε την ελεύθερη βιοτεχνία, καταργώντας τις συντεχνίες, έβαλε ένα φόρο για την απόκτηση γης και έκανε διαθέσιμο το προνόμιο του εμπορίου σιτηρών σε όλους τους Γάλλους. Με αυτά τα μέτρα που πήρε προκάλεσε την σθεναρή αντίδραση του κοινοβουλίου. Αφού άσκησε έντονη κριτική στην πολύ σπάταλη ζωή στην γαλλική βασιλική αυλή καθώς και στην συμμετοχή της Γαλλίας στον Πόλεμο για την Αμερικανική Ανεξαρτησία, ο Λουδοβίκος χρησιμοποίησε όλα αυτά ως πρόφαση για να τον απολύσει το 1776.
Αντίθετα ο Ζακ Νεκέρ, ένας αστός τραπεζίτης από την Γενεύη, εφάρμοσε μια άκρως αντίθετη οικονομική πολιτική από τον Τυργκό. Πήρε μεγάλα κρατικά δάνεια, αναζήτησε την υποστήριξη των προνομιούχων, επιτρέποντας στο κράτος να επιδρά στην οικονομία, και κατάργησε το προνόμιο για τα σιτηρά. Αλλά και αυτός επειδή εφάρμοζε μεταρρυθμιστική πολιτική, ήρθε αντιμέτωπος με τους ευγενείς της βασιλικής αυλής. Τελικά όταν δημοσίευσε το έλλειμμα του γαλλικού προϋπολογισμού - το οποίο τυπώθηκε 100.000 φορές - ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ τον απέλυσε και αυτόν.
Στον δρόμο για την συνταγματική μοναρχία
Η σύγκληση των Γενικών Τάξεων
Η για πρώτη φορά από το 1614 σύγκληση των Γενικών Τάξεων της Γαλλίας από τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ στο κρίσιμο έτος 1789 ορίζεται από τους ιστορικούς ως η αποφασιστική αφορμή για την Γαλλική Επανάσταση. Η σύγκληση των Γενικών Τάξεων συνοδεύτηκε από πολλές παραχωρήσεις του βασιλιά προς την τρίτη τάξη. Για πρώτη φορά κατείχε κάθε Γάλλος πολίτης που είχε συμπληρώσει τα 25 χρόνια του το δικαίωμα να ψηφίσει και έτσι οι εκπρόσωποι της τρίτης τάξης έφτασαν τους 621 καθώς το 98% του γαλλικού λαού άνηκαν σε αυτήν.
Εκλογική διαδικασία
Η εκλογή των Γενικών Τάξεων διεξήχθη σε τρεις διαφορετικές εκλογικές διαδικασίες. Έτσι εκλέχτηκαν 578 εκπρόσωποι για την τρίτη τάξη, 291 εκπρόσωποι για τον κλήρο και 272 ευγενείς. Η τρίτη τάξη αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από μεγαλοαστούς όπως δικηγόρους, γιατρούς, συμβολαιογράφους, δικαστές, εμπόρους, τραπεζίτες και δημάρχους. Επιπλέον μερικοί ευγενείς είχαν προσαρτηθεί στην τρίτη τάξη μαζί με μερικούς στρατιωτικούς υπαλλήλους.
Επανάσταση στις Βερσαλλίες
Ενώ ο βασιλιάς σκόπευε στην επιβολή νέων φορολογιών, οι ευγενείς και ο κλήρος είδαν την σύγκληση των Γενικών Τάξεων ως μια ευκαιρία να αποκτήσουν πολιτική δύναμη, την οποία είχαν χάσει το 1661 με το που ανέβηκε στον θρόνο ο Λουδοβίκος ΙΔ΄, και έτσι να πετύχουν μια εξασθένιση της απόλυτης μοναρχίας.
