ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Να μελετήσετε την αντιστοιχία των παραλλήλων παραδειγμάτων στους παρακάτω πίνακες:
| ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ | ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ |
| 1. Φησὶν ὁ κατήγορος· «οὗτος οὐ δικαίως λαμβάνει τὸ παρὰ τῆς πόλεως ἀργύριον». | 1α. Φησὶν ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τὸ παρὰ τῆς πόλεως ἀργύριον. |
| 2. Λέγει ὁ κατήγορος· «οὗτος ὑβριστής ἐστι καὶ βίαιος καὶ λίαν ἀσελγῶς διακείμενος». | 2α. Λέγει, ὡς ὑβριστής εἰμι καὶ βίαιος καὶ λίαν ἀσελγῶς διακείμενος. |
| 3. Μιλτιάδης λέγει (εἶπεν)· «ἀναγκαῖόν ἐστι τῇ πατρίδι βοηθεῖν». | 3α. Μιλτιάδης λέγει ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστι τῇ πατρίδι βοηθεῖν. |
| 3β. Μιλτιάδης εἶπεν ὅτι ἀναγκαῖον εἴη τῇ πατρίδι βοηθεῖν. | |
| 4. Χειρίσοφος ἤκουε· «Κῦρος στρατεύει πρὸς Κιλικίαν». | 4α. Χειρίσοφος ἤκουε Κῦρον στρατεύοντα πρὸς Κιλικίαν. |
| 5. Ἀλέξανδρος ἐκέλευε· «ἐλθέτω ὡς ἐμέ Παρμενίων». | 5α. Ἀλέξανδρος ἐκέλευε Παρμενίωνα ἐλθεῖν ὡς αὐτόν. |
| 6. Ἀγησίλαος ἤρετο (= ρώτησε) Κῦρον· «παραγγέλλεις τι;» | 6α. Ἀγησίλαος ἤρετο Κῦρον, εἴ τι παραγγέλλοι. |
| 7. Οὗτος λέγει· «μανθάνω, ἅ οὐκ ἐπίσταμαι». | 7α. Οὗτος λέγει ὅτι μανθάνει ἅ οὐκ ἐπίσταται. |
| 8. Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο· «σωτήρια θύσομεν (= θα κάνουμε ευχαριστήριες θυσίες), ἔνθα ἂν πρῶτον εἰς φιλίαν γῆν ἀφικώμεθα». | 8α. Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο σωτήρια θύσειν, ἔνθα πρῶτον εἰς φιλίαν γῆν ἀφίκοιντο. |
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω παραδείγματα, ένας συγγραφέας έχει δυο τρόπους για να μεταφέρει σ’ εμάς τα λόγια κάποιου προσώπου:
α) Ο ένας τρόπος είναι να τα γράψει όπως ακριβώς ειπώθηκαν από το συγκεκριμένο πρόσωπο, χωρίς καμιά μεταβολή, αλλά μόνο με την πρόταξη ή παρεμβολή κάποιου ρήματος, όπως π.χ. φησί, λέγει, ἤκουε, ἐκέλευε κ.ά. Στην περίπτωση αυτή ο λόγος ονομάζεται ευθύς (ή άμεσος).
β) Ο άλλος τρόπος είναι να τα εξαρτήσει από κάποιο ρήμα και να τα μεταφέρει σ’ εμάς έμμεσα και κάπως παραλλαγμένα σε σχέση μ’ αυτά που πραγματικά είπε ο αρχικός ομιλητής. Στην περίπτωση αυτή, ο λόγος καλείται πλάγιος (ή έμμεσος).
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Η τροπή του ευθέος λόγου σε πλάγιο, γίνεται με ορισμένες αρχές, οι οποίες σχετίζονται:
α) Με το περιεχόμενο των προτάσεων (δηλαδή, αν οι προτάσεις του ευθέος λόγου είναι προτάσεις κρίσεως, επιθυμίας ή ερωτηματικές).
β) Με το είδος του ρήματος της εξάρτησης (π.χ. λεκτικό, γνωστικό, κελευστικό, ερωτηματικό κ.ά.)
γ) Με τον χρόνο στον οποίο βρίσκεται το ρήμα της εξάρτησης (δηλαδή, αν βρίσκεται σε χρόνο αρκτικό ή ιστορικό).
