6-1-1 Οι συνέπειες της μετανάστευσης των γερμανικών φυλών για την Ευρώπη

Η ενότητα δεν διδάσκεται

Διδακτικοί στόχοι

1. Να γνωρίσουν οι μαθητές την εξέλιξη των ευρωπαϊκών λαών

2. Να αντιληφθούν τη σημασία της ανάπτυξης των σχέσεων των γερμανικών μοναρχιών με την Καθολική Εκκλησία και του εκχριστιανισμού των Γερμανών

Επισημάνσεις για την πορεία διδασκαλίας

Κατά τη μελέτη του υποστηρικτικού υλικού να προσεχθούν ιδιαίτερα οι ερωτήσεις που βρίσκονται στις λεζάντες, γιατί παρέχουν ουσιαστική βοήθεια για την αξιοποίησή του.

• Η αφόρμηση πρέπει να γίνει από τον χάρτη Τα γερμανικά κράτη και η εξέλιξή τους. Οι μαθητές θα πρέπει να ανακαλέσουν στη μνήμη τους τις σχετικές πληροφορίες που έμαθαν μελετώντας τη Βυζαντινή Ιστορία (Πρώτο Κεφάλαιο) και να τις συνδέσουν με το περιεχόμενο της νέας διδακτικής ενότητας. Είναι εύκολο να διαπιστώσουν από τη λεζάντα του Χάρτη ότι από τα γερμανικά βασίλεια που είχαν ιδρυθεί στη Δυτική Ευρώπη μόνο το Φραγκικό και τα Αγγλοσαξονικά κατόρθωσαν να επιβιώσουν.

• Με τον πρώτο διδακτικό στόχο επιδιώκουμε να αποκτήσουν οι μαθητές μια συνολική εικόνα για τη μετανάστευση και εγκατάσταση των γερμανικών φύλων στη Δυτική Ευρώπη. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε βαθιά τομή στην πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας, αφού άλλαξε ριζικά τον πολιτικό και εθνολογικό χάρτη της Ευρώπης και είχε σοβαρές συνέπειες στον πολιτισμό της. Συγκεκριμένα εμφανίστηκαν νέες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις, νέες αντιλήψεις και νέα ήθη, ενώ άρχισαν να διαμορφώνονται και νέες γλώσσες. Ο δεύτερος διδακτικός στόχος συμπληρώνει τον πρώτο, δεδομένου ότι τα γερμανικά κράτη μετατρέπονται βαθμιαία σε χριστιανικά και η Εκκλησία διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο στα πολιτικά και πολιτιστικά δρώμενα της Δύσης. Για τον λόγο αυτό οι δύο στόχοι συνεξετάζονται.

• Το Βασίλειο των Οστρογότθων υπό την ηγεσία του Θευδέριχου Α' έδειξε κάποια δείγματα πολιτιστικής ανάπτυξης, πλην όμως η ιστορική του πορεία ήταν σύντομη.

• Το ενδιαφέρον για το Βασίλειο των Βησιγότθων εστιάζεται στην πολιτισμική προσφορά του.

• Η συζήτηση για τον Χλωδοβίκο Α' και τους Μεροβίγγειους μπορεί να αρχίσει από τον χάρτη και από την εικόνα Η βάπτιση του Χλωδοβίκου Α'. Αναμφισβήτητα το ισχυρότερο κράτος ήταν το Βασίλειο των Φράγκων, το οποίο κάτω από την ηγεσία του Χλωδοβίκου, ιδρυτή της δυναστείας των Μεροβιγγείων, επεκτάθηκε σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Στην προσπάθειά του αυτή απέκτησε πολύτιμο σύμμαχο τον Πάπα, αφού ασπάστηκε τον χριστιανισμό και βαπτίστηκε χριστιανός το 496 περίπου. Μετά τον θάνατο του Χλωδοβίκου το κράτος διασπάστηκε και αποδυναμώθηκε, γεγονός που έδωσε την ευκαιρία στους Kαρολίδες να αναλάβουν την εξουσία. Αποτέλεσμα των πολιτικών εξελίξεων ήταν αφενός η εγκαθίδρυση στη Δύση της ελέω θεού μοναρχίας και αφετέρου η ίδρυση του παπικού κράτους. Να τονιστεί η σημασία της απώθησης των Αράβων στο Πουατιέ το 732 από τον Κάρολο Μαρτέλο.

