Η ΑΝΑΠΤYΞΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

2. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝIΑΣ ΕΠΕΚΤΕIΝΕΤΑI



1. Το κράτος της Μακεδονίας

2. Το κράτος της Μακεδονίας επεκτείνεται

Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων. Αναλυτική διδασκαλία των ακόλουθων σημείων:

Η μάχη της Χαιρώνειας, σ. 99

Το Συνέδριο της Κορίνθου, σ. 99

Υποστηρικτικό υλικό:

-Χάρτης: Η επέκταση του Μακεδονικού κράτους: εδώ (ανενεργό)

-«Μακεδονία. Η χώρα των Μακεδόνων», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: εδώ

 1 ώρα 


χρονολόγιο
776| 721| 632| 594| 550| 527| 525| 510| 509| 508| 499| 495| 494| 492| 490| 481| 480| 479| 478| 476| 467| 461| 454| 449| 446| 432| 431| 430| 429| 428| 425| 422| 421| 415| 413| 407| 406| 405| 404| 403| 401| 394| 385| 382| 379| 378| 371| 365| 362| 359| 338| 337| 336| 334| 333| 332| 331| 326| 324| 323|


Φίλιππος Β'
Φίλιππος Β’. Χρυσό μετάλλιο ρωμαϊκής εποχής.
(Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη).

1 Οι Μακεδόνες και ο Φίλιππος Β΄(Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας)

Ολυμπιάδα, μητέρα του Μ. Αλέξανδρου
Η Ολυμπιάδα, μητέρα του Αλέξανδρου.
Χρυσό μετάλλιο ρωμαϊκής εποχής.
(Θεσσαλονίκη, Αρχαιολογικό Μουσείο).

Η άνοδος του Φιλίππου

εικ. Ο Φίλιππος, αρχικά ως επίτροπος του ανιψιού του και αργότερα ως βασιλιάς, έθεσε ως σκοπό του την αναδιοργάνωση του στρατού, προκειμένου να ισχυροποιηθεί στο εσωτερικό και να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των βόρειων γειτόνων του. Πρόθεσή του ήταν να καταστήσει τη Μακεδονία μεγάλη δύναμη. Για τον σκοπό αυτό επιστράτευσε αγρότες και ποιμένες της Μακεδονίας, τους οποίους εφοδίασε με μικρότερη ασπίδα και ένα μακρύ δόρυ, τη σάρισσα. Κάθε παραταγμένη μακεδονική φάλαγγα έδινε την εντύπωση κινούμενου φρουρίου.

1 Χρονολόγιο-Ιστοριογραμμή Φιλίππου Β΄


Διάβασε για τη μακεδονική φάλαγγα

Η χρυσή λάρνακα
Η χρυσή λάρνακα με το άστρο της μακεδονικής δυναστείας που βρέθηκε στον μεγάλο τάφο της Βεργίνας.
Βεργίνα, Αρχαιολογικό Μουσείο

1 Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών (Μουσείο Βασιλικών Τάφων των Αιγών)
Μανόλης Ανδρόνικος Ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος μιλάει για τις ανασκαφές και τα ευρήματά του στη Βεργίνα, Αρχείο ΕΡΤ)
1 Οι κατακτήσεις και το οικοδομικό έργο του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)


εικ. Εκτός από το πεζικό ο Φίλιππος αναδιοργάνωσε και το πεζικό. Οι πεδιάδες εξάλλου της Μακεδονίας διευκόλυναν τη συντήρηση αλλά και την εξάσκηση του ιππικού. Ο μακεδονικός στρατός, ενισχυμένος με πολιορκητικές μηχανές και ελαφρά οπλισμένους στρατιώτες, εξελίχθηκε σε πανίσχυρη δύναμη. Ο Φίλιππος εφάρμοσε τη λοξή φάλαγγα με μεγάλη επιτυχία, την οποία συμπλήρωσε με την υποχωρητική κίνηση. Με τον ελιγμό αυτό έστρεφε το ενδιαφέρον του εχθρού σε όποιο σημείο επιθυμούσε και στη συνέχεια διενεργούσε κυκλωτική κίνηση.

