Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:
• Θα έρθει ο Πέτρος και η Νίκη και η Γλυκερία και ο Τάσος.
• Είτε έρθεις είτε δεν έρθεις εγώ θα πάω.
• Επειδή πεινάω, όταν θα έρθεις, και αν μπορείς, φέρε μου ένα σάντουιτς.
Όπως βλέπεις στα παραπάνω παραδείγματα για να ενώσουμε τις λέξεις ή τις προτάσεις χρησιμοποιούμε κάποιες άκλιτες λέξεις. Οι λέξεις αυτές λέγονται σύνδεσμοι.
Τους συνδέσμους τους χωρίζουμε σε δύο κατηγορίες, τους παρατακτικούς και τους υποτακτικούς.
Οι σύνδεσμοι ανά κατηγορία με παραδείγματα
| Σύνδεσμος | Παράδειγμα |
| Παρατακτικοί | |
| 1. Συμπλεκτικοί | |
και
 |
Και θέλω και δεν θέλω. |
| ούτε | Ούτε σε αγαπώ ούτε θα σε παντρευτώ. |
| μήτε | Μήτε σε αγαπώ μήτε θα σε παντρευτώ. |
| ουδέ | Ουδέ σε γάμο ρίχνονται ουδέ σε χαροκόπι. (δημοτικό) |
| 2. Διαχωριστικοί | |
| ή | Ή θα έρθει κι ο Γιώργος ή δεν θα πάει κανείς. |
| είτε | Είτε έρθεις είτε δεν έρθεις το ίδιο μου κάνει. |
| 3. Αντιθετικοί | |
| αν και |
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή ημιπεριόδους, π.χ. Θύμωσα πολύ· αν και τώρα το έχω μετανιώσει. |
| αλλά | Δεν είναι όμορφος, αλλά μου αρέσει. |
| μα | Αυτά λέγονται, μα δεν γίνονται. |
| παρά | Καλύτερα να μείνεις εδώ παρά να φύγεις τέτοια ώρα. |
| όμως | Νόστιμο ήταν το φαγητό, όμως κάτι του έλειπε. |
| ωστόσο
|
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή ημιπεριόδους, π.χ. Μόλις είχε βγει ο ήλιος· ωστόσο η ζέστη ήταν αφόρητη! |
| ενώ |
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή ημιπεριόδους, π.χ. - Ο Γιώργος μου ζήτησε να πάω. - Ενώ εσύ δεν ήθελες; |
| μολονότι |
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή ημιπεριόδους, π.χ. Εμένα δεν μου άρεσε το φαγητό· μολονότι, όπως λένε, η σφυρίδα είναι από τα νοστιμότερα ψάρια. |
| μόνο | Δεν είχαν τίποτα το ιδιαίτερο, μόνο τα απαραίτητα. |
| μόνο που | Μου αρέσει μόνο που η μύτη του είναι λίγο μεγάλη. |
| 4. Συμπερασματικοί | |
| λοιπόν | Άργησες· αναγκαστήκαμε λοιπόν να φύγουμε. |
| ώστε |
Ως συμπερασματικός συνήθως χρησιμοποιείται σε διαλόγους, π.χ. - Μάζεψα όλα τα πράγματά μου. - Ώστε ήρθε η ώρα να φύγεις; |
| άρα | Η ώρα πέρασε, άρα δεν θα έρθει. |
| επομένως | Η ώρα πέρασε, επομένως δεν θα έρθει. |
| οπότε | Η ώρα πέρασε, οπότε δεν θα έρθει. |
| 5. Επεξηγηματικός | |
| δηλαδή | Είναι αλήθεια, δηλαδή δεν θα έρθεις μαζί μας; |
| Υποτακτικοί | |
| 6. Ειδικοί | |
| ότι | Φαίνεται ότι είναι νόστιμο. |
| πως | Φαίνεται πως είναι νόστιμο. |
| που | Φαίνεται που είναι νόστιμο. |
| 7. Ενδοιαστικοί | |
| μην | Φοβάμαι μην κτυπήσεις. |
| μήπως | Φοβάμαι μήπως κτυπήσεις. |
| 8. Βουλητικός | |
| να | Πρέπει να έρθεις αμέσως. |
| 9. Χρονικοί | |
| άμα | Θα φάω άμα το αποφασίσω. |
| όταν | Θα φάω όταν το αποφασίσω. |
| ενώ | Κόπηκε το ρεύμα ενώ έκανα μπάνιο. |
| καθώς | Κόπηκε το ρεύμα καθώς έκανα μπάνιο. |
