Α' τάξη, 2η ενότητα, Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα

βιογραφία Πλάτων, Πρωταγόρας 325c - 326c (ελεύθερη διασκευή)



Νέοι γυμνάζονται υπό την επίβλεψη ενός παιδοτρίβη (από ανάγλυφη βάση κούρου, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)


 


Διδακτικές ώρες: 3

 

Διδακτικοί στόχοι

- Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου. Οι μαθητές/τριες παρακινούνται να τη συγκρίνουν με το αρχαίο κείμενο και να διακρίνουν την αναλυτικότητα του ν.ε. λόγου εν σχέσει με τον α.ε. λόγο.

- Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 15 αξιοποιούνται από τον/την εκπαιδευτικό μερικώς, με την επισήμανση συγκεκριμένων λέξεων που συναντούμε και στη ν.ε. γλώσσα, π.χ. καλός -ή –όν, αἰσχρός -ά –όν κ.λπ.

- Οι μαθητές/τριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τις ερωτήσεις της σελ. 16.

 

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 14 σχ. βιβλίου)

1. Να γνωρίσουν τα βασικά στοιχεία της εκπαίδευσης των αρχαίων Αθηναίων και να τα συγκρίνουν με τη δική τους εκπαίδευση σήμερα.

2. Να κατανοήσουν στοιχεία που αφορούν τη γραφή και την προφορά των αρχαίων Ελλήνων, καθώς επίσης και στοιχεία που αφορούν την ιστορία του ελληνικού αλφαβήτου.

 

1. Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες.

Απλή αναφορά στο πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες.

 

2. Φθόγγοι και γράμματα.

- Αναλυτική διδασκαλία σε συσχετισμό με τη νεοελληνική γλώσσα.

- Να εξηγηθεί στους/στις μαθητές/τριες ότι πρόκειται για γλώσσα που είχε εντελώς διαφορετική προφορά από τη σημερινή (προσωδία/μουσικότητα – δυναμική προφορά/τονικότητα).

- Προτείνεται η αναφορά στη διαφορετική προφορά συγκεκριμένων γραμμάτων (η, υ, β, δ, γ, ζ), των διπλών συμφώνων, των μακρών και των βραχέων, των δίχρονων και των διφθόγγων.

- Να εξηγηθεί ότι ορθογραφία της ν.ε. γλώσσας διατηρείται για λόγους ιστορικούς και όχι γλωσσολογικούς.

- Για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. Πύλη για την ελληνική γλώσσα, και τα σενάρια του αποθετηρίου «Πρωτέας»: α' σενάριο, β' σενάριο.

 

Ασκήσεις

Σελ. 16, 19

 

 


 

Δούρις

 

Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.Χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτή πινακίδα γραφής, όπου ετοιμάζεται να χαράξει γράμματα στην κερωμένη επιφάνεια, ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα δίαυλου στον όρθιο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).

Ένα σχολείο της Αθήνας του 5ου αι. π.Χ. πιο αναλυτικά

 

Δούρις

 

Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.Χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτό παπύρινο κύλινδρο, όπου διακρίνεται η αρχή ποιήματος, ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας άλλος δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα λύρας στον επίσης καθισμένο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).

 

 

Εισαγωγικό σημείωμα

Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα αποτέλεσε πρότυπο για πολλές αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ιδεώδες της ήταν να γίνουν οι νέοι «καλοὶ κἀγαθοί». Αυτό επιτυγχανόταν με την άσκηση του σώματός τους, ώστε αυτό να αποκτήσει ευρωστία και ομορφιά, και της ψυχής τους, ώστε να γίνουν ενάρετοι.

Η διαδικασία της μόρφωσης [πηγή: Αρχαία Ιστορία Α΄ Γυμνασίου]

 

bologna 417
Η κορασίδα πηγαίνει στο σχολείο…
(460-450 π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)

 

 

 

Το κείμενο

 

Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.

 

 

Ερμηνευτικά σχόλια

 

Στην Αθήνα της κλασικής εποχής η εκπαίδευση και η διαπαιδαγώγηση των νέων ενδιέφεραν οπωσδήποτε την επίσημη Πολιτεία, αλλά δεν αποτελούσαν δικό της μέλημα, όπως αποτελούν σήμερα. Η εκπαίδευση των παιδιών αποτελούσε μέριμνα κυρίως των γονέων. Τα κορίτσια δεν αποκτούσαν ιδιαίτερες γνώσεις πέρα από αυτές που θα τους επέτρεπαν να διαχειρίζονται σωστά τις υποθέσεις του σπιτιού τους, όταν θα αποκτούσαν οικογένεια.

