Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου

Ἂν ἴσως, ἀγαπητοί μου Πατέρες καὶ ἀδελφοί, ἤθελε δοθῇ εἰς ἐμὲ τὸν ταπεινὸν τὸ χάρισμα τοῦτο, τὸ νά ἀποκτήσω δηλαδὴ μίαν γλῶσσαν ἀπὸ ἐκείνας ὅπου ἔχουσιν οἱ Ἄγγελοι, ὡς λέγει ὁ τοῦ Χριστοῦ Ἀπόστολος Παῦλος, -«ἐὰν τὰς γλώσσας τῶν Ἀγγέλων λαλῶ»-, βέβαιον καὶ ἀκόλουθο ἦταν ὅτι με τὴν ἀγγελικὴν αὐτὴν γλῶσσαν ἤθελε δυνηθῶ νά ἐγκωμιάσω κατ’ ἀξία τὸν Μιχαὴλ καὶ τὸν Γαβριήλ, τοὺς Ἀρχαγγέλους τοῦ Κυρίου• διότι φυσικῷ τῷ τρόπῳ, κάθε ὅμοιόν με τὸ ὅμοιον πάλιν δύνάται νά ἐπαινεθῇ καὶ εἰς τοὺς ἄλλους νά παρασταθῇ. Ἀνίσως καὶ εἴχα μίαν ἀπὸ τὰς πύρινους καὶ ἀΰλους ἐκείνάς γλώσσας ὅπου ἐδόθησαν εἰς τοὺς ἱεροὺς καὶ θείους Ἀποστόλους, πρεπόντως ἤθελε λαλήσω τὰ ὑπερφυσικὰ ἐγκώμια τῶν πύρινων καὶ ἀυλὼν Ἀρχιστρατήγων.

Ἀνίσως —κἀν τὸ ἐλαχιστον— ἤθελε ἔχω καθαρισμένη τὴν γλῶσσάν μου, ὡσὰν ὁ Ἠσαΐας ἀπὸ τὴν Σεραφικὴ ἐκείνη λαβίδα, ἦταν ἐλπὶς ὅτι ἤθελε εἰπῶ κάποιον τι ἄξιον τῆς τῶν Ταξιαρχῶν μεγαλοπρεπείας. Ἀλλ’ ἐπειδὴ εἶμαι στερημένος ὅλων τούτων τῶν καλῶν καὶ γλῶσσαν ἔχω ὄχι ἀγγελικήν, ἀλλ’ ἀνθρωπίνη ὄχι πύρινη, ἀλλὰ πηλίνη ὄχι ἄυλον, ἄλλα ὑλικὴ ὄχι καθαράν, ἀλλ’ ἀκάθαρτον καὶ πρὸς τούτοις ὄχι ῥητορικὴ καὶ εὐμέθοδον, ἀλλ’ ἀμαθή καὶ ἀμέθοδο —τί πρέπει νά προσμένητε; Τὸ νά ἀκούσητε δηλαδὴ ὀλίγα τινὰ καὶ εὐτελῆ περὶ τῶν ἱερῶν Ἀρχαγγέλων. Ἀφήνων λοιπὸν εἰς ἕνα μέρος τὸ νά ἐξετάσω ὁποία εἶναι ἡ φύσις τῶν Ἀρχαγγέλων καὶ πότε δημιουργήθησαν, καὶ πῶς καὶ ποῦ καὶ τίνι τρόπῳ νοοῦσι, καὶ πῶς μεταβαίνουσιν ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, καὶ τὰ ἄλλα ἀγγλοπρεπὴ αὐτῶν ἰδιώματα, περὶ τῶν ὁποίων οἱ θεολόγοι διδάσκουσι, καὶ μάλιστα ἡ φιλάγγελος καὶ μεγαλόδοξος γλῶσσα Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, θέλω ἀποδείξει μόνον εἰς τὸ παρόν ἐγκώμιο ὅτι ὁ θεῖος Μιχαὴλ καὶ ὁ ἱερὸς Γαβριὴλ ἐστάθησαν οἱ ἐξαίρετοι ὑπηρέται τῶν ἐξαιρέτων ἐνεργειῶν καὶ ἔργων τοῦ Παντοδυνάμου Θεοῦ· καὶ προσέχετε διὰ νά τὸ καταλάβητε.

Δύο εἶναι κατὰ τοὺς θεολόγους αἰ κυριώτεραι ἐνέργειαι καὶ τὰ ἐξαίρετα προσόντα καὶ ἰδιώματα τοῦ ἁγίου Θεοῦ: τὸ ἕν ἡ δικαιοσύνῃ, ἥτις καὶ ἀπονομία καὶ κρίσης ὀνομάζεται, καὶ τὸ ἄλλο ἡ Ἀγαθότης, ἥτις καὶ χρηστότης καὶ εὐσπλαχνία καὶ ἔλεος ὀνομάζεται· περὶ ὢν λέγει ὁ Δαβίδ· «ἔλεον καὶ κρίσιν ᾄσομαί σοι Κύριε». Μὲ τὴν δικαιοσύνην ὁ Θεὸς κρίνει καὶ παιδεύει τοὺς ἀνθρώπους, ὅταν ἁμαρτάνωσι καὶ δέν φυλάττωσι τάς ἐντολάς Του καί με τὴν ἀγαθότητα πάλιν τοὺς ἐλεε καὶ εὐσπλαγχνίζεται.

Τώρα ὁ Ἀρχάγγελος Μιχαὴλ ἔρχεται νά εἶναι ὁ ἐξαίρετος Ἄγγελος τῆς τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνης, διότι αὐτὸν βλέπομεν νά μεταχειρίζηται ὑπηρέτη εἰς τὸ νά παιδεύῃ μὲν καὶ νά σωφρονίζη τοὺς κακούς, νά φυλάττῃ δὲ καὶ νά ὑπερασπίζηται τοὺς καλούς· καθὼς τοῦτο εἶναι φανερὸ καὶ ἀπὸ πολλὰ ἄλλα μέρη τῆς θείας Γραφῆς καὶ μάλιστα ἀπὸ τὸν θάνατον μὲν ὅπου ἐδῶκεν ὁ Μιχαὴλ εἰς τὰ πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων, διαφύλαξιν δὲ καὶ ζωὴν εἰς τὰ πρωτότοκα τῶν Ἑβραίων.

Ὁ δὲ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ φαίνεται νά εἶναι ὁ ἐξαίρετος Ἄγγελος τῆς ἀγαθότητας καὶ εὐσπλαχνίας τοῦ Θεοῦ, διότι αὐτὸν βλέπομεν νά μεταχειρίζηται ὑπηρέτη, ὅταν ἔχῃ νά κάμῃ εἴς τινας καμμίαν ἐξαίρετον εὐσπλαγχνίαν καὶ ἔλεος· καθὼς καὶ τοῦτο ὁμοίως εἶναι φανερὸ καὶ ἀπὸ ἄλλα πολλά, μάλιστα δὲ ἀπὸ τὰ ἀγαθὰ εὐαγγέλια ὅπου ἔφερε εἰς τὸν κόσμον ὁ Γαβριήλ, τοῦ μεγάλου ἐλέους τῆς ἐλεύσεως τοῦ Χριστοῦ.

Τρία εἶναι τὰ ἐξαίρετα καὶ μεγαλύτερα ἔργα ὅπου ἔκαμε ὁ Θεός: πρῶτον ἡ δημιουργία τοῦ νοητοῦ κόσμου, δεύτερον ἡ δημιουργία τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου καὶ τρίτον ἡ ἔνσαρκος οἱκονομία τοῦ Θεοῦ Λόγου. Καὶ εἰς τὰ τρία ταῦτα πρώτους καὶ ἐξαιρέτους ὑπηρέτας μεταχειρίζεται τὸν Μιχαὴλ καὶ τὸν Γαβριήλ.

