ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ –ΜΙ
• Υπενθυμίζεται ότι η Β’ Συζυγία περιλαμβάνει ρήματα:
• Τα συμφωνόληκτα ρήματα, όπως το δείκνυμι (θ. δεικ-) σχηματίζουν τον Ενεστώτα και τον Παρατατικό από το ρηματικό θέμα με την προσθήκη του προσφύματος -νυ- και της κατάληξης.
Βλ. παραγρ. 334 της Γ.Α.Ε.
Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Να μελετήσετε τα επόμενα παραδείγματα:
— Θαυμάζοντός τινος τὰ ἐν Σαμοθράκῃ ἀναθήματα, Διογένης ἔφη, «πολλῷ ἂν ἦν πλέω εἰ καὶ οἱ μὴ σωθέντες ἀνετίθεσαν».
— Ἐὰν γὰρ ἀφῆτε (= συγχωρήσετε) τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος.
— Ἡγεῖτο γὰρ ἅπαν ποιήσειν αὐτόν, εἴ τις ἀργύριον διδοίη.
— Ἀπόδος, ὦ κατάρατε, τὰ πορθμεῖα (=ναύλα).
— Ἄφετε τὰ παιδία ἔρχεσθαι πρός με καὶ μὴ κωλύετε αὐτά· τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
— Καὶ ὁ ῤήτωρ δὲ σὺ ἀπόθου (= άφησε κατά μέρος) τῶν ῥημάτων τὴν τοσαύτην ἀπεραντολογίαν.
Οι υπογραμμισμένοι τύποι ανήκουν στα ρήματα τίθημι, ἵημι, δίδωμι.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
• Τα φωνηεντόληκτα ρήματα σε -μι σχηματίζουν τον Ενεστώτα και Παρατατικό με αναδιπλασιασμό (επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ι-. Ενεστωτικός αναδιπλασιασμός):
• τί-θη-μι (<θί-θη-μι), ἵ-η-μι (<jί-jη-μι), δί-δω-μι και ἵ-στη-μι (< σί-στη-μι· η δασεία υποκατέστησε το αρχικό σ-).
• Τα ρήματα αυτά έχουν δύο θέματα, ένα ισχυρό θη-, jη-, δω-, στη-, και ένα ασθενές θε-, jε-, δo-, στα-.
• Η μέση φωνή τους σχηματίζεται από το ασθενές θέμα, εκτός από την υποτακτική ενεστώτα και αορίστου β’.
• τίθε-μαι, ἵε-μαι, δίδο-μαι και ἵστα-μαι.
• Τα ρήματα αυτά παρουσιάζουν ιδιομορφίες και στην κλίση του αορίστου.
Παρατηρήστε τον επόμενο πίνακα:
| Ενεστώτας | Παρατατικός | Μέλλοντας | Αόριστος | Παρακείμενος | Υπερσυντέλ. |
| ἵ-στη-μι | ἵ-στη-ν | στήσω | ἔστην* | ἕστηκα | ἑ-στήκ-ειν |
| ἵ-στα-μαι | ἱ-στά-μην | στή-σομαι | ἐστησάμην | ή εἱ-στή-κειν | |
| στα-θήσομαι | έστάθην | ||||
| τί-θη-μι | ἐ-τί-θη-ν | θή-σω | ἔ-θη-κα | τέ-θη-κα/ | |
| τί-θε-μαι | ἐ-τι-θέ-μην | θή-σομαι | ἐ-θέ-μην | τέ-θει-κα | |
| τε-θή-σομαι | ἐ-τέ-θην | τέ-θει-μαι | |||
| ἵ-η-μι | ἵ-η-ν | ἥ-σω | ἧ-κα | εἷ-κα | εἵ-μην |
| ἵ-ε-μαι | ἱ-έ-μην | ἥ-σομαι | εἵ-μην | εἷ-μαι | |
| ἑ-θήσομαι | εἵ-θην | ||||
| δί-δω-μι | ἐ-δί-δουν | δώ-σω | ἔ-δω-κα | δέ-δω-κα | ἐ-δε-δώ-κειν |
| δί-δο-μαι | ἐ-δι-δό-μην | δώ-σομαι | ἐ-δό-μην | δέ-δο-μαι | ἐ-δε-δό-μην |
| δο-θήσομαι | ἐ-δό-θην |
• Ενεργητικός αόριστος με παθητική σημασία
Για την κλίση του ενεστώτα, παρατατικού και αορίστου β’ των ρημάτων αυτών στην ενεργητική και μέση φωνή μελετήστε τους πίνακες της παραγ. 339 της Γ.Α.Ε. (σελ. 220-225).
• Στην προστακτική του αορίστου β’, ενεργητικού και μέσου, σε σύνθετα ρήματα με πρώτο συνθετικό πρόθεση, ο τόνος ανεβαίνει, όχι όμως πάνω από τη λήγουσα της προθέσεως, όταν αυτή είναι δισύλλαβη, ἄφ-ες, ἄφ-ετε, πρόσ-θες, ἐπί-θες, ἀπό-δος, ἀπό-δοτε, κατά-θου, κατά-θεσθε.
