Η εξέλιξη της χαρτογραφίας

Πηγές

Αρχική Σελίδα



Χάρτης Πλοήγησης




Ο Μικρός Εξερευνητής




Ο Μικρός Ιστορικός




Οδηγίες Χρήσης




Αξιολόγηση
Παράγοντες που ευνόησαν τις Ανακαλύψεις

Ανώτερο επίπεδο

Πάνω

Κάτω


Μεγέθυνση εικόνας

Αγγλικός χάρτης της Υδρογείου του 1626 (Λονδίνο, Ιστορικό Μουσείο).



Μεγέθυνση εικόνας

Πέτρινος βαβυλωνιακός χάρτης του 6ου π.Χ. αι.



Μεγέθυνση εικόνας

Ισπανικός χάρτης του 16ου αι. (Βαρκελώνη, Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου).



Μεγέθυνση εικόνας

Χάρτης του Γκέρχαρντ Κρέμερ, γνωστού ως Μερκάτορα, σχεδιασμένος τον 16ο αι. (Λονδίνο, Βρετανική Βιβλιοθήκη).



Μεγέθυνση εικόνας

Γεράρδος Μερκάτωρ (Βρυξέλλες, Εθνική Πινακοθήκη).

Η πρόοδος της χαρτογραφίας, στις αρχές του Μεσαίωνα, ήταν περιορισμένη. Οι περισσότεροι χαρτογράφοι φαίνεται ότι βρίσκονταν υπό την κυριαρχία της Εκκλησίας, αντικατοπτρίζοντας στα έργα τους τα εκκλησιαστικά δόγματα και τις ερμηνείες της Αγίας Γραφής. Το έργο ‘Χριστιανική Τοπογραφία’ του Κοσμά του Ινδικοπλεύστη ήταν ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Οι μεταγενέστεροι χαρτογράφοι του Μεσαίωνα γνώριζαν πολύ καλά την σφαιρικότητα της Γης, αλλά οι περισσότεροι χάρτες παρέμειναν μικροί και σχηματικοί. Παραδείγματα αποτελούν οι αποδόσεις του τύπου Τ και 0, που ονομάστηκαν έτσι από το τυποποιημένο σχήμα Τ με το οποίο απεικονίζονταν οι μεγάλοι ποταμοί μεταξύ των ηπείρων και το σχήμα Ο του ωκεανού που περιέβαλλε τον κόσμο. Μάλιστα, για τις ανάγκες του προσανατολισμού, συχνά τοποθετούσαν στο πάνω μέρος του χάρτη την Ανατολή.

Οι πρώτοι θαλασσοπόροι έπλεαν κοντά στις ακτές και καθόριζαν την πορεία τους με τη βοήθεια των ακρωτηρίων, χωρίς να χρησιμοποιούν χάρτες, έως ότου η χρήση της μαγνητικής πυξίδας έκανε δυνατή την απευθείας πλεύση από το ένα λιμάνι στο άλλο. Ως βοηθήματα οι ναυτικοί χρησιμοποιούσαν χάρτες γνωστούς ως πορτολάνους ή πορτολάνες, που έδειχναν το περίγραμμα των ευρωπαϊκών και βόρειων μεσογειακών ακτών με μεγάλες λεπτομέρειες, έδιναν τις πορείες που έπρεπε να ακολουθούνται από το ένα σημείο στο άλλο, περιείχαν καταλόγους με λιμάνια και αγκυροβόλια και είχαν μεγάλη ζήτηση, λόγω τής ανάπτυξης του εμπορίου και της ναυτιλίας.

Λίγες δεκαετίες πριν την εποχή των Ανακαλύψεων παρατηρήθηκε στην Ευρώπη μια ανανέωση του ενδιαφέροντος για το έργο του αρχαίου γεωγράφου και χαρτογράφου Κλαύδιου Πτολεμαίου . Το έργο του αρχαίου Έλληνα επιστήμονα ‘Γεωγραφική Υφήγησις’ έγινε γνωστό στην Ευρώπη από μια μετάφραση στα λατινικά, τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν όλοι οι μορφωμένοι Ευρωπαίοι. Γρήγορα το έργο διαδόθηκε χάρη στην εφεύρεση της τυπογραφίας που έκανε δυνατή την αναπαραγωγή χαρτών και την ευρεία κυκλοφορία τους.

