Ενότητα 11η: Η αλληγορία του σπηλαίου : Οι δεσμώτες
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ
Ερμηνευτικές ερωτήσεις
1. Με αφορμή την πλατωνική αλληγορία για τη σπηλιά σχολιάστε τα ακόλουθα δυο ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη (Ποιήματα Α?, σελ. 105-6). (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 116)
ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ
Σ? αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για νάβρω τα παράθυρα. ? Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναι παρηγορία ?
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.
ΤΕΙΧΗ
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ? υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη?
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Α όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ? έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
2. Ποια συνήθεια της καθημερινής ζωής του σύγχρονου ανθρώπου προσομοιάζει με την κατάσταση των πλατωνικών δεσμωτών? (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 117)
3. Τι ονομάζουμε αλληγορία και ποια η λειτουργικότητά της?
4. Παρουσιάστε το περιεχόμενο της αλληγορίας του σπηλαίου.
5. Τι γνωρίζετε για την πλατωνική θεωρία των ιδεών?
6. Ποια είναι τα σύμβολα που εμπεριέχονται στην αλληγορία του σπηλαίου και πώς ερμηνεύονται?
7. Ποιο το νόημα της φράσης του Σωκράτη «?μοίους ?μ?ν»?
8. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους αισθητοποιείται η εικόνα του σπηλαίου και των δεσμωτών και ποιος είναι ο λειτουργικός ρόλος του καθενός?
9. Να συγκρίνετε το ευαγγελικό «?γ? ε?μ? τ? φ?ς το? κόσμου? ? ?κολουθ?ν ?μο? ο? μ?περιπατήσ? ?ν τ?σκοτί?, ?λλ? ?ξει τ? φ?ς τ?ς ζω?ς» με την εικόνα του αγαθού στην πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου.
Λεξιλογικές – σημασιολογικές ερωτήσεις
1. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: οικία, φορείο, παιδευτικός, σχήμα, άξονας, εργάτης.
2. Να δώσετε δύο ομόρριζα στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ε?πον, πάθει, φ?ς, πυρ?ς, ?μοίους.
3. Να βρείτε αντώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά: παιδείας, καταγεί?, φ?ς, ?δυνάτους, ?νωθεν, ?πισθεν.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ
Ερμηνευτικές ερωτήσεις
1. Με βάση την εισαγωγή του βιβλίου σας, να συνδέσετε την ενότητα με τα προηγούμενα και με το θέμα όλου του έργου.
2. Με ποια φράση δηλώνεται το θέμα της ενότητας και ποια μέθοδο ακολουθεί ο Πλάτων στην ανάπτυξή του?
3. Να περιγράψετε με λίγα λόγια την εικόνα του σπηλαίου ή να τη δώσετε με σχέδιο.
4. Τι νομίζετε ότι συμβολίζουν τα δεσμά και η υποχρεωτική καθήλωση – ακινησία των ανθρώπων του σπηλαίου?
5. Ποιος ε?ναι ο ρ?λος του τειχ?ου στη σκηνοθεσ?α του Πλ?τωνα? Γιατ? δεν πρ?πει να φα?νονται οι ?νθρωποι αλλ?τα αντικε?μενα?
6. α) Να εντοπίσετε τα σημεία του κειμένου που μας επιτρέπουν να θεω-ρήσουμε ότι η κοινωνία των δεσμωτών είναι η πολιτική κοινωνία και ότι ο κόσμος του σπηλαίου είναι ο αισθητός κόσμος.
β) Ποια είναι η κατάσταση της πολιτικής κοινωνίας (την οποία συμβολίζει η κοινωνία των δεσμωτών) και πώς περιγράφεται ο αισθητός κόσμος?
