ΣΧΟΛΙΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ

4.

ἀμφὶ τοὺς εἴκοσι καὶ πέντε... ἀπέθανον· οι απώλειες των Μακεδόνων ήταν πολύ μικρές. Σκοτώθηκαν είκοσι πέντε εταίροι, εξήντα ιππείς και τριάντα πεζοί. Ο Πλούταρχος, ακολουθώντας την άποψη του Αριστοβούλου, αναφέρει τριάντα τέσσερις νεκρούς, από τους οποίους εννέα πεζούς.

ἐν Δίῳ· το Δίον ήταν πόλη της Ν. Μακεδονίας στην Πιερία. Υπήρχε ναός του Δία, θέατρο και στάδιο, όπου γίνονταν αγώνες προς τιμή του Δία (ἐν Δίῳ Ὀλύμπια) και των Μουσών. Στο Δίο είχαν στηθεί οι ανδριάντες των Μακεδόνων βασιλέων. Εκεί στήθηκαν και οι 25 ανδριάντες των εταίρων που έπεσαν στον Γρανικό, τους οποίους, μετά την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους, το 168 π.Χ. ο Μέτελλος μετέφερε στη Ρώμη και στόλιζαν τη στοά που έχτισε ο ίδιος.

Αρχαιολογικά ευρήματα στο Δίον (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ]
Το μνημείο των ασπίδων, τις οποίες έστειλε ο Μ. Αλέξανδρος στο Δίον μετά τη μάχη στον Γρανικό ποταμό (εικόνα) [πηγή: Wikimedia Commons]
Ηρόδοτος, «Ιστορίες» IX 81: Τα λάφυρα και τα αναθήματα σε θεούς μετά τη μάχη στις Πλαταιές (παράλληλο κείμενο) [Ηροδότου Ιστορίες Α΄ Γυμνασίου]

Ἀλεξάνδρου κελεύσαντος Λύσιππον ποιῆσαι· η φιλοτέχνηση των είκοσι πέντε έφιππων ανδριάντων των εταίρων από τον Λύσιππο, τον περίφημο Συκιώνιο γλύπτη, που ήταν ο επίσημος ανδριαντοποιός του Αλεξάνδρου, αποδεικνύει την ιδιαίτερη τιμή που απένειμε ο Αλέξανδρος στους νεκρούς εταίρους του.

Αρχαία ελληνική τέχνη: Διάσημοι καλλιτέχνες και προσωπικές τεχνοτροπίες στη γλυπτική του 4ου αιώνα [ΚΕΓ]
Σμιλεύοντας τον άνθρωπο... (Ο γλύπτης Λύσιππος) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]

5.

ἔθαψε ξὺν τοῖς ὅπλοις καὶ ἄλλῳ κόσμῳ· η απόδοση τιμών στους νεκρούς των πολέμων προϋπήρχε στην Ελλάδα από την ομηρική εποχή (Ομ. Ιλ. Ψ, 257 κ.ε.). Σε πολλές περιπτώσεις την τελετή της ταφής των νεκρών συμπλήρωναν οι αθλητικοί και μουσικοί αγώνες και η εκφώνηση επιταφίων λόγων. Με τη μεγαλοπρεπή ταφή των νεκρών ο Αλέξανδρος απέβλεπε στο να κάνει τους στρατιώτες του προθυμότερους στη μάχη.

Ταφικά έθιμα στην αρχαία και σύγχρονη Ελλάδα

ἀτέλειαν ἔδωκε... εἰσφοραί· η απαλλαγή των γονέων και τέκνων των πεσόντων Μακεδόνων από τη φορολογία, τις έκτακτες υποχρεωτικές εργασίες και τις εισφορές είναι ένδειξη αναγνώρισης της προσφοράς τους και αποτελεί ιδιαίτερη τιμή γι' αυτούς. Στην εποχή μας η πατρίδα χορηγεί στους επιζώντες συγγενείς των νεκρών των πολέμων συντάξεις και προσφέρει και άλλα ευεργετήματα.

τῶν τετρωμένων πολλὴν πρόνοιαν ἔσχεν· η αγάπη και το ενδιαφέρον του βασιλιά προς τους στρατιώτες του αποδεικνύει ότι είναι αληθινός ηγέτης. Επισκέπτεται ο ίδιος τους τραυματίες, ακούει τα κατορθώματά τους και συνδέεται ψυχικά μαζί τους. Οι στρατιώτες βλέπουν και αισθάνονται τον ηγέτη κοντά τους.

6.

