Το καλοκαίρι του 1071 ο αυτοκράτορας Ρωμανός Διογένης φτάνει στη Θωσπίτιδα λίμνη, στα βάθη της Ανατολίας, και ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους.
Ο στρατός του είναι ένα μωσαϊκό από μισθοφόρους Βάραγκες, Νορμανδούς, Φράγκους, Σλάβους, ακόμη και Ούζους [που ήταν τουρκικό φύλο].
Ίσως όμως το πιο αναξιόπιστο τμήμα του στρατού του ήταν ο ιδιωτικός στρατός του Ανδρόνικου Δούκα, από την περιβόητη οικογένεια που εποφθαλμιούσε φυσικά το θρόνο του Ρωμανού.
Ο αυτοκράτορας διέπραξε το ένα λάθος μετά το άλλο, σαν να επεδίωκε τη συντριβή του περισσότερο απ' ότι οι αντίπαλοί του.
Κατ? αρχάς διώχνει το φράγκικο ιππικό του Ρουσέλιου και το στράτευμα υπό τον Ιωσήφ Ταρχανιώτη σε κατασκοπευτική αποστολή, μειώνοντας έτσι το στρατό του στο μισό.
Κατόπιν, καταλαμβάνει ο ίδιος το Ματζικέρτ και όταν μαθαίνει ότι πλησιάζουν οι Σελτζούκοι στέλνει κατ? αρχάς το Νικηφόρο Βρυέννιο και μετά το Νικηφόρο Βασιλάκιο για να τους αντιμετωπίσουν.
Οι Τούρκοι καταφέρνουν να πιάσουν αιχμάλωτο το Βασιλάκιο και επιτίθενται με τους φοβερούς τους τοξότες εναντίον του βυζαντινού στρατοπέδου τη νύχτα, σκορπώντας τον πανικό.
Τότε ο αυτοκράτορας αντιλαμβάνεται ότι ο αντίπαλός του ετοιμάζει γενική επίθεση και στέλνει αγγελιαφόρους να ειδοποιήσουν το Ρουσέλιο και τον Ταρχανιώτη να επιστρέψουν στη βάση τους και να ενωθούν με τον υπόλοιπο βυζαντινό στρατό. Αυτοί όμως δεν υπακούουν και συνεχίζουν την πορεία τους προς ανατολάς.
Τότε συμβαίνει κάτι που πολύ παραξένεψε τον αυτοκράτορα. Ο Αλπ Αρσλάν ζητά συνθήκη ειρήνης με τους Βυζαντινούς, πιθανόν επειδή το κυριότερο ενδιαφέρον του ήταν η συντριβή των Φατιμιδών της Αιγύπτου και όχι οι Βυζαντινοί.
Ο Ρωμανός, όμως, εκλαμβάνει την πρόταση του Τούρκου σουλτάνου ως λιποψυχία και διατάζει γενική επίθεση την 26η Αυγούστου του 1071.
Οι Σελτζούκοι δεν περίμεναν τέτοια κίνηση και οπισθοχωρούν συντεταγμένα σχηματίζοντας διάταξη ημισελήνου και πλευροκοπώντας τους Βυζαντινούς με τόξα.
Ο Ρωμανός διαπράττει τότε νέο σφάλμα και διατάζει οπισθοχώρηση, φοβούμενος ότι έχουν απομακρυνθεί πολύ από το στρατόπεδό τους, ή πως μπορεί να περικυκλωθούν από τον εχθρό.
Σημειώνεται τότε δεύτερη προδοσία. Ο Ανδρόνικος Δούκας διαδίδει ότι σκοτώθηκε ήδη ο αυτοκράτορας και τρέπεται σε άτακτη φυγή, συμπαρασύροντας ολόκληρο το στράτευμα. Ο Αλπ Αρσλάν δε χάνει τη χρυσή αυτή ευκαιρία και διατάζει γενική αντεπίθεση.
Ο Ρωμανός μένει μονάχος του αφού τον εγκαταλείπουν πανικόβλητοι ακόμη και οι βασιλικοί ιπποκόμοι! Πολεμά γενναία, παρότι δέχεται τραύμα στο χέρι από σπαθί και τελικά συλλαμβάνεται αιχμάλωτος μόνον αφού του σκοτώνουν το άλογο και αναγκαστεί να πολεμήσει πεζός.
Τον σέρνουν αιμόφυρτο στο σουλτάνο, οποίος πείθεται πως πρόκειται για τον αυτοκράτορα μόνον όταν ο ήδη συλληφθείς Βασιλάκιος γονατίζει και τον προσκυνά.
