Ηθικά Νικομάχεια – Ερωτήσεις και θέματα Πανελληνίων

Ενότητα 1η (Β 1, 1-3) – Διανοητική και ηθική αρετή.

Ταιριάζει στη φύση μας η ηθική αρετή;

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «? μ?ν διανοητικ? ? ?ξ ?θους περιγίνεται»: αν αυτός είναι ο χαρακτήρας των διανοητικών και των ηθικώναρετών, ποιος έχει την κύρια ευθύνη για τη μετάδοση των πρώτων και ποιος για την απόκτηση των δεύτερων; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 157)

2. «?θεν κα? το?νομα ?σχηκε»: πρόσεξε ότι ο Αριστοτέλης κάνει εδώ ετυμολογία της λέξης ?θικός. Κάνε ύστερα από αυτό κάποιες σκέψεις για τον τρόπο με τον οποίο ο Αριστοτέλης οδηγείται στην επισήμανση των (πραγματικών) σημασιών των λέξεων και σχολίασε τη σχέση που έχουν μέσα στη σκέψη του τα πράγματα με τις λέξεις που τα δηλώνουν. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 157)

3. «?ξ ο? κα? δ?λον ?τι ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται»: διατύπωσε με δικά σου λόγια τον συλλογισμό με τον οποίο ο Αριστοτέλης οδηγήθηκε σ? αυτό το συμπέρασμα. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 157)

4. Ποια είδη αρετών διακρίνει ο Αριστοτέλης, σε ποια μέρη της ψυχής εντάσσονται και πώς κατακτάται η καθεμιά;

5. Τι προσπαθεί να αποδείξει ο Αριστοτέλης στο κείμενο αυτό και με τη χρήση ποιου τρόπου καταφέρνει να ενισχύσει τη θέση του;

6. Ποιο είναι το γενικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Αριστοτέλης σχετικά με τη φύση της ηθικής αρετής;

7. Ποιοι όροι της αριστοτελικής φιλοσοφίας εντοπίζονται στο κείμενο; Να προσδιορίσετε το περιεχόμενό τους.

8. Σχολιάστε το ύφος του Αριστοτέλη και τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: δοχείο, φιλαρέσκεια, ανηθικότητα, σχεδόν, φορτίο, ένδεια.

2. Δώστε μερικά ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: γένεσιν, ?σχηκε, φέρεσθαι.

3. Δώστε ένα αντώνυμο στα αρχαία ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ?ρετ?ς, πλε?ον, γένεσιν, α?ξησιν, ?μπειρίας.

4. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με λέξεις που παράγονται από το ρήμα «φέρω»:

α. Ο ??????.. εργασίας με έχει εξουθενώσει.

β. Το καινούριο ???????? που αγόρασε την έκανε πολύ χαριτωμένη.

γ. Ο αγώνας έληξε με μεγάλη βαθμολογική ???????.

δ. Η ????……….. των ασθενών στο νοσοκομείο έγινε με ??????????..

ε. Ο ?????????? έρωτας την έβγαλε εκτός εαυτού, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κρίνει αντικειμενικά.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Ποια είδη της αρετής διακρίνει ο Αριστοτέλης, σε ποιο μέρος της ψυχής ανήκει κάθε είδος και από ποιους παράγοντες εξαρτάται η ανάπτυξη καθενός;

2. «?θεν κα? το?νομα ?σχηκε»: γιατί αναφέρεται ο Αριστοτέλης στην ετυμολογική σχέση των λέξεων «?θος» και «?θική»;

3. Ποια σχέση έχουν με τις ηθικές αρετές ? φύσις και τ? ?θος; Να δώσετε το εννοιολογικό περιεχόμενο των όρων.

4. Ποια παραδείγματα χρησιμοποιεί στο απόσπασμα ο Αριστοτέλης και με ποιο στόχο;

5. Ο Αριστοτέλης χαρακτηρίζεται πρακτικός νους που καταφεύγει συχνά στην πραγματικότητα για να τεκμηριώσει τις απόψεις του, τις οποίες παρουσιάζει σε απλό και λιτό ύφος. Ποια στοιχεία του αποσπάσματος θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν αυτές τις κρίσεις;

6. Να επισημάνετε στο κείμενο τις λέξεις που εκφράζουν όρους της αριστοτελικής φιλοσοφίας και να δώσετε το εννοιολογικό τους περιεχόμενο.

7. Στην ?ντιγόνη του Σοφοκλή η ομώνυμη ηρωίδα, στην προσπάθειά της να κεντρίσει τη φιλοτιμία της αδελφής της Ισμήνης και να πετύχει τη βοήθειά της στην ταφή του Πολυνείκη, κλείνει τον λόγο της ως εξής: ο?τως ?χει σοι τα?τα, κα? δείξεις τάχα / ε?τ? ε?γεν?ς πέφυκας, ε?τ? ?σθλ?ν κακή. (στ. 37-38). Η ηθική που προβάλλει στο απόσπασμα η κόρη του Οιδίποδα συμφωνεί με όσα υποστηρίζει ο Αριστοτέλης στο κείμενό σας; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

8. «?ξ ο?κα? δ?λον ?τι ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται»: διατύπωσε με δικά σου λόγια τον συλλογισμό με τον οποίο ο Αριστοτέλης οδηγήθηκε σ? αυτό το συμπέρασμα.

9. Ποιο είναι το γενικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Αριστοτέλης σχετικά με τη φύση της ηθικής αρετής;

10. Σχολιάστε το ύφος του Αριστοτέλη και τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να γράψετε σύνθετες λέξεις της νέας ελληνικής με πρώτο συνθετικό τις λέξεις: λίθος, π?ρ (πέντε σύνθετες για καθεμία).

2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: διφορούμενος, πλεονασμός, προσαύξηση, έμπειρος, δέηση, συνήθεια, κλίση, φυτό, δίφρος, εκατομμύριο, απόρριψη, έμπυρος, πανδοχείο, συντέλεια

3. Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : Διττ?ς, ?θικ?ς, πλε?ον, α?ξησιν, ?μπειρ?ας, δε?ται, ?θους, παρεκκλ?νον, φ?σει, φερ?μενος, μυρι?κις, ?ιπτ?ν, π?ρ, δ?ξασθαι, τελειουμ?νοις

4. Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : πλε?ον, ?μπειρ?ας, δε?ται, παρεκκλ?νον, φ?σει, φερ?μενος, μυρι?κις, ?ιπτ?ν, π?ρ, δ?ξασθαι, τελειουμ?νοις

ΟΜΑΔΑ Β : πείρα, πυρά, πυροβολικό, συντέλεια, τελειομανής κατάρριψη, πλειοψηφικός, πλεύση, παράφορος, κατάφωρος, κατάφορτος, μυροβόλος, μυριόβιβλος, παράδοση, παραδοχή, κεκλιμένος, προκλητικός, φυσικολογικός, κατάφωτος, κατάφυτος.

Ενότητα 2η (Β 1, 4) – Η ηθική αρετή καλλιεργείταιμε την ηθική πράξη

Ερωτήσεις ψηφιακού εκπαιδευτικού βοηθήματος

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Όσα λέγονται στην ενότητα αυτή αποτελούν ένα δεύτερο αποδεικτικό επιχείρημα του Αριστοτέλη για την άποψή του ότι «ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται». Πες με δικά σου λόγια το επιχείρημα αυτό. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 159)

2. Πρόσεξε ότι ο Αριστοτέλης, που έχει οργανώσει εδώ τον λόγο του πάνω στο πρώτο πληθυντικό πρόσωπο (μανθάνομεν), βάζει στη θέση του προσώπου αυτού το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο στη φράση «ο?κοδομο?ντες ο?κοδόμοι γίνονται κα?κιθαρίζοντες κιθαρισταί». Μη βιαστείς να βγάλεις οποιοδήποτε συμπέρασμα. Αν, πάντως, αρχίζεις να έχεις μέσα σου κάποια υποψία γι? αυτή την αλλαγή, περίμενε να δεις πώς θα συμπεριφερθεί ο Αριστοτέλης (από αυτή την άποψη) και στις τρεις επόμενες ενότητες. Τότε προσπαθήστε να βρείτε μέσα στην τάξη μια συνολική εξήγηση γι? αυτή την αλλαγή προσώπων στον λόγο (εδώ!) του Αριστοτέλη. Αποφασίστε επίσης τότε πόσο συνειδητή είναι από τον Αριστοτέλη η συμπεριφορά του αυτή. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 159)

3. Ποια η λειτουργικότητα της λέξης «?τι» στην αρχή του κειμένου;

4. Τι προσπαθεί να αποδείξει ο Αριστοτέλης στην ενότητα αυτή; Να αναπτύξετε το επιχείρημά του.

5. Να εντοπίσετε τα χρονικά επιρρήματα που υπάρχουν στο κείμενο και να δείξετε τη λειτουργικότητά τους σε σχέση με την επιχειρηματολογία.

6. Να εξηγήσετε το περιεχόμενο των όρων «δύναμις» και «?νέργεια» και να αναφέρετε τα είδη των δυνάμεων που διακρίνει ο Αριστοτέλης.

7. Ποια βασικά εκφραστικά μέσα χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης προκειμένου να ενισχύσει το επιχείρημά του; Να δώσετε συγκεκριμένα χωρία από το κείμενο.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω φράσεις με ένα ομόρριζο του ρήματος «κομίζω».

α) Στα μεγάλα αστικά κέντρα η ?????????. των σκουπιδιών γίνεται σε καθημερινή βάση.

β) Για να στηρίξεις τη θέση σου είναι απαραίτητη η ?????????.. αποδεικτικών στοιχείων.

γ) Το ταξί αποτελεί πια ένα ακριβό μεταφορικό μέσο, καθώς το ???????? έχει αυξηθεί σημαντικά.

δ) Η ???????? και επεξεργασία των καρπών της ελιάς αποτελεί μια κοπιαστική και χρονοβόρα διαδικασία.

ε) Οι τραυματίες ???????? στο πλησιέστερο κέντρο υγείας.

2. «Σώφρονες»: ποια είναι τα συνθετικά του επιθέτου; Να σχηματίσετε άλλα πέντε επίθετα από το δεύτερο συνθετικό και να δώσετε και τα αντίστοιχα ουσιαστικά τους.

3. Να δώσετε στα αρχαία ελληνικά τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: πρότερον, δ?λον, ?ρετάς, δίκαιοι, σώφρονες, ?νδρε?οι.

4. Να δώσετε στα αρχαία ελληνικά συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: ?στερον, δ?λον, δε?, ποιε?ν, ?νδρε?οι.

5. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: οικόσημο, μετακόμιση, λάφυρο, δεοντολογία, εύχρηστος.

6. Με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία των λέξεων που ακολουθούν (συγγενών ετυμολογικά με όρους του διδαγμένου κειμένου) να σχηματίσετε ισάριθμες περιόδους λόγου στη νεοελληνική γλώσσα: 1. οικοδόμημα, 2. δόση, 3. παρθενογένεση, 4. χρεοκοπία, 5. μετοχή, 6. εργαστήριο, 7. βεληνεκές.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Να επισημάνετε τη λέξη με την οποία εισάγεται η νέα ενότητα και να εξηγήσετε το ρόλο της στη δομή της επιχειρηματολογίας του φιλοσόφου.

2. Ο Αριστοτέλης προσπαθεί να αποδείξει στην ενότητα αυτή τη βασική του θέση ότι «ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται». Να αναπτύξετε το επιχείρημά του.

3. Ο λόγος του φιλοσόφου εδώ είναι δομημένος με τη βοήθεια των μεθόδων της αντίθεσης και της αναλογίας. Να επισημάνετε σε ποια σημεία χρησιμοποιείται η κάθε μέθοδος και να δείξετε ποια στοιχεία της επιχειρηματολογίας αντιτίθενται και ποια παρουσιάζονται αναλογικά.

4. Να βρείτε τα χρονικά επιρρήματα της ενότητας και να δείξετε τη λειτουργικότητά τους σε σχέση με την επιχειρηματολογία.

5. Ποιος είναι ο ρόλος του επιρρήματος πολλάκις στην επιχειρηματολογία του Αριστοτέλη για τον τρόπο απόκτησης της ηθικής αρετής;

6. τ?ς δυνάμεις κομιζόμεθα, τ?ς ?νεργείας ?ποδίδομεν: α) Ποιο είναι το περιεχόμενο των εννοιών δύναμις - ?νέργεια στην αριστοτελική φιλοσοφία; β) Ποια από τις δύο έννοιες θεωρεί ο φιλόσοφος πιο αξιόλογη; γ) να αναφέρετε τα είδη των δυνάμεων που διακρίνει ο Αριστοτέλης.

7. Ποια είναι η σχέση της πράξεως - ?νεργείας με τις ιδιότητες που έχουμε φύσει και με την ηθική αρετή σύμφωνα με τον Αριστοτέλη;

8. Ο Αριστοτέλης, που έχει οργανώσει εδώ τον λόγο του πάνω στο πρώτο πληθυντικό πρόσωπο (μανθάνομεν), βάζει στη θέση του προσώπου αυτού το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο στη φράση «ο?κοδομο?ντες ο?κοδόμοι γίνονται κα?κιθαρίζοντες κιθαρισταί». Πού οφείλεται η εναλλαγή αυτή;

9. Ποια βασικά εκφραστικά μέσα χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης προκειμένου να ενισχύσει το επιχείρημά του; Να δώσετε συγκεκριμένα χωρία από το κείμενο.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: δυναστεία, προτεραιότητα, νοσοκομείο, πρωθύστερος, ανενεργός, δόση, αναισθησία, πρόδηλος, όραση, ανήκουστος, ανειλημμένος, παλιμπαιδισμός, άχρηστος, δεοντολογία, μαθημένος, αποδόμηση, διάδικος, πολυπραγμοσύνη, ανδρικός

2. Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : δυν?μεις, πρ?τερον, κομιζ?μεθα, ?στερον, ?νεργε?ας, ?ποδ?δομεν, α?σθ?σεων, δ?λον, ?δε?ν, ?κο?σαι, ?λ?βομεν, ?ν?παλιν, ?χρησ?μεθα, δε?, μαθ?ντας, ο?κοδ?μοι, κιθαρ?ζοντες, δ?καια, πρ?ττοντες, σ?φρονα, ?νδρε?οι

3. Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : πρ?τερον, κομιζ?μεθα, ?στερον, ?νεργε?ας, ?ποδ?δομεν, δ?λον, ?κο?σαι, ?λ?βομεν, ?ν?παλιν, ?χρησ?μεθα, δε?, σ?φρονα,

ΟΜΑΔΑ Β : , παράφρων, φρόνιμος, ευφροσύνη, κομμωτήριο, μετακόμιση, υστερώ, στερώ, εργασιομανής, κατεργασμένος, κάθειρξη, προβλέπω, προσβλέπω, διαδηλωτής, υπήκοος, υπάκουος, λήμμα, λύμα, λίμα, παλινόρθωση, βιοπάλη, εύχρηστος, ευχάριστος, χειριστής, δέηση, άδεια, διαδεδομένος, διαδικαστικός.

