Χριστόφορος Μηλιώνης

1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

Ο Χριστόφορος Μηλιώνης γεννήθηκε στο Περιστέρι Πωγωνίου (Ιωαννίνων) το Νοέμβριο του 1932. Εκεί τελείωσε το Δημοτικό. Στην Κατοχή οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό του και το σπίτι του. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1950-1955). Υπηρέτησε ως καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση. Το 1977 έγινε Γυμνασιάρχης και το 1982 Σχολικός Σύμβουλος.

Στα Γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1954 με το διήγημα «Για ένα δίκανο», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ηπειρωτική Εστία. Υπήρξε μέλος των εκδοτικών ομάδων που έβγαζαν τα γιαννιώτικα λογοτεχνικά περιοδικά Ενδοχώρα (1959-1966) —όπου με το ψευδώνυμο Φ. Μακαρίου δημοσίευσε μεταφράσεις αποσπασμάτων από το Εις εαυτόν του Μάρκου Αυρηλίου— και Δοκιμασία (1973-1974). Συνεργάστηκε επίσης με τα περιοδικά Νέα Πορεία, Κυπριακά Χρονικά, Αντί, Λέξη, Γράμματα και Τέχνες κ.ά.. Συνεργάστηκε με άρθρα και δοκίμια με τη Φιλολογική Καθημερινή, όταν την επιμέλεια της σελίδας είχε ο Αλέξ. Κοτζιάς.

Το 1979 μεταφράστηκε στα ρωσικά η νουβέλα του Αποκριά (1979). Επίσης στα Ολλανδικά μεταφράστηκε το διήγημα «Καλαμάς κι Αχέροντας».

Ο Χριστόφορος Μηλιώνης υπήρξε μέλος της Ομάδας Εργασίας (19761983) για τη σύνταξη των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Γυμνασίου και του Λυκείου καθώς και των τριών τευχών-βοηθημάτων του καθηγητή σχετικά με τη διδασκαλία της λογοτεχνίας.

Ανήκει στα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Συγγραφέων. Το 1986 τιμήθηκε με το πρώτο Κρατικό Βραβείο Διηγήματος.

Έγραψε: Παραφωνία, διηγήματα, (1961), Το πουκάμισο του Κενταύρου και τ' άλλα διηγήματα (1982), Ακροκεραύνια, νουβέλες, (1976), Τα διηγήματα της Δοκιμασίας (1978), Δυτική συνοικία, μυθιστόρημα (1980), Υποθέσεις, δοκίμια (1983), Καλαμάς κι Αχέροντας, διηγήματα (1985), Ο Σιλβέστρος, μυθιστόρημα (1987), Η Νεοελληνική Λογοτεχνία στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (1989), Υποθέσεις, δοκίμια (1983), Με το νήμα της Αριάδνης (1991), Χειριστής ανελκυστήρος, διηγήματα (1993), Το μικρό είναι όμορφο, Μικρές ιστορίες, μικρά ταξίδια, μετρημένα λόγια (1997), Η χαμένη γεύση, Γραφές αθωότητας (1999), Το φάντασμα του Γιορκ (1999), Το διήγημα (2002), Σημαδιακός κι αταίριαστος, Οι νεότεροι για τον Παπαδιαμάντη (2002), Μετρημένα λόγια (2004), Μοτέλ, Κομμωτής κομητών (2005).

 

Ως πεζογράφος έχει ασχοληθεί περισσότερο με το διήγημα. Το υλικό του το αντλεί από τις αναμνήσεις του, οι οποίες, κατά κύριο λόγο, έχουν σχέση με τον τόπο όπου γεννήθηκε, τα παιδικά του χρόνια, τον πόλεμο του '40, την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Πολλές φορές οι σημερινές καταστάσεις του δίνουν τη δυνατότητα να αναπολήσει τα περασμένα, να κριτικάρει τα σύγχρονα και να λειτουργήσει μέσα σε μια παραζάλη του πραγματικού με το φανταστικό. Ακολουθεί κι αυτός, όπως κι άλλοι, παλαιότεροι (Α. Παπαδιαμάντης) ή σύγχρονοί του (Γ. Ιωάννου, Τ. Καζάζης) μια συνειδητή βιωματική μέθοδο γραφής, όπου βρίσκουμε πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία χωρίς να έχουμε αυτοβιογραφία. Επίσης τα διηγήματά του χαρακτηρίζει μια εσωτερική ενότητα που δίνει την αίσθηση του ενιαίου ενός άτυπου μυθιστορήματος.