7. ?σπερ το?ς θαυματοποιο?ς: Ο Αριστοτέλης (Περ?κόσμου 398b16) γράφει: ο? νευροσπάσται μίαν μήρινθον ?πισπασάμενοι ποιο?σι κα? α?χένα κινε?σθαι κα? χε?ρα ζ?ου κα? ?μον κα? ?φθαλμόν. Να συσχετίσετε το χωρίο αυτό με την πλατωνική παρομοίωση1.
8. Να συγκρίνετε το ευαγγελικό ?γ? ε?μ? τ? φ?ς το? κόσμου· ? ?κολουθ?ν ?μο? ο? μ?περιπατήσ? ?ν τ?σκοτί?, ?λλ? ?ξει τ? φ?ς τ?ς ζω?ς (Κατ? ?ωάννην, Η΄, 12- 13) με την εικόνα του ?γαθο?στην πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου.
9. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους αισθητοποιείται η εικόνα του σπηλαίου και των δεσμωτών και ποιος είναι ο λειτουργικός ρόλος καθενός?
10. Να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα και το ύφος του Πλάτωνα στην αλληγορία του σπηλαίου και να εξηγήσετε το χαρακτηρισμό σας.
11. «Ας υποθέσωμε ότι ένας ελύθηκε και αναγκάζεται (?) να σηκώνη τα βλέμματά του προς τη διεύθυνση του φωτός και ότι κάνοντας όλα αυτά αισθάνεται άλγος και δεν ημπορεί εξ αιτίας των μαρμαρυγών να βλέπη ξάστερα τα αντικείμενα ώτινων έβλεπε τις σκιές (?) Και στην περίπτωση λοιπόν που θα τον ανάγκαζε κανείς να αντικρύζη το ίδιο το φως, δεν θα αισθάνονταν άλγος στα μάτια και γυρίζοντας τα μάτια του δεν θα εζητούσε να ξαναγυρίση φεύγοντας προς εκείνα που ημπορεί να βλέπη η όρασή του και δεν θα τα εθεωρούσε τω όντι σαφέστερα από εκείνα που του δείχνονται τώρα? (?) Και όταν έφτανε προς το φως (του ήλιου), επειδή θα ήταν τα μάτια του πλημμυρισμένα από φεγγοβολή, δεν θα του ήταν αδύνατο να βλέπη έστω και ένα από τα πράγματα, όσα χαρακτηρίζομε εμείς τώρα ως αληθινά?» (Πολιτε?α, 515c, 515e, 516a, μτφρ. Κ. Γεωργούλης).
Αφού διαβάσετε το παράθεμα απ?την Πολιτε?α, να συγκρίνετε την κατάσταση των πρώην δεσμωτών (που περιγράφει) με το ποίημα του Καβάφη «Τα παράθυρα».
————————————————————————————————————————————————–
1 Φαίνεται ότι ο Πλάτων είχε υπόψη του κάποια τέτοια θεάματα. Ο W. K. C. Guthrie (3) πιστεύει ότι η Ελλάδα της εποχής του Πλάτωνα φαίνεται πως ήταν συνηθισμένη σε παραστάσεις ανάλογες με του «Καραγκιόζη».
————————————————————————————————————————————————–
Λεξιλογικές- Σημασιολογικές ασκήσεις
1. α) κατάγειος, β) θαυματοποιός: Να γράψετε στη νέα ελληνική τέσσερα σύνθετα για καθεμία από τις λέξεις με το ίδιο δεύτερο συνθετικό (-γειος, -ποι?ς) και να δώσετε τη σημασία τους.
2. σπηλαιώδης:
α) η κατ?ληξη (επ?θημα) -?δης δηλ?νει: (1) αφθον?α (2) ταιρι?ζει, μοιάζει. Να σημειώσετε ανάλογα το (1) ?το (2) δ?πλα απ? κ?θε φρ?ση.
? Αποτελο?σαν πολ? θορυβ?δη παρ?α.
? Λαβυρινθ?δης συλλογισμ?ς, χρει?ζεσαι το μ?το της Αρι?δνης για να τον καταλ?βεις.