| αφού | Ήρθε αφού έφυγες. |
| αφότου | Δεν τους ξαναείδε, αφότου τελείωσαν τα μαθήματα. |
| πριν | Έφυγαν, πριν έρθεις. |
| μόλις | Έφυγαν, μόλις ήρθες. |
| προτού | Φάε λίγο, προτού φύγεις. |
| ώσπου | Θα μείνω μαζί σας, ώσπου να ξημερώσει. |
| ωσότου | Θα μείνω μαζί σας, ωσότου ξημερώσει. |
| σαν | Σαν ξημερώσει, θα ξεκινήσουμε. |
| που | Tην ώρα που θα ξεκινάς, κάνε μας ένα τηλεφώνημα |
| 10. Αιτιολογικοί | |
| γιατί | Πάρε μαζί σου ομπρέλα, γιατί μάλλον θα βρέξει. |
| επειδή | Δεν έγραψα, επειδή πονούσε το κεφάλι μου. |
| αφού | Αφού αρρώστησες, καλύτερα να μείνεις σπίτι. |
| τι | Δεν έφαγε τι δεν πεινούσε. |
| ότι | Xαίρομαι ότι πέτυχαν οι προσπάθειές μας |
| πως | Tους είπε να φύγουν· όχι πως δεν τους αγαπούσε |
| σαν που | Tρέξε να τους βοηθήσεις, σαν που είσαι ο πιο μικρός. |
| που | Παραξενεύτηκε που τους βρήκε να κάθονται φρόνιμα. |
| 11. Υποθετικοί | |
| αν/εάν | Αν νυστάζεις, κοιμήσου. |
| άμα | Δεν πάω πουθενά, άμα δεν έρθεις κι εσύ. |
| σαν | Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, όλα γίνονται. |
| 12. Τελικοί | |
| να | Θα πάμε στο δάσος, να κόψουμε ξύλα. |
| για να | Θα πάμε στο δάσος, για να κόψουμε ξύλα. |
| 13. Αποτελεσματικοί | |
| ώστε | Τόσο πολύ δεν μου άρεσε η ταινία, ώστε έφυγα τρέχοντας. |
| που | Έχω χρόνια να τον δω, που δεν τον θυμάμαι. |
| 14. Εναντιωματικοί | |
| αν και | Θα σ' ακολουθήσω αν και διαφωνώ μαζί σου. |
| μολονότι | Τους άκουγε προσεκτικά, μολονότι δεν τους καταλάβαινε. |
| ενώ | Δεν πήγε στο γάμο, ενώ τον είχαν προσκαλέσει. |
| που | Kαι που τον προσκάλεσαν, πάλι δεν πήγε. |
| 15. Συγκριτικός | |
| παρά | Προτιμώ να διαβάζω παρά να γράφω. |
Οι σύνδεσμοι συγκεντρωτικά
| Είδη | Σύνδεσμοι |
| Παρατακτικοί | |
| 1. Συμπλεκτικοί | και/κι, ούτε, μήτε (ουδέ, μηδέ σε παλαιότερα κείμενα) |
| 2. Διαχωριστικοί | ή, είτε |
| 3. Αντιθετικοί | αν και, αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, μολονότι, μόνο (που) |
| 4. Συμπερασματικοί | λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, οπότε |
| 5. Επεξηγηματικός | δηλαδή |
| Υποτακτικοί: στις ονοματικές προτάσεις | |
| 6. Ειδικοί | πως, που, ότι |
| 7. Ενδοιαστικοί (ή διστακτικοί) | μη(ν), μήπως |
| 8. Βουλητικός | να |
| Υποτακτικοί: στις επιρρηματικές προτάσεις | |
| 9. Χρονικοί | άμα, όταν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, προτού, σαν, ώσπου, ωσότου, που, (ότι) |
| 10. Αιτιολογικοί | γιατί, επειδή, αφού, τι (ποιητικό), ότι, πως (σπάνια), που, σαν που |
| 11. Υποθετικοί | αν/εάν, άμα, σαν |
| 12. Τελικοί | να, για να |
| 13. Αποτελεσματικοί | ώστε (να), που |
| 14. Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί | αν και, ενώ, μολονότι, που |
| 15. Συγκριτικός | παρά |
Παρατήρηση: Οι σύνδεσμοι: πριν, σαν, ως, παρά, χρησιμοποιούνται και ως προθέσεις ή επιρρήματα.