Η τρίτη τάξη αντίθετα ήλπιζε να δοθεί σύνταγμα στην Γαλλία έτσι ώστε η οικονομική δύναμη που είχε αποκτήσει τον τελευταίο αιώνα, και κυρίως οι αστοί, να είναι ισάξια με μια πολιτική δύναμη. Παράλληλα εύχονταν και αυτοί την κατάρρευση της απαρχαιωμένης πια απόλυτης μοναρχίας. Ο μεγάλος αριθμός εκπροσώπων της τρίτης τάξης έπρεπε να παίξει κάποιο ρόλο στην εκλογική διαδικασία. Για αυτό μερικοί εκπρόσωποί της ζήτησαν η εκλογή να διεξαχθεί κατά κεφαλή και όχι κατά τάξεις. Οι ευγενείς δε δέχτηκαν την πρόταση της τρίτης τάξης να γίνει η ψηφοφορία κατά κεφαλή και η διαμάχη σχετικά με τον τρόπο ψηφοφορίας συνεχίστηκε για πολλές εβδομάδες.
Στις 17 Ιουνίου 1789 οι εκπρόσωποι της τρίτης τάξης, με το επιχείρημα ότι αποτελούσαν το 98% του γαλλικού λαού, αυτοανακηρύχθηκαν σε Εθνική Συνέλευση και πρότειναν και στους εκπροσώπους των άλλων τάξεων να συμπορευθούν μαζί τους. Πολλοί ευγενείς και κληρικοί προσαρτήθηκαν στην τρίτη τάξη και η αντίσταση τους ήταν σθεναρή, όπως όμως και του βασιλιά. Ο Λουδοβίκος δεν αναγνώρισε την Εθνική Συνέλευση και διέταξε το κλείσιμο της αίθουσας στην οποία γίνονταν οι συνεδριάσεις της. Οι αντιπρόσωποι της Εθνικής Συνέλευσης τότε κλείστηκαν στην αίθουσα του σφαιριστηρίου στις 20 Ιουνίου και ορκίστηκαν να μην διαλυθούν αν δεν δοθεί Σύνταγμα στην χώρα. Ο βασιλιάς σε κοινή συνεδρίαση με τις Γενικές Τάξεις στις 23 Ιουνίου μάταια επιχείρησε να εμποδίσει τις αποφάσεις αυτές, και επειδή η υποστήριξη του στρατού δεν ήταν βέβαιη, αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Στις 9 Ιουλίου, μετά την προσχώρηση στην τρίτη τάξη μεγάλου αριθμού ευγενών και κληρικών, η Συνέλευση ανακηρύχθηκε σε Συντακτική (Assemblée Constituante).
Η εξέγερση της τρίτης τάξης στο Παρίσι
Παράλληλα με την σύγκληση των Γενικών Τάξεων, η κατάσταση στο Παρίσι άρχισε να γίνεται θερμή. Η τιμή του ψωμιού είχε εκτοξευθεί στα ύψη μετά την πολύ άσχημη σοδειά του 1788. Όταν ο Λουδοβίκος απέλυσε για άλλη μια φορά τον υπουργό οικονομικών Νεκέρ, στις 11 Ιουλίου 1789, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην αστική τάξη, άρχισαν οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ βασιλικών στρατευμάτων και του απλού λαού. Επίσης οι φήμες που κυκλοφορούσαν και έλεγαν ότι ο βασιλιάς μαζεύει στρατό για στρατιωτική επέμβαση με σκοπό την διάλυση της Συνέλευσης στις Βερσαλλίες, κορύφωσαν την αγανάκτηση του λαού. Το Παρίσι έπεφτε σε αναρχία. Οι μεγαλοαστοί πήραν στα χέρια τους την διοίκηση της πόλης.
Η Άλωση της Βαστίλης
Η Βαστίλη ήταν από τον 17ο αιώνα φυλακή πολιτικών και ποινικών κρατουμένων. Οποιοσδήποτε πήγαινε ενάντια στην θέληση του βασιλιά φυλακίζονταν εκεί και κυρίως ευγενείς. Ακόμη και συγγραφείς οι οποίοι εξέφραζαν το πνεύμα του Διαφωτισμού, όπως ο Βολταίρος, φυλακίστηκαν εκεί. Όταν πραγματοποιήθηκε η άλωση, υπήρχαν μόνο επτά κρατούμενοι, αλλά η φυλακή διατηρούσε το συμβολισμό του προπυργίου του παλαιού καθεστώτος. Επιπλέον, μέσα στη φυλακή υπήρχαν σημαντικές ποσότητες πυρίτιδας που προφανώς ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη για τους επαναστάτες.