• Οι γερμανοί ηγεμόνες αντικατέστησαν την έννοια του κράτους (res publica) με μια προσωπική κληρονομική απόλυτη μοναρχία, που δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στο κράτος, τους κατοίκους και τα αγαθά τους. Οτιδήποτε υπάρχει στην επικράτειά τους ανήκει σ' αυτούς και γι' αυτό μετά τον θάνατο τους το βασίλειο μοιράζεται στα παιδιά τους.

Σε άλλες, όμως, περιπτώσεις δείχνουν σεβασμό απέναντι στη ρωμαϊκή κληρονομιά. Έτσι, αξιοποιούν την επαρχιακή αριστοκρατία, για να επανδρώσουν τη διοίκησή τους. Οι παλαιοί αυτοί αριστοκράτες, λόγω του πλούτου και της μόρφωσής τους, μονοπωλούν τα καθήκοντα του κόμητα (διοικητή επαρχίας) και το επισκοπικό αξίωμα. Βαθμιαία, όμως συγχωνεύονται με τη γερμανική αριστοκρατία, για να αποτελέσουν μια νέα τάξη ευγενών αξιωματούχων.

Το ρωμαϊκό δίκαιο, αρχικά, δεν είχε επίδραση στη νομοθεσία, η οποία πέραν του βαρβαρικού (δίκαιο ανταπόδοσης, δοκιμασία με καυτό σίδερο, κόψιμο γλώσσας, βγάλσιμο ματιών, αποκοπή χεριού κ. ά.) χαρακτήρα της δεν είχε εδαφική αλλά προσωπική ισχύ. Δεν υπήρχε δηλ. ένας κοινός νόμος για όλους, αλλά εφαρμοζόταν σε κάθε περίπτωση το εθιμικό δίκαιο της φυλής.

• Οι γερμανοί βασιλείς στηρίζονται στην επαρχιακή αριστοκρατία που επέζησε της κατάρρευσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, για να επανδρώσουν τη διοίκησή τους. Ο πλούτος και η μόρφωσή της επιτρέπουν να μονοπωλήσει τα καθήκοντα των κομήτων και το επισκοπικό αξίωμα. Βαθμιαία τείνει να συγχωνευτεί με τη γερμανική αριστοκρατία, που προέρχεται από την τάξη των πολεμιστών για να αποτελέσει μια νέα τάξη αξιωματούχων ευγενών.

• Με αφετηρία το παράθεμα Οι Γερμανοί εισβάλλουν στη Γαλατία θα γίνει μια κατ' αρχήν συνολική εκτίμηση της κατάστασης που διαμορφώθηκε στην Ευρώπη μετά τις βαρβαρικές ή γερμανικές εισβολές. Έπειτα θα συζητηθεί η οικονομική παρακμή και η αποδιάρθρωση της κοινωνίας που είναι αποτέλεσμα των δυσμενών συνθηκών που επικρατούν στην Ευρώπη την περίοδο αυτή. Να γίνει συζήτηση για τους λόγους κάμψης ή και πλήρους διακοπής του εμπορίου. Να επισημανθεί, επίσης, η τάση των ασθενέστερων να ζητούν την προστασία των ισχυρότερων ως γνωστική προϋπόθεση για την κατανόηση της φεουδαρχίας.

• Με την ευκαιρία της συζήτησης για τον ρόλο της Καθολικής Εκκλησίας μπορεί να γίνει μια πρόδρομη απλή μνεία (με βάση τα όσα γνωρίζουν οι μαθητές) για τον αντίστοιχο ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας επί Τουρκοκρατίας.

• Η συζήτηση για τον πολιτιστικό τομέα μπορεί να αρχίσει με την εικόνα Σελίδα από Ευαγγέλιο της μονής Λίντισφαρν στη βόρεια Αγγλία. Θα επισημανθεί ότι από τον 7^ο αιώνα η κλασική παράδοση επεκτείνεται στην Αγγλία και την Ιρλανδία, όπου στα αβαεία αντιγράφονται έργα της χριστιανικής παράδοσης, τα οποία διακοσμούνται με μικρογραφίες. Στον τομέα των γραμμάτων να επισημανθεί η συνέχιση της κλασικής παράδοσης και να συζητηθούν οι διαφοροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή. Αναφορικά με την τέχνη να τονισθούν οι αλληλεπιδράσεις που παρατηρούνται. Να συζητηθούν τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του Μαυσωλείου του βασιλιά Θευδέριχου στη Ραβέννα (μετά το 526).

