Η Χρυσηίδα, η κόρη που έμεινε γνωστή από το όνομα του πατέρα της Χρύση, ονομαζόταν Αστυνόμη και παίζει σημαντικό ρόλο στην πρώτη ραψωδία της Ιλιάδας. Το ίδιο και η ξαδέλφη της Βρισηίδα, που κι αυτή έμεινε στην ιστορία του μύθου με το όνομα του πατέρα της Βρίση, ενώ ονομαζόταν Ιπποδάμεια. Οι μεθομηρικές παραδόσεις θέλουν τις δύο κοπέλες πολύ όμορφες αλλά διαφορετικές μεταξύ τους, εκπροσωπώντας δύο χαρακτηριστικούς τύπους της γυναικείας ομορφιάς. Η Χρυσηίδα ήταν δεκαεννέα ετών, ξανθιά, λεπτή, μικροκαμωμένη, ενώ η Βρισηίδα ήταν ψηλή, με σμιχτά φρύδια, μελαχρινή αλλά με λευκό δέρμα και ωραίο ντύσιμο –η προσωποποίηση της κομψής γυναίκας. Οι πατεράδες τους ήταν αδέλφια, ιερέας του Απόλλωνα Χρύση από την πόλη Χρύση της Τρωάδας ο Χρύσης, ιερέας του Απόλλωνα στην πόλη της Λυρνησσού ο Βρίσης (άλλοτε θεωρείται βασιλιάς των Λελέγων στην Καρία).

Η Χρυσηίδα είχε πάει στη Θήβη, όπου τη φιλοξενούσε η Ιφινόη, ετεροθαλής αδελφή του βασιλιά Ηετίωνα, που ίσως ήταν ανεψιός του πατέρα της Χρύση, θεία της Ανδρομάχης. Εκεί επιτέθηκαν Αχαιοί με επικεφαλής τον Αχιλλέα, ο οποίος σκότωσε τον Ηετίωνα και τους γιους του, αιχμαλώτισε τη γυναίκα του και τη φιλοξενούμενη Χρυσηίδα, την οποία παρέδωσε ως τιμητικό δώρο, γέρας, στον Αγαμέμνονα. Το δέκατο έτος του πολέμου, οπότε και αρχίζει η Ιλιάδα, ο Χρύσης, φέροντας τα σύμβολα του ιερατικού του αξιώματος, πήγε στο αχαϊκό στρατόπεδο, για να συναντήσει τον Αγαμέμνονα και να του ζητήσει πίσω την κόρη του δίνοντας σε αντάλλαγμα πολλά λύτρα. Και ενώ ο στρατός αποφάσισε να σεβαστεί τον ιερέα και να δεχτεί τα λύτρα, ο Αγαμέμνονας του φέρθηκε προσβλητικά και τον έδιωξε. Απελπισμένος ο Χρύσης ικέτευσε τον Απόλλωνα να τιμωρήσει τους Αχαιούς, ο θεός εισάκουσε την προσευχή του και έριξε λιμό στο στρατόπεδο. Ο Αχιλλέας συγκάλεσε τη συνέλευση του στρατού, εκεί μίλησε ο μάντης Κάλχαντας, φανέρωσε την αιτία του θυμού του θεού και είπε πώς θα μπορούσαν να εξιλεώσουν τον θεό με θυσίες και με την επιστροφή της κόρης στον πατέρα της. Βαθύτατα οργισμένος ο Αγαμέμνονας και αναγκασμένος να δεχτεί την κατάσταση, αντάλλαξε λόγια βαριά με τον Αχιλλέα, οπότε και επήλθε η ρήξη των δύο ανδρών, καθώς ο Αγαμέμνονας απαίτησε ως αντάλλαγμα για το γέρας που έχανε το γέρας του Αχιλλέα, την κόρη Βρισηίδα. Ο Οδυσσέας ανέλαβε να οδηγήσει πίσω την κόρη, πάνω σε καράβι με κουπηλάτες είκοσι κι επάνω εκατόμβην (στ. 309). Κι όταν έφτασαν στο λιμάνι της Χρύσης ξεφόρτωσαν τα δώρα και απ’ όλους βγήκεν ύστερη του Χρύση η θυγατέρα (στ. 439), την οποία παρέδωσε στον πατέρα της ο αρχηγός της αποστολής Οδυσσέας. Και αμέσως ο Χρύσης τέλεσε τις εξιλαστήριες θυσίες και προσευχήθηκε στον Απόλλωνα, τον ευχαρίστησε για την τιμή που του έκανε να εισακούσει την πρώτη του προσευχή και του ζήτησε να ακούσει και αυτή τη δεύτερη προσευχή του και απ΄ το κακό θανατικό τους Δαναούς ω σώσε!» / Είπε, και ο Φοίβος άκουσε, κι εδέχθη την ευχή του (στ. 456-457). [Εικ. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19]

Στην πατρίδα της πια, η Χρυσηίδα απέκτησε σε λίγους μήνες ένα γιο, που τον ονόμασε Χρύση τιμώντας τον πατέρα της. Για αυτό το παιδί είπε ότι πατέρας του ήταν ο Απόλλωνας, στην πραγματικότητα όμως ήταν του Αγαμέμνονα. Πολύ αργότερα, ο Χρύσης αποκάλυψε στον εγγονό του την αλήθεια για την ταυτότητά του (Υγίν. 121.1-2). Σύμφωνα και με μια άλλη παραλλαγή, η Χρυσηίδα Αστυνόμη απέκτησε από τον Αγαμέμνονα και μία κόρη, την Ιφιγένεια, η οποία τελικά δεν ήταν ούτε της Κλυταιμνήστρας ούτε της Ελένης. Κατά τον απόπλου των Αχαιών μετά την άλωση της Τροίας, ο νεαρός Χρύσης, από τον οποίο ίσως ονομάστηκε η πόλη Χρυσόπολη στον Εύξεινο πόντο, πέθανε, ενώ η αδελφή του Ιφιγένεια αιχμαλωτίστηκε από τους Ταυροσκύθες που να την έκαναν ιέρεια της Άρτεμης, δηλαδή της σελήνης (Τζέτζ. Σχόλ. Λυκόφρ. Αλεξ. 183, ωστόσο το κείμενο παραδίδεται φθαρμένο· η απόδοση του μύθου σε αυτό το σημείο εικάζεται με βάση και άλλες πληροφορίες: «Χρυσόπολις: Ἀγαμέμνονος καὶ Χρυσηΐδος παῖδας γεγονέναι φασὶ Χρύσην καὶ Ἰφιγένειαν· ὧν ἀπὸ μὲν τοῦ Χρύσου ὠνομάσθη Χρυσόπολις ἐν τῇ Προποντίδι· Ἰφιγένειαν δὲ γενέσθαι ἱέρειαν Ἀρτέμιδος», Μέγα Ετυμολογικόν 815).

Σημειωτέον ότι ενώ γίνεται τόσος λόγος για την κόρη στην πρώτη ραψωδία, αυτή η ίδια δεν μιλά καθόλου, οι απόψεις της δεν ακούγονται.

Πρβλ. Πλ., Πολ. 393d-394b

Σχετικά λήμματα

ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑΣ, ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΑΡΤΕΜΗ, ΒΡΙΣΗΙΔΑ, ΕΛΕΝΗ, ΚΑΛΧΑΝΤΑΣ, ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ, ΧΡΥΣΗΣ, ΧΡΥΣΗΣ γιος Χρυσηίδας