Η επιχειρηματολογία, δηλαδή η προσπάθεια να πείσουμε τον ακροατή ή τον αναγνώστη ότι μια άποψή μας είναι σωστή, ίσως είναι από τα πιο συνηθισμένα είδη του λόγου. Καθημερινά οι άνθρωποι προσπαθούν να πείσουν τους άλλους από τα πιο απλά ζητήματα, όπως γιατί να φάμε αυτό το φαγητό και όχι το άλλο ή γιατί να πάμε σ' αυτήν την ταινία και όχι στην άλλη, ως τα πιο σύνθετα και πολύπλοκα, όπως γιατί να ακολουθήσει το κράτος αυτήν την πολιτική και όχι την άλλη.

Η ανάγκη να φέρνουν οι άνθρωποι επιχειρήματα σημαίνει ότι υπάρχει ελευθερία του λόγου και δημοκρατικές διαδικασίες. Είτε πρόκειται για μια οικογένεια είτε για ένα κράτος. Στην αρχαιότητα, στην περίοδο της βασιλείας, ο βασιλιάς αποφάσιζε και έκανε ό,τι ήθελε ο ίδιος. Δεν άκουγε τη γνώμη κανενός. Το ίδιο και σε μια οικογένεια, ο παππούς ή ο μπαμπάς αποφάσιζε και κανένα άλλο μέλος της οικογένειας δεν είχε δικαίωμα να πει τη γνώμη του. Από τότε όμως που το πολίτευμα στα κράτη έγινε δημοκρατία, τότε ο κάθε πολίτης έπρεπε να πείσει τους συμπολίτες ότι η γνώμη του ήταν η πιο σωστή. Το ίδιο και σε μια σύγχρονη οικογένεια ο πατέρας αλλά και η μητέρα και τα παιδιά έχουν δικαίωμα να πουν τη γνώμη τους. Θα πρέπει, λοιπόν, να φέρουν επιχειρήματα για να πείσουν τους άλλους.

Αφού η ανάγκη για επιχειρήματα εμφανίστηκε ήδη από τα χρόνια της αρχαιότητας, από την αθηναϊκή δημοκρατία, αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε σε επιστήμη. Έτσι, οι ομιλητές, φρόντιζαν να διδαχτούν μεθόδους με τις οποίες θα μπορούσαν να πείσουν τους άλλους ότι η γνώμη τους είναι η πιο σωστή.

Μπορούμε να διακρίνουμε δύο είδη επιχειρηματολογίας: α. την περιγραφική και β. την αξιολογική.

α. Στην περιγραφική επιχειρηματολογία παρουσιάζονται επιχειρήματα τα οποία είναι παρμένα από την καθημερινή ζωή, από τη γύρω μας πραγματικότητα. Ας το δούμε σε ένα παράδειγμα: Έστω ότι θέλουμε να πείσουμε κάποιον ότι η Θεσσαλονίκη είναι μια βρόμικη πόλη. Τα επιχειρήματα που θα φέρουμε θα είναι παρμένα από τη γύρω πραγματικότητα, δηλ. θα πούμε ότι οι δρόμοι είναι γεμάτοι σκουπίδια, οι κάδοι απορριμμάτων τις πιο πολλές φορές είναι γεμάτοι και τα σκουπίδια είναι πεταμένα έξω από τους κάδους, οι τοίχοι των σπιτιών είναι γεμάτοι με γκράφιτι - υπογραφές. Ακόμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα πεζοδρόμια είναι κι αυτά βρόμικα, οι πλατείες και τα λιγοστά πάρκα γεμάτα σκουπίδια. Όλα αυτά τα επιχειρήματα στηρίζονται στην πραγματικότητα και αποδεικνύουν την άποψή μας.

β. Στην αξιολογική επιχειρηματολογία παρουσιάζονται επιχειρήματα για την υπεροχή ή όχι μιας άποψης στη βάση μιας κλίμακας αξιών ή για ένα ηθικό ζήτημα. Ας το δούμε με ένα παράδειγμα: Έστω ότι θέλουμε να πείσουμε κάποιον ότι η φιλία είναι πιο σημαντική από τα υλικά αγαθά. Εδώ δεν μπορούμε να φέρουμε παραδείγματα από τη γύρω πραγματικότητα που να αποδεικνύουν την άποψή μας. Η άποψή μας δεν αποδεικνύεται. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε αν συζητούσαμε για φαγητά. Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι οι φακές είναι το πιο νόστιμο φαγητό. Την ίδια ώρα ο συνομιλητής του υποστηρίζει ότι οι φακές είναι το πιο άνοστο φαγητό. Και στα δύο παραπάνω παραδείγματα καμιά από τις δύο απόψεις δεν αποδεικνύεται. Και οι δυο είναι σωστές.

Λεξιλόγιο:

Ρήματα, ρηματικές φράσεις: νομίζω, πιστεύω, υποθέτω, θεωρώ, θαρρώ, έχω την αίσθηση, σκέφτομαι, συλλογίζομαι, έχω τη γνώμη, έχω την άποψη, κατά τη γνώμη μου, κατά την αντίληψή μου κτλ.

Για τη σύνδεση νοημάτων ή παραγράφων: επίσης, παράλληλα, επιπροσθέτως, ακόμη, συνάμα, ταυτόχρονα, άλλος ένας λόγος, άλλος ένας παράγοντας, άλλη μια αιτία, άλλο ένα αίτιο, θα πρέπει να αναφέρουμε και... ας μην ξεχνάμε και... κτλ.

Ρητορικές ερωτήσεις (δηλ. ερωτήσεις που τις κάνει αυτός που μιλάει και δεν περιμένει απάντηση από τους άλλους αλλά απαντάει ο ίδιος) Τι άλλο να πω για να σας πείσω; Δεν είναι ολοφάνερο αυτό που συμβαίνει; Ξέρετε κανέναν που να έχει άλλη άποψη; κτλ.

Δες παραδείγματα κειμένων επιχειρηματολογίας