? Η συμπεριφορ?του ?ταν μ?λλον παιδαρι?δης
? ?χει σαρκ?δη χε?λη.
? Το πρ?βλημα της ανεργ?ας ε?ναι ακανθ?δες για τις κυβερν?σεις.
β) Να γρ?ψετε και εσε?ς ?να επ?θετο σε -ώδης για καθεμ?α σημασ?α.
4. Να επιλέξεις τα αντώνυμα των λέξεων: ?τοπον, σιγ?, πόρρω, φ?ς, κατάγειος.
αντώνυμα : ?μιλ?, τοπικόν, λογικ?ν, σιωπ?, άντίον, ?γγ?ς, βάθος, ?πόγειος, σκ?τος, ?π?γειος.
5. Να βρεις τις λέξεις του κειμένου που είναι ομόρριζες με τις λέξεις : έμφυτος, προσγειωμένος, συγκατοίκηση, πτήση, σχήμα, αδέσμευτος, ισοσκελές, διαμονή, εμπροσθοφυλακή, όψη, αγωγιάτης, παροδικός, δομή, έμφραγμα, απόδειξη, προφητεία, οισοφάγος, έργατικός, φθογγόσημο, τοπικός, παρομοίωση
ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2008
Πλάτωνος Πολιτεία 514Α-515Α (ΕΝΟΤΗΤΑ 11)
Μετ? τα?τα δή, ε?πον, ?πείκασον τοιούτ?πάθει τ?ν ?μετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι κα? ?παιδευσίας. ?δ? γ?ρ ?νθρώπους ο?ον ?ν καταγεί? ο?κήσει σπηλαιώδει, ?ναπεπταμένην πρ?ς τ? φ?ς τ?ν ε?σοδον ?χούσ?μακρ?ν παρ? π?ν τ? σπήλαιον, ?ν ταύτ? ?κ παίδων ?ντας ?ν δεσμο?ς κα? τ? σκέλη κα?το?ς α?χένας, ?στε μένειν τε α?το?ς ε?ς τε τ? πρόσθεν μόνον ?ρ?ν, κύκλ? δ? τ?ς κεφαλ?ς ?π?το? δεσμο? ?δυνάτους περιάγειν, φ?ς δ? α?το?ς πυρ?ς ?νωθεν κα?πόρρωθεν καόμενον ?πισθεν α?τ?ν, μεταξ? δ? το?πυρ?ς κα? τ?ν δεσμωτ?ν ?πάνω ?δόν, παρ? ?ν ?δ?τειχίον παρ?κοδομημένον, ?σπερ το?ς θαυματοποιο?ς πρ? τ?ν ?νθρώπων πρόκειται τ? παραφράγματα, ?π?ρ ?ν τ? θαύματα δεικνύασιν.
?ρ?, ?φη.
?ρα τοίνυν παρ? το?το τ? τειχίον φέροντας ?νθρώπους σκεύη τε παντοδαπ? ?περέχοντα το? τειχίου κα? ?νδριάντας κα? ?λλα ζ?α λίθινά τε κα? ξύλινα κα? παντο?α ε?ργασμένα, ο?ον ε?κ?ς το?ς μ?ν φθεγγομένους, το?ς δ? σιγ?ντας τ?ν παραφερόντων.
?τοπον, ?φη, λέγεις ε?κόνα κα? δεσμώτας ?τόπους.
?μοίους ?μ?ν, ?ν δ? ?γώ.
Α. Απ? το κε?μενο που σας δ?νεται να γράψετε στο τετρ?δι?σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Μετ?τα?τα δ? ? ?ρ?, ?φη.»
Μον?δες 10
Β. Να απαντήσετε στα παρακ?τω:
Β1. Να εντοπίσετε με αναφορές στο κείμενο και να σχολιάσετε τα στοιχεία του σπηλαίου, τα οποία δηλώνουν τον εγκλεισμό των δεσμωτών.