• Όταν όμως οι τύποι του β’ ενικού της προστακτικής του μέσου αορίστου β’ είναι σύνθετοι με μονοσύλλαβη πρόθεση ή με δισύλλαβη που έχει πάθει έκθλιψη, τότε ο τόνος δεν ανεβαίνει: ἐν-θοῦ, ἀφοῦ (<ἀπὸ + οὗ).
Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
→ 1. Να αναγνωρίσετε τους τύπους των ρημάτων τίθημι, ἵημι και δίδωμι που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
1. Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον.
2. Τοῦτον οἱ τριάκοντα ἀφεῖσαν.
3. Τῷ αἰτοῦντί σε δίδου καὶ τὸν θέλοντα ἀπὸ σοῦ δανείσασθαι μὴ ἀποστραφῇς.
4. Ἡ ναῦς ὑπῆρχε κοινή, ὁμοίως ἀμφοτέρων ἀργύριον ἴσον κατατεθεικότων.
5. Οὗτοι δὲ ἀφέμενοι τοῦ νεανίσκου ἔτυπτον ἐμέ.
6. Πέρας δ’ οὐδὲν ἀλγέων τίθης.
7. Ὅμως μέντοι ἵνα μὴ ὑπὸ τούτου πράγματ’ ἔχοι ( = ενοχλείται), δοὺς ἀργύριον ἀπηλλάγη.
8. Ἐάν δὲ νόμον θῆταί τις, μὴ ἀποβαίνῃ δὲ κατὰ τὸ συμφέρον τῆς πρὸς ἀλλήλους κοινωνίας (= σχέσης), οὐκέτι (= όχι πια) τοῦτο τὴν τοῦ δικαίου φύσιν ἔχει.
→ 2. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που δίνονται σε παρένθεση:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
1. Οὐδέποτ’ ἂν …………………… λεῖον τὸν τραχύν ἐχῖνον (=αχινό). (β’ ενικ. ευκτ. αορ. του τίθημι).
2. Χρὴ δ’ , ὅταν μὲν …………………….. τοὺς νόμους, ὁποῖοι τινές εἰσι σκοπεῖν, ἐπειδὰν δὲ ....... , φυλάττειν καὶ χρῆσθαι (= να τους εφαρμόζετε) (β’ πληθ. υποτ. ενεστ. και β’ πληθ. υποτ. αορ. του τίθεμαι).
3. «Ἡμεῖς», εἶπεν, «ὦ Θεμιστόκλεις, εἰ σωφρονοῦμεν, ἤδη τὴν κενὴν καὶ μειρακιώδη στάσιν (= παιδαριώδη έριδα) ἀρξώμεθα σωτηρίου καὶ καλῆς φιλονεικίας πρὸς ἀλλήλους ἁμιλλώμενοι σῶσαι τὴν Ἑλλάδα. (μτχ. αορ. του ἀφίημι).
4. Οὐαὶ δὲ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ, δι’ οὗ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου …………………..… (γ’ εν. οριστ. ενεστ. του παραδίδομαι).
5. Καὶ ………………………. ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ……………………. τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν. (β’ εν. προστ. αορ και α’ πληθ. οριστ. ενεστ. του ἀφίημι).
6. Πρὸς δὲ τοὺς ἐπιπλήττοντας καὶ νουθεντοῦντας ὑμᾶς οὕτω …………………. δυσκόλως ὥσπερ πρὸς τοὺς κακόν τι τὴν πόλιν ἐργαζομένους (= που κάνουν), (β’ πληθ. οριστ. ενεστ. του διατίθεμαι).
7. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον …………………… δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις. (γ’ ενικ. ευκτ. αορ. του δίδωμι).
8. Λύκοι πρέσβεις ἔστειλαν τοῖς προβάτοις εἰρήνην ποιῆσαι μετ’ αὐτῶν διηνεκῆ (= διαρκή), εἰ τοὺς κύνας λάβωσι καὶ διαφθείρωσι, τὰ μωρὰ δὲ πρόβατα ………………… τοῦτο ποιῆσαι. (οριστ. αορ. του συντίθεμαι = συμφωνώ).
9. Εὔδοξος δ’ ὁ Κνίδιος καὶ Εὐάνθης ὁ Μιλήσιός φασι τῶν Κροίσου τινά φίλων λαβεῖν παρὰ τοῦ βασιλέως ποτήριον χρυσοῦν, ὅπως ……………………. τῷ σοφωτάτῳ τῶν Ἑλλήνων· τὸν δὲ ……………………….. Θαλῇ. (γ’ ενικ. υποτ. αορ. του δίδωμι, απαρ. αορ. του δίδωμι).
10. Σχολαστικὸς ἐν τῷ πλέειν χειμῶνος ὄντος σφοδροῦ καὶ τῶν οἰκετῶν (= δούλων) κλαιόντων· Μὴ κλαίετε ἔφη· πάντας γὰρ ὑμᾶς ἐν διαθήκαις ἐλευθέρους ……………………… (α’ ενικ. οριστ. αορ. του ἀφίημι).