 

Τρεις κατηγορίες δασκάλων αναλάμβαναν τη στοιχειώδη μόρφωση των αγοριών στην Αθήνα: ο γραμματιστής, ο κιθαριστής και ο παιδοτρίβης. Αυτοί δίδασκαν στα παιδιά γραφή, μουσική και γυμναστική αντίστοιχα, δίνοντας έμφαση όχι μόνο στη σωματική ευεξία και τη μουσική καλλιέργεια, αλλά και στην ψυχική, πνευματική και ηθική διαπαιδαγώγηση.

 

ανάγλυφο
Νέοι γυμνάζονται υπό την επίβλεψη ενός παιδοτρίβη (από ανάγλυφη βάση κούρου, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)

πινακίδα
Σε αυτό το πινακίδιο-«τετράδιο» των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων ο γραμματοδιδάσκαλος έχει γράψει δύο γνωμικά, για να τα αντιγράψει ο μαθητής: «Σοφοῦ παρ’ ἀνδρὸς προσδέχου συμβουλίαν» και «Μὴ πᾶσιν εἰκῇ τοῖς φίλοις πιστεύεται (αντί του ορθού «πιστεύετε»!)»
(Μαθητική πινακίδα από την Αίγυπτο (2ος αι. μ.Χ.), Βρετανικό Μουσείο).

 

 

Ερωτήσεις

1. Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια της αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;

2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;

 


 

• Για τον Πλάτωνα ΙΑΕΓ wikipaideia Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση: Πλάτωνας, βιογραφία

• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

• Το Βρετανικό Μουσείο έχει ανάμεσα στ' άλλα κι ένα ωραίο παιχνίδι. Βέβαια, χρειάζεται να ξέρεις αγγλικά για τις οδηγίες.

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Πλάτων –το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοκλής– γεννήθηκε γύρω στο 428/7 π.Χ. στην Αθήνα. Η οικογένειά του διχάστηκε πολιτικά μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, καθώς κάποιοι συγγενείς του ήταν δημοκρατικοί και κάποιοι άλλοι ολιγαρχικοί. Καταλυτική υπήρξε η γνωριμία του με τον Σωκράτη, του οποίου τη δίκη και την καταδίκη έζησε από κοντά. Ταξίδεψε αρκετά και συνάντησε άλλους σοφούς της εποχής του. Όταν επέστρεψε στην πόλη του από τα πρώτα ταξίδια του, γύρω στο 395 π.Χ. περίπου, δεν έδειξε ενδιαφέρον για την πολιτική ζωή της Αθήνας· τον συγκινούσε περισσότερο η συγκρότηση μιας ιδεώδους πολιτείας που θα στηριζόταν στη γνώση του Αγαθού. Περί το 387 π.Χ., δημιούργησε σχολή στους κήπους του Ακάδημου, την περίφημη Ακαδημία.

Βασική του πεποίθηση ήταν ότι μόνο μέσα από τη φιλοσοφία οι πολιτικοί θα μπορούσαν να βρουν τον σωστό δρόμο. Η απογοήτευσή του από την πολιτική κατάσταση της πατρίδας του –η οποία είχε καταδικάσει σε θάνατο έναν Σωκράτη– τον ώθησε να αναζητήσει άλλες πολιτείες για να εφαρμόσει τις απόψεις του περί διακυβέρνησης. Επισκέφθηκε συγκεκριμένα για τον σκοπό αυτόν τρεις φορές τη Σικελία. Κατά την πρώτη του επίσκεψη στις Συρακούσες είχε συνάψει φιλία με τον Δίωνα, αλλά είχε δημιουργήσει και έχθρα με τον τύραννο Διονύσιο Α′. Ακολούθησαν άλλες δύο επισκέψεις, όταν την εξουσία είχε αναλάβει ο Διονύσιος Β′.

Ο Πλάτων πέθανε περίπου το 348/7 π.Χ., έχοντας αφοσιωθεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του στις μελέτες του και στην Ακαδημία· μάλιστα, κατά τον Παυσανία, τον έθαψαν εκεί κοντά.

