ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Λατινικά Β' Λυκείου, 5ο μάθημα

© Νατάσα Αγγελίδου

ΜΑΘΗΜΑ V
LECTIO QUINTA

 

Κατεβάστε τις ενότητες 1-5 σε αρχείο

 


ΕΝΑΣ ‘ΛΑΤΡΗΣ’ ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ

 

Ο Σίλιος Ιταλικός (Silius Italicus, 26-101 μ.Χ.) ήταν επικός ποιητής. Συνέθεσε το μεγαλύτερο σωζόμενο ρωμαϊκό έπος με τον τίτλο «Punica» και με θέμα τον Β' Καρχηδονιακό πόλεμο. Η ποιότητα του έργου όμως δε συμβαδίζει με την έκτασή του.Υπήρξε φανατικός θαυμαστής του Βιργιλίου, τον οποίο λάτρεψε κυριολεκτικά: συγκέντρωνε εικόνες του· αγόρασε και ανακαίνισε το μνημείο του ποιητή στη Νεάπολη και το επισκεπτόταν όπως ένα ναό· τιμούσε, τέλος, τα γενέθλιά του με θρησκευτική κατάνυξη.

 

Διάβασε για τον Β' Καρχηδονιακό πόλεμο αα

 

 

Το κείμενο

Silius Italicus, poēta epicus, vir clarus erat. XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campaniā se tenēbat. Multos in illis locis agros possidēbat.Silius animum tenerum habēbat. Gloriae Vergili studēbat ingeniumque eius fovēbat. Eum ut puer magistrum honorābat. Monumentum eius, quod Neapoli iacēbat, pro templo habēbat.

 

 

Λεξιλόγιο

epicus -a -um ≤ επικός
vir, viri άνδρας
clarus -a -um ένδοξος
septendecim (XVII) = δεκαεπτά(1)
lĭber -bri βιβλίο(2)
Punicus -a -um Καρχηδονιακός
secundus -a -um δεύτερος(3)
pulcher -chra -chrum όμορφος
ultimus -a -um τελευταίος, ύστερος
Campania -ae η Καμπανία περιοχή της Ν. Ιταλίας με πρωτεύουσα την Capua (και φημισμένα κρασιά)(4)
teneo, 2 κρατώ(5)· me - παραμένω, μένω μόνιμα
multus -a -um πολύς(6)
illis αφ. του πληθ. του ille (δεικτ. αντ.) εκείνος
locus -i τόπος (βλ. Π3)
ager -gri = αγρός
possideo, 2 κατέχω
animus -i ψυχή(7)
tener -era -erum τρυφερός, ευαίσθητος
gloria -ae δόξα
studeo, 2 (+δοτ.) σπουδάζω· επιδιώκω
foveo, 2 περιβάλλω με αγάπη
-que (σύνδ.) και· εγκλιτικό, προσκολλιέται στο τέλος της λέξης
που συνδέει (αρχ. τε)
ut, (αναφ. επίρρ.) ως, σαν
puer -eri = παιδί(8)
magister -stri δάσκαλος(9)
honōro, 1 τιμώ
monumentum -i = μνημείο, τάφος
qui, quae, quod (αναφ. αντ.) ο οποίος, που
Neapolis -is, (θ. γ' κλ.) η Νεάπολη· Neapoli (αφ. τοπ.) στη Νεάπολη
iaceo, 2 κείμαι, βρίσκομαι(10)
templum -ί ναός(11)
sacer -era -crum ιερός
habeo, 2 θεωρώ
pro (πρόθ. + αφ.) ως, σαν.

 

Ετυμολογικά: 1. < septem = ἑπτά + decem = δέκα 2. πρβ. λιμπρέττο << ιτ. 3. κυρ. «επόμενος»· sequor= ακολουθώ· πρβ. soc-ius· σεκόντο << ιτ. 4. campus > κάμπος· πρβ. σαμπάνια << γαλλ. 5. πρβ. τανάλια << ιτ. 6. μάλ-α, μᾶλ-λον 7. κυρ. «πνοή, φύσημα»· πρβ. άνεμος 8. πρβ. pullus = μικρό ζώο ( < υποκορ. puerulus)· > -πουλο(ς) 9. > μάστορας· πρβ. μαέστρος << ιτ. 10. κυρ. «είμαι ριγμένος»· αρχ. ἵεμαι 11. > τέμπλο