δ) Με την έγκλιση των δευτερευουσών προτάσεων του ευθέος λόγου. Πιο συγκεκριμένα:
I. Οι κύριες προτάσεις κρίσεως μετατρέπονται:
α) Σε ειδικό απαρέμφατο, ύστερα από ρήματα λεκτικά (π.χ. λέγω, φημί, ὁμολογῶ, διδάσκω κ.ά.), γνωστικά (π.χ. γιγνώσκω, μανθάνω, οἶδα, ἐπίσταμαι κ.ά.) αισθητικά (π.χ. αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω κ.ά). και δοξαστικά (π.χ. δοκῶ, ἡγοῦμαι, νομίζω, κρίνω κ.ά).
Παράδειγμα:
1. οὗτος οὐ δικαίως λαμβάνει τὸ παρὰ τῆς πόλεως ἀργύριον = Φησὶν ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τὸ παρὰ τῆς πόλεως ἀργύριον.)
β) Σε δευτερεύουσα ειδική πρόταση μετά από ρήματα λεκτικά, γνωστικά και αισθητικά.
Παραδείγματα:
2. οὗτος ὑβριστής ἐστι καὶ βίαιος καὶ λίαν ἀσελγῶς διακείμενος = Λέγει, ὡς ὑβριστής εἰμι καὶ βίαιος καὶ λίαν ἀσελγῶς διακείμενος.
3α. ἀναγκαῖόν ἐστι τῇ πατρίδι βοηθεῖν = Μιλτιάδης λέγει ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστι τῇ πατρίδι βοηθεῖν.
3β. ἀναγκαῖόν ἐστι τῇ πατρίδι βοηθεῖν = Μιλτιάδης εἶπεν ὅτι ἀναγκαῖον εἴη τῇ πατρίδι βοηθεῖν.
γ) Σε κατηγορηματική μετοχή μετά από ρήματα γνωστικά, αισθητικά και όσα σημαίνουν αγγελία (π.χ. ἀγγέλλω, δηλῶ κ.ά.).
Παράδειγμα
4. Κῦρος στρατεύει πρὸς Κιλικίαν = Χειρίσοφος ἤκουε Κῦρον στρατεύοντα πρὸς Κιλικίαν
Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: Πλάγιος λόγος κρίσεως [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
II. Οι κύριες προτάσεις επιθυμίας μετατρέπονται:
Σε τελικό απαρέμφατο ύστερα από ρήματα κελευστικά (π.χ. κελεύω, προτρέπω, παραινῶ κ.ά.), απαγορευτικά (π.χ. ἀπαγορεύω, κωλύω κ.ά.) και ευχετικά (π.χ. εὔχομαι).
Παράδειγμα:
5. ἐλθέτω ὡς ἐμέ Παρμενίων = Ἀλέξανδρος ἐκέλευε Παρμενίωνα ἐλθεῖν ὡς αὐτόν
Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: Πλάγιος λόγος επιθυμίας [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
III. Οι κύριες ερωτηματικές προτάσεις (ευθείες ερωτήσεις) μετατρέπονται:
Σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις (πλάγιες ερωτήσεις) ύστερα από ρήματα που σημαίνουν ερώτηση (ἐρωτῶ, πυνθάνομαι κ.ά.) απορία (ἀπορῶ, θαυμάζω κ.ά.), φροντίδα (ἐπιμελοῦμαι, φροντίζω κ.ά.) πράξη (πράττω, πειρῶμαι κ.ά.).
Παράδειγμα
6. παραγγέλλεις τι; = Ἀγησίλαος ἤρετο Κῦρον, εἴ τι παραγγέλλοι.
• Υπενθυμίζουμε ότι οι δευτερεύουσες προτάσεις του πλαγίου λόγου (ειδικές, πλάγιες ερωτηματικές) ακολουθούν τους κανόνες εκφοράς των αντίστοιχων δευτερευουσών προτάσεων. Σε περίπτωση όμως που το ρήμα της εξάρτησης βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό, αόριστο της οριστικής ή υπερσυντέλικο), τότε, αντί οριστικής, εκφέρονται συχνά με ευκτική, η οποία καλείται ευκτική του πλαγίου λόγου. (Βλ. τη διαφορά στα παραδείγματα 3α και 3β).
Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: Οι ερωτηματικές προτάσεις στον πλάγιο λόγο [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
IV. Οι δευτερεύουσες προτάσεις του ευθέος λόγου διατηρούνται και στον πλάγιο λόγο.
Οι προτάσεις αυτές:
α) Αν εξαρτώνται από ρήμα αρκτικού χρόνου (δηλαδή ενεστώτα, μέλλοντα ή παρακειμένου), τότε διατηρούν τον χρόνο και την έγκλισή τους με πιθανή αλλαγή μόνο του προσώπου του ρήματος.