Ηλεκτρονικές Ασκήσεις: Ρήματα β΄ συζυγίας (τίθημι): Άσκηση 1 [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
→ 3. Να μεταφράσετε τα παρακάτω κείμενα, αφού αναγνωρίσετε τους υπογραμμισμένους ρηματικούς τύπους:
1. Ἐβόα πολλάκις λέγων τὸν τῶν ἀνθρώπων βίον ῥᾴδιον ὑπὸ τῶν θεῶν δεδόσθαι, ἀποκεκρύφθαι δ’ αὐτῶν ζητούντων μελίπηκτα καὶ μύρα καὶ τὰ παραπλήσια.
Λαέρτιου Διογένους Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή, Διογένης,VI 44
| Λεξιλόγιο | ||
| μελίπηκτα (τά) | = | μελόπιτες |
2. Ἰδὼν δέ ποτε δύο τινὰς φιλοσόφους κομιδῇ ἀπαιδεύτως ἐν ζητήσει ἐρίζοντας καὶ τὸν μὲν ἄτοπα ἐρωτῶντα, τὸν δὲ οὐδὲν πρὸς λόγον ἀποκρινόμενον, οὐ δοκεῖ ὑμῖν, ἔφη, ὦ φίλοι, ὁ μὲν ἕτερος τούτων τράγον ἀμέλγειν, ὁ δὲ αὐτῷ κόσκινον ὑποτιθέναι;
Λουκιανού Δημώνακτος βίος 28
| Λεξιλόγιο | ||
| κομιδῇ (επιρ.) | = | ολότελα |
| ἐν ζητήσει | = | κατά την έρευνα ενός ζητήματος |
| ἄτοπα | = | παράδοξα, παράλογα |
| οὐδὲν πρὸς λόγον | = | τίποτα σχετικό |
| ἀμέλγειν | = | ότι αρμέγει |
3. Ὄνος ἀκούσας τεττίγων ᾁδόντων ἥσθη ἐπὶ τῇ εὐφωνίᾳ καὶ ζηλώσας αὐτῶν τὴν φωνὴν ἐπυνθάνετο τί σιτούμενοι τοιαύτην φωνὴν ἀφιᾶσι. Τῶν δὲ εἰπόντων· «δρόσον,» ὁ ὄνος προσμένων τῇ τροφῇ τῆς δρόσου λιμῷ διεφθάρη.
Αἰσώπου Μῦθοι 184 (Β.Ε. Perry)
| Λεξιλόγιο | ||
| ἐπί τῇ εὐφωνίᾳ | = | από την ωραία τους φωνή |
| τί σιτούμενοι | = | τι τρώνε και... |
| προσμένων τῇ τροφῇ | = | επιμένοντας να τρέφεται |
| διεφθάρη (διαφθείρομαι) | = | ψόφησε |
4. Ἐπαίτης ᾔτησε Λάκωνα· «ἀλλὰ εἰ δοίην σοι,» ἔφη, «μᾶλλον πτωχεύσεις, τῆς δὲ ἀσχημοσύνης σου ταύτης ὁ πρῶτος μεταδοὺς αἴτιος, ἀργόν σε ποιήσας.»
Πλουτάρχου Ἠθικά 235 F
| Λεξιλόγιο | ||
| ᾔτησε | = | ζήτησε ελεημοσύνη |
| ἀσχημοσύνης | = | ανάρμοστης συμπεριφοράς |
| ἀργὸν | = | οκνηρό |
5. Ὥσπερ δὲ τὸ παλαιὸν ἐν τῇ τραγωδίᾳ πρότερον μὲν μόνος ὁ χορὸς διεδραμάτιζεν, ὕστερον δὲ Θέσπις ἕνα ὑποκριτὴν ἐξεῦρεν ὑπὲρ τοῦ διαναπαύεσθαι τὸν χορόν καὶ δεύτερον Αἰσχύλος, τὸν δὲ τρίτον Σοφοκλῆς καὶ συνεπλήρωσεν τὴν τραγῳδίαν, οὕτως καὶ τῆς φιλοσοφίας ὁ λόγος πρότερον μὲν ἦν μονοειδὴς ὡς ὁ φυσικός, δεύτερον δὲ Σωκράτης προσέθηκε τὸν ἠθικόν, τρίτον δὲ Πλάτων τὸν διαλεκτικὸν καὶ ἐτελεσιούργησε τὴν φιλοσοφίαν.
Λαέρτιου Διογένους Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή, Πλάτων, III 56
| Λεξιλόγιο | ||
| διεδραμάτιζεν | = | έπαιζε στο έργο μέχρι το τέλος |
| ἦν μονοειδὴς | = | ήταν ενός είδους, είχε ένα θέμα |
| ἐτελεσιούργησε | = | ολοκλήρωσε |
Για τα φωνηνεντόληκτα σε -μι μπορείς να διαβάσεις στον «Ελληνικό Πολιτισμό» εδώ. Για την κλίση τους δες εδώ
Ασκήσεις θα βρεις εδώ
Μπορείς να συμβουλευτείς τη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής εδώ