Τα έργα του, εκτός από την Απολογία Σωκράτους και, φυσικά, τις επιστολές του, έχουν μορφή διαλόγου. Στους διαλόγους του δεν εμφανίζεται ποτέ ο ίδιος, αποστασιοποιούμενος έτσι από την επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται εκεί. Τα θέματα που θίγονται είναι η αρετή (ανδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη), η πολιτεία, η οντολογία, η διαλεκτική, η ποίηση, η τέχνη. Φυσικά είναι αδύνατο να αναφερθούμε στο πλήθος των ζητημάτων που εγείρονται και ανακινούνται στο πλατωνικό έργο, γι’ αυτό θα περιοριστούμε στην αναφορά μερικών μόνο έργων του: Λάχης, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Γοργίας, Συμπόσιον, Φαίδων, Φαίδρος, Τίμαιος, Κριτίας, Νόμοι, Κρίτων.

 

 



Το αρχαίο κείμενο, λεξιλογικές επισημάνσεις και απόδοση νοήματος (Μετάφραση)



Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ


μ  διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι

μ  Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ

μ  καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται

μ  διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον,

μ  τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι.

μ  οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν,

μ  ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι,

μ  καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι.

μ  Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν,

μ  ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι,

μ  ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν

μ  διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.


 



Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου doc

 

O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας  
διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι 
Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ 
καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται 
ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, 
διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, 
τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. 
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, 
οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, 
ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται 
ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, 
οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται 
καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. 
Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, 
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, 
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν 
διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν. 

 

 


Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια πειραματική προσπάθεια παρουσίασης του κειμένου κατά «νοηματικά κῶλα».

Για τις καλοδεχούμενες παρατηρήσεις σας πατήστε εδώ.

Για κινητό ή τάμπλετ δείτε το κείμενο εδώ

 

 


 

θεωρία σχολικού βιβλίου

 

 

Παρατηρήστε την επιγραφή που ακολουθεί και τη μεταγραφή της:

Επιγραφή Φρασίκλειας

ΣΕΜΑ ΦΡΑΣΙΚΛΕΙΑΣ
ΚΟΡΕ ΚΕΚΛΕΣΟΜΑΙ
ΑΙΕΙ ΑΝΤΙ ΓΑΜΟ
ΠΑΡΑ ΘΕΟΝ ΤΟΥΤΟ
ΛΑΧΟΣ ΟΝΟΜΑ

Σῆμα Φρασικλείας·
κόρη κεκλήσομαι
αἰεί, ἀντὶ γάμου
παρὰ θεῶν τοῦτο
λαχοῦσ' ὄνομα
.

Ποια συμπεράσματα βγάζετε για τη λεγόμενη «μεγαλογράμματη» γραφή ή «κεφαλαιογράμματη»;

Η μικρογράμματη γραφή (η οποία συνδέεται με τη συστηματική χρήση τόνων, πνευμάτων και κενών μεταξύ των λέξεων) εισάγεται τον 9ο αι. μ.Χ.

Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν τρεις κυρίως τρόπους γραφής: α) από δεξιά προς τα αριστερά, β) βουστροφηδόν (βλ. επιγραφή παρακάτω), και γ) από αριστερά προς τα δεξιά (όπως και σήμερα).

 

Επιγραφή Νικάνδρης

ΝΙΚΑΝΔΡΗ|Μ|ΑΝΕΘΕΚΕΝ|Η[Ε]ΚΗΒΟΛΟΙ|ΙΟΧΕΑΙΡΗΙ|ΚΟΡΗ|ΔΕΙΝΟ

ΗΤΕΝΓΙΣΑΚ|ΕΔ|ΣΟΕΝΕΜΟΝΙΕΔ|ΝΟΗΛΑ|ΣΟΧΟΣΗΕ|ΟΙΣΗΑΝ|ΟΤ|ΟΗΚΙΔ

ΦΡΑΞΟΥ|Δ|ΑΛΟΧΟΣ|[ΝΥΝ]

Νικάνδρη
Πάτα την μικρογραφία, για να δεις την Νικάνδρη

 

Επιγραφή των μέσων του 7ου αι. π.Χ. από τη Δήλο (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας) χαραγμένη βουστροφηδόν (δηλ. από τα αριστερά προς τα δεξιά στην πρώτη σειρά, από τα δεξιά προς τα αριστερά στη δεύτερη κ.ο.κ.) στον αριστερό μηρό αγάλματος της Άρτεμης:
Νικάνδρη μ’ ἀνέθεκεν ἑκηβόλῳ ἰοχεαίρῃ κόρῃ, Δεινοδίκεω τοῦ Ναξίου, ἔξοχος ἀλέων, Δεινομένεος δὲ κασιγνήτη, Φράξου δ' ἄλοχος νῦν
(μτφρ.: Η Νικάνδρα με αφιέρωσε στη θεά που χτυπά από μακριά και χαίρεται με τα βέλη, η κόρη του Δεινοδίκου από τη Νάξο, η πιο σπουδαία ανάμεσα στις άλλες, αδερφή του Δεινομένους και τώρα σύζυγος του Φράξου.).