Ενότητα 3η (Β 1, 5-7) – Άλλα επιχειρήματαγια τη σχέση ηθικής αρετής και ηθικής πράξης

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «ο? γ?ρ νομοθέται το?ς πολίτας ?θίζοντες ποιο?σιν ?γαθούς»: όπως σε κάθε λέξη υπάρχει μια συλλαβή που τονίζεται περισσότερο από τις άλλες (= που προφέρεται δυνατότερα από τις άλλες), έτσι και σε κάθε φράση ο «τόνος» (= το μεγαλύτερο βάρος) πέφτει σε κάποια συγκεκριμένη λέξη (αυτή δηλαδή η λέξη έχει το μεγαλύτερο «βάρος» για τη διαμόρφωση της συνολικής σημασίας της φράσης). Ποια είναι, κατά τη γνώμη σου, η λέξη αυτή στην παραπάνω φράση; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 161)

2. «?σοι δ? μ? ε? α?τ?ποιο?σιν»: όπως ξέρεις από τη γραμματική σου, η αντωνυμία α?τ?ς ? α?τ? ? α?τ?είναι επαναληπτική (= αναφέρεται σε κάτι για το οποίο έγινε λόγος προηγουμένως). Σε τι λοιπόν συγκεκριμένο αναφέρεται η λέξη α?τ?της παραπάνω φράσης; (Προσπάθησε να το πεις σε αρχαίο ελληνικό λόγο!) (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 161)

3. «κα? διαφέρει τούτ?πολιτεία πολιτείας»: πρόσεξε ότι υπάρχει κόμμα π ρ ι ν από τον συμπλεκτικό σύνδεσμοκαί. Κουβεντιάστε μέσα στην τάξη για τις περιπτώσεις που χρειάζεται κόμμα π ρ ι ν από τον σύνδεσμο αυτόν και δοκιμάστε, ύστερα από αυτό, να μεταφράσετε με τον πιο σωστό πια τρόπο την παραπάνω φράση. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 161)

4. Ποια αποδεικτικά επιχειρήματα πρόσθεσε στην ενότητα αυτή ο Αριστοτέλης για να υποστηρίξει τη βασική του σκέψη ότι «ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται»; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 161)

5. Ποιο επιχείρημα αντλεί ο Αριστοτέλης από τον χώρο της πόλης για να αποδείξει ότι οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως;

6. Γιατί ο Αριστοτέλης επιλέγει να αντλήσει το νέο του επιχείρημα από τον χώρο της πόλης;

7. Ποιο είναι το κριτήριο διάκρισης των πολιτευμάτων σε καλά και λιγότερο καλά, κατά τον Αριστοτέλη;

8. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί και στην ενότητα αυτή επιχειρήματα ? παραδείγματα από την τέχνη, για να ενισχύσει τη βασική του θέση. Να τα αποδώσετε με δικά σας λόγια, επισημαίνοντας τη διαφορά τους από παρόμοια επιχειρήματα της προηγούμενης ενότητας.

9. Η άποψη που εκφράζεται στη φράση «ε? γ?ρ μ? ο?τως ε?χε, ο?δ?ν ?ν ?δει το? διδάξοντος» συμφωνεί με όσα υποστήριξε ο Αριστοτέλης στην 1η ενότητα σχετικά με τον ρόλο της διδασκαλίας στη γένεση και ανάπτυξη των διανοητικών και ηθικών αρετών;

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: νεογνό, διάλειμμα, οισοφάγος, αρχιτέκτονας, σχήμα, λογική.

2. Να βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά: ?γαθούς, βούλημα, ε?, φθείρεται.

3. Δώστε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: νομοθέται (να χρησιμοποιηθεί το β΄ συνθετικό), ?μαρτάνουσιν, φθείρεται, ο?κοδόμοι (να χρησιμοποιηθεί το α΄ συνθετικό),διδάξοντος.

4. «Διαφέρει»: δώστε παράγωγες λέξεις στα νέα ελληνικά για κάθε θέμα του ρήματος «φέρω»

(φερ -: φορ-: φωρ-: οισ-: ενεκ-: )

5. «Λοιποί»: δώστε παράγωγες λέξεις στα νέα ελληνικά για κάθε θέμα του ρήματος «λείπω»

(λειπ-: λιπ-: λοιπ-: )

6. Με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία των λέξεων που ακολουθούν (συγγενών ετυμολογικά με όρους του διδαγμένου κειμένου) να σχηματίσετε ισάριθμες περιόδους λόγου: 1. ένδεια, 2. κυοφορούμενος, 3. οικισμός, 4. αυτόνομος, 5. αυτοευνουχισμός, 6. κατοχή, 7. φέρετρο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Από ποιο χώρο αντλεί το νέο του επιχείρημα ο Αριστοτέλης και ποια βασική θέση του, που είδαμε στις προηγούμενες ενότητες, θέλει να ενισχύσει με αυτό;

2. Ποια είναι η επιδίωξη κάθε νομοθέτη και πώς αυτή υλοποιείται;

3. Ποιο είναι το κριτήριο διάκρισης των πολιτευμάτων σε καλά και λιγότερο καλά, κατά τον Αριστοτέλη;

4. ?κ τ?ν α?τ?ν κα?δι? τ?ν α?τ?ν κα? γίνεται π?σα ?ρετ?κα? φθείρεται: α) Ποιο θεμελιώδες αντιθετικό ζεύγος φιλοσοφικών εννοιών υπόκειται στο χωρίο αυτό; β) Να δείξετε τη σχέση που έχουν τα αντιθετικά μέλη του ζεύγους με τον εθισμό και την ηθική πράξη, όπως φαίνεται στην ενότητα.

5. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί και στην ενότητα αυτή παραδείγματα από την τέχνη, για να ενισχύσει τη βασική του θέση. Να τα αποδώσετε με δικά σας λόγια, επισημαίνοντας τη διαφορά τους από παρόμοια επιχειρήματα της προηγούμενης ενότητας.

6. ε? γ?ρ μ? ο?τως ε?χε, ο?δ?ν ?ν ?δει το? διδάξοντος: Η άποψη που εκφράζεται στο απόσπασμα συμφωνεί με όσα υποστήριξε ο Αριστοτέλης στην 1η ενότητα σχετικά με το ρόλο της διδασκαλίας στη γένεση και ανάπτυξη των αρετών (διανοητικών και ηθικών); Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: εθνομάρτυρας, συμπολιτεία, θήκη, άβουλος, αμαρτωλός, φορά, αδιάφθορος, προσομοίωση, ελλιπής, εύκολος, χειροτερεύω

2. Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : Μαρτυρε?, π?λεσιν, νομοθ?ται, βο?λημα, ?μαρτ?νουσιν, διαφ?ρει, φα?λης, φθε?ρεται, ?μο?ως, κιθαρ?ζειν, ο?κοδ?μοι, λοιπο?, ε?, κακο?

ΟΜΑΔΑ Α : Μαρτυρε?, νομοθ?ται, βο?λημα, διαφ?ρει, φθε?ρεται, ?μο?ως, λοιπο?, κακο?

ΟΜΑΔΑ Β : διαμαρτυρία, ομολογώ, προσομοιάζω, παρονομαστής, θέμα, θύτης, χειροτερεύω, χειρίζομαι, φόρος, φάρος, φθαρτός, φερτός, παράλειψη, παραλήπτης, βούληση, βούλευμα

Ενότητα 4η (Β 1, 7-8) – Σε όλες τις περιστάσεις της (καθημερινής) ζωής μας διαπιστώνεται η σημασία της ηθικής πράξης για την απόκτηση της ηθικής αρετής

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «?ν α?το?ς»: Τίνος γένους λες πως είναι εδώ η επαναληπτική αντωνυμία; Με άλλη διατύπωση: Σε τι από τα προηγούμενα αναφέρεται η επαναληπτική αντωνυμία αυτής της φράσης; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 163)

2. «?ξεις»: Κουβεντιάστε μέσα στην τάξη για τον τρόπο με τον οποίο σχηματίστηκε αυτή η λέξη. Όταν από τη συζήτησή σας προκύψει η σημασία της αρχαίας ελληνικής αυτής λέξης, προχωρήστε πια τότε στη σύγκριση της σημασίας της αρχαίας ελληνικής λέξης με τη σημασία της νεοελληνικής λέξης έξη. Κρίνετε ύστερα από όλα αυτά τη σημασία με την οποία σας υποδείχτηκε παραπάνω να καταλάβετε την έκφραση: α? ?ξεις γίνονται. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 163)

3. «ο? μικρ?ν ο?ν διαφέρει»: γιατί ο Αριστοτέλης επιμένει στο ε?θ?ς ?κ νέων; Συμφωνείτε με τη θέση αυτή του φιλοσόφου, ιδίως με τη βαρύτητα που προσδίδει στη θέση του αυτή η προσθήκη της φράσης: μ?λλον δ? τ? π?ν; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 163)

4. Ποιος ο ρόλος των «ο?τω δ? κα?» στην αρχή της παραγράφου;

5. «Κα? ?ν? δ?λόγ? ?κ τ?ν ?μοίων ?νεργει?ν α? ?ξεις γίνονται»: ποια η θέση της πρότασης μέσα στην ενότητα και πώς καταλήγει σ? αυτή ο Αριστοτέλης;

6. Ποιον περιορισμό θέτει στο κείμενο ο φιλόσοφος σχετικά με τις έξεις;

7. Να σχολιάσετε την τελευταία περίοδο του κειμένου ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή.

8. Να εντοπίσετε τα εκφραστικά μέσα της ενότητας.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: ομοιογένεια, πληθώρα, δέος, μισαλλοδοξία, θαρραλέος, περιστροφή.

2. Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πράττοντες, ?ργίλοι, ?ναστρέφεσθαι, ?νεργει?ν, ?ποδιδόναι.

3. Να βρείτε συνώνυμα στα αρχαία ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πράττοντες, ?νδρε?οι, πρ?οι, ?νεργείας, ?κολουθο?σιν.

4. Με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία των λέξεων που ακολουθούν (συγγενών ετυμολογικά με όρους του διδαγμένου κειμένου) να σχηματίσετε ισάριθμες περιόδους λόγου: 1. στρόφιγγα, 2. δορυφόρος, 3. πυροδοτώ, 4. διενέργεια, 5. έμφαση, 6. πολυμιγής, 7. τροφοδοτώ, 8. φαρέτρα, 9. κυοφορία.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Πώς εισάγει ο Αριστοτέλης το νέο μέρος του συλλογισμού του και ποια σημεία της επιχειρηματολογίας του διασαφηνίζει;

2. Ποια συλλογιστική μέθοδο ακολουθεί ο Αριστοτέλης και σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει;

3. Να επισημάνετε τα αντιθετικά ζεύγη που σχηματίζουν μέσα στο κείμενο οι ηθικές αρετές με τις αντώνυμές τους έννοιες (κακίες).

4. «Κα? ?ν? δ?λόγ? ?κ τ?ν ?μοίων ?νεργει?ν α? ?ξεις γίνονται»: ποια η θέση της πρότασης μέσα στην ενότητα και πώς καταλήγει σ? αυτή ο Αριστοτέλης;

5. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί στην ενότητα πολλές φορές τα ρήματα ?θίζομαι, πράττω και γίνομαι σε διάφορους τύπους. Να εξηγήσετε ποια σημασία έχει η επαναλαμβανόμενη χρήση των συγκεκριμένων ρημάτων και η χρονική τους βαθμίδα στη δόμηση της επιχειρηματολογίας του φιλοσόφου για την απόκτηση της ηθικής αρετής.

6. Κα? ?ν? δ?λόγ? ?κ τ?ν ?μοίων ?νεργει?ν α? ?ξεις γίνονται: Να εντοπίσετε τη νέα αριστοτελική έννοια που περιέχεται στο χωρίο και να δώσετε τον ορισμό της με τη βοήθεια του κειμένου της ενότητας.

7. Ποιο ρόλο παίζει η ηθική πράξη και η συμπεριφορά του ανθρώπου, γενικότερα σε όλες τις περιστάσεις της (καθημερινής) ζωής, στην απόκτηση της ηθικής αρετής; Να στηρίξετε την απάντησή σας σε χωρία του κειμένου.

8. Να αναλύσετε με λίγα λόγια τα χωρία της ενότητας στα οποία φαίνεται ότι η ηθική αρετή είναι κοινωνική αρετή.

9. Ποιους περιορισμούς θέτει ο φιλόσοφος σχετικά με τις ?ξεις ;

10. «ο?μικρ?ν ο?ν διαφέρει»: γιατί ο Αριστοτέλης επιμένει στο ε?θ?ς ?κ νέων; Συμφωνείτε με τη θέση αυτή του φιλοσόφου, ιδίως με τη βαρύτητα που προσδίδει στη θέση του αυτή η προσθήκη της φράσης: μ?λλον δ? τ? π?ν;

11. Να σχολιάσετε την τελευταία περίοδο του κειμένου ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή.

12. Να εντοπίσετε τα εκφραστικά μέσα της ενότητας.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: σχέση, απραξία, αλλαξιά, δέος, άφοβος, θρασύς, δεινός, θυμωμένος, πραότητα, κόλαση, διεστραμμένος, λόγιος, ποιοτικός, προδοσία, ανακόλουθος, καχεξία, παραμικρό, πανδαισία

2. Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : ?χει, πρ?ττοντες, συναλλ?γμασι, δεινο?ς, φοβε?σθαι, θαρρε?ν, δειλο?, ?πιθυμ?ας, ?ργ?ς, σ?φρονες, πρ?οι, ?κ?λαστοι, ?ναστρ?φεσθαι, λ?γ?, ποι?ς, ?ποδιδ?ναι, ?κολουθο?σιν, ?ξεις, μικρ?ν, π?μπολυ

3.Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : ?χει, συναλλ?γμασι, δεινο?ς, θαρρε?ν, ?πιθυμ?ας, ?ναστρ?φεσθαι, ?κολουθο?σιν, π?μπολυ

ΟΜΑΔΑ Β : αναστρέψιμος, καταστροφικός, καταστρεπτικός, ανακόλουθος, παραλλαγή, μετάλλαξη, μετάταξη, δεινός, άδηλος, ενθαρρύνω, αποθαρρύνω, διαφθείρω, εύθυμος, εύθικτος, πολυπράγμων, κατοχή, μέθεξη, άσχετος, ασχολία, αμέτοχος, σύμπαν, απάντηση

Ενότητα 5η (Β 3, 1-2) – Η πραγμάτωση της ηθικής αρετής συνεπάγεται ευχαρίστηση για τον άνθρωπο

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «Σημε?ον δ?δε? ποιε?σθαι τ?ν ?ξεων τ?ν ?πιγινομένην ?δον?ν ?λύπην το?ς ?ργοις»: κουβεντιάστε μέσα στην τάξη για το κριτήριο που θέτει ο Αριστοτέλης προκειμένου να αποφανθεί κανείς αν έχουν πια οριστικά διαμορφωθεί οι «έξεις». Κάντε πιο συγκεκριμένη τη συζήτησή σας χρησιμοποιώντας τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί και ο Αριστοτέλης. Στο τέλος δοκιμάστε να προσθέσετε και άλλα, δικά σας παραδείγματα.

2. Θυμηθείτε ότι είχαμε παραπέμψει σ? αυτό το σημείο τη συζήτηση για την εναλλαγή πρώτου και τρίτου πληθυντικού προσώπου που είχαμε προσέξει στη δεύτερη ενότητα. Συζητήστε λοιπόν στην τάξη για το θέμα αυτό.