 

2. Η κριτική για το έργο του

«Στην περίπτωση του Χριστόφορου Μηλιώνη, η τελική κυριαρχία του πάνω στα εκφραστικά του μέσα υπήρξε, όπως συνάγεται από την ανασκόπηση της μέχρι σήμερα συγγραφικής του διαδρομής, καρπός ενσυνείδητης και υπομονετικής προσπάθειας, στοχαστικών και συνετών αναζητήσεων. Με τη διατύπωση «συνετές αναζητήσεις» θέλω να διαστείλω την περίπτωσή του από άλλες περιπτώσεις όπου, κάτω από την πίεση ενός κλίματος κοινωνικής ρευστότητας και μιας ακόμη ρευστότερης πνευματικής και καλλιτεχνικής ατμόσφαιρας, επιχειρούνται σπασμωδικές ανιχνευτικές κινήσεις είτε για την άγρευση παρθένου θεματικού υλικού, είτε για την ανεύρεση νέων εκφραστικών τρόπων. Αυτή η σπασμωδικότητα απουσιάζει από τις αναζητήσεις του Χριστόφορου Μηλιώνη. Η συνδρομή του στην ανανέωση της δομής και της γλώσσας του διηγήματος, κατά κύριο λόγο, χαρακτηρίζεται από τον έντεχνο συγκερασμό παραδοσιακών και νεωτερικών τρόπων. Με τους τελευταίους, όπως θα δούμε πιο κάτω, κάποια περίοδο ερωτοτροπεί γόνιμα: τα άμεσα αποτελέσματα είναι καθ' εαυτά πολύ ενδιαφέροντα και τα μακροπρόθεσμα σημαντικά. Η αφομοίωση των τεχνικών και του κλίματος του «νέου μυθιστορήματος», εκτός του ότι εμπλουτίζει την παραδοσιακά θρεμμένη αφηγηματική του φλέβα, οξύνει και εκλεπτύνει τη δημιουργική της εκμετάλλευση.

Σε ό,τι αφορά τη θεματογραφία του, η πορεία είναι ελαφρώς αντίστροφη, θα έλεγα —με μια δόση εξεικονιστικής υπερβολής. Το βέβαιο πάντως είναι πως ο συγγραφέας αρκετά νωρίς εντοπίζει έναν κόσμο βιωμένης εμπειρίας, με τον οποίο τον συνδέουν ποικίλοι συγκινησιακοί δεσμοί, που θα αποτελέσουν τον λίγο - πολύ σταθερό άξονα της προσωπικής του μυθολογίας, με την οποία συνυφαίνονται η κοινωνική διάσταση και η ιστορική προοπτική. Το ηπειρώτικο τοπίο των παιδικών και εφηβικών του χρόνων (ανθρώπινο και γεωγραφικό) που συμπίπτουν με τα δραματικά γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας μας —Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση, Εμφύλιος— θα γίνει για τον συγγραφέα ένα πλούσιο θρεπτικό υλικό που θα τροφοδοτεί τη μνήμη και τη φαντασία του στο μεγαλύτερο μέρος του συγγραφικού του βίου με θέματα, συγκινήσεις, μοτίβα και μορφές. «Τη μνήμη και τη φαντασία του», ασφαλώς. Σκόπιμο, ωστόσο, είναι να επισημανθεί ότι ο αναγνώστης του έργου του έχει έντονη την αίσθηση πως ο Χριστόφορος Μηλιώνης είναι περισσότερο συγγραφέας της μνήμης. Το στοιχείο της επινόησης συνυπάρχει και συνεργεί στην τελική διαμόρφωση του αφηγηματικού ιστού· κυριαρχεί εντούτοις η εντύπωση πως την αφηγηματική ανέμη την κινούν οι μνημονικοί μηχανισμοί. Η βιωμένη εμπειρία, άξονας και πυρήνας της προσωπικής (άμα και κοινοτικής) μυθολογίας του, μαζί με τη γλωσσική της εκφορά (παραδοσιακή άμα και νεωτερική), συνιστούν τη βαθιά ελληνικότητα της κατάθεσής του, που όσο βαθύτερα ριζώνει σε τόπο, χρόνο και ιστορία, τόσο περισσότερο εξιδρώνει τη φολκλορική της επίφαση. Η ελληνικότητα του έργου του Χριστόφορου Μηλιώνη δεν είναι ιδεολογικό ζητούμενο· προκύπτει αβίαστα από το ψυχικό, πνευματικό και γλωσσικό του υπόβαθρο· γι' αυτό είναι ουσιαστική και εμφατική [...]».