 

 

Επιγραφή κούρου Αναβύσσου

 

Το παραπάνω επίγραμμα σε αττικό αλφάβητο είναι χαραγμένο στη βάση ενός επιτύμβιου κούρου (περ. 530 π.Χ.) που βρέθηκε στην Ανάβυσσο της Αττικής (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας):
Στῆθι καὶ οἴκτιρον Κροῖσον παρὰ σῆμα θανόντος, ὅν ποτ' ἐνὶ προμάχοις ὤλεσε θοῦρος Ἄρης
(μτφρ.: Στάσου και θρήνησε δίπλα στον τάφο του νεκρού Κροίσου. Ο ορμητικός Άρης τον θανάτωσε, ενώ πολεμούσε στην πρώτη γραμμή).
Αρχαϊκή πλαστική 570-530 Κροίσος Πάτα την μικρογραφία, για να δεις τον κούρο της Αναβύσσου

 

 

Επιγραφή Αρχίλοχου

Η εικόνα από τον Χρήστη Zde, Βικιπαίδεια

 

Ο Αρχίλοχος υπήρξε μεγάλος λυρικός ποιητής που έζησε τον 7ο αι. π.Χ. Το 1960 βρέθηκε ο τάφος του στην Πάρο και το παραπάνω επιτύμβιο κιονόκρανο, στο οποίο υπάρχει η επιγραφή:
«Ἀρχίλοχος Πάριος Τελεσικλέος ἐνθάδε κεῖται
το
(= τοῦ) Δόκιμος μνημεῖον ὁ Νεοκρέωντος τόδ' ἔθηκεν».
(Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου)

 

 

Όστρακα

 

«Όστρακα» (θραύσματα αγγείων) με ονόματα πολιτικών της Αθήνας που προτάθηκαν από τον αθηναϊκό δήμο, για να πάρουν τον δρόμο της εξορίας (Μουσείο Αγοράς Αθήνας).
Ο οστρακισμός αποτελούσε από τον 6ο αι. π.Χ. θεσμό της αθηναϊκής δημοκρατίας που απέβλεπε στην προστασία του πολιτεύματος από πολίτες που συγκέντρωναν επικίνδυνα μεγάλη δύναμη. Μία φορά τον χρόνο οι Αθηναίοι πολίτες αποφάσιζαν για τη σκοπιμότητα διεξαγωγής της διαδικασίας. Εάν η απόφαση ήταν καταφατική, σε μυστική ψηφοφορία που λάμβανε χώρα στην Εκκλησία του Δήμου χάραζε ο καθένας σε ένα θραύσμα αγγείου το όνομα του πολιτικού άντρα που θεωρούσε τον πλέον επικίνδυνο. Στη συνέχεια ο πολιτικός του οποίου το όνομα είχε χαραχτεί στα περισσότερα όστρακα απομακρυνόταν για δέκα χρόνια από την πόλη.

 

 

Παρατήρησε τις επιγραφές στα παρακάτω αγγεία:

 

Περσέας και Ανδρομέδα Ηρακλής-Νέττος Ο θάνατος του Σαρπηδόνα, Ύπνος και Θάνατος, Ερμής Διομήδης-Αινείας-Αφροδίτη



 

θεωρία σχολικού βιβλίου

 

Οι φθόγγοι της α.ε. παριστάνονται με 24 γράμματα, που είναι τα ίδια με αυτά της ν.ε.1 Οι φθόγγοι της α.ε. διαιρούνται σε φωνήεντα και σε σύμφωνα.

εικ.

φωνήεντα

άκουσε την προφορά των αρχαίων

 

•Τα φωνήεντα διαιρούνται σε βραχύχρονα, μακρόχρονα και δίχρονα, με βάση τη διάρκεια της προφοράς τους.

•Τα βραχύχρονα ή βραχέα (σύμβολο βραχύτητας: ˘ ) προφέρονταν όπως και σήμερα, σε σύντομο (βραχύ) χρόνο: ἔλεος = [eleos].

