Κατεβάστε τις ενότητες 11-20 σε αρχείο 
Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ
Η Ρώμη και η Καρχηδόνα συνέδεσαν τις τύχες τους με τρεις πολέμους σε διάστημα 120 περίπου χρόνων. Ο δεύτερος Καρχηδονιακός πόλεμος (218-202 π.Χ.) υπήρξε μια τόσο οδυνηρή εμπειρία για τους Ρωμαίους, ώστε η ανάγκη της διατήρησης ή της καταστροφής της Καρχηδόνας να αποτελέσει στις επόμενες δεκαετίες το επίκεντρο μιας ζωηρής πολιτικής διαμάχης.Ο ιστορικός Σαλλούστιος (και άλλοι ιστορικοί) αποδίδει έναν καθοριστικό ρόλο στην εξαφάνιση του «φόβου των Καρχηδονίων», όσο αφορά την εξέλιξη των ηθών στη Ρώμη (βλ. το μάθ. IV). Οι Ρωμαίοι είδαν τη νίκη τους στον δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο ως θρίαμβο της αντοχής και της καρτερίας τους (constantia) παρά τις αλλεπάλληλες ήττες που υπέστησαν από τον Αννίβα. Στον τελευταίο αναγνώρισαν φυσικά και στρατιωτικά προσόντα, αλλά υπογράμμισαν τα ηθικά του ελαττώματα (σκληρότητα, δολιότητα, ασέβεια) που στα μάτια τους προδίκαζαν την τελική του ήττα.
Διάβασε για τον Αννίβα 
, δες και το 5ο μάθημα
Απεικόνιση τον Αννίβα σε αργυρό νόμισμα (τέλος του 3ου αι. π.Χ.).
Το κείμενο
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superāvit et Saguntum vi expugnāvit. Postea Alpes, quae Italiam ab Galliā seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italiā fuit, apud Ticīnum, Trebiam, Trasumēnum et Cannas copias Rōmanōrum profligāvit et delēvit. Populus Rōmānus cladem Cannensem pavidus audīvit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedīvit. Postquam XIV annos in Italiā complēvit, Carthaginienses eum in Africam revocavērunt. Ibi Hannibal bellum cum Rōmānis componere frustra cupīvit. Denique cum P. Scipiōne apud Zamam dimicāvit, sed Rōmāni victoriam reportavērunt.
Λεξιλόγιο
dux -cis (αρσ.) αρχηγός, στρατηγός(1)
Carthaginiensis -is -e Καρχηδόνιος, επιθ. (ουσ. -is, -is)
VI et XX (sex et viginti = ἕξ καί εἴκοσι) annos natus 26 χρονών
gens, gentis (θ.) έθνος, λαός
Hispania -ae η Ισπανία
supero, 1 νικώ(2)
Saguntum -i το Σάγουντο (πόλη της Ισπανίας)
Alpes -ium οι Άλπεις
ab (πρόθ. + αφ.) από
seiungo, 3 χωρίζω
elephas -ntis (αρσ.) και elephantus -i (ετερόκλιτο) ελέφαντας
transeo, -ii, -itum, -īre (trans + eo πηγαίνω) περνώ, διέρχομαι(3)
ubi (χρον. σύνδ.) όταν
fuit γ' εν. του πρκ. του sum
apud (προθ. + αιτ.) κοντά
Ticīnus -i ο ποταμός Τίκινος
Trebia -ae (αρσ.) ο ποταμός Τρεβίας
Trasumēnus -i η λίμνη Τρασιμένη
copiae -ārum (πληθ.) στρατιωτικές δυνάμεις(4)
proflīgo, 1 κατατροπώνω
clades -is (θ.) καταστροφή, συντριβή(5)
Cannensis -is -e των Καννών
pavidus -a -um έντρομος
ager Falernus ο «Φαλερνός αγρός», περιοχή της Καμπανίας
expedio, 4 απελευθερώνω(6) -me ξεφεύγω, ξεγλιστρώ
postquam (χρον. σύνδ.) αφού
XIV (quattuordecim) = δεκατέσσερις
compleo, 2 συμπληρώνω (7)
revoco, 1 ανακαλώ
compōno, 3 ( bellum) τελειώνω τον πόλεμο (με συνθήκη)
frustra (επίρρ.) μάταια
cupio, 3* (+ απαρ.) επιθυμώ (βλ. το μάθ. XIV)
Publius Scipio ο Πόπλιος Σκιπίωνας
dimico, 1 αγωνίζομαι, δίνω μάχη
victoria -ae νίκη
reporto, 1 (re + porto) κερδίζω (τη νίκη)
Ετυμολογικά: 1. > δούκας 2. < super ≃ ὑπέρ 3. πρβ. τράνζιτ 4. copia = πλήθος· πρβ. (φωτο)κόπια 5. κλάω 6. ex+pes ≃ πόδι· πρβ. ἐκποδών 7. πρβ. κομπλέ << γαλλ.· plē-nus
Κείμενο και μετάφραση
Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ
ή εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
ΡΗΜΑΤΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
ΕΠΙΘΕΤΑ
Δες τα παραθετικά των επιθέτων πατώντας στο β ή εμφάνισε - απόκρυψέ τα όλα πατώντας εδώ
Β΄ ΚΛΙΣΗΣ
Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
