Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Τοπικοί οργανισμοί (απλή αναφορά), σ. 33

β) Εθνοσυνελεύσεις, Συντάγματα, διάκριση εξουσιών, σσ. 33, 34

γ) Εμφύλιοι πόλεμοι: αίτια, φάσεις και αντίπαλοι, σ. 34.

Λέξεις- κλειδιά:

Τοπικοί Οργανισμοί, Εθνοσυνελεύσεις, Σύνταγμα της Επιδαύρου, Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος

Υποστηρικτικό υλικό:

-Πηγή αρ. 1 (σ. 33 του σχολ. βιβλίου), προκειμένου να υπογραμμιστεί η σημασία που αποδίδεται στον χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης.

-Πηγή αρ. 3 (σ. 34 του σχ. βιβλίου), προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι τοπικιστικές αντιθέσεις και οι οικονομικές διαστάσεις της εμφύλιας σύγκρουσης.

-Διαδραστική εφαρμογή «Από αγωνιστής πολίτης»

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

-Εντοπισμός των επιρροών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στα Ελληνικά Συντάγματα (πηγές αρ. 2, σ. 33 και αρ. 4, σ. 34 του σχολ. βιβλίου).

-Σχολιασμός των εμφύλιων συγκρούσεων, με βάση την πηγή αρ. 3 (σ. 34 του σχολ. βιβλίου).

 1 ώρα 

 

I. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι

Οι μαθήτριες και οι μαθητές επιδιώκεται:

Να γνωρίσουν τις πρώτες απόπειρες των επαναστατημένων Ελλήνων για πολιτική συγκρότηση σε τοπικό επίπεδο (Τοπικοί Οργανισμοί).

Να κατανοήσουν τα προβλήματα που έπρεπε να επιλύσουν οι επαναστατημένοι Έλληνες προ-κειμένου να προχωρήσουν στην πολιτική τους συγκρότηση.

Να μάθουν για τις τρεις πρώτες Εθνοσυνελεύσεις και τις αποφάσεις τους.

Να πληροφορηθούν σχετικά με τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στη διάρκεια του Αγώνα και να προβληματιστούν για τους παράγοντες που τον προκάλεσαν.

 

Κύριες διδακτικές επισημάνσεις

Σχολιασμός γραπτών πηγών

1. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ο Κολοκοτρώνης, στην προσπάθειά του να κατευνάσει τα πνεύματα, στέκεται ιδιαίτερα στην εικόνα που θα σχηματιζόταν στην Ευρώπη για τους εξεγερμένους Έλληνες και κατ' επέκταση για την ελληνική επανάσταση. Ο φόβος του Κολοκοτρώνη μήπως «μας πούνε Καρμπουνάρους, ρέμπελους» φαίνεται ότι απηχεί μια άποψη που είχαν αρκετοί Έλληνες, σύμφωνα με την οποία η επανάσταση όφειλε να έχει αποκλειστικά και μόνο εθνικοαπελευθερωτικές επιδιώξεις και όχι κοινωνικά αιτήματα.

3. Το κείμενο απηχεί την ατμόσφαιρα εμφύλιας σύγκρουσης που επικράτησε κατά την περίοδο 1823-1825 μεταξύ των Ελλήνων. Αξίζει να επισημανθεί ότι ο συντάκτης της επιστολής, πιθανότατα ο Κωλέττης, προσπαθεί να κινητοποιήσει τους Στερεοελλαδίτες εναντίον των Πελοποννησίων όχι επικαλούμενος πολιτικές διαφορές αλλά υποδαυλίζοντας την επιθυμία των πρώτων για λάφυρα και πλούτη.

 

Επισημάνσεις για την αντιμετώπιση των ασκήσεων - δραστηριοτήτων

1. Τα συντάγματα του Αγώνα ήταν βαθύτατα επηρεασμένα από τα συντάγματα της γαλλικής επανάστασης. Μάλιστα, ορισμένα άρθρα των ελληνικών συνταγμάτων φαίνεται ότι ήταν απλώς μετάφραση των αντίστοιχων γαλλικών.

2. Τα αίτια των εμφύλιων συγκρούσεων στη διάρκεια του Αγώνα συνδέονταν με τους ανταγωνισμούς για τη διαχείριση της εξουσίας και των οικονομικών πόρων του νεοσύστατου κράτους, ενώ, παράλληλα, δεν έλειπε και η διάσταση των προσωπικών ανταγωνισμών.

