Στο ανατολικό αέτωμα ιστορήθηκε ο μύθος της αρματοδρομίας μεταξύ του Οινόμαου και του Πέλοπα.
Ο μύθος
Σύμφωνα με τους μύθους ο Οινόμαος ήταν γιος του Άρη και μιας από τις κόρες του θεού-ποταμού Ασωπού της Άρπιννας ή της Ευρυθόης ή ακόμη και της Πλειάδας Στερόπης. Ήταν βασιλιάς της Πίσας στην Ήλιδα. Παντρεύτηκε την Στερόπη και απέκτησε μια κόρη, την Ιπποδάμεια.
Η Ιπποδάμεια ήταν πολύ όμορφη και τη ζητούσαν σε γάμο πολλοί νέοι, όμως ο Οινόμαος αρνιόταν επίμονα να τη δώσει σε κάποιον. Ίσως να ήταν ερωτευμένος μαζί της, ίσως να φοβόταν και κάποιο χρησμό που του είχε φανερώσει ότι θα πέθαινε από το γαμπρό του. Για να αποφύγει τους μνηστήρες, τους ανάγκαζε να συναγωνιστούν μαζί του σε αρματοδρομία. Τα άλογα όμως του δικού του άρματος ήταν ιερά και του τα είχε δώσει ο πατέρας του, ο Άρης. Πριν από την αρματοδρομία, ο ίδιος θυσίαζε ένα κριάρι στον Δία και την ώρα εκείνη ο επίδοξος μνηστήρας άρχιζε την κούρσα, που τέρμα της ήταν ο βωμός του Ποσειδώνα στην Κόρινθο. Ο Οινόμαος ξεκινούσε αφού είχε τελειώσει τη θυσία, και όπως είναι φυσικό με τα άλογα που είχε, έφτανε και προσπερνούσε τον άτυχο μνηστήρα, τον οποίο σκότωνε στο τέλος. Όταν εμφανίστηκε ως μνηστήρας ο Πέλοπας, ο Οινόμαος είχε ήδη καρφώσει στην πόρτα του σπιτιού του δώδεκα κεφάλια.
Ο Πέλοπας είναι γιος του Τάνταλου και της Κλυτίας ή της Ευρυάνασσας ή της Ευρυσθάνασσας ή της Ευρυθεμίστης, κτλ. Ο Τάνταλος κατάγεται από τη Μικρά Ασία κι όταν ο Ίλος άρχισε πόλεμο εναντίον του ήρθε στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί του θησαυρούς. Τον συνόδευαν Φρύγες μετανάστες, των οποίων τους τάφους τους έδειχναν στη Λακωνία μέχρι την ιστορική εποχή.
Σύμφωνα με τους μύθους ο Πέλοπας είχε προσφερθεί από τον πατέρα του ως γεύμα στους θεούς. Οι μυθογράφοι λένε ότι ο Τάνταλος ενήργησε έτσι είτε γιατί ήθελε να ελέγξει την οξυδέρκεια των θεών είτε γιατί υπήρχε λιμός εκείνη την εποχή κι από ευσέβεια αναγκάστηκε να προσφέρει στους θεούς τον γιο του. Οι θεοί αναγνώρισαν τον Πέλοπα και δεν έφαγαν, εκτός από τη Δήμητρα, που πεινασμένη καθώς ήταν καταβρόχθισε έναν ώμο. Οι θεοί αποκατέστησαν το σώμα του Πέλοπα και του ξανάδωσαν τη ζωή. Στη θέση του ώμου που είχε φάει η Δήμητρα κατασκεύασαν έναν άλλο από ελεφαντόδοντο, που αργότερα τον έδειχναν στην Ήλιδα.
Ο Ποσειδώνας ερωτεύτηκε τον Πέλοπα και τον πήρε στον ουρανό, όπου έγινε οινοχόος του. Τον έστειλε όμως πίσω στη γη, επειδή ο πατέρας του τον χρησιμοποιούσε για να κλέβει νέκταρ και αμβροσία από τους θεούς και να τα δίνει στους θνητούς. Παρόλα αυτά ο Ποσειδώνας παρέμεινε προστάτης του και του δώρισε φτερωτά άλογα κι αργότερα τον βοήθησε στην αρματοδρομία. Η άποψη αυτή για την αρματοδρομία πρέπει να εκφράζεται στο αέτωμα.
Όταν έφτασε ο Πέλοπας στην Ήλιδα ως μνηστήρας, τον είδε η Ιπποδάμεια, τον ερωτεύτηκε παράφορα και για να κερδίσει την αρματοδρομία ο Πέλοπας εξασφάλισε τη βοήθεια του ηνίοχου του πατέρα της, του Μυρτίλου. Τον έπεισε να αντικαταστήσει τις σφήνες στις ρόδες του άρματος με σφήνες από κερί.
Κατά τη διάρκεια της αρματοδρομίας, το άρμα του Οινόμαου διαλύθηκε, ο Οινόμαος μπλέχτηκε στα ηνία και σκοτώθηκε ή τον σκότωσε ο Πέλοπας. Φυσικά ο Πέλοπας παντρεύτηκε την Ιπποδάμεια και απέκτησε πολλά παιδιά με πιο σημαντικά τον Ατρέα και τον Θυέστη.
Ο Μυρτίλος, που είχε βοηθήσει τον Πέλοπα τελικά σκοτώνεται από τον Πέλοπα, είτε γιατί προσπάθησε να βιάσει την Ιπποδάμεια, με την οποία ήταν ερωτευμένος, είτε γιατί η Ιπποδάμεια, που είχε προσπαθήσει να τον διαφθείρει χωρίς επιτυχία, τον συκοφάντησε στον άντρα της, ο οποίος και τον σκότωσε. Το σημαντικό στη συνέχεια του μύθου ήταν η κατάρα του Μυρτίλου προς τον οίκο του Πέλοπα, που θα φέρει αργότερα τόσες συμφορές στους Πελοπίδες, στον Ατρέα, στον Θυέστη, στον Αγαμέμνονα κτλ.