qui, quae, quod (αναφορική)
se (προσωπική)
is, ea, id (οριστική)
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
Postea, ibi, frustra, denique
Γραμματικές παρατηρήσεις
Χρονικές αντικαταστάσεις
| εν. | superat | expugnat | seiungunt | transit | profligat | delet | audit | expedit |
| πρτ. | superabat | expugnabat | seiungebant | transibat | profligabat | delebat | audiebat | expediebat |
| μελ. | superabit | expugnabit | seiungent | transibit | profligabit | delebit | audiet | expediet |
| πρκ. | superavit | expugnavit | seiunxerunt | transiit | profligavit | delevit | audivit | expedivit |
| υπρ. | superaverat | expugnaverat | seiunxerant | transierat | profligaverat | deleverat | audiverat | expediverat |
| σ.μελ. | superaverit | expugnaverit | seiunxerint | transierit | profligaverit | deleverit | audiverit | expediverit |
| εν. | complet | cupit | dimicat | reportant | nascens | revocant | componere | est |
| πρτ. | complebat | cupiebat | dimicabat | reportabant | - | revocabant | - | erat |
| μελ. | complebit | cupiet | dimicabit | reportabunt | nasciturus | revocabunt | compositurum esse | erit |
| πρκ. | complevit | cupi(v)it | dimicavit | reportaverunt | natus | revocaverunt | composuisse | fuit |
| υπρ. | compleverat | cupi(v)erat | dimicaverat | reportaverant | - | revocaverant | - | fuerat |
| σ.μελ. | compleverit | cupi(v)erit | dimicaverit | reportaverint | - | revocaverint | 0 | fuerit |
Συντακτικές παρατηρήσεις
Χαρακτηρισμός δευτερευουσών προτάσεων
quae Italiam ab Gallia seiungunt: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Alpes. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με έγκλιση οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό∙ συγκεκριμένα, με οριστική ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο Alpes.
ubi in Italia fuit: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο Ubi (δηλώνει το προτερόχρονο). Εκφέρεται με οριστική έγκλιση, γιατί μας ενδιαφέρει καθαρά από χρονική άποψη∙ χρόνου παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.
postquam XVI annos in Italia complevit: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο Postquam (δηλώνει προτερόχρονο). Εκφέρεται με οριστική έγκλιση, γιατί ενδιαφέρει καθαρά από χρονική άποψη∙ συγκεκριμένα, με οριστική παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Δηλώνει το πραγματικό γεγονός. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.
Συντακτικές εφαρμογές
Μετατροπή δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή:
Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, … transit: αναφορική με όρο αναφοράς το Alpes (αντικείμενο)
→ Επιθετική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο: Postea Alpes seiungentes Italiam ab Gallia, … transiit
Η άμεση/ ευθεία αυτοπάθεια:
Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit
| Μετατροπή ενεργητικής | Σε παθητική σύνταξη |
| Hannibal, dux Carthaginiensis, … natus, omnes gentes… superavit et Saguntum vi expugnavit | Ab Hannibale, duce Carthaginiensi, … nato, omnes gentes… superatae sunt et Saguntum vi expugnatum est |
| Alpes, quae Italiam seiungunt… transit (Hannibal) | Alpes, quibus Italia seiungitur… transitae sunt (ab Hannibale) |
| Copias… profligavit et delevit (Hannibal) | Copiae… profligatae et deletae sunt (ab Hannibale) |
| Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit | A populo Romano clades Cannensis pavido audita est |
| Postquam XIV annos… complevit, Carthaginienses eum… revocaverunt | Postquam XIV anni… complete sunt (ab eo), a Carthaginiensibus is… revocatus est |