παράδειγμα
7. μανθάνω, ἅ οὐκ ἐπίσταμαι = Οὗτος λέγει ὅτι μανθάνει ἅ οὐκ ἐπίσταται.
β) Αν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου, τότε μετατρέπουν —όχι υποχρεωτικά— την απλή οριστική και την υποτακτική σε ευκτική του πλαγίου λόγου
παράδειγμα
8. σωτήρια θύσομεν, ἔνθα ἂν πρῶτον εἰς φιλίαν γῆν ἀφικώμεθα = Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο σωτήρια θύσειν, ἔνθα πρῶτον εἰς φιλίαν γῆν ἀφίκοιντο.
Για τον πλάγιο λόγο βλ. Σ.Α.Ε.
Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: Οι δευτερεύουσες προτάσεις στον πλάγιο λόγο [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
ΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ
| ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ | ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ | |
| ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ | ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ | ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ |
| Κύριες προτάσεις κρίσεως | λεκτικό γνωστικό αισθητικό δοξαστικό | ειδικό απαρέμφατο |
| λεκτικό γνωστικό αισθητικό | ειδική πρόταση | |
| γνωστικό αισθητικό αγγελίας | κατηγορηματική μετοχή | |
| Κύριες προτάσεις επιθυμίας | κελευστικό απαγορευτικό ευχετικό | τελικό απαρέμφατο |
| Κύριες ερωτηματικές προτάσεις (ευθείες ερωτήσεις) | ερώτησης απορίας φροντίδας πράξης | πλάγια ερωτηματική πρόταση (πλάγια ερώτηση) |
| Δευτερεύουσες προτάσεις | οποιοδήποτε | αμετάβλητες ως προς το είδος,
με πιθανή αλλαγή της έγκλισης |
Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
→ 1. Να γίνουν όλες οι δυνατές μετατροπές από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
| ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ | ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ |
| 1. «Οὐκ ἔστιν ἄλλη ὁδὸς πλὴν ταύτης». | 1. — Οἱ ηγεμόνες (= οι οδηγοί) λέγουσιν ...... |
| — Οἱ ἡγεμόνες, ἔλεγον ...... | |
| 2. «Ποιήσω δίκαια πράττων τοῦτο;» | 2. — Σωκράτης ἠπόρει …... |
| 3. «Πάλαι (= από παλιά) προδότης οὗτός ἐστιν». | 3. — Λακεδαιμόνιοι ἴσασι (οἶδα) …… |
| 4. «Λαμβάνετε τὰ ἐπιτήδεια ἐκ τῶν φρυγικῶν κωμῶν». | 4. — Ἀναξίβιος ἐκέλευσε τοὺς στρατηγούς …… |
| 5. «Θηραμένης ἐψεύδετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ». | 5. — Ἀθηναίοι ἐγίγνωσκον …… |
| 6. «Παραδῶμεν τὴν πόλιν Θηβαίοις;» | 6. — Πλαταιῆς τοὺς Θεούς ἐπήροντο (= ρωτούσαν, συμβουλεύονταν) …… |
→ 2. Στα παρακάτω παραδείγματα να μετατραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ, σύμφωνα με το υπόδειγμα.
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
| ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ | ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ |
| 1. «Ἴητε εἰς Λακεδαίμονα· οὐ γάρ εἰμι ἐγὼ κύριος». | 1. Ὁ Ἆγις ἐκέλευσεν αὐτοὺς εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι· οὐ γὰρ εἶναι αὐτὸς κύριος. |
| 2. ... ... | 2. Εἶς τῶν λοχαγῶν προέτρεπεν αὐτοὺς ἄλλους στρατηγοὺς ἑλέσθαι. |
| 3. ... ... | 3. Κλέαρχος ἔλεγε τοῖς στρατηγοῖς ὅτι οὐ δύνανται τὸν Τίγρητα ποταμὸν διαβῆναι ἄνευ πλοίων. |
| 4. ... ... | 4. Ἡ μήτηρ διηρώτα Κῦρον πότερον βούλοιτο, μένειν ἢ ἀπιέναι. |
| 5. ... ... | 5. Ἔτι δὲ καὶ συλλέγεσθαί φησιν ἀνθρώπους ὡς ἐμὲ πονηρούς καὶ πολλούς, οἵ τὰ μὲν ἑαυτῶν ἀνηλώκασι, τοῖς δὲ τὰ σφέτερα σῴζειν βουλομένοις ἐπιβουλεύουσιν. |
| 6. ... ... | 6. Οἱ στρατηγοὶ ἔλεγον, ὅτι τὴν ἀναίρεσιν (= την περισυλλογή) τῶν ναυαγῶν προστάξαιεν ἀνδράσιν ἱκανοῖς. |
→ 3. Να μεταφέρετε στην αρχαία Ελληνική τα παραδείγματα:
1. Οι Αθηναίοι υπόσχονταν (ὑπισχνοῦμαι + δοτ. + απαρ.) στους Μεγαρείς ότι δεν θα επιτρέψουν να εισβάλουν οι Λακεδαιμόνιοι στην Αττική.