Ο σύνδεσμος πριν χρησιμοποιείται και ως επίρρημα και ως πρόθεση (μαζί με την πρόθεση από) και ως επίρρημα, π.χ.
πρόθεση: Μίλησε πριν από μένα.
επίρρημα: Όπως είπα πριν, ...
Ο σύνδεσμος σαν χρησιμοποιείται και ως πρόθεση και ως επίρρημα, π.χ.
πρόθεση + αιτ.: Είναι γρήγορος σαν τον λαγό.
επίρρημα + ονομ: Μου φέρθηκε σαν αδερφός.
Ο σύνδεσμος ως χρησιμοποιείται και ως πρόθεση και ως επίρρημα, π.χ.
πρόθεση: Θα πεταχτώ ως το σπίτι.
επίρρημα: Ως εκ θαύματος ήρθε την τελευταία στιγμή.
Ο σύνδεσμος παρά χρησιμοποιείται και ως πρόθεση, π.χ. Πήγα παρά τη θέλησή μου.
Λειτουργία
Οι σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται στον λόγο για να συνδέουν είτε λέξεις είτε προτάσεις, π.χ.:
Λέξεις: Θα έρθει ο Πέτρος και ο Κώστας. Θα φορέσεις παντελόνι ή φούστα;
Προτάσεις: Θα φύγω μέχρι να έρθεις. Έλα μαζί μας τώρα και φεύγεις αργότερα.
Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι όταν συνδέουν προτάσεις, συνδέουν όμοιες προτάσεις, δηλαδή ή κύριες με κύριες ή εξαρτημένες με εξαρτημένες, π.χ.
| Θα φάω | και | θα φύγω. |
| κύρια | κύρια |
| Μου είπε | ότι με αγαπάει | και | ότι θα με παντρευτεί. |
| εξαρτημένη | εξαρτημένη |
Οι υποτακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν μια κύρια με μια εξαρτημένη, αλλά και μια εξαρτημένη με μια άλλη εξαρτημένη.
| Δεν θα φάω | αν | το φαγητό δεν είναι έτοιμο. |
| κύρια | εξαρτημένη |
| Μου είπε | ότι | δεν θα φάει | αν | το φαγητό δεν είναι έτοιμο |
| κύρια | εξαρτημένη | εξαρτημένη | ||
| ↖ | εξαρτάται από την κύρια |
↖ | εξαρτάταται από την προηγούμενη εξαρτημένη |
ΠΡΟΣΟΧΗ
Ο σύνδεσμος και πριν από λέξη που αρχίζει από φωνήεν μπορεί να μετατραπεί σε κι, π.χ. Ο Πέτρος κι ο Παύλος.
Όταν γράφουμε κι δεν χρειάζεται απόστροφο, δηλαδή δεν γράφουμε κι'
Οι σύνδεσμοι αλφαβητικά
Μπορείς να αναζητήσεις στον πίνακα που ακολουθεί τους συνδέσμους ανά κατηγορία, π.χ. χρονικός.