 

(Η Μεταπολεμική πεζογραφία, Χριστόφορος Μηλιώνης,
Παρουσίαση - Ανθολόγηση Σπύρου Τσακνιά,
Σοκόλης, Αθήνα, 1988, τ. Ε' σελ. 258-260)

 

«Στα τριανταδύο χρόνια τού συγγραφικού του βίου —από το 1961 που εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων Παραφωνία μέχρι εφέτος που κυκλοφόρησε ο Χειριστής Ανελκυστήρος, συλλογή διηγημάτων και πάλι— ο Χριστόφορος Μηλιώνης έχει δημοσιεύσει εφτά πεζογραφικά βιβλία όλα κι όλα· ένα βιβλίο περίπου ανά πενταετία. [... ] Είναι φανερό πως έχουμε να κάνουμε μ' έναν «γεννημένο», όπως λέμε, διηγηματογράφο· κι η διαπίστωση δεν έχει κανενός είδους αξιολογική χροιά. Βρισκόμαστε, άλλωστε, μακριά από τους ειδολογικούς προβληματισμούς της γενιάς του μεσοπολέμου που έθετε το αίτημα της μυθιστοριογραφίας με όρους καθαρά αξιολογικούς [...]. Το διήγημα, για λόγους που δεν είναι δυνατόν να εξεταστούν εδώ, εξακολουθεί να καλλιεργείται με επιτυχία στον τόπο μας, σε βαθμό που να βάζει κάποιον σε πειρασμό να διακινδυνεύσει τη σαρωτική εκτίμηση πως η αξιολογική ζυγαριά της ελληνικής πεζογραφίας γέρνει πάντα προς τη μεριά του διηγήματος.

Η σημερινή αφορμή, η κριτική παρουσίαση της τελευταίας συλλογής του Χριστόφορου Μηλιώνη δεν δικαιολογεί συστηματικότερη διαπραγμάτευση αυτής της σταθερής τάσης που διακρίνει την πεζογραφία μας. Αν αποτόλμησα μια βιαστική επισήμανση, ήταν γιατί η δημοσίευση του Χειριστή Ανελκυστήρος μου έδωσε το ερέθισμα να σταθώ και να λογαριάσω το στίγμα (με τη ναυτική έννοια του όρου) της πεζογραφίας του Μηλιώνη μέσα στη διηγηματογραφική μας παράδοση και να αποπειραθώ μια συνοπτική καταγραφή του.