Μον?δες 15
Β2. θαυματοποιο?ς, ?νδριάντας, δεσμώτας ?τόπους: να σχολιάσετε το περιεχόμενο των παραπάνω όρων.
Μον?δες 15
Β3. Ποιος είναι ο τόπος, ποιο το θέμα του διαλόγου «Πολιτεία ? περ?δικαίου» και ποια τα διαλεγόμενα πρόσωπα?
Μονάδες 10
Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
?πείκασον, πάθει, ?χούσ?, ?ρ?ν, φέροντας.
Μονάδες 10
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2012
Πλάτωνος Πολιτεία 514A?515Α (ENOTHTA 11)
Μετ? τα?τα δή, ε?πον, ?πείκασον τοιούτ?πάθει τ?ν ?μετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι κα? ?παιδευσίας. ?δ? γ?ρ ?νθρώπους ο?ον ?ν καταγεί? ο?κήσει σπηλαιώδει, ?ναπεπταμένην πρ?ς τ? φ?ς τ?ν ε?σοδον ?χούσ?μακρ?ν παρ? π?ν τ? σπήλαιον, ?ν ταύτ? ?κ παίδων ?ντας ?ν δεσμο?ς κα? τ? σκέλη κα?το?ς α?χένας, ?στε μένειν τε α?το?ς ε?ς τε τ? πρόσθεν μόνον ?ρ?ν, κύκλ? δ? τ?ς κεφαλ?ς ?π?το? δεσμο? ?δυνάτους περιάγειν, φ?ς δ? α?το?ς πυρ?ς ?νωθεν κα?πόρρωθεν καόμενον ?πισθεν α?τ?ν, μεταξ? δ? το?πυρ?ς κα? τ?ν δεσμωτ?ν ?πάνω ?δόν, παρ? ?ν ?δ?τειχίον παρ?κοδομημένον, ?σπερ το?ς θαυματοποιο?ς πρ? τ?ν ?νθρώπων πρόκειται τ? παραφράγματα, ?π?ρ ?ν τ? θαύματα δεικνύασιν.
?ρ?, ?φη.
?ρα τοίνυν παρ? το?το τ? τειχίον φέροντας ?νθρώπους σκεύη τε παντοδαπ? ?περέχοντα το? τειχίου κα? ?νδριάντας κα? ?λλα ζ?α λίθινά τε κα? ξύλινα κα? παντο?α ε?ργασμένα, ο?ον ε?κ?ς το?ς μ?ν φθεγγομένους, το?ς δ? σιγ?ντας τ?ν παραφερόντων.
?τοπον, ?φη, λέγεις ε?κόνα κα? δεσμώτας ?τόπους.
?μοίους ?μ?ν, ?ν δ? ?γώ.
Α1. Απ?το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετρ?δι?σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Μετ?τα?τα δή… τ?θαύματα δεικνύασιν».
Μον?δες 10
Β1. Να ερμηνεύσετε, με βάση το κείμενο που σας δίνεται, τους συμβολισμούς: πρ?ς τ? φ?ς, ?ν δεσμο?ς, ?νδριάντας.
Μον?δες 15
Β2. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους αισθητοποιείται η εικόνα του σπηλαίου και των δεσμωτών (μονάδες 8) και ποιος ο ρόλος του καθενός? (μονάδες 7)
Μον?δες 15
Β3.Ποιες είναι, κατά τον Πλάτωνα, οι ενασχολήσεις των φυλάκων-αρχόντων (βασιλέων) μετά την ολοκλήρωση της αγωγής τους και ποια τα χαρακτηριστικά τους ως φιλοσόφων-βασιλέων;
Μον?δες 10
Β4. Να βρείτε στο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: γεωμετρία, σχήμα, ευφυής, υπόδημα, διένεξη, οπτασία, άξονας, διεργασία, πυρετός, δίφθογγος.
