4. Η συγκρότηση της αθηναϊκής κοινωνίας - Η καθημερινή ζωή

5. Η διαδικασία της μόρφωσης - Ο Αθηναίος και η εργασία - Η Αθήνα γιορτάζει.

Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

Κοινωνικές ομάδες, σ. 75

Η αθηναϊκή οικογένεια, σσ. 75-76

Η θέση των γυναικών σσ. 76-77

Διατροφή-ένδυση, σ. 77

Εκπαίδευση και δάσκαλοι, σ. 78

Επαγγελματικές δραστηριότητες Αθηναίων, σ. 79

Σημαντικότερες γιορτές, σ. 80

Υποστηρικτικό υλικό:

- «Εισαγωγή στην κοινωνία της κλασικής Αθήνας», Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού: εδώ

-Λέων και Μελίτη. Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Αθήνα, Εκπαιδευτικά προγράμματα, Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή-Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: εδώ (ανενεργό)

-«Εκπαίδευση», Κλασική περίοδος, Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού: εδώ

-«Εορτές των αρχαίων Ελλήνων», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: εδώ

Προτεινόμενη δραστηριότητα:

Επιλέξτε έναν εκπρόσωπο της αθηναϊκής κοινωνίας της κλασικής περιόδου (π.χ. έναν μικρό Αθηναίο, μία Αθηναία δέσποινα, έναν μέτοικο, έναν Αθηναίο πολίτη που ασκεί κάποιο επάγγελμα, έναν δούλο παιδαγωγό) και προσπαθήστε να αναπαραστήσετε με βάση τις πληροφορίες των ενοτήτων και πρόσθετο υλικό από τον/την εκπαιδευτικό μία μέρα από τη ζωή του.

Ανακεφαλαιωτικές δραστηριότητες:

-Παιχνίδι ρόλων: Δύο έφηβοι, ένας Αθηναίος κι ένας Σπαρτιάτης συνομιλούν. Ο καθένας τους προβάλει τη δική του πόλη και τον αντίστοιχο τρόπο ζωής. Αναπαραστήστε τη συνομιλία τους. Για όσα λέει ο καθένας τους λάβετε υπόψη τις γνώσεις σας για την οργάνωση της πολιτείας, την εκπαίδευση, την καθημερινή ζωή κ.ά. της Αθήνας και της Σπάρτης.

-Αγώνας λόγου με θέμα: «Η συμβολή της Αθήνας ή της Σπάρτης υπήρξε σπουδαιότερη στον παγκόσμιο πολιτισμό;»

 2 ώρες 

 

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι:

Οι μαθητές επιδιώκεται:

• Να μάθουν το σύστημα παιδείας που επικρατούσε στην αθηναϊκή κοινωνία.

• Να κατανοήσουν τον ρόλο του πνευματικού κλίματος στην ολοκλήρωση του παιδευτικού έργου στην αρχαία Αθήνα.

• Να κατανοήσουν τον ρόλο του εμπορίου στην οικονομική ανάπτυξη της Αθήνας.

• Να μάθουν για τις σπουδαιότερες αθηναϊκές γιορτές.

 

Προσπέλαση:

Η ανάγνωση του αποσπάσματος από τον Επιτάφιο του Περικλή θα χρησιμεύσει ως αφόρμηση για εισαγωγή στη σημασία της παιδείας για την αρχαία Αθήνα. Ο διδάσκων θα πρέπει να βοηθήσει τον μαθητή να κατανοήσει, όσο το δυνατόν πληρέστερα, τη φράση «Ελλάδος παίδευσις». Συγχρόνως, η προσεκτική παρατήρηση του ερυθρόμορφου αγγείου του Μουσείου του Βερολίνου, όπου εικονίζεται μια σκηνή από ένα αθηναϊκό σχολείο, θα οδηγήσει τον μαθητή στη δημιουργία μα καθαρής εικόνας  για την οργάνωση και λειτουργία ενός αθηναϊκού σχολείου.

Καλούμε το μαθητή να προσέξει τις παραστάσεις των αγγείων που εικονίζουν σκηνές από διάφορα αθηναϊκά εργαστήρια. Το μελανόμορφο αγγείο του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστόνης, εικονίζει σκηνές από ένα υποδηματοποιείο. Βλέπουμε ότι ο τεχνίτης και ο βοηθός του ποτέ δεν εικονίζονται μόνοι τους. Φίλοι, γείτονες, περαστικοί τους συντροφεύουν. Το εργαστήριο είναι τόπος σύναξης. Το απόσπασμα από τον Υπέρ αδυνάτου λόγο του Λυσία μάς περιγράφει ζωντανά τη συνήθεια αυτή των Αθηναίων. Ο ερυθρόμορφος κρατήρας του Ασμολειανού Μουσείου της Οξφόρδης εικονίζει το εργαστήριο ενός αγγειοπλάστη. Ο αγγειοπλάστης, καθισμένος, δίνει τις τελευταίες πινελιές σε ένα αγγείο, ενώ ένας πελάτης, αφού αγόρασε έναν πίθο, φεύγει. Η ιστορία ζωντανεύει. Η ζωή αναπαρίσταται στον νου του μαθητή.