Δημιουργεῖ πρῶτον ὁ Θεὸς τὸν νοητὸ κόσμο ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, ἤτοι τὸν ἐμπύρινον λεγόμενον οὐρανόν, καὶ τὸν γεμίζει, ὡσὰν ἀπὸ τόσα λαμπρότατα ἄστρα, ἀπὸ τὰ μυριάριθμα πλήθη τῶν ἀΰλων Ἀγγέλων, τὸν στολίζει ἀπὸ τὰς τρεῖς τριαδικὰς Ἱεραρχίας: τῶν Θρόνων, τῶν Χερουβεὶμ καὶ τῶν Σεραφείμ· τῶν Κυριοτήτων, Δυνάμεων καὶ Ἐξουσιῶν τῶν Ἀρχῶν, Ἀρχαγγέλων καὶ Ἀγγέλων καὶ ἐπάνω εἰς ὅλα ταῦτα τὰ ἐννέα τάγματα κατασταίνει πρώτους ἡγεμόνας καὶ διδασκάλους τὸν Μιχαὴλ καὶ τὸν Γαβριήλ. Καὶ τίνι τρόπῳ; Ἀκούσατε:

Ὁ Μιχαήλ, μὲ τὸ νά ἐστάθη εὐγνωμονέστατος δοῦλος τοῦ Θεοῦ Παντοκράτορας, ἔκαμε νοητὸ πόλεμον εἰς τὸν Οὐρανόν μέ τὸν ἀποστάτη διαβολο καὶ τοὺς ἀγγέλους του, ὅταν ὑπερηφανεύθηκαν κατὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος καὶ ἐκρήμνισεν αὐτοὺς εἰς τὰ καταχθόνια τῆς γῆς, καθὼς εἶναι γεγραμμένον εἰς τὴν Ἱερὰν Ἀποκάλυψιν: Καὶ ἐγένετο πόλεμος ἐν τῷ οὐρανῷ ὁ Μιχαὴλ καὶ οἱ Ἄγγελοι αὐτὸν πολέμησαν μετὰ τοῦ δράκοντας… καὶ ἐβλήθη ὁ δράκων ὁ μέγας, ὁ ὄφις ὁ ἀρχαῖος, ὁ καλούμενος διάβολος καὶ ὁ σατανᾶς, ὁ πλανῶν τὴν οἱκουμένη ὅλην, ἐβλήθη εἰς τὴν γῆν, καί οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ μετ’ αὐτοῦ ἐβλήθησαν. Ὅθεν διὰ τὴν μεγάλην ἀνδραγαθία ταύτην ὅπου ἔκαμε κατεστάθη πρῶτος ἐπάνω εἰς ὅλα τὰ ἐννέα τάγματα τῶν Ἀγγέλων καὶ τοὺς δίδαξε νά φυλάττουν πρὸς τὸν Θεὸν εὐγνωμοσύνη, ὑπακοή, ταπείνωσιν καὶ διαμονὴ μετ’ αὐτοῦ παντοτινὴ καὶ ἀχώριστο.

Ὁ δὲ Γαβριήλ, μὲ τὸ νά ἐνεπιστεύθη μόνος ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους Ἀγγέλους τὸ μυστήριον τῆς ἐνσάρκου οἱκονομίας, καθὼς λέγει ὁ θεῖος Χρυσόστομος —σὺν αὐτῷ δὲ καί οἱ εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸ μελῳδοί σοι μόνῳ θαρρὼν τὸ μυστήριον καὶ ἔγινε ὁ πρῶτος καὶ ἐξαίρετος τούτου ὑπηρέτης ἀπὸ τὴν ἀρχὴν ἕως τέλους, κατεστάθη καὶ ὁ πρῶτος ἡγεμὼν καὶ διδάσκαλος ὅλων τῶν ἀγγελικῶν ταγμάτων, ἕως καὶ αὐτῶν τῶν ἀνωτάτων Χερουβεὶμ καὶ Σεραφείμ, καὶ τοὺς δίδαξε ὅλους τοὺς ἀποκρύφους λόγους καὶ γνώσεις ὅπου μέσα εἰς τὸ βάθος τοῦ μυστηρίου τούτου σκεπάζονται. Καὶ ἂν ὁ Παῦλος λέγει ὅτι διὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐγνωρίσθη ταῖς Ἀρχαῖς καὶ ταῖς Ἐξουσίαις ἡ πολυποίκιλος σοφία τοῦ Θεοῦ, τοῦτο πρέπει νά νοῆται ὅτι ἔγινε διὰ μεσιτείας τοῦ θείου Γαβριήλ, ὁ ὁποῖος καθὼς ἔμαθε ἀμέσως παρ’ αὐτοῦ τοῦ σαρκωθέντος Λόγου καὶ τοῦ τούτῳ συνόντος Ἁγίου Πνεύματος τὴν πολυποίκιλο ταύτην σοφία —ἥτις εἶναι κατὰ τὸν Νύσσης Γρηγόριο τὸ νά νικήσῃ ὁ Θεὸς τὰ ἐνάντια διά τῶν ἐναντίων: τὴν ὑπερηφάνειαν μέ τὴν ταπείνωσιν, τὴν δόξαν μέ τὴν ἀτιμίαν, τὴν δύναμιν μέ τὴν ἀσθένειαν, τὴν σοφία μέ τὴν μωρίαν— καὶ οὕτω μετέδωκε τὴν πολυποίκιλο ταύτην σοφία καὶ εἰς ὅλας τὰς τάξεις τῶν Ἀγγέλων χωρὶς νά φθονήσῃ, λέγων εἰς αὐτὰς ἐκεῖνο τοῦ Σολομῶντος: ἀδόλως ἔμαθαν, ἀφθόνως μεταδίδωμι.

Ὅτι δὲ ὁ Γαβριὴλ ἐστάθη πρῶτος εἰς ὅλα τὰ ἐννέα τάγματα καὶ ἐκ τούτου εἶναι φανερό: Εἶναι κοινὴ δόξα τῆς Ἐκκλησίας καὶ μάλιστα καὶ τοῦ ἀββᾶ Ἰσαὰκ ὅτι ἀπὸ τὸν Χριστὸν λαμβάνουσι κάθε φωτισμὸ ὅλαι αἱ τάξεις τῶν Ἀγγέλων, ἀναβαίνοντας κατὰ Παῦλον ὑπεράνω πάσης Ἀρχῆς καὶ Ἐξουσίας καὶ Δυνάμεως καὶ παντὸς ὀνόματος ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι ὀνομαζόμενου. Ὁμοίως εἶναι κοινὴ δόξα ὅτι ἀπὸ τὴν Θεοτόκο, ἀνωτέρα οὖσα τῶν Σεραφεὶμ ἀσυγκρίτως, πᾶσαι φωτίζονται αἱ Ἀγγελικαί τάξεις, ὡς μάλιστα τοῦτο λέγει ὁ Θεσσαλονίκης Γρηγόριος (Λόγῳ πρῶτο εἰς τὰ ΕΙΣΟΔΙΑ καὶ Λόγῳ εἰς τὴν Κοίμησιν). Ἐπειδὴ δὲ πλησιέστερος τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Θεοτόκου ἄλλος δέν εἶναι ἀπὸ τὸν Γαβριήλ, λοιπὸν δι` αὐτοῦ φωτίζονται πᾶσαι αἱ τῶν Ἀγγέλων τάξεις. Εἰ γὰρ καὶ ὁ θεῖος Διονύσιος λέγει ὅτι πρώτη τάξις εἶναι ἡ τῶν Θρόνων καὶ ὀγδόη ἡ τῶν Ἀρχαγγέλων, ἀλλὰ τοῦτο νοεῖται πρὸ τῆς ἐνάνθρωπησεως· μετὰ τὴν ἐνανθρώπισιν γὰρ ἀνεστράφη ἡ τάξις κατὰ τὸν ἅγιον Ἰσαὰκ καὶ οἱ πρῶτοι ἔγιναν ἔσχατοι καὶ οἱ ἔσχατοι πρῶτοι.