μακρόχρονα ή μακρά (σύμβολο μακρότητας: ˉ ) προφέρονταν περίπου σε διπλάσιο (μακρότερο) χρόνο.

• Το «η» ακουγόταν ως δύο «ε» (εε) και το «ω» ως δύο «ο» (οο): ἠώς (η χαραυγή) = [eeoos].

• Τα δίχρονα ήταν σε κάποιες λέξεις βραχέα και σε κάποιες μακρά.

 

Σύμφωνα

διαίρεση συμφώνων

 

• Τα σύμφωνα προφέρονταν σε γενικές γραμμές όπως και σήμερα. Ιδιαίτερη προφορά είχαν, π.χ., το «β», που προφερόταν «μπ», το «δ», που προφερόταν «ντ» (βάδην = [bádeen]), και το «γ», που προφερόταν «γκ».

Δες την προφορά των γραμμάτων στα αρχαία ελληνικά προφορά

 

 

Δίφθογγοι

 

• Οι δίφθογγοι αποτελούνταν από δύο φωνήεντα που προφέρονταν γρήγορα μαζί σε μία συλλαβή. Στη ν.ε. όσες έχουν επιβιώσει χαρακτηρίζονται «δίψηφα» και προφέρονται σαν ένα φωνήεν.

• Διακρίνονται σε οκτώ κύριες και τρεις καταχρηστικές.

• Οι κύριες σχηματίζονται από συνδυασμούς άλλων φωνηέντων με τα φωνήεντα ι και υ:

δίφθογγοι

 

• Οι καταχρηστικές σχηματίζονται από τον συνδυασμό των α, η, ω με ένα ι που «υπο-γράφεται» (γράφεται από κάτω) και ονομάζεται υπογεγραμμένη: ᾳ, ῃ, ῳ

• Είναι μακρόχρονες εκτός κάποιων εξαιρέσεων.

 

ασκήσειςΑσκήσεις

 

Σχολικού βιβλίου

  1. Να σημειώσετε επάνω από τις συλλαβές των παρακάτω λέξεων το σημείο ˉ για τις μακρόχρονες και το σημείο ˘ για τις βραχύχρονες

Πρόσθετες ασκήσεις

  1. Άσκηση για τις μακρόχρονες και βραχύχρονες συλλαβές
  2. Επανάληψη της ενότητας

 

 



 

Η εκπαίδευση στην αρχαία Σπάρτη

 

Α. Σε αντίθεση με την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα, στην οποία ο πατέρας και η μητέρα φροντίζουν πρώτοι να δώσουν καλές βάσεις στο παιδί, στη Σπάρτη, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στα παρακάτω αποσπάσματα, οι γονείς δεν μπορούσαν να μεγαλώνουν και να μορφώνουν τα παιδιά τους όπως ήθελαν, αφού, μόλις αυτά γίνονταν επτά ετών, ζούσαν σε ομάδες και μάθαιναν τόσα γράμματα όσα τους ήταν αναγκαία.

 

Πρώτο παράλληλο κείμενο

 

Τοὺς δὲ Σπαρτιατῶν παῖδας οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῡργος, οὐδ' ἐξῆν ἑκάστῳ τρέφειν οὐδὲ παιδεύειν ὥς ἐβούλετο τὸν υἱόν, ἀλλὰ πάντας εὐθὺς ἑπταετεῖς γενομένους παραλαμβάνων αὐτὸς εἰς ἀγέλας κατελόχιζε, και συννόμους ποιῶν καὶ συντρόφους μετ’ ἀλλήλων εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειν.

 

Πλούταρχος, Λυκούργος 16.4-5

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Γλωσσικά σχόλια
οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦργοςο Λυκούργος δεν όρισε παιδαγωγούς αγορασμένους ή έμμισθους
οὐδ' ἐξῆν (οριστ. παρατ. ρ. ἔξεστι) ἑκάστῳούτε ήταν δυνατό στον καθένα
εὐθὺς ἑπταετεῖς γενομένουςαμέσως μόλις γίνονταν επτά ετών
παραλαμβάνωναφού τα έπαιρνε
εἰς ἀγέλας κατελόχιζεκατένεμε σε λόχους
συννόμους ποιῶνκάνοντάς τους εταίρους (δηλ. συντρόφους)
μετ' ἀλλήλωνμεταξύ τους
εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειντα συνήθιζε να παίζουν μαζί και να περνούν τον καιρό τους ομαδικά

 

Μετάφραση

Ο Λυκούργος στα παιδιά των Σπαρτιατών δεν όρισε παιδαγωγούς αγορασμένους ή έμμισθους ούτε ήταν δυνατό στον καθένα να ανατρέφει και να εκπαιδεύει, όπως ήθελε τον γιο του, αλλά μόλις γίνονταν όλοι επτά χρονών, αφού τους έπαιρνε ο ίδιος, τους κατένεμε σε λόχους και κάνοντάς τους συντρόφους και οικείους μεταξύ τους, τους συνήθιζε να παίζουν μαζί και να περνούν τον καιρό τους ομαδικά.

