Τι είναι η αφήγηση

Η αφήγηση, όπως και η περιγραφή, είναι από τα πιο συνηθισμένα είδη κειμένου. Καθημερινά στον προφορικό μας λόγο χρησιμοποιούμε την αφήγηση για να πούμε τα γεγονότα της ημέρας, για παράδειγμα το πώς περάσαμε στο σχολείο, την ταινία που είδαμε στον κινηματογράφο, ένα θεατρικό έργο κτλ. Ως μαθητές διαβάζουμε Ιστορία, που στην πραγματικότητα είναι κι αυτή αφήγηση. Ακόμη, όταν διαβάζουμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο, διαβάζουμε ένα αφηγηματικό κείμενο.

Γίνεται φανερό από τα παραπάνω ότι την αφήγηση μπορούμε να τη διακρίνουμε σε τρεις κατηγορίες:

α. τη ρεαλιστική, δηλαδή την εξιστόρηση των γεγονότων που ζήσαμε,

β. την ιστορική, δηλαδή την εξιστόρηση των γεγονότων που εξετάζει η Ιστορία και

γ. τη μυθώδη, δηλαδή την εξιστόρηση φανταστικών γεγονότων.

 

Η αφήγηση και ο χρόνος.

Αφού με την αφήγηση λέμε γεγονότα που έγιναν, ο χρόνος που χρησιμοποιούμε είναι παρελθοντικός· γι' αυτό χρησιμοποιούμε κυρίως τον αόριστο, π.χ. «Ξεκινήσαμε από το σχολείο και μετά από είκοσι λεπτά περπάτημα φτάσαμε στον χώρο της εκδρομής.» Εκτός από τον αόριστο χρησιμοποιούμε και τους άλλους παρελθοντικούς χρόνους, τον παρατατικό και τον υπερσυντέλικο, π.χ. «Στον χώρο αυτό πηγαίναμε κάθε φορά που το σχολείο μάς πήγαινε περίπατο. Αυτή τη φορά όμως είχε συμβεί κάτι διαφορετικό. Κάποιο άλλο σχολείο είχε φτάσει πριν από εμάς.»

Αρκετές φορές στην αφήγηση χρησιμοποιούμε και ενεστώτα, για να δώσουμε περισσότερη παραστατικότητα, π.χ. «Καθώς περπατούσα αμέριμνος, βλέπω μπροστά μου ένα σκούρο αντικείμενο. Το κοιτάζω προσεκτικά και διαπιστώνω ότι ήταν μια τσάντα. Αμέσως την πήρα για να την στους καθηγητές μου.» Τον ενεστώτα αυτόν τον ονομάζουμε ιστορικό ενεστώτα.

Αυτοί είναι οι κύριοι χρόνοι που χρησιμοποιούμε σε μια αφήγηση. Βεβαίως, χρησιμοποιούνται και οι άλλοι χρόνοι, για παράδειγμα ο μέλλοντας, π.χ. «Καθώς κατευθυνόμουν προς τους καθηγητές σκεφτόμουν τι θα μου μου πουν. Θα με επαινέσουν για την πράξη μου ή...»

Συνδετικές λέξεις και φράσεις

Αφού η αφήγηση, όπως είπαμε, είναι η εξιστόρηση γεγονότων στον χρόνο, είναι φυσικό να χρησιμοποιούμε πολύ συχνά λέξεις και εκφράσεις που μας βοηθούν να συνδέσουμε τη μια πρόταση με την άλλη, δείχνοντας τη χρονική σειρά των γεγονότων· έτσι χρησιμοποιούμε τις λέξεις:

μετά, ύστερα, έπειτα, αργότερα, πριν, αφού, αφότου, νωρίτερα, πρωτύτερα, την άλλη μέρα, μετά από μια μέρα, εν τω μεταξύ, στη διάρκεια, ταυτόχρονα, μετά από λίγο κλπ.

Σωστό και ωραίο είναι να φροντίζουμε να μην χρησιμοποιούμε συνέχεια τις ίδιες λέξεις, αλλά να τις αλλάζουμε, ώστε το κείμενό μας να αποκτά ποικιλία.

Με ποια σειρά βάζουμε τα γεγονότα

Όταν θέλουμε να αφηγηθούμε μια ιστορία, λογικό είναι να ξεκινήσουμε την αφήγησή μας από την αρχή των γεγονότων και να φτάνουμε στο τέλος της. Δηλαδή:

Έστω ότι αφηγούμαστε έναν περίπατο που πήγαμε με το σχολείο μας. Το πιο απλό είναι η αφήγηση να έχει την εξής σειρά.