Καὶ τοιουτοτρόπως καὶ οἱ δύο ὁμοῦ Ἀρχάγγελοι, ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριήλ, μὲ τὸ ἱερὸν αὐτὸ καὶ τελειοποιὸν μάθημα τῆς ἁγίας ταπεινώσεως ὅπου παρέδωκαν εἰς ὅλους τοὺς Ἀγγέλους, τοὺς τελείωσαν καὶ τοὺς ἔκαμαν νά εἶναι ὄχι μόνον δυσκίνητοι εἰς τὸ κακόν, καθὼς ἦταν προτήτερα κατὰ τὸν Θεολόγο Γρηγόριο , ἀλλὰ καὶ πάντη ἀκίνητοι εἰς τὴν κακίαν καὶ ἄτρεπτοι, ὡς λέγει ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος καὶ ὁ ἱερὸς Νικήτας καὶ ὁ σχολιαστὴς Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου .

Δημιουργεῖ δεύτερον ὁ Θεὸς εἰς ἐξ ἡμέρας τὸν αἰσθητὸν τοῦτον κόσμον, στολίζει τὸν οὐρανόν μέ τὰ πολυποίκιλα ἄστρα καὶ τοὺς φωστῆρας, καλλωπίζει τὴν γῆν μέ τὰ διάφορα φυτὰ καὶ ζῷα, γεμίζει τὸν ἀέρα ἀπὸ τὰ γλυκύτατα τῶν πετεινῶν κελαδήματα, τελευταῖον δημιουργεῖ τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸν βάλλει εἰς τὸν Παράδεισον καὶ τὸν διορίζει νά φυλάξῃ τὴν παρὰ πάντων ἐγνωσμένη θείαν Του ἐντολή. Ἀλλ’ ὁ ἄνθρωπος —οἴμοι!— γίνεται παραβάτης τῆς ἐντολῆς καὶ ἐξορίζεται ἀπὸ τὸν Παράδεισον τῆς τρυφῆς εἰς ταύτην τὴν πολύδακρυν γῆν. Καὶ ἐδῶ πάλιν μεταχειρίζεται ὁ Θεὸς τὸν Μιχαὴλ καὶ τὸν Γαβριὴλ ἐξαιρέτους ὑπηρέτας τῆς προνοίας καὶ κρίσεως ὅπου ἔδειξε εἰς τὸν ἄνθρωπον ἐν διαστήματι πέντε καὶ ἥμισυ χιλιάδων χρόνων. Διὰ τοῦτο ὁ μὲν θεῖος Μιχαήλ, εὐθὺς ὅπου ἐξωρίσθη ὁ Ἀδάμ, συμπόνεσε τὴν συμφορὰ του καὶ τὸν δίδαξε —ὡς ἄπειρον ἔτι ὄντα— πῶς νά γεωργῇ τὴν γῆν, πῶς νά σπείρῃ, πῶς νά θερίζη καὶ ἁπλῶς πῶς νά κυβερνᾷ τὴν πολύμοχθό του ζωὴν ἀπὸ τροφὴν ἕως ἐνδύματα, καθὼς εἶναι γνώμη τινῶν ἱεροδιδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸς ὁ ἴδιος Μιχαὴλ δέν ἔλειπε ἀπὸ τὸ νά προνοεῖται καὶ νά διαφυλάττει ὅλους τοὺς πρὸ Νόμου Προπάτορας: τὸν Σήθ, τὸν Ἐνώς, τὸν Ἐνώχ, τὸν Νῶε, τὸν Ἀβραάμ, τὸν Ἰσαάκ, τὸν Ἰακὼβ καὶ τοὺς δώδεκα Πατριάρχες· τώρα μὲν ὁδηγῶν αὐτοὺς εἰς τὴν ἐπίγνωσίν τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ, τώρα δὲ παιδεύων καὶ τιμωρῶν ὅλους ἐκείνους ὅπου ἤθελε Τοῦ ἐναντιωθοῦν. Αὐτὸς ἐστάθη ὁ παιδαγωγὸς καὶ δημαγωγὸς ὅλου τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ προπορευόμενος καὶ συμπορευόμενος μέ αὐτόν, νικῶν τὰ ἀλλόφυλα ἔθνη ὅπου τὸν πολεμοῦν καὶ ὁδηγῶν αὐτοὺς εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας.

Καὶ ἐδῶ εἶναι ἄξιον νά θαυμάσωμεν τὴν μεγαλειότητα τοῦ θείου Μιχαήλ. Διότι, τὰ μὲν ἔθνη τὰ διεμοιράσθησαν οἱ Ἄγγελοι καὶ ἐπεστάτει ἕνας εἰς ἕνα ἔθνος καὶ ἄλλος εἰς ἄλλο, τὸν δὲ Ἰσραηλιτικὸ λαὸν δέν ἐπῆρε Ἄγγελος εἰς τὴν μερίδα του, ἀλλ’ αὐτὸς ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, καθὼς λέγει ὁ Μωυσῆς εἰς τὴν ᾠδή: «Ἔστησε ὅρια ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν Ἀγγέλων Θεοῦ, καὶ ἐγεννήθη μερὶς Κυρίου λαὸς αὐτὸν Ἰακώβ». Καὶ ὅμως αὐτὸς ὁ Θεὸς λέγει πολλαῖς φοραῖς εἰς τὸν Μωϋσὴ ὅτι ἀντὶ ἑαυτοῦ θέλει δώσει ἐπιστάτῃ εἰς τὸν Ἰσραὴλ τὸν Ἄγγελόν Του, ἤτοι τὸν θεῖον Μιχαήλ, καθὼς ἐρμηνεύουσιν οἱ διδάσκαλοι. Διὸ καὶ ὁ Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος λέγει ὅτι ἡ θεολογία ἄρχοντα τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ τὸν Μιχαὴλ ὀνομάζει. Βλέπετε προνόμια; Βλέπετε πῶς ὁ Μιχαὴλ ἐστάθη ὁ ἀόρατος μεσίτης καὶ διάκονος διὰ μέσου τοῦ ὁποίου ἔδωκεν ὁ Θεὸς τὸν Νόμον εἰς τὸν Μωϋσὴ ἐν τῷ ὅρει τῷ Σινᾶ; Διότι, ἂν ὁ νόμος ἐδόθη διὰ τῶν ἄλλων Ἀγγέλων, ὡς λέγει ὁ Παῦλος: εἰ ὁ δι’ Ἀγγέλων λαληθεὶς λόγος καὶ πάλιν: τὶ οὖν ὁ νόμος;.., διαταγῆς δι’ Ἀγγέλων ἐν χειρὶ μεσίτου, πόσο μᾶλλον ἐδόθη διὰ τοῦ Ἀρχαγγέλου αὐτῶν Μιχαήλ;

Ὁ δὲ θεῖος Γαβριὴλ δέν ἔλειπε καὶ αὐτὸς τώρα μὲν νά εὐαγγελίζηται τὰ χαροποιὰ μηνύματα τῆς γεννήσεως πολλῶν στείρων πρὸ νόμου καὶ μετὰ τὸν νόμον, τώρα δὲ νά σαφηνίζη εἰς τοὺς Προφήτας τὰς ἀποκαλύψεις καὶ ὁράματα ὅπου ἔβλεπον καὶ διὰ τούτων πάντων νά τοὺς ὁδηγὴ εἰς τὴν πίστιν τοῦ ἐλευσομένου Μεσσία· καθὼς καὶ ὀνομαστὶ φέρεται ὁ Γαβριὴλ εἰς τὴν θείαν Γραφὴν ὅτι συνέστησε φανερότατα εἰς τὸν Προφήτῃ Δανιὴλ ὄχι μόνον πῶς ἔχει νά γεννηθεῖ καὶ νά σταυρωθεῖ ὁ Χριστός, ἀλλὰ καὶ εἰς πόσους χρόνους ἔχουν ταῦτα νά γίνουν.