3. Δύο φορές πιο πάνω η λέξη ?ξις γράφτηκε μέσα σε εισαγωγικά. Γιατί;

4. Γράψε ένα σύντομο δοκίμιο (μιας ή δύο σελίδων) α) για να επεξηγήσεις το περιεχόμενο του πλατωνικού ορισμού της αγωγής, β) για να δηλώσεις τη συμφωνία ή τη διαφωνία σου (κάνοντας δηλαδή κάτι σαν αυτό που έκανε και ο Αριστοτέλης).

5. Με βάση ποιο κριτήριο θεωρεί ο Αριστοτέλης ότι διαμορφώνονται τα μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα μας; Πώς το αποδεικνύει και σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει;

6. Παρουσιάστε διαγραμματικά την επιτέλεση μιας ηθικής πράξης με τα συναισθήματα που βιώνουν αυτοί που έχουν κατακτήσει ως ?ξιν τις ηθικές αρετές και αυτοί που δεν τις έχουν κατακτήσει ως ?ξιν.

7. Τι χαρακτήρα δίνει στην αρετή ο Αριστοτέλης και πώς αυτός διαφαίνεται μέσα στο κείμενο;

8. Ποια παιδεία θεωρεί «?ρθ?» ο Αριστοτέλης και πώς αυτή συνδέεται με τη διαμόρφωση των μόνιμων στοιχείων του χαρακτήρα μας;

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με παράγωγα (απλά ή σύνθετα) του ρήματος «σημαίνω».

α) Η ??????? της λέξης ήταν διττή, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί σύγχυση μεταξύ των παρευρισκομένων.

β) Στο σημείο αυτό της εθνικής οδού γίνονται πολλά ατυχήματα λόγω της ελλιπούς ??????????..

γ) Κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της προσευχής γίνεται έπαρση της ελληνικής ???????..

δ) Όλοι οι συγγενείς του διασκορπίστηκαν στα τέσσερα ????????.. του ορίζοντα την εποχή του

μεταναστευτικού ρεύματος.

ε) Κάθε εργαζόμενος πρέπει να συγκεντρώνει ένα συγκεκριμένο αριθμό ????????. για να μπορέσει να συνταξιοδοτηθεί.

2. Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ?δονήν, λύπην, ?νδρε?ος, νέων, ?ρθή.

3. Να βρείτε μέσα στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: αγωγή, εξής, δέος, άριστος, παράσημο, χαρμόσυνος.

4. Βρείτε την ετυμολογία των παρακάτω λέξεων: σημε?ον, ?ξεων, σώφρων, ?νδρε?ος, δειλός, ?χθαι.

5. Με τις επόμενες λέξεις ?συγγενείς ετυμολογικά με λέξεις του αρχαίου κειμένου? να σχηματίσετε περιόδους λόγου στη νεοελληνική γλώσσα, χρησιμοποιώντας την αναφορική ή ποιητική λειτουργία τους: προπαίδεια, μονόδρομος, δυσφορία, σώμα, πλοηγός.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις 1. Με ποιο κριτήριο μπορεί να αποφανθεί κανείς, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, για την οριστική διαμόρφωση των ?ξεων;

2. Ποια παραδείγματα χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης για να εξηγήσει το κριτήριο της διαμόρφωσης ?ξεων; Συμφωνε?τε;

3. Ποια είναι η σχέση μεταξύ ηθικής αρετής και λύπης ?ηδονής και πώς την εξηγεί ο Αριστοτέλης;

4. Ποια είδη ηδονής φαίνεται να διακρίνει ο Αριστοτ?λης σύμφωνα με τα σχόλια του βιβλίου σας;

5. Ποια θεωρεί ο Αριστοτέλης «ορθή» παιδεία; Συμφωνείτε με τα κριτήριά του;

6. σώφρων, ?κόλαστος, ?νδρε?ος, δειλός: Να δώσετε τον ορισμό καθενός όρου με βάση το κείμενο.

7. Δι? δε? ? ο?ς δε?: Ποιος νομίζετε ότι αποφασίζει με τι «πρέπει» να χαίρονται ή να λυπούνται οι νέοι, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη; Η άποψή του θα ήταν χρήσιμη στη σύγχρονη πραγματικότητα;

8. Πώς αντιλαμβάνεσθε την άποψη ότι η πραγμάτωση της ηθικής αρετής συνεπάγεται ευχαρίστηση για τον άνθρωπο; Μήπως κάποτε συμβαίνει και το αντίθετο, δηλαδή εκείνο που «πρέπει» να κάνουμε – το ηθικώς πράττειν – να μας είναι πιο δυσάρεστο; Ο Αριστοτέλης γράφει σχετικά (ΗΝ, 1117b 17-18) ότι: ο? δ? ?ν ?π?σαις τα?ς ?ρετα?ς τ? ?δ?ως ?νεργε?ν ?π?ρχει, πλ?ν ?φ“ ?σον το? τ?λους ?φ?πτεται (= δεν είναι λοιπόν δυνατόν να βρει κανείς σε όλες ανεξαιρέτως τις αρετές μια ενέργεια που συνεπάγεται ηδονή, παρά μόνο εφόσον αυτή επιτυγχάνει το σκοπό της). Ποια είναι η δική σας άποψη;

9. Αφού διαβάσετε τις απόψεις που εκφράζει ο Αθηναίος ξένος για την παιδεία στους πλατωνικούς Νόμους (653 a – c) και την άποψη που εκφράζει ο Λάκων στον Πλούταρχο να δείξετε τη σχ?ση τους με τις θέσεις που διατυπώνει ο Αριστοτέλης σ? αυτή την ενότητα.

10. Να εντοπίσετε και να αναλύσετε το σημείο του κειμένου στο οποίο φαίνεται ότι η ηθική αρετή συνδέεται με την οργανωμένη πολιτική- κοινωνική ζωή.

11. Ποια ε?ναι η αξία του συναισθ?ματος στον Αριστοτ?λη όπως φαίνεται από την ενότητα;

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. ?ρθ?παιδεία: Ποια είναι η πρώτη σημασία του επιθέτου ?ρθός; Με ποια σημασία χρησιμοποιείται στο κείμενο και με ποιες σήμερα ;

2. Ο Αριστοτ?λης χρησιμοποιε?την ?κφραση ?ρθ?παιδε?α και ο Πρωταγόρας αναφερ?μενος στην αγωγ? των ν?ων (από την πόλη με τους νόμους) την ?κφραση ε?θ?νουσι (= ισιώνουν). Ποιο ε?ναι το κοιν?σημε?ο αυτ?ν των μεταφορικ?ν εκφρ?σεων και π?ς εξηγείται η σχέση τους με την αγωγή των νέων4;

3. Να εντοπίσετε στο κείμενο τις λέξεις που παρουσιάζουν ετυμολογική συγγένεια με τις παρακάτω: ασήμαντος, επίγονος, αναμονή, επιδείνωση, εποχή, ανεύθυνος.

4. ?χθαι: Να γρ?ψετε δ?κα παρ?γωγα της λ?ξης (απλ? ? σ?νθετα).

5. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: παράσημο, γενιά, ηδύποτο, περίλυπος, ενσωμάτωση, περιχαρής, αχθοφόρος, διαμονή, κλήση, δέον, άξονας, διευθυντής, πρόφαση, διορθωτικός

6.Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : Σημε?ον, ?πιγινομ?νην, λ?πην, σωματικ?ν, ?δον?ν, χα?ρων, ?χθ?μενος, ?πομ?νων, καλ?ν, δε?, ?χθα?, ε?θ?ς, φησ?ν, ?ρθ?

7.Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : Σημε?ον, ?πιγινομ?νην, λ?πην, χα?ρων, ?πομ?νων, ?χθα?, ε?θ?ς, φησ?ν, ?ρθ?

ΟΜΑΔΑ Β : άσημος, ασύμμετρος, γονίδιο, γενικός, άγνωστος, σύλληψη, συλλυπητήριος, χαρωπός, άχραντος, διαμονή, διανομή, παραγωγικός.

Ενότητα 6η (Β 6, 1-4) – Η αρετή καθιστάτον άνθρωπο ικανό να εκτελέσει το προορισμένο γι΄ αυτόν έργο

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Πρόσεξε ότι η λέξη «?ρετ?» είναι για τον Αριστοτέλη μια λέξη που δεν προορίζεται μόνο για τον άνθρωπο. Ταιριάζει ? είναι σαν να μας λέει ? και για τα έμψυχα και για τα άψυχα πράγματα (αυτό θα πει ότι μπορεί να χρησιμοποιείται και για τα ζώα). Με αυτό το γενικό νόημα, ποιο είναι το περιεχόμενο της λέξης «?ρετή»; (Τόνισε τα δύο κύρια στοιχεία που διακρίνει στην έννοια «?ρετ?κάθε πράγματος», άρα και του ανθρώπου, ο Αριστοτέλης). (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 167) Πώς συσχετίζονται οι αρετές με τις έξεις και γιατί δεν αρκεί ο χαρακτηρισμός έξεις όταν μιλάμε για τις αρετές;

2. Παρουσιάστε τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης για να κάνει πιο κατανοητά τα γνωρίσματα που διαφοροποιούν την αρετή από τις άλλες έξεις.

3. Ποιο νόημα δίνει ο Αριστοτέλης στον όρο «?ρετ?» στην 6η ενότητα;

4. Τι γνωρίζετε για τον αριστοτελικό όρο «τέλος» και για την «τελεολογική αντίληψη»;

5. Τι νόημα δίνει στον λόγο του Αριστοτέλη η χρήση της υποθετικής πρότασης («Ε? δ??») και της δυνητικής ευκτικής («?ν ε?η»);

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να δώσετε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά: π?σα, ?ργον, ε?, ?ρ?μεν, πολεμίους, φανερόν.

2. Να δώσετε αντώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά: ?ρετή, σπουδα?ον, ?μοίως, με?ναι, πολεμίους, φανερόν.

3. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις, ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: φόρτος, φυσιολογικός, δρομέας, δωρεά, συνοχή, βάθρο.

4. Να συμπληρώσετε τα κενά στις προτάσεις που ακολουθούν με παράγωγα (απλά ή σύνθετα) του ρήματος «?ρ?».

α. Ένας καλός πολιτικός πρέπει να διακρίνεται από ??????????..

β. Μια ίωση τον ταλαιπώρησε για πολύ καιρό? γι? αυτό η ??????.. του είναι ωχρή.

γ. Τα λάθη που έγιναν ήταν ????????? Όλοι μπορούσαν εύκολα να τα διακρίνουν.

δ. Σε ένα κατάστημα ????????. μπορείς να βρεις μεγάλη ποικιλία φακών επαφής.

ε. Οι ????????? είναι ένα συχνό φαινόμενο αυτών που ταξιδεύουν στην έρημο.

5. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τις ετυμολογικά συγγενείς τους στη Β στήλη.

Α	Β
με?ναι δραμε?ν ?νεγκε?ν ?πιβάτην φανερ?ν ?ρετ?	βηματοδότης φάσμα δυσαρέσκεια αναμονή φερέφωνο δρομολόγιο

6. Να βρείτε δέκα σύνθετες λέξεις με δεύτερο συνθετικό την αρχαία λέξη ?ρα (= φροντίδα).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Σε ποιο συμπέρασμα έχει καταλήξει ο Αριστοτέλης, όπως φαίνεται στην αρχή της ενότητας, και ποιο νέο ερώτημα θέτει σχετικά με τη φύση της αρετής;

2. Η αριστοτελική ?ξις είναι έννοια ουδέτερης ποιότητας : μπορεί να έχει θετικό περιεχόμενο ή να είναι ανάξια λόγου. α) Από τι εξαρτάται η ποιότητα των ?ξεων; β) Ποιο είδος ?ξεων νομίζετε ότι καλλιεργεί την αρετή και σε τι οδηγούν οι ?ξεις αντίθετης ποιότητας;

3. Ποιες είναι οι συνέπειες της αρετής στο υποκείμενό της και το έργο του; Να διασαφηνίσετε την απάντησή σας δίνοντας δικά σας παραδείγματα με ζώα ή πράγματα.

4. Να δικαιολογήσετε τη λειτουργικότητα της επανάληψης του επιρρήματος ε? και του αντίστοιχου επιθέτου του στην ενότητα.

5. ε? δ? ? ? ?ξις: Ο δογματισμός και το αξιωματικό ύφος δεν έχουν καμία σχέση με τον επιστημονικό λόγο, γιατί αυτός επιδ?χεται διάψευση. Με αφετηρία την αρχή αυτή να εξηγήσετε τη χρήση των εκφραστικών τρόπων του Αριστοτέλη στο σημείο αυτό? ειδικότερα τη σημασία που έχει το είδος της δευτερεύουσας πρότασης και η έγκλιση της ανεξάρτητης πρότασης. Με βάση τις παρατηρήσεις σας να χαρακτηρίσετε το ύφος του φιλοσόφου.

6. Ο Αριστοτέλης στη 2η ενότητα του βιβλίου σας υποστηρίζοντας τη βασική του θέση ότι ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται έκανε διάκριση μεταξύ των χαρακτηριστικών που έχουμε φύσει και όσων αποκτούμε ?ξ ?θους, λέγοντας ότι η επανάληψη – άσκηση δεν παίζει κανένα ρόλο σε ό,τι έχουμε φύσει, όπως η όραση: ο? γ?ρ ?κ το? πολλάκις ?δε?ν ?. Όταν λοιπόν αναφέρεται στην αρετή του οφθαλμού (?το? ?φθαλμο? ? ?ργον α?το?), νομίζετε ότι αντιφάσκει; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

7. Σε άλλο σημείο των “Ηθικ?ν Νικομαχείων ο Αριστοτέλης θα μιλήσει για το ?ργον κάθε «τεχνίτη» σε σχέση με το ?ργον του ανθρώπου που επιδιώκει την ευδαιμονία : ?σπερ γ?ρ α?λητ? κα? ?γαλματοποι?κα? παντ? τεχνίτ?, κα? ?λως ?ν ?στιν ?ργον τι κα? πρ?ξις, ?ν τ? ?ργ?δοκε? τ?γαθ?ν ε?ναι κα? τ? ε?, ο?τω δόξειεν ?ν κα? ?νθρώπ?, ε?περ ?στι τι ?ργον α?το?(1097 b 29-33). Στο ?διο θ?μα αναφ?ρεται και ο Πλάτων στην Πολιτεία (352d ? 353e).

Συγκρίνοντας τα αποσπάσματα με το κείμενό σας, να δώσετε το περιεχόμενο των εννοιών ?ρετή και ?ργον, όταν αποδίδονται σε «τεχνίτες», ζώα ή πράγματα. Τι συμπεραίνετε σχετικά με την επίδραση του δασκάλου (Πλάτωνα) στον μαθητή (Αριστοτέλη);

8. Ο Αριστοτέλης στη Ρητορική του χρησιμοποιεί ηθικές κατηγορίες για το γραπτό λόγο και μιλάει για «ενάρετο» και «πρέπον» ύφος, για ?ρετή λέξεως και ?ργον λόγου (1404 b 1 κ.ε.). Ποιο νομίζετε ότι είναι το περιεχόμενο αυτών των όρων; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας με χωρία του κειμένου σας.