Πρόσθετα Παραθέματα

Η βάπτιση του Χλωδοβίκου

Η σημαντικότερη πολιτική κίνηση του Κλόβη (Χλωδοβίκου) είναι η βάπτισή του, κίνηση που τον ανέδειξε σε προστάτη των ορθόδοξων εναντίον των αρειανών Βησιγότθων, που του εξασφάλισε την αναγνώρισή του από τον αυτοκράτορα Αναστάσιο και τον Πάπα, που του επέτρεψε να προστατεύσει την Εκκλησία της Γαλατίας από τον κίνδυνο των Αρειανών. Οι λύσεις της συνόδου της Ορλεάνης το 511 είναι χαρακτηριστικές. Στο εξής όλοι οι επίσκοποι θα διορίζονται με τη θέληση του βασιλιά. Θα προέρχονται από τις τάξεις των κομήτων που θα έχουν προσφέρει τις υπηρεσίες τους σε δημόσιες θέσεις, πράγμα που δεν θα αποτρέψει τη σιμωνία, μετατρέποντας τον διορισμό επισκόπων σε αγοραπωλησία των εκκλησιαστικών θώκων.

Ν. Καραπιδάκη, Ιστορία της Μεσαιωνικής Δύσης, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1996, σ. 76-77

Σχολιασμός του υποστηρικτικού υλικού και διδακτική αξιοποίησή του

1. Παραθέματα στο β.μ.

• Ο επίσκοπος του Άουχ Ορέντιο έζησε την περίοδο των βαρβαρικών εισβολών. Να επισημανθεί ο ρεαλισμός, η βιωματικότητα και η γλαφυρότητα της περιγραφής.

2. Πρόσθετα παραθέματα

• Πρώτο πρόσθετο παράθεμα. Το γεγονός ότι ο Χλωδοβίκος ασπάστηκε τον χριστιανισμό υπέκρυπτε πολιτικές σκοπιμότητες. Αντιλήφθηκε ότι είχε κάθε συμφέρον να προσεταιριστεί τους Γαλατορωμαίους επισκόπους, προκειμένου να αντιμετωπίσει τους άλλους γερμανούς ηγεμόνες που ήταν αρειανοί. Με τη βάπτιση του ο φράγκος βασιλιάς, εκτός από την υποστήριξη του παπικού κλήρου, εξασφάλιζε την εύνοια της γαλατορωμαϊκής αριστοκρατίας (που επηρεαζόταν από την Εκκλησία) και του βυζαντινού αυτοκράτορα. Ο τελευταίος έβλεπε τους Φράγκους ως πιθανούς αντιπάλους του Θευδέριχου Α', ηγεμόνα των Οστρογότθων.

3. Εικονογραφικό υλικό

• Ο χάρτης Τα γερμανικά ή βαρβαρικά βασίλεια (κράτη) και η εξέλιξή τους αποτελεί πολύτιμο εποπτικό μέσο για τον διδάσκοντα και τους μαθητές, που μπορούν να επισημάνουν άμεσα την εξέλιξη των μεσαιωνικών βασιλείων από τη γέννησή τους μέχρι το 750. Η έμφαση βέβαια θα δοθεί στο βασίλειο των Φράγκων που δεσπόζει στον ευρωπαϊκό χώρο κατά την περίοδο αυτή.

• Πρώτη εικόνα Η βάπτιση του Χλωδοβίκου Α'. Να συνδυασθεί με το πρώτο πρόσθετο παράθεμα.