Μιλώ για έναν συγγραφέα που βγαίνει από τα σπλάχνα αυτής της παράδοσης. Στον μελετητή του έργου του είναι φανερή και η αγάπη του γι' αυτήν και η εκ μέρους του βαθιά αφομοίωσή της. Μολονότι γράφει σε καιρούς που το αίτημα της ριζοσπαστικής ρήξης με το παρελθόν είναι διάχυτο, ενίοτε δε και επιτακτικό, ο Μηλιώνης, παρά την ερωτοτροπία του με τα νεωτερικά ρεύματα, κυρίως στη συλλογή «Τα διηγήματα της Δοκιμασίας» —το 1978 δημοσιεύτηκαν σε βιβλίο, αλλά γράφτηκαν μέσα στην εφταετία της χούντας και πρωτοδημοσιεύτηκαν στο Γιαννιώτικο περιοδικό «Δοκιμασία»—, επιλέγει τελικά τον δρόμο της αθόρυβης ανανέωσης του είδους αντί της θεαματικής ανατροπής των παραδοσιακών αφηγηματικών τρόπων. Την ανανέωση την επιχειρεί κατά κύριο λόγο με τη διακριτική εκμετάλλευση του στοιχείου του μνημονικού συνειρμού μέσα σε μιαν αφήγηση που διατηρεί τη λογική συνοχή, αλλ' όχι πάντα και την αντικειμενική χρονική αλληλουχία. Η υποκατάσταση της αυστηρά αρχιτεκτονημένης πλοκής, πυραμιδικά οργανωμένης, με μια ελαστικότερη αφηγηματική δομή, που δείχνει να ακολουθεί την αδέσμευτη περιδιάβαση της μνήμης αντί για κάποιο σχέδιο από τα πριν καταστρωμένο, καθώς και το παιχνίδι ανάμεσα στην υποκειμενική θέαση του αφηγητή και την «αντικειμενική» πρόσληψη του αναγνώστη, που τεχνηέντως έχει τροφοδοτηθεί με τις αναγκαίες προς τούτο πληροφορίες, είναι, πιστεύω, βασικά χαρακτηριστικά της αφηγηματικής του μεθόδου, χάρη στα οποία, στις πιο καλές στιγμές, το διήγημα υποβάλλει περισσότερα από όσα λέγει [...]».

 

(Σπύρος Τσακνιάς, κριτική για το Χειριστής Ανελκυστήρος,
Η λέξη, 115, σελ.395-396)

 

«Παράλληλα υπάρχουν και αποκλίνουσες ιδιαιτερότητες. Για το Χριστόφορο Μηλιώνη πρέπει να τονιστεί η καταγωγή από την παραμεθόρια περιοχή. Η γειτνίαση της ιδιαίτερης πατρίδας με τα ελληνοαλβανικά σύνορα, χώρο των πρώτων πολεμικών επιχειρήσεων του '40, και με τη Μουργκάνα, θέατρο σκληρών εμφυλιοπολεμικών συγκρούσεων, είχε τις επιπτώσεις του στο έργο του. Σ' αυτόν όπως και σε άλλους ομήλικούς του πεζογράφους, προεξάρχει η βιωματικότητα, η άμεση εμπειρία. Επίσης η εσωστρέφεια και οι μυστικές εμμονές του. Από την άποψη αυτή δεν είναι τυπικός αλλά ιδιότυπος, δεν είναι κατεξοχήν αντιπροσωπευτικός, αλλά συγκαλυμμένα αυτοβιογραφούμενος. Στα περισσότερα κείμενά του το βίωμα έχει πρωταρχική λειτουργική σημασία. Από το Πουκάμισο του Κενταύρου ως το Καλαμάς κι Αχέροντας πλήθος αυτοβιογραφικές αναφορές που αποδίδονται στα βασικά πρόσωπα των ιστοριών του δεν είναι παρά βιωμένα περιστατικά του συγγραφέα που σχετίζονται με εφηβικές και νεανικές μνήμες από τον Εμφύλιο και την μετεμφυλιακή περίοδο και καταγράφονται, όπως αντανακλώνται μέσα από την αυστηρά επιλεκτική του συνείδηση.

Για ν' αρθούν όμως ενδεχόμενες παρεξηγήσεις, πρέπει να τονίσω ότι δεν πρόκειται για αυτοβιογραφία, αλλά για αυτοβιογραφική αφηγηματική μέθοδο, η οποία είναι ένας βιωματικός τρόπος αφήγησης, που δεν ταυτίζεται κατ’ ανάγκην με την αυτοβιογραφία, μολονότι είναι εύλογο να περιέχει λίγες ή πολλές αυτοβιογραφικές αναφορές [...]».