Οι ταραχές ξεκίνησαν όταν έγινε γνωστό ότι ο βασιλιάς διάταξε τη μετακίνηση ελβετικών και γαλλικών ομάδων στις Βερσαλίες. Πολλοί φοβήθηκαν ότι προετοιμαζόταν βασιλικό πραξικόπημα. Έτσι το βράδυ της 12ης προς 13 Ιουλίου οι εξεγερμένοι άρχισαν την αναζήτηση όπλων. Όντως, στις 14 του μηνός εισέβαλαν στο Hotel des Invalides και κατέσχεσαν μεγάλη ποσότητα τυφεκίων[3]. Μετά από αυτό, πολλοί από τους πολίτες στράφηκαν στη Βαστίλη. Χιλιάδες οπλισμένοι Παριζιάνοι πολίτες όρμησαν στην Βαστίλη. Περίπου επτά χιλιάδες πολίτες όρμησαν στη Βαστίλη και πήραν ως σύμβολο για την επιτυχία τους το κεφάλι του αρχηγού της φυλακής, Μπερναρντ-Ρεναί Ζορντάν ντε Λονέ.
Εκείνη την ημέρα σκοτώθηκαν πάνω από 100 άνθρωποι και ήταν η πρώτη μέρα που σκοτώνονταν τόσοι πολλοί μετά την έναρξη της μέχρι τότε αναίμακτης Επανάστασης. Η επιτυχία των επαναστατών έγινε γνωστή στον βασιλιά, ο οποίος αναγνώρισε την αντιπροσωπεία των Παριζιάνων πολιτών στο δημαρχείο του Παρισιού ως επίσημους εκπροσώπους της πόλης. Ταυτόχρονα επανέφερε τον Νεκέρ στην εξουσία. Στις 17 Ιουλίου επισκέφτηκε το Παρίσι και έβαλε στο καπέλο του την μπλε-κόκκινη-άσπρη κονκάρδα που συμβολίζει το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη». Τα τρία αυτά χρώματα έγιναν το εθνικό σύμβολο της Γαλλίας και αποτυπώθηκαν αργότερα στην γαλλική σημαία.
Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη της 26ης Αυγούστου 1789
Στις 26 Αυγούστου 1789 ανακοίνωσε η Εθνοσυνέλευση με προτροπή του Λαφαγιέτ τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη της 26ης Αυγούστου 1789, η οποία αποτελούνταν από 17 άρθρα και αποτελεί την ενσάρκωση των ιδανικών του Διαφωτισμού. Έμφαση δόθηκε στα δικαιώματα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της ιδιοκτησίας, καθώς και στο δικαίωμα αντίδρασης σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης. Αλλά και σύγχρονες κρατικοθεωρητικές ιδέες όπως η ανεξιθρησκία, η ελευθερία γνώμης, η αυτονομία του λαού και ο διαχωρισμός των εξουσιών καθιερώθηκαν με την Διακήρυξη.
Αποσπάσματα από την διακήρυξη:
|
Η πορεία προς την δημοκρατία
Ο Λουδοβίκος αρνήθηκε και πάλι να αποδεχθεί τις αποφάσεις της συνέλευσης και η νέα σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Στις 5 Οκτωβρίου πλήθη λαού συγκεντρώθηκαν στα βασιλικά ανάκτορα των Βερσαλλιών και τα κατέλαβαν. Ο βασιλιάς μαζί με την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια οδηγήθηκαν στο ανάκτορο του Κεραμεικού στο Παρίσι. Η πρωτεύουσα τώρα ζούσε στον πυρετό της επανάστασης.
Πατριώτες, δημοκρατικοί και μοναρχικοί.
