[το πρωτότυπο κείμενο στα αγγλικά, εδώ]

του Richard Stallman 

[ιδρυτή του ιδρύματος ελεύθερου λογισμικού FSF]

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους οι χρήστες Η/Υ πρέπει να επιμείνουν στη χρήση του ελεύθερου λογισμικού. Πρώτα απ' όλα τους δίνει την ελευθερία να ελέγχουν τους Η/Υ τους απόλυτα, ενώ αντιθέτως με το ιδιόκτητο λογισμικό, ο υπολογιστής κάνει ότι θέλει ο ιδιοκτήτης του λογισμικού, όχι ότι εσείς θέλετε. Το ελεύθερο λογισμικό επιτρέπει επίσης την συνεργασία μεταξύ των χρηστών, για να ζούμε μία πιο δίκαιη ζωή. Αυτοί οι λόγοι αφορούν όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα (σχολεία, πανεπιστήμια, κρατικές είτε ιδιωτικές σχολές, κλπ.), όπως αφορούν και τον καθένα από μας.

Όμως υπάρχουν ιδιαίτεροι λόγοι που αφορούν κυρίως τα σχολεία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Οι λόγοι αυτοί αποτελούν το θέμα του παρόντος άρθρου.

Καταρχάς, το ελεύθερο λογισμικό μπορεί να τα ωφελήσει οικονομικά. Ακόμη και στις πλουσιότερες χώρες, τα κονδύλια των σχολίων δεν είναι υψηλά. Όμως, το ελεύθερο λογισμικό δίνει στα σχολεία, όπως και σε οποιονδήποτε χρήστη, την ελευθερία της αντιγραφής και αναδιανομής του λογισμικού, ώστε το σχολείο να μπορεί να δημιουργεί αντίγραφα του λογισμικού για όλους τους Η/Υ που διαθέτει. Στις φτωχές χώρες, αυτό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της ψηφιακού χάσματος.

Αυτός ο προφανής λόγος, αν και σημαντικός, είναι όμως επιφανειακός. Μερικοί κατασκευαστές ιδιόκτητου λογισμικού μπορεί επίσης να περιορίσουν αυτό το μειονέκτημα επιτρέποντας την παραγωγή αντιγράφων λογισμικού ενδοσχολικά, για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Το σχολείο που δεχτεί μια τέτοια προσφορά ίσως να αναγκαστεί να πληρώνει τις μελλοντικές αναβαθμίσεις τους λογισμικού.

Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στους βαθύτερους λόγους.

Η αποστολή του σχολείου είναι να διδάσκει στους μαθητές συμπεριφορές και στάση ζωής προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας. Πρέπει να ενθαρρύνει τη χρήση του ελεύθερου λογισμικού όπως ενθαρρύνει την ανακύκλωση για να προστατευτεί το περιβάλλον. Εάν τα σχολεία κάνουν τα μαθήματά τους χρησιμοποιώντας ελεύθερο λογισμικό, τότε οι μαθητές θα μπορούν να το χρησιμοποιούν και μετά την αποφοίτηση τους. Αυτό θα βοηθήσει την κοινωνία να ξεφύγει από τον έλεγχο των μεγάλων εταιρειών. Κάποιες από αυτές τις εταιρείες προσφέρουν δωρεάν δείγματα λογισμικού στα σχολεία για τους δικούς τους λόγους, όπως οι εταιρείες παραγωγής τσιγάρων διανέμουν δωρεάν τσιγάρα ώστε να εθιστούν τα παιδιά σε αυτά (1). Δε θα δώσουν όμως έκπτωση στους μαθητές όταν μεγαλώσουν, αποφοιτήσουν και χρειαστούν το προϊόν τους στο μέλλον.

Το ελεύθερο λογισμικό επιτρέπει στους μαθητές να μάθουν πώς λειτουργεί το λογισμικό. Έτσι, κάποιοι μαθητές μεγαλώνοντας, θα θελήσουν να μάθουν τα πάντα για τον Η/Υ τους και το λογισμικό του. Ιδιαίτερα κατά την εφηβεία, όσα άτομα τελικά γίνουν καλοί προγραμματιστές, πρέπει να να αρχίσουν να μαθαίνουν κώδικα. Για να μάθουν να γράφουν καλό λογισμικό, οι μαθητές πρέπει να μελετήσουν και να συγγράψουν πολύ κώδικα. Είναι επομένως απόλυτα αναγκαίο να μελετήσουν και να κατανοήσουν τα δημοφιλή προγράμματα που χρησιμοποιούνται στην πράξη από όλους μας. Θα τους ενδιαφέρει επομένως να μελετήσουν τον πηγαίο κώδικα των προγραμμάτων που χρησιμοποιούνται καθημερινά.