Μονάδες 10
Ενότητα 12η: Η αλληγορία του σπηλαίου: Η απροθυμία των φιλοσόφων
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ
Ερμηνευτικές ερωτήσεις
1. Σχολιάστε το χωρίο «Τ? α?το? ? σπουδαιότεραι» σε σχέση με τη ζωή του ίδιου του Πλάτωνα.(ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 120)
2. Ποιοι ήταν στην αρχαιότητα απρόθυμοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες? Γνωρίζετε παραδείγματα προσωπικοτήτων που εγκατέλειψαν οικειοθελώς την εξουσία? (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 120)
3. Ποιους θεωρεί ο Πλάτωνας ακατάλληλους να διοικήσουν μια πολιτεία και για ποιους λόγους?
4. Τι ήταν, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, τα νησιά των μακαρίων και πώς αυτά συνδέονται με τους πεπαιδευμένους?
5. Να δώσετε τον ορισμό του αγαθού, κατά τον Πλάτωνα.
6. Ποιους χαρακτηρισμούς δίνει ο Πλάτωνας στο αγαθό? Να δώσετε και παραπομπές από το κείμενό σας.
7. Να συγκρίνετε την έννοια του αγαθού στον Πλάτωνα με την έννοια της αρετής στο ακόλουθο ποίημα του Σιμωνίδη του Κείου:
Η ΑΡΕΤΗ
Ένας λόγος λέει: Σε βράχια
η Αρετή δυσκολοπάτητα φωλιάζει
κι έναν τόπο θείο και πάναγνο αφεντεύει?
δεν μπορούν του καθενός θνητού τα μάτια
να τη δουν? την αντικρίζει μόνο εκείνος
που από μέσα του ο ιδρώτας, σπαραγμός
της καρδιάς του, θ? αναβρύσει,
μόνο εκείνος που ως τ? ακρόκορφο θα φτάσει
της αντρείας.
8. Ποια σημασία έχει η λέξη «παιδεία» στο έργο του Πλάτωνα?
Λεξιλογικές-σημασιολογικές ερωτήσεις
1. Να δώσετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά διατηρώντας το γένος, τον αριθμό και την πτώση: ?παιδεύτους, ?ληθείας, ?πείρους, τέλους, βί?, βελτίστας, μέγιστον, ?νάβασιν, ?πιτρέπειν, μετέχειν.
2. Να δώσετε συνώνυμα για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις στα αρχαία ελληνικά: ?καν?ς, ?γούμενοι, ?φαμεν, ?πιτρέπειν, ?θέλειν, μετέχειν.
3. Να δώσετε από δύο ομόρριζα στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: προειρημένων, ?παιδεύτους, πράξουσιν, μάθημα, ?νάβασιν.
4. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τις ετυμολογικά συγγενείς τους από τη δεύτερη στήλη:
|
Α
?ργον
τιμ?ν
?δε?ν
?νάβασιν
μετέχειν
πο?ον
|
Β
βωμούς
ποιότητα
πάρεργο
σχέση
κάτοπτρο
εντιμότητα
|
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ
Ερμηνευτικές ερωτήσεις
1. Ποιο θέμα θέτει για συζήτηση ο Σωκράτης και πώς συνδέεται με το θέμα της Πολιτείας? (Για τον τρ?πο σ?νδεσης να συμβουλευτείτε το διάγραμμα του διαλόγου στην εισαγωγή του βιβλίου σας).
2. Γιατί οι απαίδευτοι δεν μπορούν να αναλάβουν τη διοίκηση της πολιτείας?
3. Σε τι διαφοροποιείται η ζωή ?σων έχουν λάβει την ορθή παιδεία από τη ζωή των απαίδευτων, των τυχαίων και αφιλοσόφητων πολιτικών? (Εκτός από το κείμενο να συμβουλευτείτε και τα σχόλια του βιβλίου σας).