 

(Γιώργος Παγανός , Τρεις μεταπολεμικοί πεζογράφοι: Χρ. Μηλιώνης - Νίκος Μπακόλας - Η. Χ. Παπαδημητρόπουλος,
Νεφέλη, Αθήνα, 1998, σελ.54-55)

 

«Ας σταθούμε όμως για λίγο στον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας παρουσιάζει τις ποικίλες αλλαγές που συνεπάγεται το πέρασμα του χρόνου στις συνθήκες της ζωής, στην ατομική ψυχολογία και στη συμπεριφορά και νοοτροπία των νεοτέρων, καθώς και το υπαρξιακό κενό που δημιουργεί αυτό το γεγονός. Έξοχα διηγήματα όπου μορφοποιούνται αυτές οι αλλαγές, είναι η «Δικαιοσύνη» και ο «Ετεροδημότης». Σ' αυτά τονίζονται οι ραγδαίοι ρυθμοί των μεταβολών και προβάλλεται η απεγνωσμένη αντίσταση του υποκειμένου με την εμμονή του σε ιδέες και αξίες που έδωσαν νόημα στη ζωή του, αλλά και η συνειδητοποίηση της τραγικότητάς του καθώς βλέπει ότι αποξενώνεται και περιθωριοποιείται συνεχώς μέσα στο ίδιο του το φυσικό, το κοινωνικόκαι το πολιτιστικό περιβάλλον. Η «Δικαιοσύνη» αφήνει μια αίσθηση πικρής μελαγχολίας και ο «Ετεροδημότης» μια αίσθηση πικρής ειρωνείας».

 

(Γ. Παγανός, ό.π., σελ. 123-124)

 

«[Ο Κυπριακός αγώνας, μεταπολίτευση και αργότερα] δίνεται μέσα από τις ιστορίες των ενηλίκων στα έργα: Διηγήματα της Δοκιμασίας, Το πουκάμισο του Κένταυρου, Σιλβέστρος και Τα φαντάσματα του Γιόρκ [...]. Στα διηγήματα Το πουκάμισο του Κένταυρου [...]. ο λόγος της (Λεμονιάς) αναδεικνύει τα αδιέξοδά της, που διαπλέκονται με κειμενικά και εξωκειμενικά συμφραζόμενα π.χ. «Να βγάλω από πάνω μου αυτό το πουκάμισο του Κένταυρου, τον Νικολαϊδη, εσένα, όλα τ' άλλα. Και την ίδια την Ελλάδα» [...]. Έτσι, ενώ σε επίπεδο επιφάνειας φαίνεται ότι προβάλλονται οι μικροϊστορίες των ηρώων, σε επίπεδο βάθους αρθρώνεται η ιστορία της Κύπρου (επιφάνεια vs βάθος) [...]. Η πολυτελής ζωή στην Κύπρο, η φενακισμένη πραγματικότητα με το διάχυτο ερωτισμό αντιπαραβάλλεται (vs) με την πραγματική κατάσταση, ξενοκρατία, π.χ. «that's all, the mile of death», «πολλά μίλια θανάτου». Ακόμα, οι ατομικές αξίες και τα βιώματα, τα τραγούδια, η κυπριακή διάλεκτος, όλα συγκροτούν στοιχεία της πολιτιστικής ταυτότητας των Ελλήνων της περιφέρειας, που λειτουργούν ως ιθαγένεια, ως ιστορία και ως δυναμική πολυφωνία. Οι εικόνες, οι περιγραφές και οι αφηγήσεις ταξιδεύουν τον αναγνώστη σε τόπους και χρόνους παλιούς μέσα από τους οποίους συγκροτείται η πολιτισμική ταυτότητα των Ελλήνων της περιφέρειας.

Τα διακειμενικά και παρακειμενικά στοιχεία στο έργο του Μηλιώνη υποστηρίζουν πολλαπλώς τα κειμενικά συμφραζόμενα. Τα διακείμενα, άλλοτε ως λογοπαίγνια και άλλοτε ως μνήμη συνομιλούν με τις ατομικές ιστορίες των ηρώων και τα εξωκειμενικά συμφραζόμενα.[...]. Ο τίτλος, Το πουκάμισο του Κένταυρου, με τη μυθολογική του φόρτιση και η προμετωπίδα από τον Σεφέρη προετοιμάζουν για το περιεχόμενο του διηγήματος που προσδίδει νέα διάσταση στον παλίμψηστο τίτλο, ανάλογα με αυτόν που τον λέει και με τον τρόπο που εκφέρεται [...]. Επίσης, τα διακείμενα άλλοτε ως λογοπαίγνια και άλλοτε ως μνήμη «συνομιλούν» με τις ατομικές μικροϊστορίες των ηρώων και με την εξελισσόμενη ιστορία της Κύπρου, π.χ. «Non, rien de rien, non je ne regrette de rien» ή θυμίζουν άλλους ποιητές, π.χ. Καβάφη, Καββαδία κ.ά.:

«[...] Ακόμα, λένε πράγματα φρικτά πάρα πολύ

Που είναι όμως ψέματα χοντρά και κατασκευασμένα...»

[...] Τέλος, μπορούμε να πούμε ότι ο λογοτέχνης παρατηρεί κριτικά και δημιουργεί αρμονική σύνθεση του χτες και του σήμερα αξιοποιώντας βιώματα, μνήμες, ήθη και έθιμα, διακείμενα, μοτίβα και σύμβολα με τη δύναμη της λογοτεχνικής γλώσσας. Οι μικροϊστορίες και τα διακείμενα αναδεικνύουν στάσεις, αξίες, ιδεολογίες σε τόπο και χρόνο, συνομιλούν με την ευρύτερη ιστορία και συγκροτούν στοιχεία της πολιτισμικής μας ταυτότητας».

 

(Χριστίνα Αργυροπούλου, «Η σημειωτική των μικροϊστοριών με τα μοτίβα και τους κώδικές τους και η κοινωνικοπολιτιστική λειτουργία τους στο έργο του Χριστόφορου Μηλιώνη», Ζ’ Συνέδριο Σημειωτικής Εταιρείας,
Πάτρα 2004, Πρακτικά υπό έκδοση)

 

3. Διδακτικές επισημάνσεις

• Ν' αναζητήσουν οι μαθητές στο διήγημα μια σειρά από εικόνες, αναμνήσεις, σκέψεις και συνειρμούς που οδηγούν τον αναγνώστη στην αναζήτηση του σημαινόμενου στον τίτλο «Δικαιοσύνη».

• Να συγκεντρώσουν τα στοιχεία που κεντρίζουν τον αφηγητή: την 28^η Οκτωβρίου που φαίνεται να του θυμίζει μεγάλες στιγμές, τις φωτογραφίες του σήμερα, μια ημερομηνία και ένα δυο πρόσωπα, που φαίνεται να έχουν στοιχειώσει στο νου του, την αδυναμία του για την περιοχή της Κλεισούρας, περιοχή από όπου άρχισαν οι εχθροπραξίες με τους Ιταλούς στις 28 Οκτωβρίου του 1940.

• Να σχολιαστεί η ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του αφηγητή, που αναδεικνύεται με τη μυστικότητα με την οποία επισκέπτεται δυο φορές την περιοχή της Κλεισούρας και το φόβο του, μήπως παρεξηγήσουν την εμμονή του και γίνει «καταγέλαστος».

• Να τονιστεί η μη ευθύγραμμη αφήγηση. Ο αφηγητής περνάει από τη μια χρονική στιγμή στην άλλη, από τον ένα τόπο στον άλλο. Να ζητήσουμε από τους μαθητές μας να επισημάνουν τις όποιες αλλαγές: π.χ. «Πέρυσι...φωτογραφίες....   τοπωνύμια... συναισθήματα που προσπαθεί να κρατήσει για τον εαυτό του.[...] Τέτοιες μέρες... τέλη Οκτωβρίου... κείνες τις φιγούρες... να τραβούν για την Αλβανία. Πρόπερσι ... ταξίδι... Τεπελένι... συναισθήματα. [...] Προχώρησα μονάχος στο πλάτωμα πάνω από τον Αώο, ... το παραπονεμένο τους τραγούδι κλωθογύριζε στις χαράδρες [...]». «Τις προάλλες μας έφυγε ο ξάδερφός μου ο Ηλίας... μας έδειχνε το τραύμα του που ήταν φρέσκο κι έλεγε: αφήγηση του Ηλία για τον τραυματισμό του... ως προχτές ακόμα που τον συνάντησα ... Πάνε αυτά ... Τότε ήταν άλλος καιρός».

