Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:
• Θα έρθει ο Πέτρος και η Νίκη και η Γλυκερία και ο Τάσος.
• Είτε έρθεις είτε δεν έρθεις εγώ θα πάω.
• Επειδή πεινάω, όταν θα έρθεις, και αν μπορείς, φέρε μου ένα σάντουιτς.
Όπως βλέπεις στα παραπάνω παραδείγματα για να ενώσουμε τις λέξεις ή τις προτάσεις χρησιμοποιούμε κάποιες άκλιτες λέξεις. Οι λέξεις αυτές λέγονται σύνδεσμοι.
Τους συνδέσμους τους χωρίζουμε σε δύο κατηγορίες, τους παρατακτικούς και τους υποτακτικούς.
Οι σύνδεσμοι ανά κατηγορία με παραδείγματα
Οι σύνδεσμοι συγκεντρωτικά
Είδη | Σύνδεσμοι | ||
Παρατακτικοί | |||
1. Συμπλεκτικοί | και/κι, ούτε, μήτε (ουδέ, μηδέ σε παλαιότερα κείμενα) | ||
2. Διαχωριστικοί | ή, είτε | ||
3. Αντιθετικοί | αν και, αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, μολονότι, μόνο (που) | ||
4. Συμπερασματικοί | λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, οπότε | ||
5. Επεξηγηματικός | δηλαδή | ||
Υποτακτικοί | Στις ονοματικές προτάσεις |
6. Ειδικοί | πως, που, ότι |
7. Ενδοιαστικοί (ή διστακτικοί) | μη(ν), μήπως | ||
8. Βουλητικός | να | ||
Στις επιρρηματικές προτάσεις |
9. Χρονικοί | άμα, όταν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, προτού, σαν, ώσπου, ωσότου, που | |
10. Αιτιολογικοί | γιατί, επειδή, αφού, τι (ποιητικό), ότι, πως (σπάνια), που, σαν που | ||
11. Υποθετικοί | αν/εάν, άμα, σαν | ||
12. Τελικοί | να, για να | ||
13. Αποτελεσματικοί | ώστε (να), που | ||
14. Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί | αν και, ενώ, μολονότι, που | ||
15. Συγκριτικός | παρά |
Παρατήρηση: Οι σύνδεσμοι: για να, παρά, πριν, σαν, ως, χρησιμοποιούνται και ως προθέσεις.
Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι όταν συνδέουν προτάσεις, συνδέουν όμοιες προτάσεις, δηλαδή ή κύριες με κύριες ή εξαρτημένες με εξαρτημένες, π.χ.
Θα φάω | και | θα φύγω. |
κύρια | κύρια |
Μου είπε | ότι με αγαπάει | και | ότι θα με παντρευτεί. |
εξαρτημένη | εξαρτημένη |
Οι υποτακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν μια κύρια με μια εξαρτημένη, αλλά και μια εξαρτημένη με μια άλλη εξαρτημένη.
Δε θα φάω | αν | το φαγητό δεν είναι έτοιμο. |
κύρια | εξαρτημένη |
Μου είπε | ότι | δε θα φάει | αν | το φαγητό δεν είναι έτοιμο |
κύρια | εξαρτημένη | εξαρτημένη | ||
↖ | εξαρτάται από την κύρια |
↖ | εξαρτάταται από την προηγούμενη εξαρτημένη |
ΠΡΟΣΟΧΗ
Ο σύνδεσμος και πριν από λέξη που αρχίζει από φωνήεν μπορεί να μετατραπεί σε κι, π.χ. Ο Πέτρος κι ο Παύλος.
Όταν γράφουμε κι δε χρειάζεται απόστροφο, δηλαδή δε γράφουμε κι'
Οι σύνδεσμοι αλφαβητικά
Αναζήτησε στον πίνακα που ακολουθεί τους συνδέσμους κατά κατηγορία, π.χ. τελικός.
Διάγραψε, για επαναφορά όλων.
Παρατηρήσεις:
1. Οι ειδικοί σύνδεσμοι πως και που, καθώς και ο συμπερασματικός που, δεν τονίζονται, ενώ τα ερωτηματικά επιρρήματα πώς και πού τονίζονται, π.χ.
Ξέρω πως τώρα διαβάζει. = ο ειδικός σύνδεσμος πως μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι.
Πώς να είναι άραγε;
Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες. = ο ειδικός σύνδεσμος που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι.
Δεν ξέρω πού να πάω.
2. Εκτός από τον ειδικό σύνδεσμο που υπάρχει και η αναφορική αντωνυμία που, η οποία επίσης δεν τονίζεται. Ένας εύκολος τρόπος για να τα διακρίνουμε είναι να προσπαθήσουμε να τα αντικαταστήσουμε με μια συνώνυμη λέξη. Έτσι, ο σύνδεσμος που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι, ενώ η αναφορική αντωνυμία που μπορεί να αντικατασταθεί με την αναφορική αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο, π.χ.
Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες = ο που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι, άρα είναι ειδικός σύνδεσμος.
Δε μου άρεσε το δώρο που μου πήρες = ο που μπορεί να αντικατασταθεί με το οποίο, άρα είναι αναφορική αντωνυμία.
Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011 |
|
Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941 |
|
Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999 |
|
Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005 |
|
Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα |
|
Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989 |
|
Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση |
|
Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006 |
|
Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006 |
|
Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006 |