Ο Φίλιππος πέτυχε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις επιδρομές των Ιλλυριών και των Παιόνων και να αναπτύξει καλές σχέσεις με τη Θράκη, εξασφαλίζοντας σχετική ειρήνη στα σύνορά του.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟ

Να θυμάσαι ότι όλοι τιμούν και θαυμάζουν κυρίως τους ανθρώπους που έχουν την ικανότητα να είναι συγχρόνως και πολιτικοί και στρατηγοί. Όταν λοιπόν βλέπεις σε μια πόλη να αυξάνονται εκείνοι που δείχνουν τα προτερήματα τούτα, φαντάσου τους επαίνους που εσύ θα λάβεις, όταν προσφέρεις σε όλους τους Έλληνες τις ευεργεσίες σου ως πολιτικός και υποτάξεις τους βάρβαρους χάρη στα στρατηγικά σου προσόντα. Εγώ πιστεύω ότι αυτά θα έχουν καλό τέλος. Γιατί κανένας δεν θα κατορθώσει ποτέ περισσότερα από σένα, ούτε θα γίνει ποτέ στους Έλληνες τόσο μεγάλη ευεργεσία όσο είναι το να απαλλαγούμε από τόσους πολέμους και να επέλθει ανάμεσά μας ομόνοια, ούτε φαίνεται πιθανό να ξαναποκτήσουν οι βάρβαροι τόσο μεγάλη δύναμη, όταν καταλύσεις αυτή που έχουν σήμερα.

Ισοκράτης, Φίλιππος 140-141 (μετ. Σ. Παπαϊωάννου)

98


Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟ

Yπάρχει ακριβώς αυτός ο φόβος, μήπως ο άνθρωπος αυτός, που είναι πανούργος και φοβερός στην εκμετάλλευση των περιστάσεων, άλλοτε υποχωρώντας, όταν τύχει, άλλοτε απειλώντας (και δικαιολογημένα θα φαινόταν πιστευτός), άλλοτε συκοφαντώντας εμάς και την απουσία τη δική μας, ανατρέψει και παρασύρει κάτι από την όλη κατάσταση.

Δημοσθένης, Α’ Ολυνθιακός, 3 (μετ. Α. Σακελλαρίου)

Επέμβαση του Φιλίππου στη νότια Ελλάδα ο Ισοκράτης και ο Δημοσθένης


Το κράτος της Μακεδονίας ως τον θάνατο του Φιλίππου
(Πάτα στον χάρτη για μεγαλύτερο μέγεθος.)

εικ. Οι ελληνικές πόλεις του νότου, εξάλλου, είχαν ήδη αρχίσει να παρακμάζουν. Οι συνεχείς και πολυετείς συγκρούσεις είχαν προξενήσει μεγάλες καταστροφές και οι άνθρωποι υπέφεραν. Δεν είχαν πάψει όμως να ακούγονται φωνές για ειρήνευση και ένωση των Ελλήνων. Ο ρητοροδιδάσκαλος Ισοκράτης απευθύνεται στον Φίλιππο και τον προτρέπει, αφού ενώσει τους Έλληνες, να στραφεί εναντίον των Περσών. Στην Αθήνα υπάρχουν πολιτικοί που υποστηρίζουν τον Φίλιππο και άλλοι που τον αντιμάχονται.

