Ο θεός ποταμός Νείλος της Αιγύπτου είναι και αυτός γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, πατέρας της Μέμφιδας, της Αγχινόης ή Αχιρόης, της Αργιόπης και της Χιόνης που καταστερίστηκε.

Σύμφωνα με μια παράδοση που αναφέρει ο Ψευδο-Πλούταρχος (π. ποτ. 16.1), αρχικά ο ποταμός ονομαζόταν Μέλας από τον Ποσειδώνα που λατρευόταν με αυτό το επίθετο. Ύστερα μετονομάστηκε σε Αίγυπτο από τον βασιλιά του τόπου και γιο του Ήφαιστου και της Λευκίππης για τους εξής λόγους: Σε μια κρίσιμη για τον τόπο στιγμή, με έναν εμφύλιο πόλεμο να μαίνεται και με τους κατοίκους να υποφέρουν από σιτοδεία, δόθηκε στον βασιλιά χρησμός ότι ο τόπος θα απαλλασσόταν από τα δεινά του αν θυσίαζε στους θεούς την κόρη του Αγανίπη. Μετά τη θυσία, βαρυμένος από τη θλίψη του ο Αίγυπτος έπεσε στα νερά του ποταμού που πια αποκαλούνταν με το όνομα του βασιλιά. Η εκ νέου μετονομασία του ποταμού οφείλεται στο γεγονός ότι ο σύζυγος της βασίλισσας Γαρμαθώνης έπεσε στα νερά του ποταμού και πέθανε. Το γεγονός έγινε κάτω από τις εξής συνθήκες: Τον καιρό που η βασίλισσα θρηνούσε για τον χαμό του έφηβου γιου της Χρυσοχόα, αναπάντεχα έκανε την εμφάνισή της η Ίσιδα, την οποία η Γαρμαθώνη υποδέχθηκε με προσποιητή χαρά, όπως ο Άδμητος τον Ηρακλή κρύβοντας όχι μόνο τη λύπη του αλλά και το γεγονός του θανάτου της αγαπημένης του Άλκηστης. Για να την ανταμείψει η θεά ζήτησε από τον Όσιρι να αφήσει το παιδί να ανεβεί από τον κόσμο των νεκρών στον επάνω κόσμο. Εκείνος συναίνεσε αλλά την ώρα της ανόδου ο σκύλος φύλακας Κέρβερος γάβγισε. Τότε ήταν που, όλως αιφνιδίως, ο Νείλος καταλήφθηκε από ένθεη μανία και ρίχτηκε στα νερά του Αίγυπτου, που από αυτόν μετονομάστηκε σε Νείλο.

Δίπλα στον Νείλο η Ιώ γέννησε τον Έπαφο. Αυτός ο γιος του Δία. Παντρεύτηκε την κόρη του ποταμού, τη Μέμφιδα, και από την ένωσή τους γεννήθηκε η Λιβύη, από την οποία προέκυψε το γένος του Αγήνορα και του Βήλου.

Η αιγυπτιακή παράδοση συνέδεσε τον Όσιρη με τον Νείλο, το νερό του οποίου χανόταν και επέστρεφε το καλοκαίρι. Αγγείο με νερό του Νείλου επιδεικνυόταν στις τελετές και μεταφερόταν στις πομπές (Πλούταρχος, Ίσις 365b). Κατά πάσα πιθανότητα μέσα στα ιερά πραγματοποιούνταν δρώμενο κατά το οποίο προκαλούνταν ένα είδος τεχνητής πλημμύρας του Νείλου, ενώ τα δοχεία νερού στα ιερά της Ίσιδας, τα οποία φαίνεται να υπαινίσσονται βάπτιση, χρησιμοποιούνταν για να συμβολίσουν την πλημμύρα του Νείλου.

Σε πιάτο της αλεξανδρινής σχολής (2ος αι. μ.Χ.), προσωποποιημένος ο ποταμός Νείλος κρατά το κέρας της Αμαλθείας. Κάτω η σφίγγα του Οσίριδος και πάνω σε αυτήν η Ίσις, με τα χαρακτηριστικά του Πτολεμαίου Ε’ και της συζύγου του Κλεοπάτρας αντίστοιχα. Στο κέντρο ο Ώρος-Τριπτόλεμος, με τα χαρακτηριστικά του διαδόχου Πτολεμαίου ΣΤ’, δεξιά δύο προσωποποιήσεις εποχών –των πλημμυρών και του θερισμού, επάνω οι ετήσιοι άνεμοι [Εικ. 1 ]. Θεωρούμε ότι η απεικόνιση αυτή μεταδίδει ή και αποτυπώνει το πολιτικό μήνυμα της ευμάρειας, μέσα από την ορθολογική διευθέτηση των υδάτων με δεδομένες τις συγκεκριμένες κλιματολογικές συνθήκες, κάτω από την ηγεσία της βασιλικής οικογένειας. Εξάλλου, σύμφωνα με μια παραλλαγή ο Νείλος θεωρούνταν βασιλιάς που είχε κάνει εύφορη την Αίγυπτο κατασκευάζοντας τεχνικά έργα (κανάλια, φράγματα κτλ.). Προς τιμή του, και αναγνωρίζοντας την προσφορά του, ο λαός μετονόμασε τον ποταμό από Αίγυπτο σε Νείλο. [Βλ. και Εικ. 2]

Σχετικά λήμματα

ΩΚΕΑΝΟΣ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ, ΗΦΑΙΣΤΟΣ, ΛΕΥΚΙΠΠΗ, ΚΕΡΒΕΡΟΣ, ΙΩ