Διάγραψε, για επαναφορά όλων.
| Σύνδεσμος | Είδος | Παραδείγματα | Άλλη χρήση |
| αλλά | αντιθετικός | Δεν είναι όμορφος, αλλά μου αρέσει. | |
| άμα | υποθετικός χρονικός αιτιολογικός |
Δεν πάω, άμα δεν έρθεις κι εσύ. Θα φάω άμα το αποφασίσω. Θυμώνει άμα του μιλάνε απότομα |
|
| αν | υποθετικός | Αν νυστάζεις, κοιμήσου. | |
| αν και | εναντιωματικός αντιθετικός |
Θα σ' ακολουθήσω αν και διαφωνώ. Θύμωσα πολύ· αν και το μετάνιωσα. |
|
| άρα | συμπερασματικός | Η ώρα πέρασε, άρα δεν θα έρθει. | |
| αφότου | χρονικός | Δεν τους ξαναείδε, αφότου έφυγαν. | |
| αφού | αιτιολογικός χρονικός |
Αφού αρρώστησες, μείνε σπίτι. Ήρθε αφού έφυγες. |
|
| για να | τελικός αποτελεσματικός αιτιολογικός χρονικός |
Έτρεχε, για να μην αργήσει. Είναι πολύ έξυπνος, για να τον γελάσεις. Για να περπατάει ξυπόλυτος, αρρώστησε Xρειάστηκε καιρός, για να το ξεπεράσει. |
|
| γιατί | αιτιολογικός | Φεύγω, γιατί άργησα | ερωτ. μόριο
 |
| δηλαδή | επεξηγηματικός | Είναι αλήθεια, δηλαδή δεν θα έρθει; | επεξ. μόριο
|
| είτε | διαχωριστικός | Είτε έρθει είτε δεν έρθει το ίδιο είναι. | |
| ενώ | αντιθετικός χρονικός εναντιωματικός |
Αυτός με ήθελε· ενώ εγώ όχι. Κόπηκε το ρεύμα ενώ πλενόμουν. Δεν πήγε, ενώ τον κάλεσαν. |
|
| επειδή | αιτιολογικός | Δεν ήρθα, επειδή πονούσα. | |
| επομένως | συμπερασματικός | Η ώρα πέρασε, επομένως δεν θα έρθει. | |
| ή | διαχωριστικός | Θα έρθεις ή θα μείνεις εδώ. | |
| καθώς | χρονικός αιτιολογικός |
Κόπηκε το ρεύμα καθώς πλενόμουν. Καθώς ήταν νέος, είχε πολλή όρεξη. |
επίρρημα
|
| και/κι | συμπλεκτικός | Και θέλω και δεν θέλω. | |
| λοιπόν | συμπερασματικός | Άργησες· αναγκαστήκαμε λοιπόν να φύγουμε. | επιφώνημα
|
| μα | αντιθετικός | Αυτά λέγονται, μα δεν γίνονται. | |
| μη(ν) | ενδοιαστικός | Φοβάμαι μην κτυπήσεις. | |
| μηδέ | συμπλεκτικός | Μηδέ σε γάμο ρίχνονται μηδέ σε χαροκόπι. | |
| μήπως | ενδοιαστικός | Φοβάμαι μήπως κτυπήσεις. | |
| μήτε | συμπλεκτικός | Μήτε τον είδα μήτε τον άκουσα. | |
| μόλις | χρονικός | Θα φύγω μόλις έρθεις. | επίρρημα
|
| μολονότι | εναντιωματικός αντιθετικός |
Δεν έγραψα καλά στο τεστ μολονότι διάβασα πολύ. Πρέπει να πας. Μολονότι πια είναι πολύ αργά. |
|
| μόνο (που) | αντιθετικός | Δεν θα συζητήσουμε, μόνο δυο λόγια να πω. | επίρρημα
|
| να | βουλητικός τελικός |
Θέλω να έρθεις. Θα πάμε στο δάσος, να κόψουμε ξύλα. |
μόριο |
| όμως | αντιθετικός | Νόστιμο είναι, όμως κάτι του λείπει. | |
| οπότε | συμπερασματικός | Η ώρα πέρασε, οπότε δεν θα έρθει. | |
| όταν | χρονικός | Έλα, όταν μπορέσεις. | |
| ότι | ειδικός αιτιολογικός χρονικός |
Μου είπαν ότι με θες. Xαίρομαι ότι πέτυχαν οι προσπάθειές μας Ήρθε ότι ετοιμαζόμουν να του τηλεφωνήσω |
|