9. Προσέξτε ότι στο κείμενο το ζώο ή το πράγμα που το διακρίνει η αρετή χαρακτηρίζεται από το φιλόσοφο σπουδα?ον. α) Πώς καταλαβαίνετε το περιεχόμενο του χαρακτηρισμού αυτού; β) Ποιο είναι το περιεχόμενο του χαρακτηρισμού (σπουδα?ος), όταν αναφέρεται στον άνθρωπο; Να στηρίξετε την απάντησή σας στο κείμενο της εν?τητας και στο χωρίο των ?θικ?ν Νικομαχείων 1098 a 6-20.

10. ε? ?χον: Με τη βοήθεια των πληροφοριών που παρέχει το κείμενο και λαμβάνοντας υπόψη σας το σημασιολογικό περιεχόμενο των λέξεων ε?και ?χον, να δείξετε ότι κάθε πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στο οποίο αποδίδεται ο χαρακτηρισμός ε? ?χον είναι «ενάρετο».

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. σπουδα?ος : α) Να εξηγήσετε τη σημασία του επιθέτου στο κείμενο με βάση την ετυμολογική του προέλευση. β) Να δώσετε τουλάχιστον δύο σημασίες για τις ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής: σπουδάζω, σπουδή, σπουδές.

2. ?ρητέον : α) Π?ς λ?γονται τα επίθετα που ?χουν κατάληξη ? τος και ? τέος; β) Ποια σημασία προσδίδουν σ? αυτά τα επίθετα οι καταλήξεις ?τος και ?τέος; Δώστε άλλα παραδείγματα στην αρχαία και τη νέα ελληνική.

3. θεωρ? : α) Να δ?σετε την ετυμολογική προέλευση και την αρχική σημασία του ρήματος. β) Να εξηγήσετε πώς από την αρχική σημασία οδηγούμαστε στη σημασία που έχει το ρήμα μέσα στο κείμενο.

4. ?φθαλμός : Να δώσετε την εξήγηση των φράσεων :

α) δια γυμνού οφθαλμού,

β) ως κόρην οφθαλμού,

γ) αποστρέφω τους οφθαλμούς,

δ) εν ριπή οφθαλμού,

ε) έστιν δίκης οφθαλμός,

στ) χάρμα οφθαλμών.

5. φανερόν, ε?, ?γαθόν, πολέμιος : Να δώσετε αντώνυμα των λέξεων αυτών στην αρχαία ελληνική.

6. ?ποτελε? : α) Ποιος βασικός αριστοτελικός όρος χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία του ρήματος; β) Με βάση αυτή την ετυμολογική προέλευση να δείξετε το ακριβές σημασιολογικό περιεχόμενο του ρήματος μέσα στο κείμενο.

7. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: μοναξιά, επίρρημα, τελειωτικός, πανούργος, επίδοση, κάτοψη, σπουδαστήριο, έφιππος, αριστείο, οισοφάγος, βάθρο, παραμονή, φανάρι, θέατρο, κατάφυτος

8.Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : μ?νον, ?ητ?ον, ?ποτελε?, ?ργον, ?ποδ?δωσιν, ?φθαλμο?, σπουδα?ον, ?ππου, ?ρετ?, δραμε?ν, ?νεγκε?ν, ?πιβ?την, φανερ?ν, θεωρ?σωμεν, κατάφυτος

9.Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : ?ητ?ον, ?ποτελε?, ?ργον, ?φθαλμο?, ?ρετ?, ?νεγκε?ν, ?πιβ?την, φανερ?ν, θεωρ?σωμεν, ΟΜΑΔΑ Β : ρήμα, ρήγμα, άρρητος, άρρηκτος, ατελής, ακατέργαστος, πάρεργο, κάτεργο, αόρατος, παρωπίδα, άριστος, παραφορά, κατάφωρος, βατός, βολικός, αφασία, άφαντος, δυσθεώρητος, θεαματικός

Ενότητα 7η (Β 6, 4-8) – Η αρετή βρίσκεταιστη μεσότητα. Προσδιορισμός της έννοιας «μεσότητα»

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «ε? τ?δέκα πολλ? τ? δ?δύο ?λίγα, τ? ?ξ μέσα λαμβάνουσι κατ? τ?πρ?γμα»: Εξήγησε με ένα σχήμα το αριθμητικό μέσον που περιγράφεται εδώ. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 170)

2. Ο Αριστοτέλης δεν είχε ακόμη στη διάθεσή του τις τόσο σημαντικές για τον δικό μας λόγο λέξειςαντικειμενικός και υποκειμενικός, βρέθηκε όμως αυτή τη στιγμή στην ανάγκη να εκφράσει τις δύο αυτές έννοιες. Μπροστά σε ανάλογο πρόβλημα ο Αριστοτέλης βρέθηκε πολλές φορές στη διάρκεια των επιστημονικών του ενασχολήσεων, εφόσον ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε με κάποιους επιστημονικούς κλάδους ή πρώτος αυτός αντιμετώπισε με έναν καινούριο, σε σχέση με τους παλιότερους στοχαστές, τρόπο κάποιους τομείς της ανθρώπινης σκέψης και γνώσης. Ο κάθε όμως επιστήμονας, όταν κατά τη διάρκεια των ερευνών του βρίσκεται στην ανάγκη να εκφράσει με λόγο τις ιδέες του, δεν έχει βέβαια πρόχειρες και εύκολες τις λύσεις? μερικές μάλιστα φορές χρειάζεται να κάνει και περισσότερες από μία δοκιμές ώσπου να καταλήξει (αν καταλήξει!) σε κάτι οριστικό. Συνέβη, νομίζεις, το ίδιο και με τον Αριστοτέλη στην περίπτωση που μας απασχολεί; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 170)

3. Ποια έννοια προσπαθεί να προσδιορίσει ο Αριστοτέλης σ? αυτή την ενότητα και με ποια κριτήρια γίνεται αυτό;

4. Ποια παραδείγματα χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης προκειμένου να διασαφηνίσει το αντικειμενικό και το υποκειμενικό μέσον;

5. Ποια είναι τα δύο άκρα της μεσότητας; Αφού απαντήσετε στο ερώτημα αυτό, να παρουσιάσετε διαγραμματικά τις αρετές που αναφέρονται στην 4η ενότητα με τα δύο άκρα τους.

6. Ποιες λέξεις και φράσεις του κειμένου αναφέρονται στους όρους «μέσον – ?λλειψις – ?περβολή»;

7. Η αρετή είναι μεσότητα που προσδιορίζεται με βάση ποιο κριτήριο; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

8. Ποια είναι τα νέα γνωρίσματα της αρετής που προστίθενται σ? αυτή την ενότητα και συμπληρώνουν τον ορισμό της;

9. Με βάση τα στοιχεία αυτής της ενότητας και όσα αναφέρθηκαν στις ενότητες 1, 2 και 3, πώς αποδεικνύεται ότι οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως;

10. Να δείξετε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τον προσδιορισμό της αρετής και του μέσου της είναι η σωκρατική προτροπή «γν?θι σαυτόν».

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να δώσετε στα αρχαία ελληνικά τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: συνεχε?, λαβε?ν, ?σον, π?ς, μέσον.

2. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: απόβλητα, ταυτότητα, εχεμύθεια, λάφυρο, λοιπόν, διαδρομή.

3. Να δώσετε για κάθε θέμα του ρήματος «βάλλω» παράγωγα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά: βαλ-: βελ-: βλη-: βολ-:

4. Να δώσετε για κάθε θέμα του ρήματος «?χω» παράγωγα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά:

εχ-: σχ-: οχ-: -ούχος: -ουχία: ωχ-:

5. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις από τα θέματα των λέξεων «πλε?ον» και «?λίγον» στα νέα ελληνικά.

6. «?λλείπει»: να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με λέξεις ομόρριζες του ρηματικού τύπου που σας δίνεται.

α) Το δημόσιο ????????.. συνεχώς αυξάνεται, με αποτέλεσμα να καταρρέει η εθνική οικονομία.

β) Προτίμησε να αποσυρθεί στην ιδιαίτερη πατρίδα του για το ???????? της ζωής του.

γ) Η ???????.. ηλίου είναι ένα φαινόμενο που συνεχίζει να προκαλεί δέος.

δ) Δεν είχε αναπτύξει επαρκώς το θέμα που του δόθηκε στο μάθημα της έκθεσης. Οι ????????. ήταν πολλές και σημαντικές.

ε) Πολλές φορές παθαίνει ????????., με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζει οικεία του πρόσωπα.

7. Να σχηματίσετε με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία των λέξεων που ακολουθούν ισάριθμες περιόδους λόγου: αποβάλλω, κυκλοφορ?, εξισώνω, προβολέας, εξόφθαλμη.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Ο Αριστοτέλης στην προσπάθειά του να προσδιορίσει την έννοια της ηθικής αρετής θέτει επιμέρους ερωτήματα και δίνει απαντήσεις, προχωρώντας βαθμιαία μέχρι τον τελικό στόχο, τον ορισμό της έννοιας. Σε ποιο ερώτημα δίνει απάντηση ο φιλόσοφος με όσα αναφέρει σ? αυτήν την ενότητα;

2. Να επισημάνετε τα γνωρίσματα που θεωρεί ο Αριστοτέλης απαραίτητα για ένα πράγμα, ώστε να είναι δυνατόν να του αποδοθούν οι έννοιες τ?πλε?ον, τ? ?λαττον και τ? ?σον.

3. Ο φιλόσοφος δομεί εδώ τη σκέψη του γύρω από τις έννοιες της «μεσότητας» και των δύο «ακροτήτων». Αφού εντοπίσετε τις λέξεις ή φράσεις (ονοματικά και ρηματικά σύνολα) που αναφέρονται σε κάθε έννοια χωριστά, να διατυπώσετε με δικά σας λόγια τους ορισμούς που δίνει ο Αριστοτέλης.

4. Ποια κριτήρια χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης για να προσδιορίσει τα είδη της «μεσότητας» και ποιο είδος έχει άμεση σχέση με την ηθική αρετή; Να στηρίξετε την απάντησή σας στο κείμενο.

5. Τα πρώτα σπέρματα της θεωρίας της «μεσότητας», η οποία εδώ εκτίθεται αναλυτικά, εντοπίζονται σε προηγούμενη ενότητα (4η), όταν ο Αριστοτέλης αναπτύσσει τη σημασία της ηθικής πράξης για την απόκτηση της ηθικής αρετής. Αφού λάβετε υπόψη σας τον αναλυτικό προσδιορισμό της έννοιας, να γυρίσετε στην 4η ενότητα και να σχολιάσετε σ? ένα μικρό κείμενο τις μεσότητες και τις ακρότητες που αναφέρονται ή υπονοούνται εκεί. Στο τέλος να προσθέσετε και δικά σας παραδείγματα. Στο σχολιασμό σας να λάβετε υπόψη σας και όσα λέει ο φιλόσοφος σε άλλο σημείο: ? δ? τ?θαρρε?ν ?περβάλλων περ? τ?φοβερ? θρασ?ς ? ? δ? τ?φοβε?σθαι ?περβάλλων δειλός (ΗΝ 1115 b 33 – 40).

6. Ο Αριστοτέλης για να διασαφηνίσει τα είδη της «μεσότητας» παίρνει ένα παράδειγμα από το χώρο του αθλητισμού. Προσπαθήστε να κάνετε το ίδιο, χρησιμοποιώντας ένα ανάλογο παράδειγμα από τη μαθητική ζωή. Στο κείμενό σας να κρατήσετε αυτούσιους τους αριστοτελικούς όρους.

7. Γνωρίζουμε ήδη από τα προηγούμενα ότι η ηθική αρετή είναι ?ξις κατά το γένος. α) Ποια καινούργια στοιχεία ? πληροφορίες μας προσφέρει το κείμενο για να συμπληρώσουμε τον ορισμό της έννοιας; β) Ποια από αυτά τα στοιχεία μπορούν κατά τη γνώμη σας να στηρίξουν την άποψη που ο Αριστοτέλης θα υποστηρίξει αργότερα, ότι δηλαδή η ηθική αρετή είναι μετ?το? ?ρθο?λόγου ?ξις (ΗΝ 1144 b 27); Να δικαιολογήσετε την άποψή σας με χωρία του κειμένου.

8. Λαμβάνοντας υπόψη σας τις σκέψεις που ο Αριστοτέλης εκφράζει εδώ, τι θα συμβουλεύατε ένα δάσκαλο (ή γονιό) που στόχο έχει να «εθίσει» τους μαθητές του (ή τα παιδιά του) στην ηθική αρετή;

9. Ο Αριστοτέλης, όπως είδαμε ήδη (ενότητες 1, 2, 3) υποστήριξε ότι ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται. Να δείξετε με επιχειρήματα ότι όσα λέγονται σ? αυτήν την ενότητα υποστηρίζουν την παραπάνω βασική σκέψη του φιλοσόφου.

10. Ο?τω δ? π?ς ?πιστήμων ? ?λλ? τ?πρ?ς ?μ?ς υποστηρίζει ο Αριστοτέλης. Να δείξετε ότι απαραίτητη προϋπόθεση αυτού είναι η σωκρατική προτροπή γν?θι σαυτόν και γι? αυτό η κατάκτηση της ηθικής αρετής γίνεται δύσκολο και επίπονο έργο.

11. Διαφερόντως γ?ρ δ? κα? τόδε ?χομεν ?στε τολμ?ν τε ο? α?το? μάλιστα κα? περ? ?ν ?πιχειρήσομεν ?κλογίζεσθαι? ? το?ς ?λλοις ?μαθία μ?ν θράσος, λογισμ?ς δ? ?κνον φέρει. κράτιστοι δ? ?ν τ?ν ψυχ?ν δικαίως κριθε?εν ο? τά τε δειν?κα? ?δέα σαφέστατα γιγνώσκοντες κα? δι? τα?τα μ? ?ποτρεπόμενοι ?κ τ?ν κινδύνων (Θουκ. ΙΙ, 40, 3), υποστηρίζει ο Περικλής παρουσιάζοντας τις αρετές του Αθηναίου πολίτη στον ?πιτάφιο. Να συσχετίσετε αυτό το χωρίο με την άποψη του Αριστοτέλη π?ς ?πιστήμων ? ?λλ? τ?πρ?ς ?μ?ς. Στο συσχετισμό αυτό να λάβετε υπόψη σας επίσης την άποψη που συναντάμε στον πλατωνικό Λάχη: Ταύτην (= τ?ν ?νδρείαν) ?γωγε, ? Λάχης, τ?ν τ?ν δειν?ν κα?θαρραλέων ?πιστήμην κα? ?ν πολέμ? κα? ?ν το?ς ?λλοις ?πασιν (Πλάτων, Λάχης, 194 e – 195 a).

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. τ? ?ρχομέν? ? α?ρε?ται : α) Ποια σημασία έχουν οι λέξεις στο κείμενο; β) Ποια άλλη σημασία των ρημάτων γνωρίζετε;

2. γυμνάσια : α) Να γράψετε την ετυμολογική προέλευση της λέξης και τη σημασία της στο κείμενο. β) Να δώσετε τις σημασίες της λέξης στη νέα ελληνική.

3. Να βρείτε στο κείμενο συνώνυμα των λέξεων : κελεύω, ?ττον, προτιμ?, ?πα?ων, βιβρώσκω.

