Ο Ίλος ήταν εγγονός του Εριχθόνιου και δισέγγονος του Δάρδανου, γιος του Τρώα, επώνυμου ήρωα των Τρώων και της χώρας τους, και της Καλλιρόης, κόρης του ποτάμιου θεού Σκάμανδρου, αδελφός της Κλεοπάτρας και του Ασσάρακου και του Γανυμήδη (αν πράγματι ο Γανυμήδης είναι γιος του Ίλου). Είναι, επομένως, κατά δύο γενιές νεότερος από τον ομώνυμο γιο του Δάρδανου. Παντρεύτηκε την κόρη του Άδραστου Ευρυδίκη και απέκτησε τον Λαομέδοντα και τη Θεμίστη ή Θέμιδα. Ο Λαομέδοντας, από τη Στρυμώ, ή την Πλακία ή τη Λευκίππη, απέκτησε γιους και θυγατέρες, τον Τιθωνό, τον Λάμπο, τον Κλυτίο, τον Ικετάονα, τον Ποδάρκη, την Ησιόνη, την Κίλλα και την Αστυόχη, και έναν ακόμη γιο από τη νύμφη Καλύβη, τον Βουκολίωνα. Η Θεμίστη παντρεύτηκε τον γιο του Ασσάρακου Κάπη και απέκτησε ένα γιο, τον Αγχίση, και εκείνος τον Αινεία. Έτσι, ο Ίλος είναι ο πρόγονος τόσο των Πριαμιδών όσο και της γενιάς του Αινεία.

Κατάγεται από την Τρωάδα και είναι ο ιδρυτής και ο επώνυμος ήρωας της πόλης του Ιλίου, την οποία ίδρυσε κάτω από τις εξής συνθήκες: Όταν κάποτε έφτασε στη Φρυγία, βρήκε να γίνονται εκεί αγώνες που είχε οργανώσει ο βασιλιάς. Πήρε μέρος και νίκησε στην πάλη. Για έπαθλο του δόθηκαν πενήντα νέοι και πενήντα νέες, που μπήκαν δουλικά στην υπηρεσία του. Επιπλέον ο βασιλιάς, ακολουθώντας ένα χρησμό, του έδωσε μια ποικιλόχρωμη αγελάδα, άσπρη με μαύρες βούλες, και τον ορμήνεψε να ιδρύσει πόλη εκεί όπου το ζώο θα στεκόταν. Ο Ίλος ακολούθησε την αγελάδα που κινήθηκε βόρεια και σταμάτησε στον Λόφο της Φρυγίας Άτης, που είχε ονομαστεί έτσι από την Άτη, την πλάνη, γιατί σε εκείνο το σημείο είχε πέσει όταν την έριξε ο Δίας από τον ουρανό κάτω. Εκεί ίδρυσε ο Ίλος πόλη που την ονόμασε από τον εαυτό του Ίλιο, ψηλά στην πεδιάδα του Σκάμανδρου, κοντά στην πόλη Δάρδανο που είχε ιδρύσει ο πατέρας του Δάρδανος στο όρος Ίδη. Ο Στράβωνας, δίνοντας μια πιο ορθολογική ερμηνεία της ίδρυσης της πόλης, λέει ότι ο Ίλος ήταν ο πρώτος που τόλμησε να κατεβεί από τα βουνά και να εγκατασταθεί σε πεδιάδα, όπου οι πόλεις μπορούσαν ευκολότερα να προσβληθούν από εχθρούς ή από τη συσσώρευση υδάτων και την υπερχείλιση των ποταμών· «διὰ τοῦτο ἐν μέσῳ τῷ πεδίῳ τεθάφθαι αὐτόν, ὅτι πρῶτος ἐθάρρησεν ἐν τοῖς πεδίοις θέσθαι τὴν κατοικίαν» (13.1.25).

Λίγο καιρό αργότερα, ο Ίλος προσευχήθηκε στον Δία κι εκείνος του έδειξε την εύνοιά του ρίχνοντας μπροστά στη σκηνή του ένα άγαλμα, το Παλλάδιο. Αυτό είχε ύψος τρεις πήχεις, τα πόδια ήταν κολλημένα, στο δεξί χέρι κρατούσε δόρυ υψωμένο και στο άλλο ρόκα και αδράχτι. Επρόκειτο για την Αθηνά Παλλάδα. Και ο Ίλος έκτισε ναό για να στεγάσει το άγαλμα (ναίω = κατοικώ)· επρόκειτο για τον μεγάλο ναό της Αθηνάς στην Τροία. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, περισσότερο ορθολογικές, τα άγαλμα έπεσε από τη στέγη του ναού, όταν ακόμη κτιζόταν. Εκεί που έπεσε, εκεί και το άφησαν, γιατί θεωρήθηκε ότι το άγαλμα πήρε από μόνο του την τελετουργική του θέση. Άλλη εκδοχή θέλει τον Ίλο να σώζει το άγαλμα από μεγάλη πυρκαγιά που έπληξε τον ναό. Τυφλώθηκε όμως, καθώς δεν επιτρεπόταν να δει κανείς την εικόνα της θεάς. Όμως, επειδή η ιεροσυλία ήταν δικαιολογημένη, η θεά εισάκουσε τις προσευχές του Ίλου και του ξανάδωσε το φως του. Παραδίδεται ακόμη ότι πολέμησε εναντίον του Τάνταλου για την αρπαγή του γιου του ή αδελφού του Γανυμήδη και ότι του είχε εξορίσει από την Παφλαγονία (Διόδ. 4.74.4). Από τον Όμηρο μνημονεύεται ο τάφος του —Ο Έκτωρ με τους αρχηγούς, όσ’ είναι βουληφόροι, / έχει συμβούλιον μακράν του κρότου, προς το μνήμα / του Ίλου (Ιλ., Κ 415).

Σχετικά λήμματα

ΑΣΣΑΡΑΚΟΣ, ΑΣΤΥΟΧΗ, ΒΟΥΚΟΛΙΩΝΑΣ, ΓΑΝΥΜΗΔΗΣ, ΔΑΡΔΑΝΟΣ, ΕΚΤΟΡΑΣ, ΘΕΜΙΣΤΗ ή ΘΕΜΙΔΑ, ΚΑΛΛΙΡΟΗ, ΚΑΛΥΒΗ, ΚΑΠΥΣ, ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ, ΛΑΜΠΩΝ, ΠΟΔΑΡΚΗΣ-ΠΡΙΑΜΟΣ, ΣΚΑΜΑΝΔΡΟΣ, ΣΤΡΥΜΩ, ΤΙΘΩΝΟΣ, ΤΡΩΑΣ