Παρά τα σφάλματά του, ο χάρτης του Πτολεμαίου αντιπροσώπευε ένα τεράστιο βήμα προόδου. Περιείχε έναν πλούτο λεπτομερειών και συνόψιζε τη σοφία και τη γνώστη του κλασικού κόσμου σε μια εποχή που η Ευρώπη είχε αρχίσει να ανακαλύπτει την ελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία. Μελετώντας τον προσεχτικά, οι επίδοξοι εξερευνητές όχι μόνο μπορούσαν να σκεφτούν ότι ο υπόλοιπος κόσμος ήταν προσιτός, αλλά είχαν και ένα πρότυπο για να συγκρίνουν τις ανακαλύψεις τους.

Το έργο του Πτολεμαίου , υποτιμώντας την περιφέρεια της Γης και υπερεκτιμώντας την ανατολική προέκταση της Ασίας προς την Ευρώπη, έκανε στην πραγματικότητα πολύ δελεαστική την ιδέα του ταξιδιού προς τα δυτικά με προορισμό τις ανατολικές ακτές της Κίνας.

Παράλληλα, είχε γίνει δεκτό από πολλούς γεωγράφους και μορφωμένους ανθρώπους γενικότερα το ότι η Γη ήταν σφαιρική. Πολλοί γεωγράφοι του 15ου αι., όπως ο Πιέρ ντ’ Αιγύ (Pierre d’ Ailly) στο έργο του ‘Imago Mundi’, υποστήριξαν με πειστικό τρόπο ότι η γη είναι στρογγυλή. Πολλοί θαλασσοπόροι, μεταξύ των οποίων και ο Κολόμβος διάβασαν τα βιβλία αυτά και πείστηκαν. Στο αντίτυπο που διάβασε ο Κολόμβος, δίπλα στο σημείο που υποστηρίζεται η σφαιρικότητα της Γης, ο Ιταλός θαλασσοπόρος έχει γράψει «Πράγματι, η γη είναι στρογγυλή».

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την γενικότερη αφύπνιση των επιστημών και του ενδιαφέροντος για τις εξερευνήσεις, δημιούργησε την χρυσή εποχή της χαρτογραφίας. Η πρόοδος στις άλλες τεχνολογίες, όπως στην πλοήγηση, την ναυπηγική, στα όργανα παρατήρησης και αστρονομίας, καθώς και η γενική χρήση της πυξίδας, βελτίωσαν τις υπάρχουσες χαρτογραφικές πληροφορίες και ενθάρρυναν τις εξερευνήσεις και τις ανακαλύψεις. Τα ευρήματα των εξερευνητών αναδιαμόρφωσαν βαθμιαία τους χάρτες εκείνης της εποχής και «σύγχρονοι» χάρτες προστέθηκαν στις επανεκδόσεις του Πτολεμαίου.

Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό χαρτών που εκδόθηκαν από τις αρχές του 16ου αι. και μετά ήταν η ολοένα και μεγαλύτερη ακρίβειά τους, λόγω των αποτελεσμάτων των εξερευνήσεων. Ένα άλλο ουσιαστικό γνώρισμά τους αφορούσε μια τάση προς την καλλιτεχνική και πολύχρωμη απόδοση, αφού οι χάρτες εξακολουθούσαν να περιλαμβάνουν πολλές κενές περιοχές για τις οποίες ο γεωγράφος χρησιμοποιούσε την φαντασία του.

Ο σπουδαιότερος χαρτογράφος της εποχής των ανακαλύψεων ήταν ο Γκέρχαρτ Κρέμερ, γνωστός ως Γεράρδος Μερκάτωρ . Αυτός έγινε διάσημος με τον χάρτη του για την Ευρώπη, που εκδόθηκε το 1554, καθώς και από την ανάπτυξη της προβολής της επιφάνειας της Γης σε επίπεδο, που φέρει το όνομά του. Η μερκατορική προβολή έλυσε ένα παλιό πρόβλημα των θαλασσοπόρων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να σχεδιάζουν τις πορείες τους ως ευθείες γραμμές.