ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ
O Δήμος και το καριοφίλι του
Το ποίημα αυτό του Βαλαωρίτη αναφέρεται στη γνωστή από τα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια συντροφική σχέση του πολεμιστή με τη φύση και το όπλο του. O Δήμος προαισθάνεται το τέλος του και ανακοινώνει στα παλικάρια του τις τελευταίες του επιθυμίες. Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Μνημόσυνα (1857).
Εγέρασα, μωρές παιδιά. Πενήντα χρόνους κλέφτης τον ύπνο δεν εχόρτασα, και τώρ' αποσταμένος* θέλω να πάω να κοιμηθώ. Εστέρεψ' η καρδιά μου. Βρύση το αίμα το 'χυσα, σταλαματιά δε μένει. Θέλω να πάω να κοιμηθώ. Κόψτε κλαρί απ' το λόγκο*, Ποιος ξέρει απ' το μνήμα μου τι δένδρο θα φυτρώσει! Έφαγ' η φλόγα τ' άρματα, οι χρόνοι την ανδρειά μου. |
Κι έν' από σας, το νιότερο, ας ανεβεί τη ράχη, ας πάρει το τουφέκι μου, τ' άξο μου καριοφίλι, κι ας μου το ρίξει τρεις φορές και τρεις φορές ας σκούξει*: «O γερο-Δήμος πέθανε, ο γερο-Δήμος πάει». Θ' αναστενάξ' η λαγκαδιά, θα να βογκήξει ο βράχος, θα βαργομήσουν* τα στοιχειά, οι βρύσες θα θολώσουν και τ' αγεράκι του βουνού, οπού περνά δροσάτο, θα ξεψυχήσει, θα σβηστεί, θα ρίξει τα φτερά του, για να μην πάρει τη βοή άθελα και τη φέρει και τηνε μάθει ο Όλυμπος και την ακούσει ο Πίνδος και λιώσουνε τα χιόνια τους και ξεραθούν οι λόγκοι. Τρέχα, παιδί μου,
γλήγορα, τρέχα ψηλά στη ράχη Έτρεξε το κλεφτόπουλο, σαν να 'τανε ζαρκάδι, Άκουσ' ο Δήμος τη βοή μες στον βαθύ τον ύπνο· Τ' ανδρειωμένου η ψυχή, του φοβερού του κλέφτη, |
Α. Βαλαωρίτης, Ποιήματα και πεζά, Ίκαρος
Λεξιλόγιο
*αποσταμένος: κουρασμένος *λόγκος: δάσος
με πυκνούς θάμνους *ας σκούξει: ας φωνάξει δυνατά *θα
βαργομήσουν: θα βαρυγκομήσουν, θα δυσφορήσουν *σβηώνται:
σβήνουν
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Με ποιο αίσθημα αποχαιρετά ο Δήμος τη ζωή; Τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
2. Σε ποια σημεία του κειμένου διαφαίνεται η στενή σχέση του πολεμιστή με το φυσικό περιβάλλον; Πώς λειτουργούν αυτοί οι στενοί δεσμοί;
3. Στο κείμενο διακρίνεται η έντονη απήχηση του κλέφτικου δημοτικού τραγουδιού. Βρείτε τις ομοιότητες με το δημοτικό τραγούδι και εξηγήστε τη στενή σχέση ανάμεσα στα
δύο κείμενα.4. Βρείτε άλλες απηχήσεις δημοτικών τραγουδιών σε Νεοέλληνες ποιητές, ερευνώντας τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Γυμνασίου και άλλες ποιητικές ανθολογίες.
Βρυζάκης Θεόδωρος, Δύο πολεμιστές ή Καραούλι
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην
Εθνική Πινακοθήκη
Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.
Το ποίημα του Βαλαωρίτη σχετίζεται άμεσα με τη μορφή, τη μετρική, το περιεχόμενο και την ιδεολογία του κλέφτικου δημοτικού τραγουδιού. Η μεγάλη έκταση, η γλωσσική επεξεργασία και η δραματοποίηση του έντεχνου ποιήματος διαφοροποιείται όμως από την εκφραστική λιτότητα του δημοτικού τραγουδιού. Ο κλέφτης Δήμος, γέρος πια, κοντά στο τέλος της ζωής του, υπαγορεύει στα παλικάρια του τις τελευταίες του επιθυμίες, μεριμνά για τον τόπο της ταφής και, κατά κάποιον τρόπο, σκηνοθετεί το τέλος του: αποχαιρετά τη φύση και τα λημέρια του και ζητά να συνοδεύσει τον χαμό του ο ήχος του όπλου του. Το σημείο της ταφής επιλέγεται προσεκτικά, σε πλήρη αντιστοιχία με τη ζωή και τη δράση του, με απώτερο σκοπό την τιμητική του αναγνώριση από τους νεότερους και την υστεροφημία. Η κοινή κατάληξη του Δήμου και του τουφεκιού του επισφραγίζει συγκινησιακά τον τιμημένο θάνατο του γερο-κλέφτη, εισάγοντας ένα στοιχείο δραματοποίησης, προσφιλές στη συναισθηματικά φορτισμένη πατριωτική ποίηση του Βαλαωρίτη.
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης
Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
Βικιπαίδεια
Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
στο nektarios.gr
Ψηφίδες, Αρ. Βαλαωρίτης
Βιβλιοnet
Θεόδωρος Βρυζάκης
στη Βικιπαίδεια
στην Εθνική Πινακοθήκη
στο paleta art
στο art 22
στο ΝΙΚΙΑΣ
στο artnet
,
στο eikastikon
στο Google Art & Culture
Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ
Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;
Το ποιητικό υποκείμενο είναι...
Σε ποιον απευθύνεται;
Απευθύνεται...
Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό
Τα ρήματα βρίσκονται...
Ποιος είναι ο χώρος;
Ο χώρος του ποιήματος είναι...
Ποιος είναι ο χρόνος;
Ο χρόνος του ποιήματος είναι...
Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;
Οι εικόνες του ποιήματος είναι...
Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)
Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...
Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)
Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...
Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;
Ο ποιητής....
Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)
Το ποίημα είναι γραμμένο σε...
Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)
Η ομοιοκαταληξία είναι....
Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;
Τα συναισθήματα...