Η μάχη στη Χαιρώνεια

εικ. Ο Φίλιππος αναζητούσε συνεχώς λόγους για να επεμβαίνει στα θέματα της νότιας Ελλάδας, ιδιαίτερα μετά την κυριαρχία του στα παράλια της Μακεδονίας. Μια τέτοια ευκαιρία του έδωσε το αμφικτιονικό συνέδριο, όταν αυτό κήρυξε πόλεμο εναντίον των Αμφισσέων, για θέματα που σχετίζονταν με το μαντείο των Δελφών, και τον όρισε αρχιστράτηγο. Όταν οι Αθηναίοι έμαθαν ότι ο Φίλιππος είχε περάσει τις Θερμοπύλες και είχε στρατοπεδεύσει στην Ελάτεια, ένιωσαν έκπληξη και ταραχή. Αποφάσισαν τότε να δράσουν αποφασιστικά. Ενωμένος στρατός των Αθηναίων και των Θηβαίων παρατάχθηκε στην πεδιάδα της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) απέναντι από τον στρατό των Μακεδόνων. Στη σύγκρουση που ακολούθησε υπερίσχυσαν οι Μακεδόνες. Ο Φίλιππος εφάρμοσε με επιδεξιότητα τη λοξή φάλαγγα και πέτυχε να διασπάσει την παράταξη των Αθηναίων. Στη μάχη διακρίθηκε και ο γιος του Αλέξανδρος, μόλις 18 ετών. Η μάχη αυτή σήμανε την κυριαρχία των Μακεδόνων και τον μαρασμό των πόλεων του ελληνικού νότου.

Το συνέδριο στην Κόρινθο

εικ. Το 337 π.Χ. έγινε συνέδριο στην Κόρινθο, όπου αποφασίστηκε από όλους τους Έλληνες με εξαίρεση τους Σπαρτιάτες η εκστρατεία εναντίον των Περσών υπό την αρχηγία του Φιλίππου. Η εκστρατεία όμως αυτή ματαιώθηκε, γιατί τον επόμενο χρόνο ο Φίλιππος δολοφονήθηκε.

99


Ερωτήσεις-Δραστηριότητες Νομίσματα Φιλίππου Β΄ και Αλέξανδρου Γ΄

1. Ο Φίλιππος ανέθεσε στον Αριστοτέλη τη διαπαιδαγώγηση του γιου του Αλέξανδρου. Να κρίνετε την ενέργεια αυτή.
2. 405 π.Χ., 371 π.Χ. και 338 π.Χ.: Ποια γεγονότα έλαβαν χώρα κατά τα έτη αυτά και πώς επηρέασαν την πολιτική ζωή των Ελλήνων;
3. «Λέγω ὑμῖν ἤ τοῖς ὅπλοις κρατεῖν ἤ τοῖς κρατοῦσι (με τους ισχυρούς) φίλους εἶναι» (Πλούταρχος Φωκίων, 21): Αξιολογήστε τις συμβουλές που έδινε ο στρατηγός Φωκίων στους Αθηναίους για τη στάση που έπρεπε να τηρήσουν απέναντι στον Φίλιππο και να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό «συνετός» που αποδιδόταν σ’ αυτόν.




Στη Βικιπαίδεια μπορείς να διαβάσεις για τη σάρισσα τη μακεδονική φάλαγγα, για τον Φίλιππο.
Στην Ιστορία του Ι.Μ.Ε. μπορείς να διαβάσεις για τη φάλαγγα.
Φωτογραφίες για τη σάρισσα θα βρεις εδώ.
Επίσημη ιστοσελίδα του Μουσείου Βασιλικών Τάφων των Αιγών. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό.