• Δεύτερη εικόνα Το Μαυσωλείο του βασιλιά Θευδέριχου στη Ραβέννα (μετά το 526). Πρόκειται για διώροφο κτίσμα που σκεπάζεται από μονόλιθη λαξευτή πέτρα βάρους 170 τόνων διακοσμημένο με λαβές και γεωμετρική ταινία. Το μνημείο αυτό αποτελεί σύζευξη ρωμαϊκών στοιχείων (ο θόλος και οι αψίδες) και γερμανικών (γενικά ο μεγάλος όγκος του μαυσωλείου και ιδιαίτερα ο τεράστιος κυκλικός μονόλιθος της στέγης καθώς και οι λαβές και η γεωμετρική ταινία).

• Τρίτη εικόνα Σελίδα από Ευαγγέλιο της μονής Λίντισφαρν. Οι άγγλοι και οι ιρλανδοί αντιγραφείς της περιόδου αυτής διακοσμούν τα χειρόγραφα με παραστάσεις εμπνευσμένες από την αρχαία παράδοση και την τοπική πολιτιστική κληρονομιά: γεωμετρικά σχέδια σε συνδυασμό με συμπλέγματα δρακόντων ή ερπετών πάνω σε φόντο με περίτεχνα σχέδια. Βλ. και Επισημάνσεις για την πορεία διδασκαλίας.

Όροι – κλειδιά της ενότητας
Γερμανικά ή βαρβαρικά βασίλεια, Οστρογότθικό Βασίλειο, Βησιγοτθικό Βασίλειο, Φραγκικό Βασίλειο, Μεροβίγγειοι, Καρολίδες

Η μεγάλη μετανάστευση των λαών

Οι Γότθοι (History Channel)

Κατά τον 4^ο και 5^ο αιώνα οι Βάρβαροι, όπως ονομάστηκαν τα γερμανικά φύλα και ο ασιατικός λαός των Ούννων, εισβάλλουν στα εδάφη του Ρωμαϊκού Κράτους. Σήμερα, το ιστορικό αυτό γεγονός έχει καθιερωθεί να ονομάζεται μεγάλη μετανάστευση των λαών. [Ο όρος Βάρβαροι χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους Ρωμαίους, που δήλωναν με τον τρόπο αυτό ότι οι λαοί αυτοί ήταν ξένοι προς τον πολιτισμό τους, και αργότερα υιοθετήθηκε από τους νεότερους ιστορικούς.]

Τα γερμανικά ή βαρβαρικά βασίλεια ή κράτη και η εξέλιξη τους
χάρτης

Ενώ οι Ούννοι τελικά απωθούνται και διασκορπίζονται τα γερμανικά φύλα εγκαθίστανται μόνιμα στην Ευρώπη και οργανώνονται σε βασίλεια. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι το Οστρογοτθικό, το Βησιγοτθικό και το Φραγκικό.

Το Οστρογοτθικό Βασίλειο

Η παρουσία του κράτους αυτού στο προσκήνιο ήταν εφήμερη και συνδέθηκε άμεσα με τον ηγέτη του, τον Θευδέριχο Α'. Αυτός συνεργάστηκε με τον βυζαντινό αυτοκράτορα, διατήρησε τους ρωμαϊκούς θεσμούς και προσπάθησε να αναβιώσει την αυτοκρατορική αίγλη. Μετά τον θάνατό του οι ισορροπίες ανατράπηκαν και ο Ιουστινιανός κατέκτησε το Οστρογοτθικό Βασίλειο (535-554).

Νόμισμα του Θευδέριχου
Οστρογότθοι και Βησιγότθοι (ΙΜΕ)

Θευδέριχος
Το Μαυσωλείο του Θευδέριχου στη Ραβέννα (Εικονική περιήγηση)

Το Βησιγοτθικό Βασίλειο

Οι Βησιγότθοι, αφού κατέλαβαν τη Ρώμη το 410 με επικεφαλής τον Αλάριχο, μετακινήθηκαν στη Νότια Γαλατία και αργότερα στην Ισπανία, όπου ανέπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό. Το βασίλειο αυτό, εξασθενημένο από εσωτερικές έριδες, υπέκυψε τελικά στους Μουσουλμάνους του Μαρόκου το 711.

Το Φραγκικό Βασίλειο

Από τους Μεροβίγγειους στους Καρολίδες

Ο Χλωδοβίκος (481-511), γενάρχης της δυναστείας των Μεροβιγγείων, κατόρθωσε να επεκτείνει το κράτος του από τον Ρήνο μέχρι τα Πυρηναία με τη στήριξη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Μετά την αποδοχή του χριστιανισμού από τον Χλωδοβίκο και τη βάπτισή του, η ενσωμάτωση των Βαρβάρων στον χριστιανικό κόσμο έλαβε πλέον και επίσημο χαρακτήρα.