Καί οἱ δύο ὁμοῦ Ἀρχάγγελοι φαίνονται φανερὰ ἐνωμένοι εἰς τὴν προφητεία τοῦ Δανιὴλ τὴν ἀναγνωσθεῖσαν ἀφ’ ἑσπέρας, ἔχουσα οὕτως: Ὁ Δανιὴλ νήστευσε εἴκοσι μίαν ἡμέρας εἰς τὴν Βαβυλῶνα καὶ παρακαλεῖ τὸν Θεὸν διὰ νά ἐλευθερώσῃ τοὺς Ἑβραίους ἀπὸ τὴν αἰχμαλωσία τῶν Περσῶν καὶ Βαβυλωνίων. Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ πρόσφερε τοῦ Δανιὴλ τὴν δέησιν ἔμπροσθεν τὸν Θεοῦ. Ὁ δὲ Ἄγγελος ὅπου ἦταν ἄρχων εἰς ἐκεῖνα τὰ ἔθνη ἀντεστέκετο καὶ μπόδιζε τὴν ἐλευθερία τῶν Ἑβραίων —ὄχι μέ κακὸν σκοπό, ἀλλὰ διότι πολλοὶ ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες συναναστρεφόμενοι μέ τοὺς Ἑβραίους πίστευαν εἰς τὸν ἀληθῆ Θεόν, καθὼς ἑρμηνεύει ὁ Ἱερώνυμος· ἴσως δὲ μπόδιζε καὶ διότι δέν ἀπεκαλύφθη θεόθεν ἡ τῶν Ἑβραίων ἐλευθερία— ἀλλ’ ὁ ἄρχων Μιχαὴλ ᾖλθε καὶ βοήθησε εἰς τὸν Γαβριὴλ καὶ οὕτω διὰ τῶν δύο Ἀγγέλων ἠλευθερώθησαν οἱ Ἰουδαῖοι.

Τέλος πάντων ᾖλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ὅτε ἔμελλε νά ἔλθῃ εἰς τὸν κόσμον ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ διὰ νά τελείωση τὸ μέγα καὶ ἑξαιρέτων ἔργον τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ἐδῶ πάλιν ἐξαιρέτους ὑπηρέτας Του μεταχειρίζεται τοὺς δύο Ἀρχαγγέλους· μέ ταύτην ὅμως τὴν διαφοράν: ὅτι ὁ Γαβριὴλ γίνεται πρῶτος καὶ ὁ Μιχαὴλ δεύτερος· διότι ἔπρεπε ὁ Γαβριήλ, ὅστις δηλοῖ «Θεὸς καὶ ἄνθρωπος» κατὰ τὸν ἅγιον Πρόκλον, νά γίνη καὶ πρῶτος λειτουργὸς τοῦ Θεανθρώπου Λόγου. Ὅθεν αὐτὸς ὁ θεοειδέστατος Γαβριὴλ μόνος ἀποκαλύπτεται τὸ μυστήριον τοῦτο, ὡς εἴπωμεν. Αὐτὸς καὶ ἀποστέλλεται πρὸς τὴν Παντοβασίλισσαν καὶ Ἀειπάρθενο Μαριὰμ καὶ τῆς φέρει τὰ τῆς χαρᾶς εὐαγγέλια, λέγων εἰς Αὐτὴν τὸν κοσμοσωτήριο ἀσπασμό, τὸ «Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ». Αὐτὸς ὁ ἴδιος Γαβριὴλ εὐαγγελίζεται εἰς τοὺς ποιμένας τὰ χαρμόσυνα γενέθλια τοῦ σαρκωθέντος Δεσπότου, ὁδηγεῖ δι’ ἀστέρος τοὺς μάγους, μηνύει κατ’ ὄναρ εἰς τὸν Ἰωσὴφ νά καταβὴ εἰς Αἴγυπτον καὶ ἐκεῖθεν πάλιν νά ἀναβῂ εἰς γῆν Ἰσραήλ, εὐαγγελίζεται εἰς τὰς Μυροφόρους τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Σωτῆρος καὶ ἐν τῇ Ἀναλήψη καταβὰς προλέγει εἰς τοὺς Ἀποστόλους τὴν δευτέραν ἔλευσιν τοῦ ἀναληφθέντος Χριστοῦ.

Ὁμοίως καὶ ὁ θεῖος Μιχαὴλ θέλουσιν τινές ὅτι αὐτὸς νά ἦταν ὁ Ἄγγελος ὅπου ἐνίσχυσε καὶ δυνάμωσε τὸν Ἰησοῦν ἀγωνιῶντα διὰ τὸ πάθος, ὡς λέγει ὁ ἱερὸς Λουκᾶς: «ᾖλθε ἀπ’ οὐρανοῦ Ἄγγελος ἐνισχύων Αὐτόν», συμπεραίνοντας τοῦτο ἀπὸ τὴν ὀνομασία του, ἐπειδὴ Μιχαὴλ θέλει νά εἰπεῖ «δύναμις Θεοῦ» · δύναμις δὲ καὶ ἰσχὺς εἶναι τὸ αὐτό. Αὐτὸς σὺν τῷ Γαβριὴλ εὐηγγέλισε τὴν Ἀνάστασιν εἰς τὰς Μυροφόρους, ὡς λέγει ὁ Δαμασκηνὸς Ἰωάννης εἰς τὸν τῶν Ἀρχαγγέλων κανόνα. Αὐτὸς σὺν τῷ Γαβριὴλ προεῖπε εἰς τοὺς Μαθητὰς τὴν ἔλευσιν Χριστοῦ τοῦ ἀναληφθέντος. Αὐτὸς λέγουσι νά λύτρωσε τὸν Ἀποστολο Πέτρο ἀπὸ τὴν φυλακὴν καὶ ἐπέταξε τὸν Ἡρῴδη καὶ ἔγινε σκωληκόβρωτος. Εἴδετε τώρα πῶς ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριὴλ ἐστάθησάν οἱ δύο ἐξαίρετοι ὑπηρέται τῶν ἐξαιρέτων ἐνεργειῶν καὶ ἔργων τοῦ Θεοῦ, καθὼς ἦταν ἡ πρότασις μας;

