Ο Ικάριος ήταν γιος του βασιλιά της Μεσσηνίας Περιήρη και της κόρης του Περσέα Γοργοφόνης, αδελφός του Αφαρέα και του Λεύκιππου. Άλλη εκδοχή τον θέλει εγγονό του Περιήρη, δισέγγονου του επώνυμου ήρωα της Λακεδαιμονίας Λακεδαίμονα και της Ταϋγέτης, γιο του βασιλιά Οίβαλου και της Νύμφης Βάτειας, αδελφός της Αρήνης, του Τυνδάρεου και του Ιπποκόωντα. [γενεαλογικός πίνακας]
Ικάριος και Τυνδάρεος ήταν οι νόμιμοι διάδοχοι του θρόνου της Σπάρτης, αν και ο Ιπποκόωντας ήταν ο μεγαλύτερος, ωστόσο νόθος γιος του πατέρα τους Οίβαλου, πατέρας ο ίδιος δώδεκα ή είκοσι γιων· κοινό χαρακτηριστικό πατέρα και γιων ήταν η βία. Με τη βοήθειά αυτών των παιδιών ο Ιπποκόωντας εξόρισε τους αδελφούς του και σφετερίστηκε την περιουσία τους και την εξουσία μετά τον θάνατο του κοινού τους πατέρα. Αυτοί κατέφυγαν στον Θέστιο, βασιλιά της αιτωλικής πόλης Πλευρώνα και συμμάχησαν μαζί του στον πόλεμο που είχε με τους γείτονές του. Ο Ιπποκόωντας προκάλεσε την οργή του Ηρακλή που κίνησε πόλεμο εναντίον του είτε γιατί ήθελε να αποκαταστήσει στην εξουσία τους νόμιμους κληρονόμους του βασιλείου της Σπάρτης και να τιμωρήσει τους διώκτες τους είτε γιατί είχαν συμμαχήσει με τον Νηλέα, βασιλιά της Πύλου εναντίον του· ή ακόμη επειδή σκότωσαν τον γιο του Λικύμνιου, Οιωνό. Με συμμάχους από την Αρκαδία ο Ηρακλής υπέταξε την πόλη, κατέσφαξε τον Ιπποκόωντα και τα παιδιά του, επανέφερε τον Τυνδάρεο από την εξορία και του παρέδωσε την εξουσία. Άλλη παράδοση θέλει τον Ικάριο να μένει στη Σπάρτη και να βοηθά τον Ιπποκόωντα στα σχέδιά του εναντίον του Τυνδάρεου. Σε αυτή την περίπτωση ο Τυνδάρεος καταφεύγει στην Πελλήνη της Αχαΐας ή στην
Πελλάνα
της Λακωνίας ή στη Μεσσηνία, στον αδελφό του Αφαρέα.
Από τον Ικάριο και τη ναϊάδα Περίβοια γεννήθηκαν ο Θόαντας, ο Δαμάσιππος, ο Ιμεύσιμος, ο Αλήτης, ο Περίλεως, και μια κόρη, η Πηνελόπη, που την παντρεύτηκε ο Οδυσσέας. Ωστόσο, υπάρχει και η παράδοση, που στηρίζεται στην Οδύσσεια, ότι ο πατέρας της Πηνελόπης δεν ήταν ο Λακεδαιμόνιος θείος της ωραίας Τυνδαρίδας Ελένης. Διότι ο Όμηρος δεν τον εμφανίζει στη Σπάρτη, όταν κατέφτασε εκεί ο Τηλέμαχος για να ρωτήσει για τον πατέρα του, ενώ ο Εύμαιος ξεστομίζει βαριά κατάρα κατά της οικογένειας της Ελένης («Να ’ταν άχναρα το γένος της Ελένης / να χάνουνταν, που τόσων έλυσε παλικαριών τα γόνα!», Οδ. ξ 68-9), κάτι που δεν θα μπορούσε να κάνει αν Πηνελόπη και Ελένη ήταν συγγενείς. Στην περίπτωση της μη συγγένειας, ο Ικάριος θεωρείται ότι κατάγεται από τη Μεσσήνη της Κεφαλλονιάς, το όνομά του μετασχηματίζεται ελαφρώς και γίνεται Ικάδιος, σύζυγός του δεν είναι η Περίβοια αλλά η Δωροδόχη, κόρη του Ορτίλοχου, ή η Αστεροδία, κόρη του Ευρύπυλου και εγγονή του Τελέτορα, κόρες του, εκτός από την Πηνελόπη, είναι η Ιφθίμη, η Μέδη ή Μήδη ή Υψιπύλη ή Λαοδάμεια ή Λαοδίκη, γιοι του είναι ο Πολύμηλος, ο Αμάσικλος ή Αμάσιχος ή Δαμάσικλος, ο Φαληρέας, ο Θόωνας, ο Φερεμμελίας, ο Περίλαος, ο Σήμος, ο Αυλήτης, ο Λευκάδιος, επώνυμος ήρωας της Λευκάδας, ο Αλυζέας ή Άλυζος. Ο Στράβωνας θεωρεί ότι ο Ικάριος δεν θα μπορούσε να ζει στη Σπάρτη, όταν έφτασε ο Τηλέμαχος (10.2.4). Τον θεωρεί όμως Λακεδαιμόνιο, αδελφό του Τυνδάρεου, με τον οποίο μοιράστηκε τη μοίρα της εξορίας, διωγμένοι από τον αδελφό τους Ιπποκόωντα, στην Πλευρώνα, όπου βασίλευε ο Θέστιος. Τον βοήθησαν να επεκτείνει το βασίλειό του και ο μεν Τυνδάρεος παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Λήδα και επέστρεψε στη Σπάρτη, ενώ ο Ικάριος παρέμεινε στην Ακαρνανία, άρχοντας σε ένα τμήμα της. Παντρεύτηκε την Πολυκάστη, κόρη του Λυγαίου, και απέκτησε την Πηνελόπη και τους γιους του. Κατά μια εκδοχή ήταν και πατέρας του Ταίναρου ή πατέρας του Έλατου και παππούς του Ταίναρου.