4. φεύγω : Χρησιμοποιώντας το ρήμα να δώσετε στην αρχαία ελληνική α) τον πολιτικό όρο «οι εξόριστοι», β) τη σημασία του δικανικού όρου φεύγω φόνου.

5. Με ποιες λέξεις του κειμένου παρουσιάζουν ετυμολογική συγγένεια οι λέξεις: ?πισταμένως, λειπτέον, πρόσληψις, συνοχή, ταυτότης.

6. Α. Να χαρακτηρίσετε την ετυμολογική προέλευση των παρακάτω συνθέτων ως σωστή ή λανθασμένη σημειώνοντας ένα Χ στην αντίστοιχη στήλη.

α) ?περβολή < ?πέρ + βούλομαι

β) ?λείπτης < ?(στερητ.) + λείπω

γ) ?ναλογία < ?νά + λέγω

δ) ?πιστήμων < ?πίσταμαι

ε) προστάζω < πρό + στάζω

Β. Να δώσετε τη σωστή ετυμολογική προέλευση των λανθασμένων περιπτώσεων.

7. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: σχέδιο, συνηρημένος, πλειοψηφία, ελάχιστος, άνισος, ακραίος, παντοπωλείο, έκλειψη, συνένωση, λιγοστεύω, λεξικό, κατάληψη, ταχυφαγείον, τακτικός, ναύαρχος, παρομοίωση, πεζοδρ?μιο, διεπιστημονικός, βλήμα, πρόσφυγας, εξεζητημένος

8. Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : συνεχε?, διαιρετ?, ?λαττον, ?σον, ?κρων, π?σιν, πλεον?ζει, ?λλε?πει, ?ν, ?λ?γα, ?ναλογ?αν, ληπτ?ον, φαγε?ν, προστ?ξει, ?ρχομ?ν?, ?μο?ως, δρ?μου, ?πιστ?μων, ?περβολ?ν, φε?γει, ζητε?, α?ρε?ται

9. Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : συνεχε?, διαιρετ?, πλε?ον, ?σον, ?λλε?πει, ?ν, ?ναλογ?αν, ληπτ?ον, προστ?ξει, ?ρχομ?ν?, ?περβολ?ν, φε?γει

ΟΜΑΔΑ Β : οχετός, αιρετικός, πλωτός, πλειοψηφικός, ισονομία, ανομία, ελλειπτικός, ελαττωματικός, ένωση, άνωση, αντίλογος, παράλειψη, παραλήπτης, σταγόνα, ταγός, αρχηγέτης, αναβλητικός, αναβλύζω, υπεκφυγή

Ενότητα 8η (Β 6, 9-10) – Όπως η τέχνη, έτσι και η ηθική αρετή στοχεύει στο μέσον

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «το? μέσου ?ν ε?η στοχαστική»: Πρόσεξε ότι ο Αριστοτέλης απέφυγε να πει: «το?μέσου ?στ? στοχαστική». Προσπάθησε να καταλάβεις τη διαφορά των δύο εκφραστικών τρόπων και εξήγησε στη συνέχεια την προτίμηση του Αριστοτέλη για την πρώτη ? μπορούμε άραγε από την προτίμησή του να βγάλουμε συμπεράσματα και για τον χαρακτήρα του; Μην ξεχνάς αυτό που λένε, πως «το ύφος είναι ο άνθρωπος»! Θα βοηθηθείς, πάντως, στην προσπάθειά σου, αν ξαναθυμηθείς από το συντακτικό σου α) τη σημασία του εκφραστικού σχήματος της δυνητικής ευκτικής, και β) τη λεγόμενη (=;) «απλή σκέψη του λέγοντος». (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 172)

2. Πώς ορίζει ο Αριστοτέλης τα «ολοκληρωμένα έργα»;

3. Ο Αριστοτέλης συγκρίνει τις έννοιες τέχνη – αρετή – φύση. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές εντοπίζει και με ποια σειρά τις ιεραρχεί;

4. Διατυπώστε (με προκείμενες και συμπέρασμα) τον συλλογισμό του Αριστοτέλη που αποδεικνύει ότι η αρετή έχει ως στόχο τη μεσότητα.

5. Αν λάβουμε υπόψη τον υποθετικό συλλογισμό και τη δυνητική ευκτική («?ν ε?η») που χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης, σε τι συμπεράσματα μπορούμε να καταλήξουμε για το ύφος του; Προσιδιάζει στον επιστημονικό λόγο;

6. Ο Αριστοτέλης διευκρινίζει στο τέλος της ενότητας ότι, όταν αναφέρεται στην αρετή, εννοεί την ηθική και όχι τη διανοητική αρετή. Πώς εξηγείται η άποψη αυτή;

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) της λέξης «?πιτελε?».

α. Το δύσκολο έργο που ανέλαβε να εκπονήσει, σήμερα βρίσκεται στο ???????. του στάδιο.

β. Δεν επιτρέπει στον εαυτό του το παραμικρό λάθος. Η ?????????.. του δεν έχει όρια.

γ. Ετοίμασε το σπίτι για να υποδεχτεί τους καλεσμένους της. Όλα ήταν τακτοποιημένα στην ????????.

δ. Κατά την ????????.. μιας συνταγής ζαχαροπλαστικής χρειάζεται απόλυτη αυτοσυγκέντρωση και προσοχή.

ε. Επιστρατεύτηκε όλο το ???????.. της εκπομπής, για να προκύψει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

2. Να δώσετε ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) της λέξης «πάθη» στα νέα ελληνικά.

3. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: μεσοπόλεμος, βαλβίδα, υπόλοιπο, σωσίβιο, υιοθεσία, πραγματεία.

4. Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ?γουσα, προσθε?ναι, φθειρούσης, σ?ζούσης, λέγομεν, ?θικήν.

5. Αστάθεια, καχεκτικός, ακτινοβολία, έκλειψη, φυτεύω: Αφού επισημάνετε τους λεκτικούς τύπους του διδαγμένου κειμένου με τους οποίους συγγενεύουν ετυμολογικά οι παραπάνω λέξεις, να σχηματίσετε στη νεοελληνική γλώσσα μία περίοδο λόγου για κάθε λέξη με την ποιητική (ή αναφορική) λειτουργία της.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Ο όρος επιστήμη στον Αριστοτέλη άλλοτε ισοδυναμεί με τον όρο τέχνη, ενώ άλλοτε χρησιμοποιείται με τη συνηθισμένη και σήμερα σημασία του (συστηματοποιημένη γνώση), οπότε και εντάσσεται από τον φιλόσοφο στις διανοητικές αρετές. Με ποιο περιεχ?μενο χρησιμοποιε?ται ο όρος στην ενότητα; Ποιο ε?δος «μεσ?τητας» αντιστοιχε?σε κ?θε σημασ?α του ?ρου;

2. Ο Αριστοτ?λης σε προηγο?μενη εν?τητα (6η) αναφ?ρθηκε στην αρετ? του οφθαλμο?, του ?ππου κτλ., σε σχ?ση με την ολοκλ?ρωση του ?ργου που η φ?ση ?χει αναθ?σει σε κ?θε ζ?ο ?πρ?γμα. Με β?ση αυτ?ς τις απ?ψεις και με τη βο?θεια των πληροφορι?ν που περι?χονται στο κε?μεν?σας, να δε?ξετε π?τε μ?α τ?χνη ε?ναι «εν?ρετη».

3. Χρησιμοποι?ντας ?ρους της αριστοτελικ?ς φιλοσοφ?ας, να δ?σετε τον ορισμ? των άριστων ?ργων και να τον αιτιολογ?σετε.

4. Να δ?σετε με δικ?σας λ?για τη σχ?ση της ηθικ?ς αρετ?ς με την τ?χνη και τη φ?ση. Ποιο κριτ?ριο χρησιμοποιε? ο Αριστοτέλης ως β?ση σ” αυτόν τον συσχετισμό; Να αιτιολογ?σετε την υπεροχ?της φ?σης και της ηθικ?ς αρετ?ς απ?ναντι στην τ?χνη.

5. Στην αριστοτελικ?(τυπικ?) Λογικ? ?χουμε υποθετικο?ς συλλογισμο?ς των οπο?ων το συμπ?ρασμα εξ?γεται απ?προκε?μενες προτ?σεις απ?τις οπο?ες η μ?α τουλ?χιστον ε?ναι υποθετικ?. α) Να επισημ?νετε ?ναν τ?τοιο συλλογισμ?στο κε?μενό σας και να τον καταγρ?ψετε προτ?σσοντας τις προκε?μενες προτ?σεις και καταλ?γοντας στο συμπ?ρασμα. β) Νομ?ζετε ?τι ?να τ?τοιο ε?δος συλλογισμο? ταιρι?ζει στο επιστημονικ? ?φος;

6. Σ?μφωνα με τον Αριστοτ?λη, η ψυχ? του ανθρ?που ?ληθε?ει, ανακαλ?πτει την αλ?θεια, με τη βο?θεια των διανοητικ?ν αρετ?ν, ?πως ? φρ?νησις, ?σοφ?α και ? νο?ς (ΗΝ, 1139 b 15-20). Νομ?ζετε ?τι ?σα αναφ?ρονται στην εν?τητα για τη «μεσ?τητα» μπορο?ν να ισχ?ουν για τις διανοητικ?ς αρετ?ς; Να αιτιολογ?σετε τις απ?ψεις σας.

7. π?θη: Σε ?λλο χωρ?ο ο φιλ?σοφος διευκριν?ζει: Λ?γω δ? π?θη μ?ν ?πιθυμ?αν ?ργ?ν φ?βον θ?ρσος φθ?νον χαρ?ν φιλ?αν μ?σος π?θον ζ?λον ?λεον, ?λως ο?ς ?πεται ?δον? ? λ?πη (ΗΝ, 1105 b 23-26). Λαμβ?νοντας υπ?ψη σας αυτ? τη διευκρ?νιση και ?σα εκτ?θενται στις εν?τητες 5η και 8η, να δ?σετε τα κοιν? σημε?α των ηθικ?ν αρετ?ν με τα π?θη και τις πρ?ξεις.

8. Η «μεσ?τητα» αποτελε?κεντρικ? ?ννοια της αριστοτελικ?ς φιλοσοφ?ας. Να αντιπαραβάλετε τις θ?σεις που διατυπ?νει ο Σταγειρίτης στην ενότητα με όσα εκθέτει για το ίδιο θέμα στα Πολιτικά και να δε?ξετε πώς καταλήγει ότι η «μεσότητα» είναι αναγκαία για την πολιτεία.

9. Καθ?ς η Αντιγ?νη οδηγε?ται στην υπ?γεια φυλακ?της, στο τ?ταρτο επεισ?διο της ομ?νυμης τραγωδ?ας του Σοφοκλ?, απευθ?νει τελευτα?ο χαιρετισμ? στους συμπολ?τες της (στ. 801-882), ψ?λλοντας μαζ?με τον Χορ? ?να θρηνητικ?τραγο?δι (κομμ?ς). Μ?σα σ’αυτ? την ατμ?σφαιρα ο Κορυφα?ος σε μια αποστροφ? του προς την ηρω?δα λ?ει : ΧΟ. προβ?σ” ?π” ?σχατον θρ?σους ?ψηλ?ν ?ς Δ?κας β?θρον πολ? προσ?πεσας, ? τ?κνον (στ. 853-855). («Σκαρφ?λωσες στην κορυφ?του θρ?σους και στον απρ?σιτο της Δ?κης θρ?νο, παιδ? μου, παραπ?τησες». Μετ?φραση: Κ. Χ. Μ?ρης). Να εντοπίσετε τα κοιν?στοιχε?α μεταξ? των απ?ψεων του Αριστοτ?λη για τη «μεσ?τητα», την «?λλειψη» και την «υπερβολ?», και της μομφ?ς που επιρρ?πτει ο Κορυφα?ος στην κ?ρη του Οιδ?ποδα. Νομίζετε ότι ο Αριστοτέλης θα συμφωνούσε με την άποψη του Κορυφα?ου του Χορο?;

10. Η έννοια της «μεσ?τητας», κεντρικ? στην αριστοτελικ?φιλοσοφ?α, δεν ε?ναι παρ?επαναδιατ?πωση μιας παλαι?ς και μακρ?ς παρ?δοσης περ? μ?τρου στην αρχα?α ελληνικ? σκ?ψη. Ο ?διος ο Αριστοτ?λης αναφ?ρει στα Πολιτικ?του (1295 b 35-37) το στ?χο του γνωμικο?ποιητ? Φωκυλ?δη πολλ? μ?σοισιν ?ριστα. Στα κε?μενα της αρχα?ας ελληνικ?ς γραμματε?ας που ?χετε διδαχθε? (π.χ. Ηρ?δοτο, Ξενοφ?ντα, Θουκυδίδη, τραγικο?ς), έχετε συναντήσει συμπεριφορές, στάσεις, έργα στα οποία μπορούν να αποδοθούν οι ?ννοιες «μ?σον» και «υπερβολ?» ή «?λλειψη»;

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. ?γουσα τ? ?ργα: Να δ?σετε τη σημασ?α των εκφρ?σεων:

(α) ?γω κα? φ?ρω (+ ?νομα π?λης ? χ?ρας) ……………………………………………….

(β) ?γω θεούς …………………………………………………………………………………………………….

(γ) ?γω τε?χος ……………………………………………………………………………………………………

(δ) ?συχ?αν ?γω ………………………………………………………………………………………………..

(ε) ?ορτ?ν ?γω …………………………………………………………………………………………………..

(στ) ?γω ?π?το?ς δικαστ?ς ……………………………………………………………………………

(ζ) ?γομαι γυνα?κα …………………………………………………………………………………………..

(η) ?γε ? ?γετε (δ?) (+ υποτακτικ? ?προστακτικ?) …………………………………

(θ) ?γω κακ?ς / καλ?ς /?ρθ?ς ……………………………………………………………………..

2. Να μεταφ?ρετε στη ν?α ελληνικ? τις φρ?σεις :

(α) τ? ?ργον ?πιτελ? ………………………………………………………………………………………..

(β) ?θεν ε?ωθας ………………………………………………………………………………………………….

(γ) ο?κ ?φελε?ν ?στιν ………………………………………………………………………………………

(δ) ? ?ρετ?στοχαστική ?στι το? μέσου ……………………………………………………….

3. Α. Να επισημάνετε τις λέξεις του κειμένου που σημαίνουν στη νέα ελληνική: α) αυτόν που σκέπτεται βαθιά, που βρίσκεται σε περισυλλογή, β) διαλέγω.

Β. Ποια σημασία έχουν στο κείμενο οι ίδιες λέξεις;

4. Να σχηματίσετε ένα παράγωγο επίθετο για κάθε ρηματικό τύπο, χρησιμοποιώντας την παραγωγική κατάληξη που σας δίνεται, και να γράψετε τη σημασία του, όπως στο παράδειγμα :

νέμω : -άς (-άδος) = νομάς, άδος (= ο νεμόμενος, αυτός που γυρίζει από τόπο σε τόπο για να βρει βοσκή).

προβλέπω : -ιμος: ………………………………………………………………………………………………

?φελε?ν : -τικος: ………………………………………………………………………………………………..

φθειρούσης : -τός: ……………………………………………………………………………………………..

σ?ζούσης :-τήριος: …………………………………………………………………………………………..

νο?ς + ?χω :-?ς: ………………………………………………………………………………………………..