Καὶ λοιπὸν ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριὴλ εἶναι οἱ δύο φωτεινότατοι ὀφθαλμοὶ τοῦ παντεπόπτου Θεοῦ με τοὺς ὁποίους βλέπει καὶ φωτίζει ὅλον τὸν ὁρατὸν καὶ ἀόρατο κόσμον. Μιχαὴλ καὶ Γαβριὴλ εἶναι αἱ δύο κραταιόταται χεῖρες τοῦ Παντοκράτορας, μὲ τὰς ὁποίας διοικεῖ ὅλα τὰ πάντα, οὐράνια καὶ ἐπίγεια. Μιχαὴλ καὶ Γαβριὴλ εἶναι οἱ δύο ταχύτατοι καὶ μυριόπτεροι πόδες τοῦ πανταχοῦ παρόντος Κυρίου, μὲ τοὺς ὁποίους περιέρχεται καὶ ἐμπεριπατεῖ ὄχι μόνον τὴν οἰκουμένη ὅλην, ἀλλ’ ἕως καὶ αὐτὰς τὰς ἀΰλους ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων, ἕως καὶ αὐτὰς τὰς σκοτεινοτάτας ἀβύσσους. Διὰ τοῦτο εἰς μίαν στιγμὴν βλέπεις αὐτοὺς νά εὑρίσκωνται εἰς τὸ ἕνα ἄκρον τοῦ κόσμου καὶ εἰς τὴν ἄλλην στιγμὴν νά εὑρίσκωνται εἰς τὸ ἄλλο ἄκρον, τώρα νά θαυματουργοῦσιν εἰς τὴν στεριὰ καὶ τώρα νά ἁρπάζωσιν ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ἀβύσσου τοὺς καταβυθισθέντας.

Μιχαήλ, ὁ Ἄγγελος τοῦ θείου φόβου· Γαβριήλ, ὁ Ἄγγελος τῆς θείας χαρᾶς. Μιχαήλ, ἡ παιδευτικὴ δεξιὰ τοῦ Δικαίου· Γαβριήλ, ἡ ἐλεημονητικὴ δεξιὰ τοῦ Φιλανθρώπου. Μιχαήλ, ὁ ἐπὶ τῶν δυνάμεων Γαβριήλ, ὁ ἐξ ἀπορρήτων. Μιχαήλ, τὸ βλοσυρὸ ὄμμα τοῦ Κριτοῦ· Γαβριήλ, τὸ ἥμερον βλέμμα τοῦ Προνοητοῦ. Μιχαήλ, αἱ φοβεραὶ φωναὶ καὶ βρονταὶ καὶ ἀστραπαὶ καὶ σάλπιγγες τῆς καταβάσεως τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ Ὅρει Σινᾶ Γαβριήλ, αἱ γαληναί αὖραι, οἱ ἥμεροι ἀσπασμοί, τὰ ἱλαρὰ φῶτα καὶ αἱ ἀψοφητὶ ἐπὶ πόκον ἐρχόμεναι σταγόνες τῆς καταβάσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου εἰς τὴν κοιλίαν τῆς Μαριάμ. Μιχαήλ, ὁ ἔξοχος διάκονος τοῦ Παλαιοῦ Νόμου· Γαβριήλ, ὁ ἐκλεκτὸς ὑπηρέτης τῆς νέας χάριτος τοῦ Εὐαγγελίου.

Ὁ Μιχαὴλ εἶχε λόγον τῆς εἰσαγωγικῆς πράξεως, διότι ὑπηρετεῖ εἰς τὸν Νόμον, ὅστις κατὰ Παῦλον παιδαγωγὸς γέγονεν ἡμῖν εἰς Χριστὸν ὁ Γαβριὴλ εἶχε λόγον τελειωτικῆς θεωρίας, διότι ὑπηρέτησεν εἰς τὸ μυστήριον τοῦ Χριστοῦ, ὅστις ἧτο τὸ τέλος τοῦ Νόμου καὶ τὸ συμπέρασμα. Ὁ Μιχαὴλ ἦταν ἀρχὴ καὶ ὁ Γαβριὴλ τέλος. Ὁ Μιχαὴλ προπαιδευτὴς καὶ ὁ Γαβριὴλ τελειωτής. Ὁ Μιχαὴλ Ἄλφα καὶ ὁ Γαβριὴλ Ὠμέγα. Ἀλλά δέν ἦταν ἐνάντιοι ἤ ἀσύμφωνοι ἀνάμεταξὺ των, μὴ γένοιτο· ἀλλ’ ὡς οὔτε πράξης εἶναι χωρὶς τὴν θεωρίαν οὔτε ἡ θεωρία χωρὶς τὴν πρᾶξιν κατὰ τοὺς Πατέρας, τοιουτοτρόπως οὔτε ὁ Μιχαὴλ εἶναι χωρὶς τὸν Γαβριὴλ οὔτε ὁ Γαβριὴλ χωρὶς τὸν Μιχαήλ. Καθὼς ὁ Νόμος περιέχεται ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ καὶ τὸ Εὐαγγέλιον ἐν τῷ Νόμῳ, τοιουτοτρόπως ἐν τῷ Μιχαὴλ εὑρίσκεται ὁ Γαβριὴλ καὶ ἐν τῷ Γαβριὴλ εὑρίσκεται ὁ Μιχαὴλ καὶ ἕνας μέ τὸν ἄλλον εἶναι ἠνωμένοι περισσότερον παρὰ ὅπου εἶναι ἡ ψυχή με τὸ σῶμα. Διὰ τοῦτο, ὅπου ὁ Μιχαὴλ ἐκεῖ καὶ ὁ Γαβριὴλ καὶ ὅπου ὁ Γαβριὴλ ἐκεῖ καὶ ὁ Μιχαήλ. Πάντοτε καὶ πανταχοῦ οἱ δύο ἀχώριστοι· ἀχώριστοι εἰς τὸν Οὐρανόν, ἀχώριστοι εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην, ἀχώριστοι εἰς τὴν Νέαν. Καὶ εἰς τὰς θαυματουργίας ἀχώριστοι. Καὶ ἂν ὁ Μιχαὴλ παιδεύῃ τοὺς κακούς, τοὺς παιδεύει πρὸς σωφρονισμόν, διὰ νά φοβῶνται τὴν δύναμιν καὶ μεγαλειότητα τοῦ Θεοῦ καὶ μὴ καταφρονοῦν αὐτὴν ἀπὸ τὴν πολλὴν Αὐτοῦ ἀγαθότητα. Καὶ ἂν ὁ Γαβριὴλ πάλιν τοὺς εὐσπλαγχνίζεται, τοῦτο τὸ κάμνει, διὰ νά ἐλπίζουν καὶ μὴ ἔλθουν εἰς ἀπελπισμὸ ἀπὸ τὸν πολὺν φόβον. Καί οἱ δύο ὁμοῦ ἕνα σκοπὸ ἔχουν: τὴν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων καὶ τὸ νά πληρώσουν τό τοῦ Θεοῦ πανάγαθο θέλημα, ὡς τούτου ἀγαθοὶ Ἀγαθάγγελοι.