 

α. Ο διευθυντής ή η διευθύντρια μας ανακοινώνει ότι θα πάμε περίπατο στο πάρκο.

β. Φεύγουμε από το σχολείο.

γ. Φτάνουμε στον χώρο του περίπατου.

δ. Φεύγουμε από τον χώρο του περίπατου.

ε. Φτάνουμε στο σχολείο.

 

Όμως, αν θέλουμε να γίνουμε λίγο διαφορετικοί, μπορούμε να αλλάξουμε λίγο τη σειρά των γεγονότων, δηλαδή να ξεκινήσουμε από το μέσο ή ακόμα και από το τέλος. Άλλωστε αυτό έκανε και ο Όμηρος στην Οδύσσεια, αφού δεν ξεκίνησε την αφήγηση των περιπετειών του Οδυσσέα καθώς έφευγε από την Τροία, αλλά από τη στιγμή που βρίσκεται στο νησί της Καλυψώς, δηλαδή κοντά στο τέλος των περιπετειών του. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να αφηγηθούμε τον περίπατο με το σχολείο με την εξής σειρά:

 

1 γ. Φτάνουμε στον χώρο του περίπατου.

2 α. Ο διευθυντής ή η διευθύντρια μας ανακοινώνει ότι θα πάμε περίπατο στο πάρκο.

3 β. Φεύγουμε από το σχολείο.

4 δ. Φεύγουμε από τον χώρο του περίπατου.

5 ε. Φτάνουμε στο σχολείο.

 

Βεβαίως, αφού ξεκινήσαμε με διαφορετική σειρά, θα πρέπει καθώς θα μιλάμε για την αρχή, να χρησιμοποιήσουμε κάποιο έξυπνο κόλπο.

Ας δούμε τα γεγονότα με τους δύο τρόπους.

 

α. Με κανονική σειρά.

Μια ωραία έκπληξη μας περίμενε σήμερα στο σχολείο. Μετά την πρωινή συγκέντρωση ο διευθυντής χαμογελώντας μας ανακοίνωσε ότι θα πάμε περίπατο στο πάρκο. Η χαρά μας ήταν απερίγραπτη. Αφού πήραμε τις απουσίες, συγκεντρωθήκαμε και πάλι στην αυλή και ξεκινήσαμε όλοι μαζί, χαρούμενοι και γελαστοί. Μετά από λίγο φτάσαμε στον χώρο του περίπατου, στο πάρκο. Αμέσως όλοι σκορπίσαμε και ριχτήκαμε στο παιχνίδι. Εγώ με τους φίλους μου χωριστήκαμε σε δύο ομάδες και παίξαμε ποδόσφαιρο. Δεν καταλάβαμε πότε πέρασε η ώρα, αλλά κάποια στιγμή ακούσαμε τη σφυρίχτρα του γυμναστή να μας καλεί σε συγκέντρωση. Μαζευτήκαμε και πάλι, ο καθένας στο τμήμα του, πήραμε παρουσίες και ξεκινήσαμε για το σχολείο. Μπήκαμε στις τάξεις, πήραμε τις τσάντες μας και δρόμο για το σπίτι. Ωραία περάσαμε.

 

β. Ξεκινώντας από τη μέση.

Σήμερα, στις εννιά η ώρα δεν ήμασταν στην αίθουσα να κάνουμε αρχαία! Ήμασταν στο πάρκο και παίζαμε μπάλα! Τι είχε συμβεί; Ας πάρουμε τα γεγονότα με τη σειρά. Μετά την πρωινή συγκέντρωση ο διευθυντής χαμογελώντας μας ανακοίνωσε ότι θα πάμε περίπατο στο πάρκο. Η χαρά μας ήταν απερίγραπτη. Αφού πήραμε τις απουσίες, συγκεντρωθήκαμε και πάλι στην αυλή και ξεκινήσαμε όλοι μαζί, χαρούμενοι και γελαστοί. Με το που φτάσαμε στο πάρκο εγώ με τους φίλους μου χωριστήκαμε σε δύο ομάδες και παίξαμε ποδόσφαιρο. Δεν καταλάβαμε πότε πέρασε η ώρα, αλλά κάποια στιγμή ακούσαμε τη σφυρίχτρα του γυμναστή να μας καλεί σε συγκέντρωση. Μαζευτήκαμε και πάλι, ο καθένας στο τμήμα του, πήραμε παρουσίες και ξεκινήσαμε για το σχολείο. Μπήκαμε στις τάξεις, πήραμε τις τσάντες μας και δρόμο για το σπίτι. Ωραία περάσαμε.

 

 

 

-