Στη Συνέλευση, που συνέχιζε τις εργασίες της, διαμορφώθηκαν τρεις ομάδες, ανάλογες προς τις πολιτικές και γενικότερα τις ιδεολογικές απόψεις των αντιπροσώπων: η δεξιά, η αριστερά και το κέντρο, οι οποίες ονομάστηκαν έτσι από τις θέσεις που κατελάμβαναν οι αντιπρόσωποι στην αίθουσα των συνεδριάσεων. Τη δεξιά αποτελούσαν οι ευγενείς, οι οποίοι απέρριπταν κάθε μεταβολή του παλιού καθεστώτος. Την αριστερά συγκροτούσαν οι «πατριώτες», οι οποίοι επεδίωκαν τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας και την ενίσχυση της Συνέλευσης. Τέλος το κέντρο υποστηριζόταν από τους μετριοπαθείς, οι οποίοι απέβλεπαν στην εγκαθίδρυση βασιλικού πολιτεύματος με 2 βουλές, σύμφωνα με το αγγλικό παράδειγμα.
Μέσα σε ατμόσφαιρα αντιπαραθέσεων και των έντονων ιδεολογικών διαφορών, οι οποίες κράτησαν δύο χρόνια, ψηφίστηκε το Σύνταγμα του 1791 το οποίο καθιέρωνε την συνταγματική μοναρχία. Κατά το σύνταγμα αυτό, την εκτελεστική εξουσία ασκούσε ο βασιλιάς και την νομοθετική η Συνέλευση. Πολιτικά δικαιώματα αναγνωρίστηκαν μόνο στους ενεργούς πολίτες, δηλαδή σε όσους κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους, ενώ οι υπόλοιποι δε συμμετείχαν στην πολιτική ζωή. Τρίτη εξουσία αναγνωριζόταν η δικαστική. Οι υπάλληλοι και οι δικαστές θα εκλέγονταν και δε θα διορίζονταν από τον βασιλιά, όπως συνέβαινε προηγουμένως.
Φυσικοί της εποχής
Coulomb Charles Augustin (1736-1806)
Το 1774 ο Coulomb έγινε μέλος της Ακαδημίας Επιστημών του Παρισιού. Βραβεύτηκε από την Ακαδημία για μία εργασία του σχετικά με τις μαγνητικές πυξίδες. Το 1779 δημοσίευσε την ανάλυσή του για την τριβή στη λειτουργία των μηχανών και συγκεκριμένα τον τρόπο της μεταβολής της τριβής με την πίεση. Βραβεύθηκε εκ νέου για αυτήν την μελέτη του, μία εργασία που έμεινε αξεπέραστη για 150 χρόνια. Τα επόμενα 25 χρόνια παρουσίασε στην Ακαδημία άλλες 25 μελέτες πάνω σε θέματα του ηλεκτρισμού, μαγνητισμού, της στρέψης και των εφαρμογών της. Συνέγραψε επίσης εκατοντάδες μελέτες για κατασκευές δημοσίων έργων.
Watt James (1736-1819)
Ο Watt ίδρυσε μαζί με τον επιχειρηματία Boulton το εργοστάσιο κατασκευής ατμομηχανών «Boulton & Watt» στο Μπέρμινχαμ και το 1778 άρχισε να τελειοποιεί την ατμομηχανή του χαμηλής πιέσεως, της οποίας την ευρεσιτεχνία είχε από το 1769. Ανέπτυξε την ατμομηχανή διπλής δράσης, στην οποία ο ατμός επενεργεί εναλλάξ και στις δύο κατευθύνσεις της κίνησης του εμβόλου. Η ατμομηχανή είχε γίνει μία σημαντική δασκάλα των φυσικών. Ήταν φανερό ότι η ανθρωπότητα είχε μπει στον αιώνα του ατμού.
Volta Alessandro (1745-1827)
Ο Volta εφηύρε τη βολταϊκή στήλη (ηλεκτρική μπαταρία) και το ηλεκτρόμετρο, καθώς επίσης ανακάλυψε και το μεθάνιο. Το καινούριο που έφερνε η ΣΤΗΛΗ ΤΟΥ VOLTA ήταν η δυνατότητά της να προσφέρει ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ, όπως και η φιάλη Leyden, κάθε φορά που ενώνονταν με σύρμα τα δύο άκρα της. Η νέα συσκευή προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στην επιστημονική κοινότητα της αυγής του 19ου αιώνα. Τον Νοέμβριο του 1800 προσκεκλημένος στο Παρίσι εποχής εκτελεί πειράματα με την ηλεκτρική στήλη παρουσία του Αυτοκράτορα. Λίγο αργότερα ο Ναπολέων παραγγέλνει να κατασκευαστεί μια μεγάλη συστοιχία (γαλλλικά BATTERIE, ελληνικά μπαταρία) από 600 στήλες την οποία προσφέρει στην Ecole Polytechnique του Παρισιού. Μια ακόμα ισχυρότερη μπαταρία κατασκευάζεται στο Λονδίνο από την Royal Society.