5. ?κριβέστερα : Να δώσετε τη σημασιολογική διαφορά

μεταξύ των επιθέτων: ακριβής -ακριβός

και των επιρρημάτων: ακριβώς -ακριβά

6. ?πιτελ?: Να δώσετε ένα ομόρριζο επίρρημα της νέας ελληνικής.

7. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: ημιτελής, βλέμμα, αγωγιάτης, άνεργος, συνηθισμένος, προαιρετικός, παρακαταθήκη, βλήμα, παραφθορά, σωτηρία, Αριστοτέλης, εξακριβωμένος, αφύσικος, εύστοχος, πένθιμος, απραγματοποίητος

8.Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : ?πιτελε?, βλ?πουσα, ?γουσα, ε??θασιν, ?φελε?ν, προσθε?ναι, ?περβολ?ς, φθειρο?σης, σ?ζο?σης, ?γαθο?, ?ργ?ζονται, ?κριβεστ?ρα, φ?σις, στοχαστικ?, π?θη, πρ?ξεις

ΟΜΑΔΑ Α : βλ?πουσα, ?γουσα, ε??θασιν, ?φελε?ν, προσθε?ναι, ?ργ?ζονται, στοχαστικ?, π?θη, πρ?ξεις

ΟΜΑΔΑ Β : βλέμμα, βλήμα, αγωγός, ανάγωγος, συνήθεια, συνηρημένος, πρόσθεση, απόσταση, συνεργάτης, συνεργός, αργός, άστοχος, εύστοχος, πενθώ, ποθώ, άπρακτος, άπραγος, πρακτικός, προνοητικός

Ενότητα 9η (Β 6, 10-13) – Σημαντικέςδιευκρινήσεις για το περιεχόμενο της έννοιας «μεσότης»

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «μ?λλον κα? ?ττον»: Περισσότερο ή λιγότερο από τι; Ο Αριστοτέλης, όπως βλέπεις, δεν το λέει καθαρά ? στη γλώσσα του συντακτικού θα λέγαμε: ο Αριστοτέλης δεν βάζει εδώ, δίπλα σ? αυτά τα συγκριτικού βαθμού επιρρήματα, καμιά γενική συγκριτική. Μπορείς με βάση αυτά που ακολουθούν να προσθέσεις εσύ αυτή τη γενική συγκριτική; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 174)

2. Αλήθεια, τι ακριβώς εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε κι εμείς στον λόγο μας ? τόσο συχνά μάλιστα ? τη λέξη πρέπει («έτσι πρέπει να κάνεις» – «δεν πρέπει να κάνεις έτσι»); Με άλλα λόγια: Ποιο είναι το κριτήριό μας (ή τα κριτήριά μας) για την ορθότητα των πράξεών μας; Συζητήστε το μέσα στην τάξη ? και ύστερα αναρωτηθείτε τι ήταν, αλήθεια, στην πραγματικότητα αυτό που έδινε στον αρχαίο Έλληνα τη βεβαιότητα πως οι πράξεις του ήταν ορθές. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 174)

3. Στην ενότητα αυτή ο Αριστοτέλης κάνει κάποιες διευκρινίσεις σχετικά με τη θέση που διατύπωσε στο τέλος της προηγούμενης ενότητας, ότι η ηθική αρετή σχετίζεται με τα συναισθήματα και τις πράξεις, στα οποία υπάρχει και υπερβολή και έλλειψη και το μέσον. Ποιες είναι οι διευκρινίσεις αυτές και ποιο τρόπο ανάλυσης χρησιμοποιεί ο φιλόσοφος για να τις δώσει;

4. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να ισχύουν για να μπορούμε να τηρούμε το μέτρο στα συναισθήματα;

5. Ποιος ο ρόλος του ρήματος «δε?» στο κείμενο;

6. Με ποιον συλλογισμό καταλήγει ο Αριστοτέλης ότι η αρετή είναι ένα είδος μεσότητας;

7. Πώς φαίνεται μέσα στο κείμενο η κοινωνική διάσταση της αρετής; Συμφωνούν οι απόψεις του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα ως προς αυτό το σημείο;

8. Τι μπορείτε να παρατηρήσετε σχετικά με τη μεθοδικότητα της σκέψης του Αριστοτέλη, αν συγκρίνετε την 8ημε την 9η ενότητα;

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να εντοπίσετε στο κείμενο τα αντώνυμα των λέξεων: φοβηθ?ναι, λυπηθ?ναι, ?ττον, ?λλειψις, ?μαρτάνεται, ?παινε?ται, ο?κ ε?.

2. Να δώσετε την ετυμολογία των παρακάτω λέξεων: ?πιθυμ?σαι, ?περβολή, ?λλειψις, πάθη, ?παινε?ται, κατορθο?ται.

3. Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: φοβηθ?ναι, ?πιθυμ?σαι, ?περβολή, ?μαρτάνεται, κατορθο?ται.

4. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: βεληνεκές, επανόρθωση, πραγματογνώμων, φόβητρο, ηδονή, ελεεινός.

5. Όρθιος, στόχαστρο, πρόβλημα, παρόμοιος, ουσιαστικά (επίρρημα), αμφίδρομος, δυόσμος: Αφού επισημάνετε τους λεκτικούς τύπους του διδαγμένου κειμένου με τους οποίους συγγενεύουν ετυμολογικά οι παραπάνω λέξεις, να σχηματίσετε στη νεοελληνική γλώσσα μία περίοδο λόγου για κάθε λέξη με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία της.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Στην ενότητα αυτή ο Αριστοτέλης διευκρινίζει τις σκέψεις που διατύπωσε πιο πάνω, κυρίως στην τελευταία περίοδο της προηγούμενης ενότητας: λέγω δ? τ?ν ?θικ?ν? α?τη γ?ρ … κα? τ? μέσον. α) Ποιον τρόπο ανάλυσης χρησιμοποιεί ο φιλόσοφος για να δώσει τις διευκρινίσεις που θεωρεί αναγκαίες; (Προσέξτε τη λέξη με την οποία εισάγεται η ενότητα). β) Να αποδώσετε με δικά σας λόγια τις διευκρινίσεις αυτές.

2. Σε ποια πάθη αναφέρεται στην ενότητα ο Αριστοτέλης και ποιες γενικότερες συναισθηματικές καταστάσεις τα συνοδεύουν;

3. Όπως είδαμε σε προηγούμενη ενότητα (7η), η μεσότητα που έχει σχέση με την ηθική αρετή ορίζεται με κριτήριο το υποκείμενό της (πρ?ς ?μ?ς). Ποια κριτήρια προσθέτει εδώ ο φιλόσοφος, ώστε να οριστεί πληρέστερα η έννοια της «μεσότητας»;

4. Να εντοπίσετε τα ΡΣ της ενότητας που αναφέρονται στις έννοιες της υπερβολής και της μεσότητας. Ποια από αυτά αναφέρονται στο έργο του υποκειμένου της ηθικής αρετής και ποια υποδηλώνουν την κοινωνική της διάσταση; Να διευκρινίσετε το β΄ μέρος της απάντησής σας με ένα παράδειγμα από την αρχαία ελληνική γραμματεία.

5. Α. Να συμπληρώσετε την πρόταση που λείπει, ώστε να ολοκληρωθούν οι συλλογισμοί:

(α) 1. Τ? δ“ ?τε δε? κα? ?φ“ο?ς κα? πρ?ς ο?ς κα? ο? ?νεκα κα? ?ς δε?, μέσον τε κα? ?ριστον.

2. ?περ (=τ? ?ριστον) ?στ?ν τ?ς ?ρετ?ς.

3. ?????????????????????????..

(β) 1. Τ? μέσον ?παινε?ται κα? κατορθο?ται.

2. ?????????????????????????..

3. Μεσότης τις ?ρα ?στ?ν ? ?ρετή.

Β. Να εξηγήσετε με δικά σας λόγια το δεύτερο συλλογισμό.

6. Στην προηγούμενη ενότητα παρατηρήσαμε ότι ο φιλόσοφος διατύπωσε τη σκέψη του υποθετικά (ε? δ? π?σα ?πιστήμη) και δυνητικά (? δ“ ?ρετή ?το? μέσου ?ν ε?η στοχαστική). Στο τέλος της νέας ενότητας (9η) ο τρόπος παρουσίασης της ίδιας σκέψης αλλάζει: Μεσότης τις ?ρα ?στ?ν ? ?ρετή, στοχαστική γε ο?σα το? μέσου. Πώς εξηγείται η διαφορά στη διατύπωση και τι συμπεράσματα συνάγει κανείς απ? αυτό για το επιστημονικό ήθος του Αριστοτέλη.

7. Ο Α. Lesky (σ. 782) γράφει για τα ?θικά Νικομάχεια ότι «είναι μια ανάλυση του ηθικού, όπως αυτό εμφανίζεται κάτω από τις διάφορες συνθήκες της πραγματικότητας», και προσθέτει «ο Αριστοτέλης, σε πολύ ανώτερο βαθμό από τον Πλάτωνα, λαμβάνει υπόψη του την επικαιρικότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς». Να δείξετε την αλήθεια αυτών των απόψεων με τη βοήθεια χωρίων της ενότητας.

8. Να δείξετε με τη βοήθεια χωρίων του κειμένου ότι η πράξη του ψεύδεσθαι μπορεί να είναι αρετή και το πάθος του ?λε?σαι είναι δυνατόν να είναι κακία.

9. Να συγκρίνετε τις απόψεις του Αριστοτέλη για τη «μεσότητα» (ενότητες 7, 8, 9) με τις θέσεις του Πλουτάρχου για την ίδια έννοια.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να εντοπίσετε στο κείμενο τα αντώνυμα των λέξεων: φοβηθ?ναι, λυπηθ?ναι, ?ττον, ?λλειψις, ?μαρτάνεται, ?παινε?ται και της φράσης ο?κ ε?.

2. κατορθο?ται :

Α. Να σημειώσετε ποια σημασία έχει το ρήμα στο κείμενο :

1. επιτυγχάνεται

2. αποτελεί κατόρθωμα

3. είναι το ορθό

Β. Να γράψετε τέσσερα ομόρριζα ουσιαστικά και επίθετα (απλά ή σύνθετα) στη νέα ελληνική.

3. α) Να επισημάνετε τις λέξεις του κειμένου που είναι ομόρριζες με την πρόθεση ?μφί. β) Να δώσετε σύνθετα ρήματα, επίθετα και ουσιαστικά, στη νέα ελληνική, με πρώτο συνθετικό την πρόθεση ?μφί. Ποια σημασία προσδίδει στο δεύτερο συνθετικό η παρουσία της πρόθεσης;

4. φοβηθ?ναι, ?λε?σαι: α) Να γράψετε τα ομόρριζα ουσιαστικά που αποτελούν θεμελιώδεις όρους του αριστοτελικού ορισμού για την τραγωδία. β) Να δώσετε από ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο στον κάθε όρο.

5. δε? : Να δώσετε τη σημασία των φράσεων.

(α) πολλο? δέω (?πολογε?σθαι)

(β) μικρο?δέω (ε?ναι)

(γ) δυο?ν δέοντα (τεσσαράκοντα)

(δ) τ? ?ν?ς δε?ν (πεντήκοντα)

(ε) ?λίγου δε?

6. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: θρασύδειλος, ευθυμία, εξοργίζω, παντελεήμων, ηδονικός, περίλυπος, ηττημένος, αμφιθεατρικός, αριστεύω, άψογος, παραίνεση, αδιόρθωτος, απών

7. Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : θαρρ?σαι, ?πιθυμ?σαι, ?ργισθ?ναι, ?λε?σαι, ?σθ?ναι, λυπηθ?ναι, ?ττον, ?μφ?τερα, δε?, ?ριστον, ?μαρτ?νεται, ψ?γεται, ?παινε?ται, κατορθο?ται, ο?σα

8. Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : θαρρ?σαι, ?πιθυμ?σαι, ?ργισθ?ναι, ?λε?σαι, ?σθ?ναι, ?ττον, ?μφ?τερα, ψ?γεται, κατορθο?ται, ο?σα

ΟΜΑΔΑ Β : θεωρητικός, ενθαρρυντικός, λιπόθυμος, οργή, οργάνωση, ελεημοσύνη, αμφιθεατρικός, άψογος, όρθιος, όρθρος, περιούσιος, σύμπνοια

Ενότητα 10η (Β 6, 14-16) – Ορισμός της αρετής

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. «?ρισμέν?λόγ?»: Όπως θα πρόσεξες, στο σημαντικότατο αυτό για τη σύλληψη της αρετής στοιχείο ο Αριστοτέλης αναφέρεται για πρώτη φορά εδώ. Τι είναι αυτό που τον έκανε, κατά την κρίσιμη στιγμή του ορισμού, να αισθανθεί αυτή την ανάγκη; Τι το καινούριο πρόσθεσε το νέο αυτό στοιχείο; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 176)

2. Γράψε ένα μικρό δοκίμιο (μιας ή δύο σελίδων) για τις βασικές έννοιες που χρησιμοποίησε ο Αριστοτέλης προκειμένου να διαμορφώσει τον ορισμό του της αρετής. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 176)

3. Αναπτύξτε τον συλλογισμό του Αριστοτέλη όπως αυτός παρουσιάζεται στην πρώτη παράγραφο της ενότητας. Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει;

4. Ο Αριστοτέλης, για να ενισχύσει τη θέση του ότι το λάθος γίνεται με πολλούς τρόπους, ενώ το σωστό με έναν, αντλεί στοιχεία από τη διδασκαλία των Πυθαγορείων και την ποίηση. Πώς αυτά συσχετίζονται μεταξύ τους;

5. Να επισημάνετε τις αντιθέσεις του κειμένου με τις οποίες τονίζεται ότι το λάθος («?μαρτάνειν») συνδέεται με την κακία και το σωστό («κατορθο?ν») με την αρετή. Ποιες λέξεις αναφέρονται στο «?μαρτάνειν» και ποιες στο «κατορθο?ν»;

6. Να δώσετε και να αναλύσετε τον ορισμό της αρετής, όπως δίνεται από τον Αριστοτέλη.

7. Ποια είναι η έννοια της «προαιρέσεως» και γιατί είναι τόσο καθοριστική για την κατάκτηση της αρετής;

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να βρείτε μέσα στο κείμενο τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: ?μαρτάνειν, πολλαχ?ς, πεπερασμένου, χαλεπόν, ?ποτυχε?ν, ?σθλοί.

2. Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα του ρήματος «?ρίζω» που βρίσκονται στη στήλη Α με τις λέξεις της στήλης Β έτσι ώστε να δημιουργηθούν ονοματικά σύνολα.

Α	Β
διορισμός όριο οριζόντιος οριστικό καθοριστικός παραμεθόριος συνοριακές	άξονας καθηγητών παράγοντας διαφορές αντωνυμία ασφαλείας τέλος
αόριστη	περιοχή

3. Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ??διον, σκοπο?, ?πιτυχε?ν, ?ρετ?ς, προαιρετική, πάθεσι.

4. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: εντευκτήριο, βέλος, αφαιρετικός, δεοντολογία, περιορισμός, σχέση.

5. Να δώσετε την ετυμολογία των παρακάτω λέξεων του κειμένου: ?πείρου, κατορθο?ν, σκοπο?, φρόνιμος, πάθεσι, πράξεσι.