Δέν εἶναι ἀνάμεσα εἰς τοὺς δύο Ἀρχαγγέλους κανένας πρῶτος, ὄχι! Διότι ἡ ὑπερβάλλουσα ἀγάπη ὅπου ἔχουν τοὺς ἀναγκάζει νά γίνεται ὁ εἰς τὸν ἄλλον δεύτερος. Δέν εἶναι ἀνάμεσα εἰς αὐτοὺς δεύτερος, διότι ἡ ἴση ἀρχαγγελικὴ ἀξία ὅπου ἔχουν τοὺς θέλει νά εἶναι ὁ καθεὶς πρῶτος. Ὥστε καί οἱ δύο εἶναι καί οἱ πρῶτοι, καί οἱ δύο εἶναι καί οἱ δεύτεροι. Καὶ ποῖοι ἄλλοι εἶναι οἱ δύο λαμπρότατοι φωστῆρες, μὲ τοὺς ὁποίους ἐστόλισεν ὁ Θεὸς τὸν ἐμπύρινον οὐρανόν του ἀγγελικοῦ διακόσμου, ἴσοι εἰς τὸ μέγεθος, ἴσοι εἰς τὴν ἀξία, ἴσοι εἰς τὴν λαμπρότητα, ἴσοι εἰς τὴν ταχύτητα, παρά οἱ δύο Ἀρχάγγελοι; Ποῖοι ἄλλοι εἶναι οἱ δύο οὐράνιοι πόλοι, ὁ ἀρκτικὸς καὶ ὁ ἀνταρκτικός, ὁ βόρειος καὶ ὁ νότιος, ἐπάνω εἰς τοὺς ὁποίους κυκλογυρίζει ὁ Θεὸς τὸ νοητὸ τῆς Ἐκκλησίας στερέωμα, παρὰ οἱ δύο Ἀρχάγγελοι; Ποῖοι ἄλλοι εἶναι οἱ δύο ἐκεῖνοι περιφανεῖς στῦλοι, τοὺς ὁποίους ἔστησε ὁ Σολομὼν ἔμπροσθεν τοῦ οἴκου Κυρίου (καὶ Σολομὼν ἐποίησε δύο στύλους ἔμπροσθεν τοῦ οἴκου;), εἰμὴ οἱ δύο Ἀρχάγγελοι, τοὺς ὁποίους ἔστησε ὁ εἰρηνικὸς «Σολομὼν» Χριστὸς ἔμπροσθεν τοῦ ἄνω καὶ κάτω κόσμου, διὰ νά τοὺς βλέπουν ὅλοι οἱ εἰσερχόμενοι καὶ νά θαυμάζουν τὴν μεγαλειότητά των καὶ νά ἐπικαλῶνται τὴν βοήθειάν των; Τῆς ὁποίας διὰ νά ἔχομεν πολλὴν χρείαν διώρισεν ἡ Ἐκκλησία νά τελῆται ἡ Σύναξις τῶν Ἀρχαγγέλων κάθε Δευτέραν.

Καὶ λοιπόν, ἂν κατὰ τοὺς θεολόγους οἱ Θρόνοι κρίνωσι, τὰ Σεραφεὶμ μᾶς θερμαίνωσι, τὰ Χερουβεὶμ μᾶς σοφίζωσιν, αἱ Κυριότητες κελεύωσιν, αἱ Δυνάμεις ἐνεργῶσιν, αἰ Ἐξουσίαι διατηρῶσιν, αἰ Ἀρχαὶ ἐθνάρχῶσιν, οἱ Ἀρχάγγελοι τὰ τῆς πίστεως διοικῶσι καί οἱ Ἄγγελοι λειτουργῶσιν, ὅμως ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριὴλ ὡς τούτων πάντων ταξιάρχαι περισσότερον μᾶς κρίνουσι, μᾶς θερμαίνουσι καὶ μᾶς σοφίζουσι, περισσότερον μᾶς κελεύουσι, μᾶς ἐνεργοῦσι καὶ μᾶς διατηροῦσι, περισσότερον ἐνθαρχοῦσι, διοικοῦσι τὴν πίστιν καὶ μᾶς λειτουργοῦσι. Καὶ ἂν κατὰ τὸν ἅγιον Νικήταν αἰ ἀνώτεραι τρεῖς τάξεις τῶν Ἀγγέλων δοξολογοῦσιν ἀπαύστως τὴν Ἁγίαν Τριάδα με τὸν ὕμνον Γέλ, Γὲλ, ὅπερ δηλοῖ «ἀνακυκλισμὸς» (καὶ «ἀνακάλυψης» κατὰ τὸν κρυφιομύστην Διονύσιο) καὶ αἱ μέσαι τρεῖς τάξεις μέ τὸ Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, καὶ αἱ ὕσται τρεῖς τάξεις μέ τὸ Ἀλληλούια, ἀλλὰ τῆς τοιαύτης ἀκαταπαύστου δοξολογίας προεξάρχοντες καὶ συμμελῳδοὶ καὶ σὺν-θεολογοῦντες εἶναι ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριήλ.

Κατὰ ἀλήθειαν ἀπορῶ, ἀδελφοί, καὶ δέν ἤξευρω τί νά εἴπω περὶ τῶν θαυμαστῶν Ἀρχαγγέλων! Βλέπω εἰκονισμένο τὸν θειότατο Μιχαήλ, ὅλον φοβερὸν εἰς τὸ εἶδος, ὅλον ἀστραπόμορφο εἰς τὴν ὄψιν, ὅλον ἀρματωμένο εἰς τὰς χεῖρας, καὶ ἀπὸ τὸν φόβον μου καθηλοῦνται κατὰ τὸν Προφήτῃ αἱ σάρκες μου, ἀφήνω τὸν κόσμον καὶ μελετῶ τὴν ὥρα ὅπου ἔχω νά ἀποθάνω. Βλέπω καὶ τὸν θεῖον Γαβριήλ, ὅλον ἡμερότατων εἰς τὸ εἶδος, ὅλον χαριέστατον εἰς τὴν θέαν, ὅλον γαληνότατον εἰς ὅλα τὰ μέλη, καὶ παρευθὺς λησμονῶ τὸν θάνατον, λησμονῶ τὸν φόβον, καὶ ὅλος ἔνθους ἀπὸ τὴν χαρὰν καὶ τὴν ἡδονὴ γίνομαι. Στοχάζομαι ἀπὸ τὸ ἐν μέρος τὰ φοβερὰ θαυμάσια τοῦ Μιχαήλ, ἐδῶ νά θερίζη με τὴν σπάθη του χιλιάδας ἀνθρώπων, ἐκεῖ νά ἀνάσπᾶ ψυχὰς ἁμαρτωλῶν ἀνελεήμονος, καὶ ἔμφοβος γίνομαι καὶ τὴν δικαίαν κρίσιν τοῦ Θεοῦ δειλιῶ καὶ παρ’ ὀλίγον ἀπογινώσκομαι. Στοχάζομαι ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος καὶ τὰ κοσμοχαρμόσυνα εὐαγγέλια τοῦ ὡραιότατου Γαβριήλ, καὶ πληροῦμαι ὅλος ἀπὸ ἐλπίδας, καὶ τοῦ Κριτοῦ τὴν φιλανθρωπία ἐννοῶ, καὶ παρ’ ὀλίγον ἔνδον τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν γίνομαι. Βλέπω καὶ τοὺς δύο Ἀρχαγγέλους ὁμοῦ, καί μοί φαίνεται ὅτι βλέπω τοὺς δύο ἐκείνους οὐρανομήκης στύλους ὅπου ὁδηγοῦν τοὺς Ἰσραηλίτες εἰς τὴν κάτω Ἱερουσαλήμ, τὸν Μιχαὴλ ὡσὰν τὸν στύλον τοῦ πυρὸς καὶ τὸν Γαβριὴλ ὡσὰν τὸν στύλον τῆς Νεφέλης, οἵτινες ὁδηγῶσι συμφώνως τοὺς Χριστιανοὺς εἰς τὴν ἄνῳ Ἱερουσαλήμ, τὴν ἐπουράνιον πόλιν.