καὶ τῶν Περσῶν... ἔθαψε· η συμπεριφορά του Αλεξάνδρου προς τους νεκρούς αντιπάλους του είναι ιδιαίτερα τιμητική γι' αυτόν. Γνωρίζει να ανταμείβει έμπρακτα τους ανδρείους, ακόμη και αν είναι αντίπαλοί του. Την ίδια συμπεριφορά θα δείξει αργότερα και προς τον βασιλιά Πώρο, μετά τη μάχη στον Ύδασπη. Με τις ενέργειές του αυτές κερδίζει την αναγνώριση και των αντιπάλων του ακόμη.

Ηρόδοτος «Ιστορίες» VII 238: Η ατίμωση του νεκρού Λεωνίδα από τον Ξέρξη (παράλληλο κείμενο) [Ηροδότου Ιστορίες Α΄ Γυμνασίου]

παρὰ τὰ κοινῇ δόξαντα· οι Έλληνες μισθοφόροι πολέμησαν υπέρ των βαρβάρων, εναντίον των Ελλήνων, αντίθετα με την κοινή απόφαση των Ελλήνων που είχε ληφθεί στο συνέδριο της Κορίνθου, σύμφωνα με την οποία ο Αλέξανδρος ανακηρύχθηκε αρχιστράτηγος του πολέμου κατά των Περσών. Ως αρχιστράτηγος της εκστρατείας τιμώρησε παραδειγματικά τους μισθοφόρους, στέλνοντάς τους σε βαριές εργασίες στη Μακεδονία.

7.

Ἀποπέμπει δὲ καὶ εἰς Ἀθήνας τριακοσίας πανοπλίας περσικάς· ο Αλέξανδρος, θέλοντας να ανακοινώσει στους Έλληνες και κυρίως στην Αθήνα, την πόλη που σεβόταν περισσότερο από κάθε άλλη στην Ελλάδα, τη νίκη στον Γρανικό, έστειλε 300 περσικές πανοπλίες ως αφιέρωμα στην Ακρόπολη, τις οποίες κρέμασαν στην ανατολική πλευρά του Παρθενώνα.

ἐπίγραμμα ἐπιγραφῆναι τόδε· με την επιγραφή αυτή φαίνεται η συνειδητή προσπάθεια του Αλεξάνδρου να προβάλλει τον πανελλήνιο χαρακτήρα της εκστρατείας. Η νίκη στον Γρανικό παρουσιάζεται ως νίκη όλων των Ελλήνων εναντίον των βαρβάρων. Ο ίδιος απευθύνεται στους Έλληνες ως ηγεμόνας της Κορινθιακής συμμαχίας. Με τη φράση: «καὶ οἱ Ἕλληνες πλὴν Λακεδαιμονίων» είναι φανερό ότι θεωρεί τους Μακεδόνες Έλληνες, γι' αυτό προτιμά να μην τους αναφέρει. Και στην απάντηση προς τον Δαρείο (Β, 14, 4) γράφει «οἱ ὑμέτεροι πρόγονοι ἐλθόντες εἰς Μακεδονίαν καὶ εἰς τὴν ἄλλην Ἑλλάδα», γεγονός που αποδεικνύει ότι θεωρεί τη Μακεδονία περιοχή της Ελλάδας.

Κωνσταντίνος Καβάφης, «Στα 200 π.Χ.» (παράλληλο κείμενο) [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου]

Μετά την ολοκλήρωση της μάχης του Γρανικού, εκτιμώντας συνολικά το ύφος του Αρριανού, παρατηρούμε το επιλεγόμενο λεξιλόγιο που αφορά στρατιωτική ορολογία, (όπως λ.χ. καταστρατοπεδεῦσαι, ἐς τάξιν καθίστασθαι, ἔλαβε αἰχμαλώτους), την εναλλαγή των παροντικών και παρελθοντικών χρόνων και την παραστατική περιγραφή των συνθηκών διεξαγωγής της μάχης. Από τη στιγμή που μπαίνει στο ποτάμι ο Αλέξανδρος, ο Αρριανός χρησιμοποιεί ενεστώτα (ἐμβάλλει, ξυντρίβεται, ἐξελαύνει, καταβάλλει, ἐπελαύνει, παίει, ἀποκόπτει), όταν πρόκειται να περιγράψει ενέργειες του Αλεξάνδρου, ενώ, όταν αναφέρεται στους άλλους χρησιμοποιεί, κατά κανόνα, παρελθοντικούς χρόνους (ξυνειστήκει, διέβαινον, ἠγωνίζοντο, ἐπλεονέκτουν, ἐμάχοντο).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να γράψετε μια παράγραφο στη ν.ε. στην οποία ένας στρατιώτης αφηγείται στον Αλέξανδρο τα κατορθώματά του στη μάχη.

2. Να χαρακτηρίσετε τον Αλέξανδρο με βάση τη συμπεριφορά του προς τους στρατιώτες, τους συγγενείς τους και τους αντιπάλους του.

3. Τι κερδίζει η αφήγηση με την εναλλαγή των παροντικών και παρελθοντικών χρόνων;