2. Ο Ξενοφῶν γνώριζε (γιγνώσκω) ότι ο Κύρος είχε πεθάνει (ἀποθνῄσκω) στημάχη.
3. Οι στρατηγοί παρότρυναν τον Επαμεινώνδα (παρακελεύομαί τινι + απαρ.) να μη μάχεται αλλά να παρατάσσεται (τάττομαι) πίσω απ’ αυτούς (ὄπισθεν αὐτῶν).
4. Οι Θηβαίοι αμέσως μετά τη μάχη στα Λεύκτρα έστειλαν αγγελιαφόρο (πέμπω ἄγγελον) στην Αθήνα και παρακάλεσαν (κελεύω) τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν και να τιμωρήσουν τους Λακεδαιμόνιους.
5. Ο Ξενοφώντας άκουσε τους στρατιώτες να φωνάζουν (βοῶ) θάλασσα, θάλασσα.
→ 4. Να μεταφράσετε τα κείμενα:
1. Σόλων ἐκείνην εἶπεν ἄριστα τὴν πόλιν οἰκεῖσθαι, ἐν ᾗ τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας συμβαίνει τιμᾶσθαι, καὶ τὸ ἐναντίον, ἐν ᾗ τοὺς κακοὺς ἀμύνεσθαι.
| Λεξιλόγιο | ||
| οἰκεῖσθαι (οἰκοῦμαι) | = | ότι διοικείται |
| ἐν ᾗ ἀμύνεσθαι | = | στην οποία οι κακοί τιμωρούνται |
2. Σόλων ἐρωτηθείς πῶς ἂν μὴ γίγνοιτο ἀδίκημα ἐν πόλει εἶπεν· εἰ ὁμοίως ἀγανακτοῖεν οἱ μὴ ἀδικούμενοι τοῖς ἀδικουμένοις.
3. Ζήνων ἔφη δεῖν τὰς πόλεις κοσμεῖν οὐκ ἀναθήμασιν, ἀλλά ταῖς τῶν οἰκούντων ἀρεταῖς.
| Λεξιλόγιο | ||
| ἀναθήμασιν (ἀνάθημα, τό) | = | με αφιερώματα, αγάλματα |
4. Ἀρκεσίλαος ἔλεγεν, ὥσπερ ὅπου φάρμακα πολλὰ καὶ ἰατροὶ πολλοί, ἐνταῦθα νόσοι πλεῖσται, οὕτω δὴ καὶ ὅπου νόμοι πλεῖστοι, ἐκεῖ καὶ ἀδικίαν εἶναι μεγίστην.
(Στοβαίου, Ἀνθολόγιον, 76, 77, 88 και 91)
Ηλεκτρονικές Ασκήσεις: Ευθύς-πλάγιος λόγος (ασκήσεις 10, 11) [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Ηλεκτρονικές Ασκήσεις: Ευθύς-πλάγιος λόγος (άσκηση 6) [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Ηλεκτρονικές Ασκήσεις: Ευθύς-πλάγιος λόγος (ασκήσεις 7, 8, 9, 10) [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Ηλεκτρονικές Ασκήσεις: Ευθύς-πλάγιος λόγος (ασκήσεις 3, 4, 5, 6)[πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Για τον πλάγιο λόγο μπορείς να διαβάσεις στον «Ελληνικό Πολιτισμό» εδώ.
Ασκήσεις θα βρεις εδώ
Μπορείς να συμβουλευτείς το Συντακτικό Α.Ε. εδώ