 

 

 

Κείμενο και μετάφραση

Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ
ή εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ

 

μSilius Italicus, poēta epicus,
μvir clarus erat.
μXVII (septendecim) libri eius
μde bello Punico secundo pulchri sunt.
μUltimis annis vitae suae in Campaniā se tenēbat.
μMultos in illis locis agros possidēbat.
μSilius animum tenerum habēbat.
μGloriae Vergili studēbat
μingeniumque eius fovēbat.
μEum ut puer magistrum honorābat.
μMonumentum eius, quod Neapoli iacēbat,
μpro templo habēbat.

 


ΡΗΜΑΤΑ


ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ


 

 

ΕΠΙΘΕΤΑ

Δες τα παραθετικά των επιθέτων πατώντας στο β ή εμφάνισε - απόκρυψέ τα όλα πατώντας εδώ

Β΄ ΚΛΙΣΗΣ
Θετικός
Συγκριτικός
Υπερθετικός
βItalicus -a –um
βepicus -a -um
βseptendecim (απόλυτο αριθμητικό, άκλιτο)
βPunicus -a -um
βsecundus -a -um (τακτικό αριθμητικό)
βmultus –a –um
βtener -a -um,
βclarus –a –um
βpulcher, -chra, -chrum
βultra
βtener , -a, -um


ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

is, ea, id (οριστική)

suus -a -um (κτητική)

se (προσωπική)

ille, illa, illud (δεικτική)

qui, quae, quod (αναφορική)


Γραμματικές παρατηρήσεις

Κλίση ουσιαστικών

 

Ενικός αριθμός
ονομ.virliberlocusmagister
γεν.virilibrilocimagistri
δοτ.virolibrolocomagistro
αιτ.virumlibrumlocummagistrum
κλ.virliberlocemagister
αφ.virolibrolocomagistro
Πληθυντικός αριθμός
ονομ.virilibriloci,locamagistri
γεν.virorumlibrorumlocorummagistrorum
δοτ.virislibrislocismagistris
αιτ.viroslibroslocos,locamagistros
κλ.virilibriloci,locamagistri
αφ.virislibrislocismagistris

 

 

Χρονικές αντικαταστάσεις

 

εν.estsunttenetpossidetstudetfovethonoratiacethabet
πρτ.erateranttenebat possidebatstudebatfovebathonorabat iacebathabebat
μελ.eriterunttenebitpossidebitstudebitfovebithonorabitiacebithabebit
πρκ.fuitfuerunt/ fueretenuitposseditstuduitfovithonoravitiacuithabuit
υπρ.fueratfueranttenueratpossederatstudueratfoverathonoraveratiacuerathabuerat
σ.μ.fueritfuerinttenueritpossederitstudueritfoverithonoraveritiacuerithabuerit

 

Συντακτικές παρατηρήσεις

Ανάλυση δευτερευουσών προτάσεων

ut puer magistrum (honorat) δευτερεύουσα επιρρηματική, απλή παραβολική, συγκριτική ελλειπτική πρόταση που δηλώνει τον τρόπο. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική η οποία δηλώνει το πραγματικό (εννοούμενο ρήμα honorat), αφού η σύγκριση αφορά σε δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ότι είναι αντικειμενική πραγματικότητα. Η παραβολική πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης. Ως α΄ όρος σύγκρισης θεωρείται η κύρια πρόταση «(Silius Italicus) eum (sic) honorabat».

ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑ

Η λατινική δε διαθέτει ιδιαίτερο τύπο αυτοπαθούς αντωνυμίας. Για να δηλωθεί η αυτοπάθεια χρησιμοποιούνται οι προσωπικές και οι κτητικές αντωνυμίες.

→  Στη θέση της αυτοπαθούς αντωνυμίας α’ και β’ προσώπου χρησιμοποιούνται οι προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες α’ και β’ προσώπου αντίστοιχα, π.χ.