Η μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.), απαρχή vέας εποχής

«Όταν έφθασε η είδηση στην Αθήνα, η πρώτη αντίδραση ήταν ο πανικός. Σκέφτηκαν διάφορα έκτακτα μέτρα. Ειδικότερα, ο Υπερείδης πρότεινε να ελευθερώσουν όλους τους δούλους και να τους οπλίσουν για να εξασφαλίσουν την άμυνα της πόλης. Η πρόταση αντικρούστηκε ως παράνομη και τελικά ο Άρειος Πάγος, που περιβλήθηκε με έκτακτες εξουσίες, εμπιστεύθηκε την άμυνα της πόλης στον Φωκίωνα, που πολλές φορές στο παρελθόν είχε εκλεγεί στρατηγός. Ο Φωκίων ανήκε στον κύκλο του Ευβούλου και υποστήριζε την όσο το δυνατόν ταχύτερη σύναψη ειρήνης. Άρχισαν λοιπόν διαπραγματεύσεις, με τη μεσολάβηση του Δημάδη, που ήταν ένας δημοφιλής ρήτορας, αιχμάλωτος τότε του Φιλίππου. Οι διαπραγματεύσεις δεν άργησαν να καταλήξουν σε συμφωνία, ήπια για την Αθήνα, εφόσον ο Φίλιππος παραιτήθηκε από την ιδέα της εισβολής στην Αττική, επέστρεψε τους στρατιώτες που είχε αιχμαλωτίσει στη Χαιρώνεια, και παραχώρησε στους Αθηναίους τον Ωρωπό και τα βοιωτικά σύνορα. Η Αθήνα υποχρεωνόταν να διαλύσει τη συνομοσπονδία που είχε ιδρύσει το 378, αλλά διατηρούσε τα νησιά, όπου είχε κληρουχίες, τη Λήμνο, την Ίμβρο και τη Σκύρο, καθώς και τη Δήλο και τη Σάμο. Τέλος γινόταν υποχρεωτικά σύμμαχος του Φιλίππου...

Μήπως αυτό σημαίνει ότι η Χαιρώνεια θα πρέπει να χαρακτηρισθεί σαν ένα απλό επεισόδιο της διαδρομής; Σαν μια από τις ήττες που είχε γνωρίσει η Αθήνα στη διάρκεια της ιστορίας της, χωρίς επαύριο και γρήγορα ξεπερασμένες; Πρόκειται για μια άποψη που υποστηρίζεται σήμερα από ορισμένους σύγχρονους μελετητές που αρνούνται να δουν την καταστροφή του 338 ως σύμβολο του τέλους της κλασικής Ελλάδας. Όμως, δεν είναι δυνατόν να μην αναγνωρίσουμε ότι, αν και η δημοκρατία επιβιώνει στην Αθήνα, αν και η πόλη διατηρεί τις σπουδαιότερες κτήσεις της στο Αιγαίο, δηλαδή τα νησιά με τις κληρουχίες, ωστόσο δεν παίζει πια κανέναν ενεργό ρόλο στις ελληνικές υποθέσεις· η ηγεμονία της έχει για καλά τελειώσει, και, μαζί με την ηγεμονία αυτή, έχει τελειώσει και ένα κεφάλαιο της ιστορίας του ελληνικού κόσμου. Εξάλλου, αν οι προβλέψεις του Δημοσθένη είχαν διαψευστεί στο άμεσο παρόν, θα αλήθευαν σ' ένα όχι απόμακρο μέλλον. Αυτό πάλι δεν σημαίνει ότι ο Δημοσθένης ήταν ο διορατικός πατριώτης που ήθελαν να βλέπουν σ' αυτόν οι θαυμαστές του: πολλές από τις πράξεις του υπαγορεύονταν ασφαλώς από τη φιλοδοξία ή από τις αντιζηλίες που κατασπάραζαν τον αθηναϊκό πολιτικό κόσμο. Η αλήθεια είναι ότι, όσο και αν η φαινομενική πραότητα του Φιλίππου δικαίωνε τους εχθρούς του ρήτορα, ούτε αυτός, ούτε εκείνοι μπορούσαν να προβλέψουν την αναστάτωση που επρόκειτο να προκύψει από την περιπέτεια του Αλεξάνδρου.»

C. Mossé, Επίτομη ιστορία της Aρχaίaς Eλλάδaς, μετ. Λύντιας Στεφάνου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2002, σσ. 353, 355-356.

 

up