 

ΙΙ. ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

1. Η διακήρυξη της Α' Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου (απόσπασμα)

Απόγονοι του σοφού και φιλανθρώπου Έθνους των Ελλήνων, σύγχρονοι των νυν πεφωτισμένων και ευνομουμένων λαών της Ευρώπης και θεαταί των καλών, τα οποία ούτοι υπό την αδιάρρηκτον των νόμων αιγίδα απολαμβάνουσιν, ήτο αδύνατον πλέον να υποφέρωμεν μέχρις αναλγησίας και ευηθείας την σκληράν του Οθωμανικού Κράτους μάστιγα, ήτις ήδη τέσσαρας περίπου αιώνας επάταξε τας κεφαλάς ημών και αντί του λόγου την θέλησιν ως νόμον γνωρίσουσα, διώκει και διέταττε τα πάντα δεσποτικώς και αυτογνωμόνως. Μετά μακράν δουλείαν ηναγκάσθημεν τέλος πάντων να λάβωμεν τα όπλα εις χείρας και να εκδικήσωμεν εαυτούς και την πατρίδα ημών από μίαν τοιαύτην φρικτήν και ως προς την αρχήν αυτής άδικον[... ] τυραννίαν [...].

Εν Επιδαύρω την 15ην Ιανουαρίου 1822, έτος A' της Ανεξαρτησίας.

 

Πηγή: Δ. Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις,
Μέλισσα, Αθήνα 1959-1960, τόμ. 2, σ. 383-384.

 

2. Ο σύγχρονος συνταγματολόγος Ν. Αλιβιζάτος για τα συντάγματα του Αγώνα

Κάνοντας την αποτίμηση της συνταγματικής ιστορίας του εθνικο-απελευθερωτικού Αγώνα, θα μπορούσε κανείς να συναγάγει τα ακόλουθα συμπεράσματα για την κατάρτιση, το περιεχόμενο και την εφαρμογή των πρώτων ελληνικών Συνταγμάτων:

Εν πρώτοις, ότι τα Συντάγματα του Αγώνα καταρτίστηκαν με δημοκρατικό τρόπο. [... ]

Δεύτερον, την ξένη επιρροή, που επέδρασε διττά στο περιεχόμενο των επαναστατικών Συνταγμάτων. Επέδρασε κατ' αρχήν άμεσα, στο βαθμό που το πρότυπο του δυτικού συγκεντρωτικού κράτους αποτέλεσε σταθερό σημείο αναφοράς για το συντακτικό νομοθέτη της επαναστατικής περιόδου, ο οποίος —σε αρκετές περιπτώσεις— δεν δίστασε να μεταφυτεύσει —όχι πάντοτε με την αναγκαία προσπάθεια προσαρμογής στις τοπικές συνθήκες— συγκεκριμένες συνταγματικές ρυθμίσεις δυτικών χωρών, στην Ελλάδα του 1821. [... ] Επέδρασε, όμως, και έμμεσα καθώς, στην επιδίωξή τους να συγκινήσουν μια ήδη ευαισθητοποιημένη ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, οι Εθνοσυνελεύσεις του Αγώνα δεν δίστασαν να πλειοδοτήσουν σε φιλελεύθερες και δημοκρατικές διακηρύξεις, προσπαθώντας ταυτόχρονα να μην προκαλέσουν τα συντηρητικά ένστικτα των κυβερνώντων. [... ]

Τρίτον, το δημοκρατικό χαρακτήρα των επαναστατικών Συνταγμάτων, αφού όλα αναγνώριζαν ως πηγή των εξουσιών το «έθνος», δηλαδή τον λαό [...].

Τέταρτον, το φιλελεύθερο χαρακτήρα των επαναστατικών Συνταγμάτων, όπως αυτός προκύπτει από την κατοχύρωση των βασικών ατομικών ελευθεριών. [... ]

Ο έντονα πολυαρχικός χαρακτήρας των επαναστατικών Συνταγμάτων, με την συνακόλουθα εξασθενημένη θέση της εκτελεστικής εξουσίας ήταν το πέμπτο χαρακτηριστικό τους, το οποίο οδήγησε αρκετές φορές σε θεσμική παραλυσία. [... ]

Τέλος, η μη εφαρμογή των επαναστατικών Συνταγμάτων, ήταν η έκτη σταθερά της πρώτης ελληνικής συνταγματικής εμπειρίας.

 

Ν.Κ. Αλιβιζάτος, «Τα Συντάγματα του Αγώνα, 1821-1828», Ιστορία του νέου ελληνισμού,
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, τόμ. 3, σ. 180-182.