Τὶ νά πολυλογῶ, ἀδελφοί; Θέλετε νά εἴπω περὶ τῶν Ἀρχαγγέλων ἕνα μεγάλον, ἀλλά ἀρμόδιο νόημα; Οἱ δύο Ἀρχάγγελοι ἔχουν εἰκόνα τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θεότητας λέγω καὶ ἀνθρωπότητας. Ὁ Μιχαὴλ ἔχει εἰκόνα τῆς Θεότητας, διότι ἐστάθη ταύτης ἔνδικος ὑπερασπιστής, καὶ ὁ Γαβριὴλ τῆς ἀνθρωπότητας, διότι ἐστάθη ταύτης ὑπηρέτης καὶ εὐαγγελιστής. Νά εἴπω ἀκόμη καὶ μεγαλύτερον; Ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριὴλ ἔχουν ἀναλογία μέ τὸν ἐνυπόστατον Λόγον τοῦ Πατρὸς καί με τὸ Πανάγιον Πνεῦμα αὐτοῦ. Ὁ Μιχαὴλ ὁμοιάζει τρόπον τινά με τὸν ἐνυπόστατον Λόγον, διότι καθὼς δι’ αὐτοῦ ὁ Πατὴρ διέκρινε καὶ διεχώρισεν ὅλα τὰ ὄντα καὶ ἀπέδωκε εἰς τὸ καθ’ ἕνα ἐκεῖνο τὸ εἶδος καὶ τὴν εἰκόνά ὅπου τοῦ ἔπρεπε, οὕτω διὰ τοῦ θείου Μιχαήλ, Ἀγγέλου ὄντος τῆς δικαιοσύνης, διέκρινε τοὺς καλοὺς ἀπὸ τοὺς κακούς, ὅσον Ἀγγέλους τόσον καὶ ἀνθρώπους, καὶ ἀπέδωκε εἰς τὸν καθ’ ἕνα τὸ δίκαιον ὅπου τοῦ ἔπρεπε. Ὁ δὲ Γαβριὴλ ὁμοιάζει μέ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, διότι καθὼς δι’ αὐτοῦ ὁ Πατὴρ τελείωσε τὴν πλάσιν τοῦ κόσμου, οὕτω διὰ τῶν εὐαγγελίων τοῦ Γαβριὴλ τελείωσε τήν τοῦ Κόσμου ἀνάπλασιν. Ὢ δόξαις! Ὢ λαμπρότητες, ὢ μεγαλεῖα τῶν Ἀρχαγγέλων!

Καὶ λοιπὸν δέν σὲ φοβούμεθα, διάβολεΨ ὄχι, δέν σὲ φοβούμεθα. Δέν δειλιάζομεν πλέον τὰς ἐπιβουλάς σου. Δέν βάνομεν εἰς τὸν νοῦν μας τοὺς λυπηροὺς λογισμοὺς ὅπου μᾶς προσβάλλεις. Καταφρονοῦμεν ὡς βέλη νηπίων τὰ βέλη καὶ τὰ τόξα σου. Ἔχομεν γάρ, ἔχομεν βοηθοὺς καὶ ἀγρύπνους ἡμῶν φύλακας τοὺς δύο μεγίστους Ἀρχαγγέλους. Ἔχομεν τὸν ἡλιόμορφο Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος σὲ κατεκρήμνισεν ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς εἰς τὰ καταχθόνια· ἔχομεν τὸν ἱεροπρεπέστατον Γαβριήλ, ὁ ὁποῖος μέ τῆς χαρᾶς του τὰ εὐαγγέλια διέλυσεν ὡς ἀράχνην τὴν πρώτη λύπην καὶ κατάρα ὅπου προξένησες εἰς τὸ γένος μας. Ἔμαθες μέ τὴν δοκιμήν, ἀρχέκακε δράκον, πόσον εἶσαι ἀσθενέστατος ἔμπροσθεν τοῦ κραταιοτάτου μας Ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, ὅταν ὡσὰν ἐν κυνάριον ἤ ζωύφιον σὲ ἀπεδίωξε ἀπὸ τὸ νεκρὸ σῶμα τοῦ Μωϋσέως, εἰπών σοι μόνον «ἐπιτίμησέ σοι Κύριος». Αὐτὸς καὶ τώρα ὁμοῦ με τὸν συναρχιστράτηγον σου Γαβριὴλ θέλει σὲ ἐπιτιμήσει καὶ θέλει σὲ φυγαδεύσει ἀπὸ ἡμᾶς, τοὺς ἐπικαλουμένους πάντοτε τὸ ὄνομα τῶν δύο τούτων. Ὅπου δὲ τὸ ὄνομα αὐτῶν ἐπικαλεσθεῖ, ἐκεῖθεν διώκεται καὶ καταργεῖται ἡ δύναμίς σου, διότι οὕτως ἀπεφάσισε ὁ Θεὸς εἰς τὸν Ἰώβ, νά περιπαίζησαι ὡς ἕνα οὐδὲν ἀπὸ τοὺς Ἀγγέλους του, λέγων περὶ σοῦ οὔκ ἐστιν ὅμοιον ἄνω ἐπὶ τῆς γῆς πεποιημένον, ἐγκαταπαίζεσθαι ὑπὸ τῶν Ἀγγέλων μου.

Ἐὰν ὅμως ἀγαπῶμεν, πατέρες καὶ ἀδελφοί, νά διαμένωσιν ἀχώριστοι ἀπὸ ἡμᾶς οἱ Ἀρχάγγελοι, πρέπει ὅσον τὸ δυνατὸν νά ἀπέχωμεν ἀπὸ κάθε κακίαν, ἐπειδὴ λέγει ὁ μέγας Βασίλειος ὅτι, καθὼς ὁ καπνὸς διώκει τὰς μελίσσας, οὕτω καὶ ἡ πολύδακρυς ἁμαρτία διώκει ἀπὸ ἡμᾶς τοὺς ἀγαθοὺς ἀγγέλους. Καὶ ὁμοῦ μέ τὸ ὄνομα τοῦ Μιχαὴλ ἂς ἐνθυμώμεθα καὶ τὴν ὥραν τοῦ θανάτου καὶ τῆς φοβερᾶς κρίσεως καὶ κολάσεως, ὁμοῦ δέ μέ τὸ ὄνομα τοῦ Γαβριὴλ ἂς ἐνθυμώμεθα καὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν τὴν χαρὰν καὶ ἀπόλαυσιν.