 

 

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

 

Γράμματα μὲν οὖν ἕνεκα τῆς χρείας ἐμάνθανον· ἡ δ’ ἄλλη πᾶσα παιδεία πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο καὶ καρτερεῖν πονοῦντα καὶ νικᾶν μαχόμενον. Διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομένης ἐπέτεινον αὐτῶν τὴν ἄσκησιν, ἐν χρῷ τε κείροντες καὶ βαδίζειν ἀνυποδήτους παίζειν τε γυμνοὺς ὡς τὰ πολλά συνεθίζοντες.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Γλωσσικά σχόλια
ἕνεκα τῆς χρείας όσα ήταν αναγκαία, όσα χρειάζονταν
πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο είχε ως σκοπό να τους μάθει την υπακοή στους κυβερνώντες
καρτερεῖν πονοῦντα να έχουν υπομονή στους κόπους
νικᾶν μαχόμενον να νικούν στις μάχες
διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομένης γι' αυτό και όσο μεγάλωναν
ἐν χρῷ (ουσ. χρώς: το δέρμα, η επιδερμίδα) τε κείροντεςκαι κουρεύοντάς τους σύρριζα
καὶ... ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες και συνηθίζοντάς τους ως επί το πλείστον να...

 

 

Μετάφραση

Μάθαιναν λοιπόν γράμματα όσα χρειάζονταν· και η μόρφωσή τους είχε σκοπό να τους μάθει την υπακοή στους κυβερνώντες και να έχουν υπομονή στους κόπους και να νικούν στις μάχες. Γι' αυτό και όσο μεγάλωναν αύξαναν τις ασκήσεις τους, κουρεύοντάς τους σύρριζα και συνηθίζοντάς τους ως επί το πλείστον να βαδίζουν ξιπόλητοι και να παίζουν γυμνοί.

 

 

Ερωτήσεις

 

1. Ποια χαρακτηριστικά έχει η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη;

 

2. Με βάση το απόσπασμα της Ενότητας, τα παραπάνω αποσπάσματα από τον Πλούταρχο, αλλά και τις γνώσεις σας από την αρχαία ιστορία, να συγκρίνετε την εκπαίδευση στην αρχαία Αθήνα και στην αρχαία Σπάρτη.

 

Από το βιβλίο της Ιστορίας της Α' Γυμνασίου

 

Ο τρόπος με τον οποίο είχε οργανωθεί η ζωή στη Σπάρτη επηρέασε και την αγωγή των νέων. Τα παιδιά από την ηλικία των επτά ετών τα αναλάμβανε η πόλη. Ζούσαν όλα μαζί σε ομάδες, όπου μάθαιναν να υπομένουν τη σκληρή ζωή και τις κακουχίες. Διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, μουσική και χορό. Με ανάλογο τρόπο εκπαιδεύονταν και τα κορίτσια, τα οποία συμμετείχαν ελεύθερα σε πολλές εκδηλώσεις της πόλης. Έπρεπε και αυτά να αποκτήσουν δυνατό σώμα και να διαπλάσουν ηθικό χαρακτήρα. Έτσι θα μπορούσαν στο μέλλον να γίνουν άξιες μητέρες.

Για πολλά χρόνια η ζωή στη Σπάρτη συνεχίστηκε χωρίς σημαντικές αλλαγές και διαφοροποιήσεις. Οι Σπαρτιάτες, ανδρείοι και υπερήφανοι, άφησαν ένα υπόδειγμα γενναιότητας, μοναδικό στον κόσμο.

 

Το Βρετανικό Μουσείο έχει ανάμεσα στ' άλλα κι ένα ωραίο παιχνίδι. Βέβαια, χρειάζεται να ξέρεις αγγλικά για τις οδηγίες.


 

γνωμικό

 

Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.

1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.

2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.

. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C

3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.

4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.

Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.