6. Απείκασμα, βεληνεκές, πλειστηριασμός, ορίζοντας, άλωση, μονολιθικός, άπειρος: Αφού επισημάνετε τους λεκτικούς τύπους του διδαγμένου κειμένου με τους οποίους συγγενεύουν ετυμολογικά οι παραπάνω λέξεις, να σχηματίσετε στη νεοελληνική γλώσσα μία περίοδο λόγου για κάθε λέξη με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία της.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ

Ερμηνευτικές ερωτήσεις

1. Να γρ?ψετε σε δ?ο στ?λες τα αντιθετικ? ζε?γη των εννοι?ν που χαρακτηρ?ζουν το αγαθό/την ορθ? πρ?ξη και το κακ?/την εσφαλμ?νη πρ?ξη και να τα εξηγ?σετε με δικ? σας λ?για, χρησιμοποι?ντας και παραδε?γματα για καθεμ?α ?ννοια.

2. Να γρ?ψετε τη συλλογιστικ? πορε?α μ?σα απ? την οπο?α ο Αριστοτ?λης καταλ?γει ?τι η αρετ? ε?ναι μεσ?της.

3. Ποιο ε?ναι το ν?ημα του στ?χου που παρεμβ?λλει ο Αριστοτ?λης και ποια σημασ?α ?χει για την επιχειρηματολογ?α του;

4. Ποια σημασ?α ?χει η προα?ρεσις και ειδικ? το γεγον?ς ?τι η αρετ? χαρακτηρ?ζεται ως ?ξις προαιρετικ?; Για να κατανο?σετε τη σημασ?α της σκεφθε?τε αν θα μπορο?σε να χαρακτηρ?ζεται απ? αντ?θετες προς την προα?ρεσιν ?ννοιες -γνωρ?σματα.

5. Ποιο ε?ναι το προσεχ?ς γ?νος της αρετ?ς και ποια η ειδοποι?ς της διαφορ? όπως περιλαμβάνονται στον ορισμό της;

6. Να εξηγ?σετε τι σημα?νει υποκειμενικ?ς και αντικειμενικ?ς χαρακτ?ρας της αρετ?ς.

7. κα? ε?ρ?σκειν κα? α?ρε?σθαι: Εξηγ?στε με δικ? σας λ?για τη φράση, αφού τη συνδέσετε με ανάλογες διατυπώσεις στην ενότητα 7.

8. φρ?νιμος, το? δ?οντος : Το περιεχόμενο των εννοιών αυτών δεν είναι πάντοτε, οριστικά και εφάπαξ καθορισμένο. Να εξηγήσετε, σύμφωνα και με όσα συζητήσατε στην προηγούμενη ενότητα, ποιος ορίζει το περιεχ?μεν? τους και ποια είναι τα όρια του υποκειμενικού και του αντικειμενικού σ” αυτές τις έννοιες;

9. Γιατ?, κατ? τη γν?μη σας, οι Πυθαγ?ρειοι θεωρο?σαν το κακ? αδιαμ?ρφωτο και το καλ? διαμορφωμ?νο;

10. Συμφωνε?τε με τον Αριστοτ?λη ?τι το να κ?νουμε λ?θος μπορε? να γ?νει με πολλο?ς τρ?πους, εν? το να κ?νουμε το σωστ? με ?να τρ?πο;

11. Τι εννοούμε όταν λέμε «υπερβολή» και «έλλειψη» στα πάθη και τις πράξεις και τι «μεσότητα»; Να αναφέρετε παραδείγματα.

12. Να συγκρίνετε τις απόψεις που διατυπώνει ο Αριστοτέλης για την αρετή στην ενότητα αυτή με τις αντιλήψεις του Πλουτάρχου.

13. Στην 6η εν?τητα ο Αριστοτ?λης αφο? ε?χε προσδιορ?σει το προσεχ?ς γ?νος της αρετ?ς προχ?ρησε στην ειδοποι? διαφορ? της. Ποιες έννοιες διευκρ?νισε απ? την 7η ?ως και την 9η εν?τητα και ποια γνωρ?σματα πρ?σθεσε στην ?ννοια της αρετ?ς; Να τα αποδώσετε με σύντομες προτάσεις και να τα συνδέσετε με τον ορισμό της αρετής στη 10η ενότητα.

Λεξιλογικές ? σημασιολογικές ασκήσεις

1. Να συμπληρ?σετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων στην αρχα?α ελληνικ?: χαλεπ?ν, ?ποτυχε?ν, κακ?α, ?περβολ?, πολλαχ?ς, ?πειρον.

2. προα?ρεσις : Χρησιμοποιώντας τη λέξη προαίρεση και παρ?γωγα ? ομόρριζά της, να γρ?ψετε φρ?σεις στην νέα ελληνική και να δώσετε τη σημασία τους.

3. φρ?νιμος : Να γρ?ψετε ?σες σημασ?ες της λ?ξης στην αρχα?α και στη ν?α γλ?σσα γνωρ?ζετε.

4. ράθυμος, ραδιουργία, ευπαθής, μεσόγειος, προορισμός, λιποψυχώ, αφορίζω, σχέση, εφεύρεση, έμπρακτος: Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια;

5. ε?καζον : Να δώσετε τις σημασίες των φράσεων: α) κατ? τ? ε?κ?ς κα? ?ναγκα?ον, β) παρ? τ? ε?κός, γ) τ? ε?κότα, δ) ε?κ? κα? ?ς ?τυχεν.

6. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να βρεθεί μία ομόρριζη λέξη του κειμένου: αμαρτία, πολλαπλασιαστικός, κακούργος, περατώνω, απείκασμα, ορθοστάτης, μόνος, εντευκτήριο, επίσκοπος, παντογνώστης, παροχή, αφαίρεση, καθορισμός, παραφροσύνη, συνδυασμός, καταβεβλημένος, ευρετήριο

7.Να σχηματισθούν από δύο απλά ομόρριζα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : ?μαρτ?νειν, πολλαχ?ς, κακ?ν, ?πε?ρου, ε?καζον, πεπερασμ?νου, κατορθο?ν, μοναχ?ς, ??διον, ?ποτυχε?ν, σκοπο?, παντοδαπ?ς, ?ξις, προαιρετικ?, ?ρισμ?ν?, φρ?νιμος, δ?ο, ?περβ?λλειν, ε?ρ?σκειν

8.Να αντιστοιχίσεις καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στην ομάδα Α με την/τις ομόρριζή/ές της της ομάδας Β(κάποιες από τι λέξεις της ομάδας Β ενδέχεται να περισσεύουν):

ΟΜΑΔΑ Α : ε?καζον, πεπερασμ?νου, ?ποτυχε?ν, σκοπο?, ?ξις, προαιρετικ?, ?ρισμ?ν?, φρ?νιμος, ε?ρ?σκειν

ΟΜΑΔΑ Β : εικονικός, εικαστικός, πέρας, τέρας, πατέρας, τυχαίος, άσκοπος, άστοργος, άσκεπος, διοριστέος, αφορισμός, παράφρων, συνεύρεση, εφεύρεση

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ

2009

?ριστοτ?λους, ?θικ? Νικομ?χεια, Β1, 1-4 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-2)

Διττ?ς δ? τ?ς ?ρετ?ς ο?σης, ? τ? δ? σ?φρονα σ?φρονες, τ? δ? ?νδρε?α ?νδρε?οι.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος : «Διττ?ς δ? τ?ς ?ρετ?ς ο?σης ? τελειουμ?νοις δ? δι? το? ?θους.»

Μον?δες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακ?τω:

Β1. Με βάση το ακόλουθο τμήμα του κειμένου «ο?τ? ?ρα φ?σει ? τελειουμ?νοις δ? δι? το? ?θους.», ποια είναι η άποψη του Αριστοτέλη για τη γένεση της ηθικής αρετής και σε τι διαφοροποιείται από την αριστοκρατική αντίληψη, όπως αυτή εκφράζευαι και από το Σοφοκλή στο εξής απόσπασμα από την Αντιγόνη, στίχοι 37-38 ( η Αντιγόνη απευθύνεται στην αδελφή της Ισμήνη) : «έτσι έχουν τα πράγματα για σένα τώρα, και γρήγορα θα αποδείξεις αν είσαι από τη φύση σου γενναία ή δειλή, παρόλο που κατάγεσαι από λαμπρή γενιά.»

Μον?δες 15

Β2. Ποιο είναι το περιεχόμενο των εννοιών «δύναμις» και «ενέργεια» στην αριστοτελική φιλοσοφία και πώς ο Αριστοτέλης τις χρησιμοποιεί στα δύο εμπειρικά παραδείγματα της δεύτερης παραγράφου του κειμένου για τις αισθήσεις και τέχνες προκειμένου να ορίσει τις ηθικές αρετές;

Μονάδες 15

Β3. Πώς η παρουσία του Εύδοξου του Κνίδιου στην ακαδημία επέδρασε στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Αριστοτέλη;

Μονάδες 15

Β.4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: φ?ρεσθαι, δ?ξασθαι , τελειουμ?νοις , ?δε?ν , κομιζ?μεθα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2005

?ριστοτέλους, ?θικ? Νικομάχεια Β, 1, 1-4 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-2)

Διττ?ς δ? τ?ς ?ρετ?ς ο?σης, ? τ? δ? σώφρονα σώφρονες, τ? δ? ?νδρε?α ?νδρε?οι.

Α. Απ? το παραπάνω κε?μενο να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το τμ?μα: ?Διττ?ς δ? τ?ς ?ρετ?ς … δι? το? ?θους?.

Μον?δες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β.1. ??ξ ο? κα? δ?λον ?τι ο?δεμία τ?ν ?θικ?ν ?ρετ?ν φύσει ?μ?ν ?γγίνεται?: Με βάση το παραπάνω χωρίο, ποια είναι η θέση του Αριστοτέλη απέναντι στην αριστοκρατική αντίληψη περί αρετής;

Μον?δες 15

Β.2. Με βάση το κείμενο που σας δόθηκε, να αναφέρετε και να σχολιάσετε τρία παραδείγματα από την καθημερινή εμπειρία, με τα οποία ο Αριστοτέλης τεκμηριώνει την άποψη ότι η ηθική αρετή κατακτάται με την άσκηση. Μον?δες 15

Β.3. Ποια είναι η άποψη του Δημοκρίτου για την ε?δαιμονία;

Μον?δες 10

Β.4. φύσει, δέξασθαι, δυνάμεις, ?λάβομεν, μαθόντας: Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο σύνθετα ομόρριζα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

Μον?δες 10

ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2003

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια Β1, 1-4. (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-2)

Διττ?ς δ? τ?ς ?ρετ?ς ο?σης ? τ? δ? ?νδρε?α ?νδρε?οι.

Να απαντήσετε στα παρακάτω :

α) Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα «Διττ?ς δ? τ?ς ?ρετ?ς ο?σης. . . δι?το? ?θους».

Μονάδες 10

β) Να γρ?ψετε στο τετρ?δι?σας τις απαντ?σεις των παρακ?τω ερωτ?σεων :

i. «Διττ?ς δ? τ?ς ?ρετ?ς ο?σης. . . δι?το? ?θους» : Ποια ε?ναι η βασικ? θ?ση του Αριστοτ?λη για την ηθικ?αρετ? και με ποια στοιχε?α τεκμηρι?νει τη θ?ση αυτ?στο παραπ?νω απ?σπασμα;

Μον?δες 15

ii. «τ?ς δυν?μεις κομιζ?μεθα, τ?ς ?νεργε?ας ?ποδ?δομεν»: Ποιο ε?ναι, κατ?τον Αριστοτ?λη, το περιεχ?μενο των εννοι?ν «δ?ναμις» και «?ν?ργεια» και ποια ε?ναι η σχ?ση τους με την ηθικ? αρετ?;

Μονάδες 15

iii. Π?ς οδηγ?θηκε ο Αριστοτ?λης στην τριμερ? δια?ρεση της ψυχ?ς;

Μον?δες 10

iv. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

διανοητικ?ς, ?μπειρ?ας, τελειουμ?νοις, ποιο?ντες, δ?καια.

Μονάδες 10

ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2002

?ριστοτ?λους, ?θικ?Νικομ?χεια Β, 1, 4-7 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 2-3)

?τι ?σα μ?ν φ?σει ?μ?ν παραγ?νεται, τ?ς δυν?μεις το?των πρ?τερον κομιζ?μεθα, ? ?λλ? π?ντες ?ν ?γ?νοντο ?γαθο? ?κακο?.

Α. Απ? το κε?μενο που σας δ?νεται να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το τμ?μα: «τ?ς δ” ?ρετ?ς λαμβ?νομεν…. κακο? γ?νονται κιθαρι-στα?«.

Μον?δες 10

Β. Να γρ?ψετε στο τετρ?δι?σας τις απαντ?σεις των παρακ?τω ερωτ?σεων:

1. «Τ?ς δυν?μεις κομιζ?μεθα…τ?ς ?νεργε?ας ?ποδ?δομεν»:

Ποιο ε?ναι το περιεχ?μενο των εννοι?ν δ?ναμις-?ν?ργεια, κατ? τον Αριστοτ?λη, και ποια απ?τις δ?ο ?ννοιες θεωρε? ο φιλ?σοφος πιο αξι?λογη;

Μον?δες 15

2. «Μαρτυρε? δ?… ?ν ?γ?νοντο ?γαθο? ?κακο?«:

Να αναπτ?ξετε ποια ε?ναι η επιδ?ωξη κ?θε νομοθ?τη και π?ς αυτ? υλοποιε?ται.

Μον?δες 15

3. Τι γνωρ?ζετε για την τριμερ?«δια?ρεση» της ψυχ?ς του ανθρ?που, κατ? τον Αριστοτ?λη, και ποια η σχ?ση του κ?θε μ?ρους με τις αρετ?ς;

Μον?δες 10

4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις της ν?ας ελληνικ?ς γλ?σσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

κομιζ?μεθα, χρησ?μενοι, λαμβ?νομεν, τεχν?ν, ?ν?λογον.

Μον?δες 10

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2007

Αριστοτέλους ?θικ?Νικομάχεια B1, 5-8 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 3-4)

Mαρτυρε? δ?κα? τ? γινόμενον ?ν τα?ς πόλεσιν? ? ?λλ?πάμπολυ, μ?λλον δ? τ? π?ν.

Α. Απ? το κε?μενο που σας δ?νεται να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το απ?σπασμα: «?νάλογον δ? ? α? ?ξεις γίνονται».

Μον?δες 10

Β. Να γρ?ψετε στο τετρ?δι? σας τις απαντ?σεις των παρακ?τω ερωτ?σεων:

Β1. Με βάση τα δεδομένα του κειμένου: «Mαρτυρε? ? ?γαθο? ? κακοί», ποιος είναι ο ρόλος του δασκάλου στην απόκτηση της ηθικής αρετής;

Μον?δες 15

Β2. Σύμφωνα με το απόσπασμα: «Ο?τω δ? κα? ?π? τ?ν ?ρετ?ν ?χει ? μ?λλον δ? τ? π?ν», να εκθέσετε τη σχέση μεταξύ «ενεργειών» και «έξεων» στην κατάκτηση της ηθικής αρετής.

Μον?δες 15

Β3. Ποιες διδασκαλίες του Αριστοτέλη παρουσιάζονται στις διδαχθείσες ενότητες των Πολιτικών;

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: μαρτυρε?, ?μαρτάνουσιν, φθείρεται, ?να-στρέφεσθαι, ?ποδιδόναι.