(ego) amo me = αγαπώ τον εαυτό μου

(tu) amas te = αγαπάς τον εαυτό σου

(ego) vidi patrem meum = είδα τον δικό μου πατέρα

(tu) vidisti patrem tuum = είδες τον δικό σου πατέρα

Οι αντωνυμίες αυτές έχουν έννοια αυτοπάθειας μόνον όταν αναφέρονται στο υποκείμενο του ρήματος.

 

→ Οι προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες γ’ προσώπου sui – sibi – se, suus – sua – suum έχουν πάντα έννοια αυτοπάθειας.

 

Η αυτοπάθεια διακρίνεται σε:

α) Ευθεία αυτοπάθεια: η αντωνυμία αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος της πρότασης στην οποία βρίσκεται, π.χ.

(Silius Italicus) ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat.

 

β) Πλάγια αυτοπάθεια: η αντωνυμία βρίσκεται σε δευτερεύουσα πρόταση αλλά αναφέρεται στο υποκείμενο της κύριας, π.χ.

Puella rogavit materteram, ut sibi paulisper loco caederet (=η κοπέλα ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της).

 

→  Για να εκφράσουμε κτήση χωρίς αυτοπάθεια χρησιμοποιούμε τις πλάγιες πτώσεις της αντωνυμίας iseaid

→  Προσοχή στη διαφορά, π.χ.

▪ Vidit patrem suum = είδε τον πατέρα του (τον δικό του πατέρα)

▪ Vidit patrem eius = είδε τον πατέρα του (τον πατέρα κάποιου άλλου)

→  Προσοχή επίσης στον συντακτικό χαρακτηρισμό: στο πρώτο παράδειγμα η αντωνυμία suum είναι επιθετικός προσδιορισμός στο patrem, ενώ στο δεύτερο η αντωνυμία eius είναι γενική κτητική στο patrem.

Σύνταξη προθέσεων (1 - 5)

In + αφαιρετική: στάση σε τόπο (κυριολεκτικά και μεταφορικά εντοπισμός στον χρόνο και κατάσταση)

In + αιτιατική: κίνηση προς τόπο

De + αφαιρετική: αναφορά

Contra + αιτιατική: εναντίωση

Απλή αφαιρετική: όργανο, μέσο, τρόπος, αιτία, αναφορά, χρόνος (πότε έγινε μια πράξη).

Apud + αιτιατική: τόπος

Inter + αιτιατική: τόπος ή αλληλοπάθεια

Εx + αφαιρετική: τόπο, προέλευση, αιτία

Propter + αιτιατική: αιτία

Pro + αφαιρετική: τόπος, υπεράσπιση ή αντικατάσταση

Απλή αιτιατική: χρόνος (πόσο χρόνο κράτησε κάτι).

Εφαρμογές συντακτικού:

Η άμεση/ ευθεία αυτοπάθεια:

Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat

 

Κτήση χωρίς αυτοπάθεια:

→  libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt

→  Monumentum eius … pro templo habebat

Προκειμένου να εκφραστεί κτήση χωρίς αυτοπάθεια με αντωνυμία στο γ πρόσωπο χρησιμοποιείται η γενική (ως κτητική) των οριστικών και δεικτικών αντωνυμιών (eius, illius κλ.π.)

 

Μετατροπή δευτερευουσών προτάσεων σε μετοχή

Quod Neapoli iacebat: (δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο monumentum.) →  επιθετική μετοχή συνημμένη στο monumentum: iacens Neapoli

Μετατροπή σύνταξης

Μετατροπή ενεργητικήςΣε παθητική σύνταξη
Multos agros possidebat (Silius)Multi agri possidebantur a Silio
Silius animum tenerum habebatA Silio animus tener habebatur
Silius ingenium fovebatA Silio ingenium fovebatur
Eum, ut puer magistrum, honorabat (Silius) Is, ut a puero magister, honorabatur (a Silio)
Monumentum… pro templo habebat (Silius)Monumentum… pro templo habebatur (a Silio)

Απαρεμφατική σύνταξη

Ευθύς λόγοςΠλάγιος λόγος
Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat.Ille dixit Silium Italicum, poetam epicum, virum clarum esse.
Silius animum tenerum habebat.Scriptor narrat Silium animum tenerum habere.
Silius multos agros in illis locis possidebat.Scriptor narrat Silium multos agros in illis locis possidere.
Silius dicitur multos agros in illis locis possidere.