• Το ίδιο να κάνουν και με τον τόπο. Να βρουν τον άξονα γύρω από τον οποίο κινούνται οι χρονικές ή τοπικές εναλλαγές (ο αφηγητής βρίσκεται πραγματικά ή νοερά άλλοτε στην Αθήνα, άλλοτε στα ελληνοαλβανικά σύνορα, ξανά στις γειτονιές της Αθήνας ή στα Άσπρα Σπίτια της Βοιωτίας και πάλι στα σύνορα, ώσπου να ξαναγυρίσει στην Αθήνα και τη σημερινή πραγματικότητα). Να εντοπίσουν, επίσης, την υπερβατική διάσταση που υπάρχει στο συγκεκριμένο διήγημα, η οποία, κατά κάποιο τρόπο, δένει τις αλλαγές χρόνου και τόπου.

• Ν' αναρωτηθούν οι μαθητές ποιοι είναι αυτοί που απαιτούν δικαιοσύνη.

• Οι μαθητές ν' αναζητήσουν στο διήγημα, τον καλύτερο τρόπο απόδοσης της δικαιοσύνης. Αγάλματα και μνημεία έχουν στηθεί, τελετές και επετειακές εκδηλώσεις γίνονται κάθε χρόνο, όμως, για το συγγραφέα αυτά, και έτσι όπως γίνονται, δεν είναι αρκετά για να διατηρήσουν άσβηστη τη μνήμη, γεγονότων και ανθρώπων. «Κανείς δεν τους θυμάται» λέει ο Γ. Σεφέρης και ζητάει δικαιοσύνη, το ίδιο κάνει και ο Χριστόφορος Μηλιώνης.

 

Παράλληλο κείμενο

Τ. Πατρίκιου, Οφειλή

* Ποια κοινά στοιχεία, ως προς το περιεχομένο, εντοπίζετε στα δύο κείμενα;

 

Συμπληρωματικές ερωτήσεις - Δραστηριότητες

• Πώς κατά τη γνώμη σας μπορεί να ικανοποιηθεί το αίτημα του συγγραφέα για «Δικαιοσύνη»; Είναι δυνατόν ν' αποδοθεί «Δικαιοσύνη» κάτω από τις σημερινές συνθήκες;

• Να εντοπίσετε στο κείμενο τα σημεία που δείχνουν την απογοήτευση του συγγραφέα σχετικά με την τιμή προς αυτούς που αγωνίστηκαν για την πατρίδα και την ελευθερία.

 

4. Ενδεικτική βιβλιογραφία

ΔΕΛΗΚΑΡΗ Β., Χριστόφορος Μηλιώνης, «Ο πεζογράφος και το έργο του», Φιλολογική 20, Αθήνα, 2002, σελ. 49-51.

ΠΑΓΑΝΟΣ Γ.Δ., Τρεις μεταπολεμικοί πεζογράφοι: Χρ. Μηλιώνης - Νίκος Μπακόλας - Η. Χ. Παπαδημητρόπουλος, Νεφέλη, Αθήνα, 1998

ΤΣΑΚΝΙΑΣ Σ., Παρουσίαση-Ανθολόγηση Χριστόφορος Μηλιώνης, Η Μεταπολεμική Πεζογραφία, Σοκόλης, Αθήνα 1988, τ. Ε'.

ΤΣΑΚΝΙΑΣ Σ., Κρίση για το Χειριστής Ανελκυστήρος, Η λέξη,

ΤΖΙΟΒΑΣ Δ., Το παλίμψηστο της ελληνικής αφήγησης, Οδυσσέας, Αθήνα, 1993.

 

 

 

Χριστόφορος Μηλιώνης (1932-2017)
Εταιρεία Ελλήνων Συγγραφέων
Βιβλιοnet
Εκπομπή ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
Η ιστορία των χρόνων μου - Χριστόφορος Μηλιώνης (επιμορφωτικό ντοκιμαντέρ) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

Βιογραφικό ,

Παρουσίαση του συγγραφέα στις Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

---