Μονάδες 10

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2013

Αριστοτέλους ?θικ? Νικομάχεια B1, 5-8 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 3-4)

Μαρτυρε? δ? κα? τ? γινόμενον ?ν τα?ς πόλεσιν? ? ?λλ? πάμπολυ, μ?λλον δ? τ? π?ν.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «?νάλογον δ? κα?… α? ?ξεις γίνονται».

Μονάδες 10

Β1. α. «κα? τ? μ?ν βούλημα παντ?ς νομοθέτου το?τ? ?στίν»: να σχολιάσετε το χωρίο ως προς το περιεχόμενο (μονάδες 5).

β. «?κ τ?ν α?τ?ν κα? δι? τ?ν α?τ?ν κα? γίνεται π?σα ?ρετ? κα? φθείρεται»: να εξηγήσετε ποια σχέση έχουν τα αντιθετικά μέλη του ζεύγους με την έννοια της ηθικής αρετής (μονάδες 10).

Μονάδες 15

Β2. α. Ποιο είναι το περιεχόμενο της έννοιας «?ξις» κατά τον Αριστοτέλη (μονάδες 5);

β. Πώς η «?ξις» συντελεί στην κατάκτηση της ηθικής αρετής; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με χωρία του κειμένου (μονάδες 10).

Μονάδες 15

Β3. Ποιος είναι ο ορισμός της ευδαιμονίας, κατά τον Αριστοτέλη, και πώς μπορούν οι άνθρωποι να την εξασφαλίσουν;

Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: γόνιμος, απόθεμα, συνήθεια, απουσία, υποδεέστερος, αδιάφθορος, μετόχι, παραφροσύνη, αντίδωρο, πλήθος.

Μονάδες 10

ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2009

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β 1,5-8 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 3-4)

Μαρτυρε? δ? κα? τ? γινόμενον ?ν τα?ς πόλεσιν? ? ?λλ? πάμπολυ, μ?λλον δ? τ? π?ν.

Α. Απ? το παραπάνω κε?μενο να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το απόσπασμα: «?τι ?κ τ?ν α?τ?ν … ο? μ?ν ?νδρε?οι ο? δ? δειλο?.».

Μον?δες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β.1. Ποιο κριτήριο διαφοροποιεί, σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται, την «αγαθή» από τη «φαύλη πολιτεία»;

Μον?δες 15

Β.2. Να αναφέρετε τρία παραδείγματα που περιγράφουν ενέργειες του πρακτικού και ηθικού βίου των πολιτών, από το κείμενο που σας δίνεται, με τα οποία ο Αριστοτέλης τεκμηριώνει, τη θέση του «?κ τ?ν ?μοίων ?νεργει?ν α? ?ξεις γίνονται».

Μον?δες 15

Β.3. Τι πραγματεύεται ο Αριστοτέλης στο Α΄ βιβλίο του έργου του «Ηθικά Νικομάχεια»; Για ποιο λόγο τού έδωσε αυτόν τον τίτλο;

Μον?δες 10

Β.4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

φθείρεται, τέχνη, ο?κοδόμοι, πράττοντες, ?ναστρέφεσθαι.

Μονάδες 10

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2006

Αριστοτέλους ?θικ?Νικομάχεια Β 3, 1-2. Β 6, 1-4 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 5-6)

Σημε?ον δ?δε? ποιε?σθαι τ?ν ?ξεων ? ??ν θεωρήσωμεν ποία τίς ?στιν ? φύσις α?τ?ς.

Α. Απ? το κε?μενο που σας δ?νεται, να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το απ?σπασμα: «Περ? ?δον?ς γ?ρ ? πολεμίους».

Μον?δες 10

Β. Να γρ?ψετε στο τετρ?δι?σας τις απαντ?σεις των παρακ?τω ερωτ?σεων:

Β1. «Περ? ?δον?ς ? ?στίν»: Ποια θεωρείται, κατά τον Αριστοτέλη, «ορθή παιδεία», σύμφωνα με τα δεδομένα του αποσπάσματος;

Μον?δες 15

Β2. «?ητέον ? ?ποδώσει»: Με βάση το απόσπασμα να προσδιορίσετε τα κύρια στοιχεία της έννοιας «αρετή».

Μον?δες 15

Β3. Ποιος είναι ο ορισμός της ευδαιμονίας κατά τον Αριστοτέλη και πώς μπορούν να την εξασφαλίσουν οι άνθρωποι;

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ?χθόμενος, ?πεχόμεθα, χαίρειν, ?ποδίδωσιν, θεωρήσωμεν.

Μονάδες 10

2012

?ριστοτέλους ?θικ?Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4) (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 5-6)

Σημε?ον δ?δε? ποιε?σθαι τ?ν ?ξεων ? ??ν θεωρήσωμεν ποία τίς ?στιν ? φύσις α?τ?ς.

Α1. Απ?το παραπάνω κε?μενο να γράψετε στο τετρ?δι?σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Περ? ?δον?ς γ?ρ … τ? ?αυτο? ?ργον ?ποδώσει.»

Μον?δες 10

B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

Β1. Ποια είναι η σχέση ηθικής αρετής και ηδονής-λύπης και πώς την εξηγεί ο Αριστοτέλης στο κείμενο που σας δίνεται;

Μον?δες 15

Β2. ?ξις, ?ρετή, ?ργον: α) να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων (μονάδες 9) και β) να εξηγήσετε τη μεταξύ τους σχέση με βάση το κείμενο που σας δίνεται (μονάδες 6).

Μον?δες 15

Β3. Ποια ήταν η σχέση του Αριστοτέλη με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία και πώς αυτή εξηγείται;

Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:

σχεδόν, αχάριστος, ασήμαντος, ενδεής, πρόφαση, διαμονή, άρτιος, τελεσίδικος, δημαγωγός, καταδρομικό.

Μονάδες 10

2001

“Αριστοτέλους “Ηθικ?Νικομ?χεια (Β6, 4-10) (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 7-8)

?ν παντ? δ?συνεχε? κα? διαιρετ? ? ?ν δ? το?τοις ?στιν ?περβολ?κα? ?λλειψις κα? τ? μ?σον.

Α. Απ? το κε?μενο που σας δ?νεται να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το απ?σπασμα: «Ο?τω δ? π?ς ?πιστ?μων … κα? ?λλειψις κα? τ? μ?σον«.

Μον?δες 10

Β. Να γρ?ψετε στο τετρ?δι?σας τις απαντ?σεις των παρακ?τω ερωτ?σεων:

Β1.»?ν παντ? δ?συνεχε?…ο? τ?το? πρ?γματος ?λλ? τ?πρ?ς ?μ?ς»: Με ποια κριτ?ρια ε?ναι δυνατ?ς, κατ? το χωρ?ο αυτ?, ο καθορισμ?ς του «μ?σου» και ποια ε?ναι τα ιδια?τερα χαρακτηριστικ?της μεσ?τητας, αν?λογα με το κριτ?ριο καθορισμο? της;

Μον?δες 15

Β2.Τ?χνη – ?ρετ? – φ?σις: Ποιο κοιν? χαρακτηριστικ? γν?ρισμα διακρ?νει ο Αριστοτ?λης στις τρεις αυτ?ς ?ννοιες, σε ποια απ? τις τρεις δ?νει το προβ?δισμα και γιατ?, κατ? τη γν?μη σας, της δ?νει το προβ?δισμα αυτ?;

Μον?δες 15

Β3.Ποια φιλοσοφικ? και συγγραφικ? δραστηρι?τητα αν?πτυξε ο Αριστοτ?λης κατ? την περ?οδο στην οπο?α αν?κουν τα «Ηθικ? Νικομ?χεια»;

Μον?δες 10

Β4. Να σχηματ?σετε ?να ομ?ρριζο ουσιαστικ? (απλό ή σύνθετο) της αρχα?ας ελληνικ?ς για καθ?ναν απ? τους παρακ?τω ρηματικο?ς τ?πους, χρησιμοποι?ντας την παραγωγικ? κατ?ληξη που σας δ?νεται:

λαβε?ν : -μα, ?γουσα : -? , ε??θασιν : -ος , ?χουσιν : -σις , φθειρο?σης : -?

Μον?δες 10

2008

?ριστοτέλους, ?θικ? Νικομάχεια Β6, 4-10 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 7-8)

?ν παντ? δ? συνεχε? κα? διαιρετ? ? ?ν δ? τούτοις ?στιν ?περβολ? κα? ?λλειψις κα? τ? μέσον.

Α. Απ? το κε?μενο που σας δ?νεται να γράψετε στο τετρ?δι? σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ο?τω δ? π?ς ?πιστήμων? ?περβολ? κα? ?λλειψις κα? τ? μέσον».

Μον?δες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακ?τω:

Β1. Πώς προσδιορίζεται στο κείμενο που σας δόθηκε η έννοια της μεσότητας για τα πράγματα και για τον άνθρωπο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας και με αναφορές σε συγκεκριμένα χωρία.

Μον?δες 15

Β2. Πώς συσχετίζονται από τον Αριστοτέλη οι έννοιες: ?πιστήμη (τέχνη)-?ρετή-φύσις;

Μον?δες 15

Β3. Σε ποια μέρη διέκρινε ο Αριστοτέλης την ψυχή;

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

?ναλογία, ληπτέον, α?ρε?ται, ?γουσα, προσθε?ναι.

Μονάδες 10

ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2009

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια Β 6, 4-10 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 7-8)

« ?ν παντ? δ? συνεχε? κα? διαιρετ? ? ?ν δ? τούτοις ?στιν ?περβολ? καί ?λλειψις κα? τ? μέσον.»

Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Α) Από το κείμενο, που σας δίνεται, να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «?ν παντί … κα?πάλης».

Μονάδες 10

Β1) Ο Αριστοτέλης για να προσδιορίσει την έννοια της μεσότητας στο κείμενο που σας δίνεται χρησιμοποιεί παραδείγματα. Να τα εντοπίσετε και να τα σχολιάσετε.

Μον?δες 15

Β2) Να σχολιάσετε ερμηνευτικά το απόσπασμα: «Λέγω δ? τ?ν ?θικ?ν … τ? μέσον».

Μονάδες 15

Β3) Ποια ήταν η διδακτική δραστηριότητα του Αριστοτέλη στην αυλή του Φιλίππου της Μακεδονίας;

Μονάδες 10

Β4) Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ?λλείπει, λαμβάνουσι, προστάξει, φθειρούσης, ?ργάζονται.

Μονάδες 10

ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2007

? ρ ι σ τ ο τ έ λ ο υ ς, ? θ ι κ ? Ν ι κ ο μ ά χ ε ι α Β 6, 9-13 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 8-9)

Ε? δ? π?σα ?πιστήμη ο?τω τ? ?ργον ε? ?πιτελε?, ? στοχαστική γε ο?σα το? μέσου.

Α. Απ? το παραπάνω κε?μενο να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το απόσπασμα: «Ε? δ? π?σα ?πιστήμη … κα? ?μφότερα ο?κ ε ?».

Μον?δες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β.1. «Λέγω δ? τ?ν ?θικήν»: Γιατί ο Αριστοτέλης εξειδικεύει τη σχέση αρετής και μέσου μόνο στην ηθική αρετή;

Μον?δες 15

Β.2. «κα? μ?λλον κα? ?ττον»: Να συσχετίσετε την παραπάνω φράση με τη θεωρία της μεσότητος του Αριστοτέλη.

Μον?δες 15

Β.3. Τι αποτέλεσε την αφορμή για τη δεύτερη φυγή του Αριστοτέλη από την Αθήνα;

Μονάδες 10

Β.4. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του κειμένου ετυμολογικά συγγενή:

αφαίρεση, κατάλοιπο, φθαρτός, ηδονή, ψεγάδι.

Μονάδες 10

2010

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β 6, 12-16 (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 9-10)

? δ? ?ρετ? περ? πάθη κα? πράξεις ?στίν, τ?ν δ? ?ρετ?ν τ? μέσον κα? ε?ρίσκειν κα? α?ρε?σθαι.

Α1. Απ?το κε?μενο που σας δ?νεται να γράψετε στοτετρ?δι?σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «?δ??ρετ? … παντοδαπ?ς δ?κακο?.»

Μον?δες 10

Β1. Να εξηγήσετε πώς ο Αριστοτέλης αξιοποιώντας τηνάποψη των Πυθαγορείων και τον άγνωστης προέλευσηςστίχο, που βρίσκονται στο κείμενο που σας δίνεται,καταλήγει στο συμπέρασμα «κα?δι? τα?τ? ο?ν τ?ς μ?ν κακίας ? ?περβολ?κα? ? ?λλειψις, τ?ς δ? ?ρετ?ς ?μεσότης?».

Μον?δες 15

Β2. Να προσδιορίσετε και να σχολιάσετε νοηματικά ταχαρακτηριστικά της αρετής, όπως προκύπτουν από τοαπόσπασμα του κειμένου «?στιν ?ρα … ? φρόνιμος ?ρίσειεν».

Μον?δες 15

Β3. Ποιες απόψεις εξέφρασε ο Αριστοτέλης για την πόλη τηςΑθήνας και τους Αθηναίους, σύμφωνα με την παράδοση,λίγο πριν εγκαταλείψει την Αθήνα;

Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο κείμενο που σας δίνεται μία ομόρριζη λέξηγια καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:σχέση, ανόρθωση, καθαίρεση, απάθεια, υπόλοιπο, διαβλητός,εικαστικός, ουσία, πρακτική, ραστώνη.

Μονάδες 10

ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2003

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β6, 10-16.(ΕΝΟΤΗΤΕΣ 9-10)

Ο?ον κα?φοβηθ?ναι κα? θαρρ?σαι κα? ?πιθυμ?σαι? τ? μ?σον κα? ε?ρ?σκειν κα? α?ρε?σθαι.

α. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα «?τι τ? μ?ν ?μαρτ?νειν. . . κα? α?ρε?σθαι»

Μονάδες 10

β1. Να σχολιάσετε την αριστοτελική αντίληψη περί αρετής που σχετίζεται με τα «πάθη» και τις «πράξεις».

Μονάδες 15

β2. Να διευκρινίσετε τις εκφράσεις του κειμένου «?ξις προαιρετικ?» και «?ρισμ?ν? λ?γ?» που καθορίζουν την έννοια της αρετής κατά τον Αριστοτέλη.

Μονάδες 15

β3. Πώς αντιλαμβάνεται ο Αριστοτέλης την έννοια της ευδαιμονίας;

Μονάδες 10

β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

?σθ?ναι, ?λλειψις, ε?καζον, ?ποτυχε?ν, α?ρε?σθαι.

Μονάδες 10

Ηθικά Νικομάχεια – Ερωτήσεις και θέματα Πανελληνίων

Σχολιάστε Ακύρωση απάντησης

Καλώς ήρθες !

ΣΕΛΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Kατηγορίες

Πρόσφατα άρθρα

Πρόσφατα σχόλια

Αρχείο

Μεταστοιχεία

Ηθικά Νικομάχεια – Ερωτήσεις και θέματα Πανελληνίων

Σχολιάστε Ακύρωση απάντησης

Καλώς ήρθες !

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

ΣΕΛΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Kατηγορίες

Πρόσφατα άρθρα

Πρόσφατα σχόλια

Αρχείο

Μεταστοιχεία