Οι παραδόσεις δίνουν στην Πηνελόπη για άνδρα τον Οδυσσέα, διαφέρουν όμως στον τρόπο με τον οποίο την απέκτησε, άλλοι λένε ότι υπήρξε έπαθλο αγώνα και άλλοι ότι αποκτήθηκε ύστερα από συνεννόηση του πατέρα της με τον μνηστήρα της Ελένης Οδυσσέα. Στην πρώτη περίπτωση ο Ικάριος, μιμούμενος τον Δαναό (Στράβ. 3.12.2), προκήρυξε αγώνα δρόμου ανάμεσα στους μνηστήρες που διεκδικούσαν την κόρη του· νικητής αναδείχθηκε ο Οδυσσέας. Για τη δεύτερη περίπτωση διηγούνται τα εξής: Όταν η Ελένη έφτασε σε ηλικία γάμου, διάφοροι βασιλείς κατέφτασαν στη Σπάρτη διεκδικώντας το χέρι της. Όλοι τους, άνδρες γενναίοι και ισχυροί, έφεραν πολλά δώρα για να κερδίσουν τη νύφη (μέταλλα, σκεύη από πολύτιμα μέταλλα, γυναίκες, κοπάδια κ.τ.λ.), αντάξια της ομορφιάς της νεαρής μελλόνυμφης. Επιθυμία του Τυνδάρεου ήταν η κόρη του να παντρευτεί τον Μενέλαο, και γιατί ήταν πλουσιότερος απ’ όλους τους μνηστήρες και γιατί ήταν αδελφός του Αγαμέμνονα, του άνδρα της άλλης του ωραίας κόρης, της Κλυταιμνήστρας. Ωστόσο, υπήρχε κίνδυνος να συγκρουστούν οι μνηστήρες μεταξύ τους ή να ενωθούν όλοι εναντίον του Τυνδάρεου και αυτού που θα είχε διαλέξει για γαμπρό του. Από τη δύσκολη κατάσταση τον έβγαλε ο Οδυσσέας που του πρότεινε να δεσμεύσει με όρκο τους μνηστήρες να σεβαστούν την όποια απόφαση και επιπλέον να συνδράμουν τον μελλοντικό σύζυγο σε περίπτωση που άλλος θα επιδίωκε να βλάψει τον γάμο του. Φυσικά η βοήθεια που πρόσφερε ο Οδυσσέας δεν ήταν χωρίς ανταλλάγματα: ο βασιλιάς της Ιθάκης ζήτησε από τον Τυνδάρεο να τον βοηθήσει να παντρευτεί την Πηνελόπη, την ανεψιά του από τον αδελφό του Ικάριου. Πράγματι, ο Τυνδάρεος ζήτησε από τον Ικάριο την Πηνελόπη για τον Οδυσσέα. Μετά τον γάμο ο Ικάριος ζήτησε από τον Οδυσσέα να μείνει με τη γυναίκα του κοντά του, εκείνος αρνήθηκε, ο Ικάριος επέμεινε και ο Οδυσσέας ζήτησε από την Πηνελόπη να διαλέξει. Εκείνη δεν απάντησε αλλά, κόκκινη από ντροπή, κάλυψε το πρόσωπό της με το πέπλο της. Ο Ικάριος εξέλαβε τη στάση της ως άρνηση να μείνει κοντά του και στο σημείο όπου διαδραματίστηκε το επεισόδιο αφιέρωσε άγαλμα στην Αιδώ — ἄγαλμα δὲ ἀνέθηκεν Αἰδοῦς (3.20.11).
Σχετικά λήμματα
ΕΛΕΝΗ,
ΗΡΑΚΛΗΣ,
ΘΕΣΠΙΟΣ ή ΘΕΣΤΙΟΣ,
ΙΠΠΟΚΟΩΝΤΑΣ,
ΝΗΛΕΑΣ,
ΤΑΫΓΕΤΗ,
ΤΥΝΔΑΡΕOΣ