Charles Jacques Alexandre Cesar (1746-1823)
Έχοντας μελετήσει το έργο του Robert Boyle, ο Charles σκέφτηκε πως το υδρογόνο θα μπορούσε να είναι ένα κατάλληλο μέσο ανύψωσης για μπαλόνια. Αφού σχεδίασε το σκάφος, εργάστηκε μαζί με τα αδέρφια Anne-Jean και Nicholas-Luis Robert για να το κατασκευάσει στο εργαστήριό του στο Παρίσι. Έτσι, στις 27 Αυγούστου του 1783, ανυψώθηκε το πρώτο μπαλόνι που ήταν γεμάτο με υδρογόνο από τη σημερινή περιοχή του Πύργου του Άιφελ. Το μπαλόνι ταξίδεψε για 45 λεπτά προς τα βόρεια και προσγειώθηκε στο χωριό Gonesse. Το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ένα μπαλόνι γεμάτο με υδρογόνο με επιβάτες τον Charles και τον Nicholas-Luis Robert έφτασε σε ύψος 1600μ. από το έδαφος. Ο ίδιος επανέλαβε το εγχείρημα αρκετές φορές, όλες με υδρογόνο και όλες με επιτυχία. Την ίδια περίοδο σχεδίασε τον εξοπλισμό που είναι εγκατεστημένος στα μπαλόνια αερίου: τη γραμμή βαλβίδας, το προσάρτημα και το ατρακτίδιο.
Laplace Pierre-Simon (1749-1827)
Προς τιμήν του Laplace, η δύναμη που ασκεί το μαγνητικό πεδίο σε ένα ρευματοφόρο καλώδιο, δόθηκε από τους Γάλλους η προσωνυμία «Δύναμη Laplace». Το 1814, ο Laplace οραματίστηκε το Δαίμονα του Laplace, έναν υποθετικό δαίμονα που, αν γνώριζε την ακριβή θέση του κάθε ατόμου στο σύμπαν, τότε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους νόμους του Νεύτωνα για να αποκαλύψει όλη την πορεία των κοσμικών γεγονότων, του παρελθόντος και του παρόντος: Αν θεωρηθεί για μια στιγμή ότι υπάρχει μια νοημοσύνη ικανή να κατανοήσει όλες τις δυνάμεις που κινητοποιούν τη φύση, καθώς και την αντίστοιχη κατάσταση των όντων που τη συνθέτουν, θα περιέκλειε στον ίδιο μαθηματικό τύπο τις κινήσεις των μεγαλύτερων ατόμων. Αφού για αυτήν τίποτα δε θα ήταν αβέβαιο, το μέλλον, όπως ακριβώς και το παρελθόν, θα φάνταζε στα μάτια της ως παρόν.
Ampère André-Marie (1775-1836)
Ο Ampère ασχολήθηκε με πληθώρα επιστημονικών θεμάτων, αλλά κατέληξε στον ηλεκτρομαγνητισμό. Από μικρή ηλικία είχε μια κλίση στα φυσικομαθηματικά, πραγματοποιώντας έτσι μεγάλες επιτυχίες, και κατόρθωσε να γίνει διεθνής φυσιογνωμία με το φιλολογικά και φιλοσοφικά του έργα. Το 1801 έγινε καθηγητής στη Φυσική και στη Χημεία στην Κεντρική Σχολή. Ακολούθησε η διάκρισή του ως καθηγητής του λυκείου της Λυών καθώς και επιμελητής της Πολυτεχνικής Σχολής το 1804. Τέλος, ήταν μέλος του συμβουλευτικού γραφείου των τεχνών, επιθεωρητής του Πανεπιστημίου το 1808, καθηγητής ανάλυσης στο Πολυτεχνείο το 1809 και ασφαλώς μέλος πολλών ξένων Ακαδημιών.