Οι αντιθέσεις μεταξύ των διαδόχων του Χλωδοβίκου οδήγησαν το Φραγκικό Βασίλειο σε διάσπαση.

Χλωδοβίκος Α'
Κάρολος Μαρτέλ
Πιπίνος ο Βραχύς

Τα βασίλεια στις αρχές του 6^ου αιώνα	Τα βασίλεια στα μέσα του 8^ου αιώνα
Βασίλειο των Φράγκων	Επεκτείνεται και περιλαμβάνει τη Γαλατία και μέρος της Γερμανίας
Βασίλειο των Βουργουνδών	Κατακτήθηκε από τους Φράγκους το 534
Βασίλειο των Οστρογότθων	Κατακτήθηκε από τους Βυζαντινούς από το 535 έως το 554
Βασίλειο των Βανδάλων	Κατακτήθηκε από τους Βυζαντινούς το 534
Βασίλειο των Βησιγότθων	Κατακτήθηκε από τους Άραβες το 711
Βασίλειοτων Σαξόνων	Περιορίζονται στην Αγγλία
Βασίλειο των Σουήβων	Κατακτήθηκε από τους Βησιγότθους το 585
Βασίλειο των Βάσκων	Κατακτήθηκε σταδιακά από τους Βησιγότθους και τους Φράγκους

86

Η βάπτιση του Χλωδοβίκου Α' (περ. 496). Μικρογραφία σε χειρόγραφο. Βρυξέλλες, Βασιλική Βιβλιοθήκη.
■ Η βάπτιση του Χλωδοβίκου εξυπηρετούσε κάποια σκοπιμότητα;
Χλωδοβίκος

Βαθμιαία, η κεντρική εξουσία αποδυναμώθηκε προς όφελος της αριστοκρατίας και της Εκκλησίας με αποτέλεσμα οι μαγιορδόμοι, δηλ. οι επικεφαλής αξιωματούχοι των φραγκικών ανακτόρων, να αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη δύναμη. Ένας από αυτούς, ο Κάρολος Μαρτέλος, αναδείχθηκε σε μεγάλο ηγέτη, όταν αναχαίτισε την προέλαση των Αράβων προς την Ευρώπη στο Πουατιέ το 732. Ο γιος του Πιπίνος ο Βραχύς, αφού ανέτρεψε τον τελευταίο μεροβίγγειο βασιλιά, πήρε τη θέση του το 751 και ίδρυσε τη δυναστεία των Καρολιδών. Τρία χρόνια αργότερα στέφθηκε ελέω θεού βασιλέας από τον πάπα, στον οποίο σε ανταπόδοση χάρισε το δουκάτο της Ραβέννας και άλλα ιταλικά εδάφη. Έτσι ιδρύθηκε το παπικό κράτος.

Θεσμοί, οικονομία και κοινωνία

Οι Γερμανοί ηγεμόνες αντικατέστησαν τη ρωμαϊκή έννοια του κράτους με την κληρονομική αρχή, δηλαδή η εξουσία τους δεν έκανε καμιά διάκριση ανάμεσα στο κράτος, τους κατοίκους και τα αγαθά τους. Ο,τιδήποτε υπήρχε στην επικράτειά τους ανήκε σ' αυτούς και γι' αυτό μετά τον θάνατό τους το βασίλειο μοιραζόταν ανάμεσα στα παιδιά τους.

Για να οργανώσουν τη διοίκηση τους αξιοποίησαν την παλιά επαρχιακή αριστοκρατία, η οποία συγχωνεύτηκε βαθμιαία με την αντίστοιχη γερμανική, δημιουργώντας έτσι μια νέα τάξη ευγενών αξιωματούχων. Αντίθετα, στο επίπεδο του δικαίου η ρωμαϊκή νομική παράδοση περιορίστηκε, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσουν τα γερμανικά ήθη και τα έθιμα.