Ο Αλπ Αρσλάν τον ρώτησε τότε τι θα έκανε ο Ρωμανός αν ο ίδιος βρισκόταν στη θέση του αιχμάλωτος. Ο αυτοκράτορας του απάντησε ειλικρινά πως θα τον τιμωρούσε σκληρά.
Ο σουλτάνος όμως έπραξε τελείως διαφορετικά.
Του φέρθηκε με τις καλύτερες τιμές, σαν να ήταν προσκεκλημένος του, και τελικά του επέτρεψε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη, μετά από συμφωνία να του πληρώσει λύτρα.
Το οικτρό τέλος του Ρωμανού Διογένη δεν επρόκειτο να έρθει από τους Σελτζούκους αλλά από τους ίδιους τους συνωμότες στην Πόλη!
Εγκαταλελειμμένος ακόμη και από τη σύζυγό του Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα, προσπάθησε να αντιμετωπίσει στρατιωτικά τους εχθρούς του, αλλά ηττήθηκε από τον Ανδρόνικο και παραδόθηκε, με τη συμφωνία να γίνει μοναχός.
Παρότι τη συνθήκη την επεκύρωσαν τρεις επίσκοποι οι Δούκες αθέτησαν το λόγο τους, και ενώ ο Ρωμανός επέστρεφε ταλαιπωρημένος από δηλητηρίαση, ο καίσαρ Ιωάννης διέταξε να τυφλωθεί, βασανίζοντάς τον με το χειρότερο τρόπο.
Τελικά ο Ρωμανός σύρθηκε στην Προποντίδα, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή στις 4 Αυγούστου του 1072, λίγες μέρες αφότου ο Μιχαήλ Ψελλός του έστειλε συγχαρητήρια επιστολή για την απώλεια της όρασής του!
Ακόμη πιο αναπάντεχο ήταν το τέλος του Αλπ Αρσλάν την ίδια χρονιά!
H σελτζούκικη αυτοκρατορία του έφτανε από το Αιγαίο Πέλαγος μέχρι την Κεντρική Ασία και από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τον Περσικό Κόλπο, αλλά ο Αλπ Αρσλάν ήθελε να επεκταθεί ακόμη παραπέρα στο Τουρκεστάν. Έφτασε πράγματι μέχρι τις όχθες του ποταμού Ώξου νικώντας τον ηγεμόνα της περιοχής Γιουσούφ ελ Χαρέζμι, τον οποίο συνέλαβε μάλιστα αιχμάλωτο.
Ο Γιουσούφ οδηγήθηκε στο σουλτάνο και καταδικάστηκε σε θάνατο.
Τότε, όρμησε εναντίον του Αλπ Αρσλάν βγάζοντας ένα κρυμμένο μαχαίρι.
Ο σουλτάνος έκανε νεύμα στους φρουρούς του να μην κινηθούν, σίγουρος για την επιδεξιότητά του στο τόξο, αλλά ενώ σημάδευε τον Γιουσούφ, γλίστρησε, το βέλος του αστόχησε, και ο Γιουσούφ κατάφερε να τον χτυπήσει στο στήθος.
Ο σουλτάνος πέθανε από το τραύμα μετά από λίγες ημέρες, στις 25 Νοεμβρίου του 1072, 42 χρονών, δηλαδή το ίδιο έτος και σε ίδια ηλικία με το Βυζαντινό του αντίπαλο...
Ο Αλπ Αρσλάν κηδεύτηκε δίπλα στον τάφο του πατέρα του, Τσαγκρί Μπεγκ, στην πόλη Μερβ (Αντιόχεια της Μαργιανής), τη ?μητέρα του κόσμου?, την πολυπληθέστερη της εποχής εκείνης, που βρίσκεται πάνω στο δρόμο του μεταξιού.
Η επιγραφή στον τύμβο του γράφει:
?Όσοι γνωρίσατε την ουρανομήκη δόξα του Αλπ Αρσλάν, κοιτάξτε. Τώρα βρίσκεται στο μαύρο χώμα.?
Και όσο για την ένδοξη Μερβ, δεν έχουν απομείνει παρά μόνο ερείπια...
Βιβλιογραφία
[στο διαδίκτυο]
Romanos (or Romanus) IV Diogenes
Ρωμανός Δ΄ Διογένης
Δουκών δυναστεία (1059-1081)
Eudokia Makrembolitissa
Alp Arslan
The Great Seljuq Empire
Merv
[έντυπη]
Kean, R. M. (2005). Ιστορικός άτλας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αθήνα: Σαββάλας
Παπαρρηγόπουλος, Κ. (1971). Ιστορία του ελληνικού έθνους. Βιβλίον Δωδέκατον. Μεσαιωνικός ελληνισμός. ΙV. Κομνηνοί. Σταυροφορίαι.
Αθήναι: Γαλαξίας