Το ιδιόκτητο λογισμικό απορρίπτει τη δίψα όλων αυτών για γνώση: λέει, ?Η γνώση που ζητάτε είναι μυστικό -- απαγορεύεται η εκμάθηση της!? Η κοινότητα ελεύθερου λογισμικού απορρίπτει την ?ιεροσύνη της τεχνολογίας?, η οποία βασίζεται στην άγνοια των μη ειδικών σε τεχνολογικά θέματα. Αντιθέτως, ενθαρρύνει όλους τους μαθητές, οποιασδήποτε ηλικίας, να μελετήσουν τον πηγαίο κώδικα των προγραμμάτων και να μάθουν όσα περισσότερα μπορούν. Τα σχολεία που χρησιμοποιούν ελεύθερο λογισμικό είναι εκείνα που επιτρέπουν στους χαρισματικούς μαθητές τους να προοδεύσουν ως καλοί προγραμματιστές μελλοντικά.

Ο επόμενος λόγος για τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιείται το ελεύθερο λογισμικό στα σχολεία, βρίσκεται σε ακόμη βαθύτερο επίπεδο. Στόχος των σχολείων είναι να διδάσκουν στους μαθητές βασικές αρχές και να τους βοηθούν να αποκτήσουν χρήσιμες ικανότητες, αλλά δεν είναι μόνον αυτή η δουλειά τους. Η πιο θεμελιώδης αποστολή των σχολών είναι να διδάξουν στους ανθρώπους πώς να γίνουν καλοί πολίτες και γείτονες -- να συνεργάζονται με όσους χρειάζονται τη βοήθεια τους. Στον κλάδο της πληροφορικής, αυτό σημαίνει να μάθουν να μοιράζονται το λογισμικό. Τα ιδρύματα και τα πανεπιστήμια λόγου χάριν, πρέπει πάνω από όλα να λένε στους φοιτητές τους: ?Εάν φέρετε λογισμικό στη σχολή, πρέπει να το μοιραστείτε με τους υπόλοιπους φοιτητές.? Φυσικά, και η ίδια η σχολή πρέπει να πράττει όσα διδάσκει: όλο το λογισμικό που είναι εγκατεστημένο στους υπολογιστές της σχολής πρέπει να είναι διαθέσιμο στους μαθητές για αντιγραφή, ώστε να μπορούν να το έχουν στο σπίτι τους και να το διαδίδουν σε ολόκληρη την κοινωνία, νομίμως (2).

Ο εθισμός των μαθητών στη χρήση ελεύθερου λογισμικού, και της συμμετοχής τους στην κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού, αποτελεί πρακτικό μάθημα πολιτικής. Διδάσκει στους μαθητές το ρόλο του μοντέλου των δημόσιων υπηρεσιών, όχι το μοντέλο των μεγαλοεπιχειρηματιών. Όλα τα σχολεία λοιπόν, σε όλες τις βαθμίδες, θα πρέπει να χρησιμοποιούν ελεύθερο λογισμικό.

1. Η εταιρεία παραγωγής τσιγάρων του RJ Reynolds τιμωρήθηκε το έτος 2002 με ποινή 15 εκατομμυρίων δολαρίων για τη διανομή δωρεάν δειγμάτων τσιγάρων σε εκδηλώσεις όπου παρευρίσκονταν νεαρά άτομα.

   Δείτε λεπτομέρειες στο

   http://www.bbc.co.uk/worldservice/sci_tech/features/health/tobaccotrial/usa.htm.

2. Η νόμιμη διανομή λογισμικού εξασφαλίζεται από συγκεκριμένες άδειες χρήσης όπως η GPL.

   Δείτε λεπτομέρειες στο

   http://www.gnu.org/copyleft/gpl.html