| ουδέ | συμπλεκτικός | Ουδέ σε γάμο ρίχνονται ουδέ σε χαροκόπι. | |
| ούτε | συμπλεκτικός | Ούτε σε αγαπώ ούτε θα σε παντρευτώ. | |
| παρά | αντιθετικός συγκριτικός |
Μείνε εδώ παρά να φεύγεις τέτοια ώρα. Προτιμώ να διαβάζω παρά να γράφω. |
πρόθεση |
| που | ειδικός αποτελεσματικός χρονικός αιτιολογικός εναντιωματικός |
Φαίνεται που είναι νόστιμο. Έχω χρόνια να τον δω, που δεν τον θυμάμαι. Tώρα που θα φύγεις, μην μας ξεχάσεις. Παραξενεύτηκα που τους είδα έτσι. Πώς να έρθει που δεν περπατάει. |
που = αναφ αντ. πού = ερωτ. επίρ. |
| πριν | χρονικός | Πριν φύγεις πέρνα από το σπίτι. | πρόθεση επίρρημα |
| πριν να | χρονικός | Θα έρθω πριν να ξημερώσει. | |
| προτού | χρονικός | Προτού φύγεις πέρνα από το σπίτι. | |
| πως | ειδικός αιτιολογικός (σπάνια) |
Φαίνεται πως είναι νόστιμο. Tους έδιωξε· όχι πως δεν τους αγαπούσε. |
|
| σαν | χρονικός υποθετικός αιτολογικός |
Σαν ξημερώσει, θα ξεκινήσουμε. Σαν θέλεις εσύ, όλα γίνονται. Tρέξε να τους βοηθήσεις, σαν που είσαι ο πιο μικρός. |
επίρρημα
 πρόθεση |
| τι (ποιητικό) | αιτιολογικός | Δεν έφαγε τι δεν πεινούσε. | ερωτ. αντ. |
| ωσότου | χρονικός | Θα μείνω μαζί σας, ωσότου ξημερώσει. | |
| ώσπου | χρονικός | Τον χαιρετούσαν, ώσπου χάθηκε από τα μάτια τους. | |
| ώστε |
αποτελεσματικός συμπερασματικός |
Τον σιχάθηκα τόσο, ώστε έφυγα τρέχοντας. – Φεύγω. – Ώστε ήρθε η ώρα! |
|
| ώστε (να) | αποτελεσματικός | Δεν είναι τόσο ανόητος, ώστε να τους πιστέψει. | |
| ωστόσο | αντιθετικός | Η απεργία έληξε· ωστόσο τα αιτήματα παραμένουν. |
Παρατηρήσεις:
1. Οι ειδικοί σύνδεσμοι πως και που, καθώς και ο συμπερασματικός που, δεν τονίζονται, ενώ τα ερωτηματικά επιρρήματα πώς και πού τονίζονται, π.χ.
- Ξέρω πως τώρα διαβάζει. = ο ειδικός σύνδεσμος πως μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι.
- Πώς να είναι άραγε;
- Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες. = ο ειδικός σύνδεσμος που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι.
- Δεν ξέρω πού να πάω.
2. Εκτός από τον ειδικό σύνδεσμο που υπάρχει και η αναφορική αντωνυμία που, η οποία επίσης δεν τονίζεται. Ένας εύκολος τρόπος για να τα διακρίνουμε είναι να προσπαθήσουμε να τα αντικαταστήσουμε με μια συνώνυμη λέξη. Έτσι, ο σύνδεσμος που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι, ενώ η αναφορική αντωνυμία που μπορεί να αντικατασταθεί με την αναφορική αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο, π.χ.
- Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες = ο που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι, άρα είναι ειδικός σύνδεσμος.
- Δεν μου άρεσε το δώρο που μου πήρες = ο που μπορεί να αντικατασταθεί με το οποίο, άρα είναι αναφορική αντωνυμία.