Το απόσπασμα από τον Επιτάφιο του Περικλή που αναφέρεται στις εορτές θα αποτελέσει την εισαγωγή προς την τελευταία παράγραφο. Το κύρος της πόλης αυξάνει με τη λαμπρότητα των εορτών, αλλά και ο ίδιος ο πολίτη ξεκουράζεται, είναι υπερήφανος για την πόλη του και ατενίζει με αισιοδοξία τη ζωή. Οι εικόνες από τη ζωφόρο του Παρθενώνα θα δώσουν στο μαθητή μία, έστω και αμυδρή, ιδέα του θάμβους των Παναθηναίων.

 

Εμπέδωση:

Πώς φαντάζεσαι την ημέρα ενός Αθηναίου μαθητή; Από τι φαίνεται ότι οι Αθηναίοι περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους έξω από το σπίτι;

 

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Η πορεία που προτείνεται είναι όλως ενδεικτική. Υπάρχουν τόσοι τρόποι προσέγγισης και μετάδοσης του μορφωτικού αγαθού όσοι και διδάσκοντες. Απλώς, ως επίμετρο, θέλουμε να τονίσουμε ότι σκοπός του μαθήματος της ιστορίας δεν είναι η απομνημόνευση από τον μαθητή γεγονότων, ονομάτων και χρονολογιών, αλλά η στοιχειώδης κατανόηση μιας συγκεκριμένης εποχής και το ζωντάνεμα, κατά το δυνατόν, των ανθρώπων της. Γι' αυτό η κύρια προσπάθεια τείνει στην εξοικείωση του μαθητή με το παράθεμα και την εικόνα. Αυτά είναι η ιστορία. Αυτά ανοίγουν τον δρόμο. Και οι εργασίες των μαθητών αυτά πρέπει να έχουν ως κέντρο. Ο μαθητής δεν χρειάζεται να απομνημονεύσει τίποτα. Αρκεί να κατανοεί μια εικόνα και να αντιλαμβάνεται μία γραπτή μαρτυρία. Τότε να είστε βέβαιοι ότι θα οδηγηθεί αβίαστα στη μάθηση της ιστορίας.

 

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Τονίστηκε στο «Επίμετρο» ότι ουσιαστικά υπάρχουν τόσοι τρόποι προσέγγισης και μετάδοσης του μορφωτικού αγαθού όσοι και διδάσκοντες. Ο συνειδητός, εμπνευσμένος και, κυρίως, καταρτισμένος καθηγητής βρίσκει πάντοτε τον δρόμο της κοινωνίας με τους μαθητές του. Το κάθε μάθημα πρέπει πάντοτε να έχει δύο κέντρα, τον καθηγητή και τον μαθητή. Ο λόγος του καθηγητή, η αφήγηση, στο μάθημα της ιστορίας, είναι αναγκαίος ο μαθητής τον ζητά. Αρκεί να μη μεταβάλλεται σε μονόλογο και εξουσιαστικό κήρυγμα. Ο μαθητής πρέπει κυρίως να εξοικειωθεί με τη στοιχειώδη αποκρυπτογράφηση των ιχνών του παρελθόντος. Ένα μάθημα ιστορίας in situ, στον τόπο όπου διαδραματίσθηκε το γεγονός ή εκεί όπου ζούσε και δρούσε ο άνθρωπος μιας ιστορικής περιόδου, αφήνει ανεξίτηλα ίχνη στον μαθητή. Για παράδειγμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση της διδασκαλίας της καθημερινής της Αθήνας, μία επίσκεψη στο Μουσείο της Αγοράς και στον αρχαιολογικό της χώρο θα οδηγούσε άμεσα τον μαθητή στη νοητική αναπαράσταση αυτής της καθημερινότητας, στη γνωριμία του με τον τότε άνθρωπο, ύψιστο στόχο της «Νέας Ιστορίας». Η ζωντανή, οπτική επαφή με το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους θα τον οδηγήσει χωρίς κόπο στο ευφυές σύστημα των λειτουργιών και μία παρουσίαση, από ένα βιβλίο τέχνης ή με διαφάνειες, της ζωφόρου του Παρθενώνα θα δώσει στον μαθητή μια ιδέα για τη λαμπρότητα και τη μοναδικότητα της εορτής των Παναθηναίων.

Για τη λειτουργία κάθε διδακτικού τρόπου απαιτείται κυρίως γνώση από τον διδάσκοντα του αντικειμένου που θα προσφέρει στους μαθητές του. Ακολουθούν η γόνιμη φαντασία και η παιδαγωγική ευαισθησία. Το μάθημα τότε θα πετύχει αν έχει προετοιμαστεί με γνώση, φαντασία και αγάπη προς τον μαθητή.