Η εγκατάσταση των γερμανικών φύλων όξυνε περισσότερο μερικά χαρακτηριστικά της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης η οποία ήδη υπήρχε. Στον οικονομικό τομέα η εγκατάσταση των γερμανικών φύλων συνέβαλε στην αναδιοργάνωση των καλλιεργειών και αναζωογόνησε την ύπαιθρο. Το εμπόριο, ιδίως αυτό των μεγάλων αποστάσεων, συρρικνώθηκε κατά τον 6^ο και 7^ο αιώνα εξαιτίας των πολλών πολεμικών συγκρούσεων, του πολιτικού κατακερματισμού, της περιορισμένης ισχύος των κοινών νομισμάτων καθώς και της πειρατείας. Επακόλουθο ήταν και ο περιορισμός του ρόλου των πόλεων αλλά και η ενίσχυση της υπαίθρου. Τέλος, στον κοινωνικό τομέα οι συνθήκες ενίσχυσαν την τάση των πλέον αδύναμων ατόμων να συσπειρώνονται υπό την προστασία ενός ισχυρού, λαϊκού ή εκκλησιαστικού άνδρα.

Οι Γερμανοί εισβάλλουν στη Γαλατία

Δείτε πόσο ξαφνικά ο θάνατος βάρυνε πάνω σ' ολόκληρο τον κόσμο [...]. Ούτε το τραχύ έδαφος με τα πυκνά δάση και τα ψηλά βουνά, ούτε το ρεύμα των ποταμών με τις δίνες, ούτε η προστασία που παρέχουν στην τοποθεσία τα κάστρα, και στις πόλεις τα τείχη, ούτε το εμπόδιο που σχηματίζει η θάλασσα, ούτε η θλιμμένη μοναξιά των ερήμων, ούτε τα φαράγγια, ούτε καν τα σπήλαια, στα οποία δεσπόζουν σκοτεινοί βράχοι, δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από τα χέρια των βαρβάρων [...]. Στις κωμοπόλεις, στα γαιοκτήματα, στην ύπαιθρο, στα σταυροδρόμια, [...] υπάρχει θάνατος, οδύνη, καταστροφή, πυρκαγιά, πένθος. Μια μονάχα πυρά μετέτρεψε σε καπνό ολόκληρη τη Γαλατία.
Από την αφήγηση του Ορέντιο, επισκόπου του Άουχ, για τη Γαλατία μετά την εισβολή των Γερμανών του 417, στο: Ζακ Λε Γκοφ, Ο Πολιτισμός της Μεσαιωνικής Δύσης, εκδ. Βάνιας, Αθήνα 1993, σ. 33.
● Διακρίνετε κάποια υπερβολή από τον συντάκτη της πηγής αυτής; Πού οφείλεται αυτή;

Ο ρόλος της Εκκλησίας

Η προσπάθεια εκχριστιανισμού των γερμανικών φύλων από την Εκκλησία συναντούσε αρκετές δυσκολίες. Οι λαϊκές δοξασίες και ο παγανισμός της υπαίθρου εξακολουθούσαν να είναι ισχυρά και ανθεκτικά φαινόμενα στους πληθυσμούς.

Στη διάρκεια των μεταβολών που χαρακτήριζαν την περίοδο των μεγάλων μεταναστεύσεων η οργανωμένη διοίκηση της Εκκλησίας υποκαθιστούσε τον αποδιαρθρωμένο κρατικό μηχανισμό. Κεφαλή της πόλης ήταν ο επίσκοπος που φρόντιζε για τη διατροφή, την περίθαλψη και τη μόρφωση του πληθυσμού καθώς και για την απόδοση της δικαιοσύνης. Όταν εδραιώθηκαν τα γερμανικά βασίλεια, η βασιλική εξουσία και η αριστοκρατία έλεγχαν τον διορισμό των επισκόπων. Ο ρόλος τους, όμως, εξακολουθούσε να παραμένει σημαντικός.