Ἀλλ’ ᾧ ὑπερένδοξοι Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, τὰ γλυκύτατα παρὰ πᾶσιν Ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις καὶ πράγματα καὶ ὀνόματα· οἱ τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ καὶ ἀγαθότητας Ἄγγελοι· οἱ τῶν ἐξαιρέτων ἔργων τοῦ Θεοῦ ὑπηρέται ἑξαίρετοι· οἱ δύο ἀργυροχρυσοπτέρυγοι ἀετοὶ· οἱ τῆς ζωαρχικῆς Τριάδος δύο μέγιστοι Ἀρχιστράτηγοι- οἵ μέ ὄμμα ἀκλινὲς βλέποντες τὸ ἄκτιστον φῶς τῆς τρισηλίου Θεοτητας· οἱ τοῦ Βασιλέως τῶν βασιλέων καὶ Κυρίου τῶν κυρίων δύο ἀρχισατράπαι καὶ πρῶτο σύμβουλοι οἱ τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ σωματοφύλακες ἄμεσοι· ζεῦγος ἀρχαγγελικὸ καὶ ἠγαπημένον δυὰς κοσμοπόθητε καὶ παντοπόθητε· τῶν Ἀγγέλων ἁπάντων τὰ ἀγλαΐσματα- τῶν Χριστιανῶν τὰ καυχήματα· κατ’ ἐξοχὴν δὲ καὶ ἑξαιρέτως ὁδηγοὶ καὶ ὑπερασπισταὶ τοῦ Μοναχικοῦ τάγματος τῶν μιμουμένων ὡς δυνατὸν τὴν ἀγγελικὴν ὑμῶν πολιτείαν! Προσδέξασθε τὸ παρόν ἐφύμνιον ὅπου σᾶς προσφέρομεν ἡμεῖς ἅπαντες οἱ συναθροισθέντες σήμερον πρὸς δοξολογίαν τοῦ Παντοκράτορας καὶ Φιλανθρώπου Θεοῦ καὶ εἰς μνήμην τῆς ἱερᾶς Ὑμῶν Συνάξεως. Προσδέξασθε ὡς δῶρον τοῦτο καὶ σημεῖον ἐλάχιστον εὐχαριστίας, ἀνθ’ ὧν καθ` ἑκάστην ἡμᾶς τοὺς εὐτελεῖς εὐεργετεῖτε, περιθάλπετε καὶ πολυτρόπως ἐκ παντὸς κακοῦ διασῴζετε. Καὶ σᾶς παρακαλοῦμεν δουλικὸς νά μὴ λήψη ἀφ’ ἡμῶν ἡ πατρικὴ πρόνοιά σας, ἀλλ’ ὡς συμπαθέστατοι καὶ εὐσπλαγχνικώτατοι, πλησιάζετε πάντοτε εἰς ἡμᾶς καὶ περιτειχίζετέ μας, διὰ νά μᾶς γεμίζητε ἀπὸ θεωρίας ἁγίας καὶ πνευματικὰς ἐννοίας καὶ διὰ νά φεύγωσιν ἀπὸ ἡμᾶς ἐξ αἰτίας τοῦ πλησιασμοῦ σας ὅλοι οἱ πονηροὶ καὶ αἰσχροὶ λογισμοὶ καὶ ἁπλῶς ὅλοι οἱ ἀόρατοι καὶ ὁρατοὶ ἐχθροὶ ὅπου μᾶς πειράζουσιν ἐπειδὴ τοιαύτας χαρίτας προξενεῖτε, ὅπου καὶ ἂν πλησιάστε. Λέγει γὰρ ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ ἀσκητὴς οὕτως: Ὅταν οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι πλησιάσωσιν ἡμῖν, πληροῦσιν ἡμᾶς θεωρίας πνευματικῆς. Ὁμοίως καὶ ὁ ἀββάς Ἰσαάκ· Ὅτε οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι σὲ πλησιάσωσι περιτειχίζοντες, πάντες οἱ πειράζοντες ἀποστήσονται. Καὶ ἐπειδή οἱ θεολογοῦντες λέγουσι ὅτι ἐξ τινά χαρίζουσιν οἱ Ἄγγελοι εἰς τοὺς ἀνθρώπους ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ, μὴ λείπετε, ὢ θεῖοι Ἀρχάγγελοι, ἀπὸ τοῦ νά χαρίζητε ταῦτα καὶ σεῖς εἰς ἡμᾶς, τὰ ὁποῖα εἶναι ταῦτα: πρῶτον, τὸ νά διώκετε ἀπὸ τὰ σώματα καὶ ψυχὰς μας ὅλας ἐκείνας τὰς βλάβας ὅπου ἠμποροῦν νά μᾶς ἀκολουθήσουν ἀπὸ ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν δεύτερον, τὸ νά μᾶς παρακινεῖτε πάντοτε εἰς τὰ καλά, φωτίζοντες τὸν μὲν νοῦν μας μὲ τὰς θείας ἐκλάμψεις, γλυκαίνοντες δὲ τὴν θέλησιν καὶ τὰς καρδίας μας μὲ τὰς θείας χαριτας· τρίτον, τὸ νά ἐμποδίζητε ἀπὸ ἡμᾶς τὰς ὁρμὰς καὶ ἐπιβουλὰς τῶν δαιμόνων τέταρτον, τὸ νά προσφέρητε τὰς προσευχὰς μας εἰς τὸν Θεόν, ὡς ὁ Ἄγγελος Ραφαὴλ πρόσφερε τὴν προσευχὴν τοῦ Τωβὶτ καὶ οἱ ἐν τῇ Ἀποκαλύψει Ἄγγελοι τὰς προσευχὰς τῶν Ἁγίων πέμπτον, τὸ νά πρεσβεύητε πάντοτε εἰς τὸν Θεὸν ὑπὲρ ἡμῶν καὶ ἕκτον, νά μᾶς παιδεύητε πατρικῶς ἐνίοτε, ὅταν ἀτακτῶμεν, ὄχι δι’ ἐκδίκησιν, καθὼς μᾶς παιδεύουν οἱ πονηροὶ δαίμονες, ἀλλὰ διὰ διόρθωσιν καὶ σωφρονισμὸν καὶ τοῦτο γὰρ χάρις λογίζεται εἰς ἡμᾶς.

Καὶ αὔθις παρακαλοῦμεν, ἐπακούσατε τῆς δεήσεως ἠμῶν, φιλανθρωπότατοι τοῦ θεοῦ Ἀρχιστράτηγοι, καὶ παύσατε μέ τὰς ἀενάους πρεσβείας σας τὴν καθ’ ἡμῶν τοῦ Θεοῦ ἀγανάκτησιν, πείθοντες τοῦτον νά παραβλέψη ὡς Πολυέλεος τὰ πταίσματα ἡμῶν ἅπαντα, μὲ ὅσα ἐν ἔργῳ ἡ ἐν λόγῳ ἡ ἐν διανοία αὐτὸν καθ’ ἕκαστην παραπικραίνομε. Ναί, ἁμαρτωλοὶ εἴμεθα —τὸ ὁμολογοῦμεν— καὶ παραβάται τῶν ἁγίων Αὐτοῦ ἐντολῶν, ἀλλὰ πλὴν Αὐτοῦ Θεὸν ἄλλον οὐ γινώσκομεν. Ἀξιώσατε ἡμᾶς, ὢ Παρθένοι καὶ ἔφοροι τῶν παρθένων Ἀρχάγγελοι, νά διαπερνῶμεν τὴν ζωήν μας ἐν σωφροσύνῃ καὶ παρθενία, καθὼς ὑπεσχέθημεν, ὅταν φορέσαμε τὸ Ἀγγελικὸν τοῦτο Σχῆμα. Φανεῖτε προστάται καὶ ἄγρυπνοι φύλακες, τόσον ἡμῶν, ὅσον καὶ πάντων τῶν ἐορταζόντων τὴν πανάγιά σας Σύνάξιν. Καὶ ἐν ὅσο μὲν εὑρισκόμεθα εἰς τὴν παροῦσαν ζωήν, διώκετε ἀφ’ ἡμῶν τὰ σκάνδαλα, ὡς εἴπωμεν, καὶ μηχανὰς πάντων τῶν ὁρατῶν καὶ ἀοράτων ἐχθρῶν ἐν δὲ τῇ ὥρᾳ τοῦ θανάτου παρασταθεῖτε εἰς ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς βοηθοί, ὁ εἰς ἀπὸ τὰ δεξιὰ καὶ ὁ ἄλλος ἀπὸ τὰ ἀριστερά, σκεπάζοντας ἡμᾶς μέ τὰς χρυσᾶς πτέρυγάς σας, ἵνα μὴ δὴ ἡ ψυχὴ μας τὴν ζοφερὰν ὄψιν τῶν πονηρῶν δαιμόνων. Καὶ οὕτω παραλαβόντες ἡμᾶς ὁδηγήσατε εἰς τὰς αἰωνίους καὶ φωτεινάς τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας σκηνάς, ἵνα δοξολογῶμεν ἀεὶ μεθ’ ὑμῶν τὴν μίαν ἐν Τριάδι Θεότητα, ᾗ πρέπει δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ΑΜΗΝ.