87

Το Μαυσωλείο του βασιλιά Θευδεριχου στη Ραβέννα (μετά το 526). Πρόκειται για διώροφο κτίσμα που σκεπάζεται από μονόλιθη λαξευτή πέτρα βάρους 170 τόνων διακοσμημένο με λαβές και γεωμετρική ταινία.
■ Το μνημείο αυτό συνδυάζει ρωμαϊκά και γερμανικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Μπορείτε να τα επισημάνετε;
Θευδέριχος

Η πολιτιστική παράδοση

Όλες οι περιοχές δεν υπέστησαν εξίσου έντονα και εξίσου μακροχρόνια τις συνέπειες των γερμανικών μεταναστεύσεων. Στην Ιταλία, όπου οι επαφές με την Ανατολή διατηρήθηκαν και όπου ο χριστιανισμός είχε δεχθεί την επίδραση της ελληνικής κληρονομιάς, κοσμικοί λόγιοι ανέλαβαν να διασώσουν τα κλασικά γράμματα. Κατά τον 5^ο και 6^ο αιώνα οι βησιγοτθικές πόλεις, η Τουλούζη (πόλη στη σημερινή Γαλλία), το Τολέδο και η Σεβίλλη (πόλεις της σημερινής Ισπανίας), υπήρξαν κέντρα διάσωσης και ανανέωσης της αρχαίας πολιτιστικής παράδοσης.

Στη Γαλατία, επίσης, ο κλασικός πολιτισμός επιβίωσε και μετά τις εισβολές. Από τον 7ο, όμως, αιώνα οι κλασικές σπουδές άρχισαν να υποχωρούν λόγω των συνεχών πολέμων και της νέας αριστοκρατίας, που είχε κυρίως πρακτικές αναζητήσεις.

Τη σκυτάλη της ρωμαϊκής παράδοσης έλαβε τότε η Αγγλία και η Ιρλανδία. Ειδικότερα, στα μοναστήρια της Ιρλανδίας, όπου ο μοναχικός βίος γνώρισε σημαντική ανάπτυξη ήδη από τον 5^ο αιώνα, ιδρύθηκαν σχολές με σπουδές όχι μόνο χριστιανικές αλλά και ελληνορωμαϊκές.

Σελίδα από Ευαγγέλιο (περ.698) της μονής Λίντισφαρν στη βόρεια Αγγλία. Λονδίνο, Βρετανική Βιβλιοθήκη.
■ Τα χαρακτηριστικά αυτής της παράστασης είναι ρωμαϊκά ή γερμανικά;

Μάλιστα, κατά την περίοδο από τον 7^ο μέχρι τον 10^ο αιώνα η χώρα αυτή αποτέλεσε το μοναδικό σημαντικό κέντρο ελληνικών σπουδών στη Βόρεια Ευρώπη. Γενικά, ο μοναχισμός κατά τον 6^ο και 7^ο αιώνα γνώρισε σημαντική άνθηση. Οι μονές συντηρούσαν παράλληλα με το χριστιανικό πνεύμα και τη ρωμαϊκή πολιτιστική παράδοση.

Η επιβίωση της ρωμαϊκής παράδοσης είναι φανερή και στον τομέα της τέχνης, δέχεται όμως όλο και περισσότερο την επίδραση των νέων λαών και των τοπικών χαρακτηριστικών. Οι γερμανικοί πληθυσμοί έφεραν μαζί τους καινούργιες τεχνικές, που αφορούσαν όμως περισσότερο τη μικροτεχνία: κοσμήματα και αντικείμενα χρυσοχοΐας, όπου κυριαρχούσαν τα γεωμετρικά σχέδια και οι αναπαραστάσεις ζώων. Στην αρχιτεκτονική επικράτησαν τα ρωμαϊκά χαρακτηριστικά, όπως είναι ο θόλος και η αψίδα, με γερμανικές όμως επιδράσεις που εκδηλώνονται με τον όγκο και τα έντονα ανάγλυφα διακοσμητικά στοιχεία. Οι Εκκλησίες κτίζονταν κατά το πρότυπο των αρχαίων βασιλικών με την πρόσοψη περιστοιχισμένη από κωδωνοστάσια, γνώρισμα και αυτό της γερμανικής επίδρασης.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να συζητήσεις με τους συμμαθητές σου τις συνέπειες που είχε η εγκατάσταση των γερμανικών φύλων στον πολιτισμό της Ευρώπης.

Κεφάλαιο 6 Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
Ι. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ( 5^ος -10^ος αι.)

1. Οι συνέπειες της μετανάστευσης των γερμανικών φύλων για την Ευρώπη

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