4. α) Ποιον τρόπο ζωής προτιμούν οι πεπαιδευμένοι από την ανάληψη ευθυνών στη διοίκηση της πολιτείας?
β) Με ποιον εκφραστικό τρόπο παρουσιάζει την επιθυμία τους ο Πλάτων?
5. ?μ?τερον δ? ?ργον … τ?ν ο?κιστ?ν … μ? ?πιτρ?πειν α?το?ς ? ν?ν ?πι-τρέπεται: Ποιους ονομ?ζει ο Σωκρ?της ο?κιστ?ς και ποια κατ?σταση περιγρ?φει με το τελευτα?ο σχόλιο?
6. Ποια περιεχ?μενο νομίζετε ότι έχει η ?ννοια του ?γαθο?στο κείμενο? (Να απαντήσετε, αφού συμβουλευτείτε τα σχόλια του βιβλίου σας).
7. Ποια είναι, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η σημασία της παιδείας για την αν?ληψη ηγετικ?ν θ?σεων?
8. Ποιες ήταν στην αρχαιότητα οι δοξασίες για τις νήσους των μακάρων? Να τις συγκρίνετε με παρόμοιες αντιλήψεις άλλων θρησκειών και της χριστιανικής.
9. τάς τε βελτίστας φύσεις: Αφού διαβάσετε τα σχόλια του βιβλίου σας, να συγκρίνετε την άποψη του Πλάτωνα για τη φύση του ανθρώπου με την άποψη του Δημόκριτου: ? φύσις κα? ?διδαχ? παραπλήσιόν ?στι. Κα? γ?ρ ?διδαχ? μεταρυσμο? τ?ν ?νθρωπον, μεταρυσμο?σα δ? φυσιοποιε?2.
10. Ποια είναι η θέση και ο ρόλος των φυλάκων στην πολιτεία, σύμφωνα με το κείμενο3;
11. Σήμερα υπάρχουν άνθρωποι απρόθυμοι να αναλάβουν ηγετικές (πολι-τικές) θέσεις? Ποια χαρακτηριστικά νομίζετε ότι έχουν συνήθως όσοι δεν επιθυμούν τέτοιες θέσεις?
12. Να εντοπίσετε στο κείμενο τους όρους (λέξεις) που χρησιμοποιεί ο Πλάτων για να χαρακτηρίσει το ?γαθό, την πορεία προς αυτό και την προσέγγισή του4. Τι αποκαλύπτουν για τη φύση του ?γαθο??
13. Να συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο αποδίδει την έννοια του ?γαθο? στην αλληγορία του σπηλαίου ο Πλάτων με την περιγραφή της ?ρετ?ς στο ακόλουθο ποίημα του Σιμωνίδη του Κείου.
Η αρετή
Ένας λόγος λέει: Σε βράχια
η Αρετή δυσκολοπάτητα φωλιάζει
κι έναν τόπο θείο και πάναγνο αφεντεύει?
δεν μπορούν του καθενός θνητού τα μάτια
να τη δουν? την αντικρίζει μόνο εκείνος
που από μέσα του ο ιδρώτας, σπαραγμός
της καρδιάς του, θ? αναβρύσει,
μόνο εκείνος που ως τ? ακρόκορφο θα φτάσει
της αντρείας.
(μτφρ. Θρ. Σταύρου)
————————————————————————————————————————————————
2 Ο Δημόκριτος υποστηρίζει την εξανθρωπιστική λειτουργία της παιδείας, ότι δηλαδή με τη διδαχή, με την παιδεία, ο άνθρωπος διαπλάθεται προς την «φύσιν» του.
3 Οι φύλακες στο συγκεκριμένο απόσπασμα περιγράφονται με τους όρους το?ς ?ν παιδεί?, τάς τε βελτίστας φύσεις.
4 μέγιστον μάθημα, ?ναβ?ναι, ?νάβασιν, ?ναβάντες, ?δωσι, ?φικέσθαι, ?δε?ν.
————————————————————————————————————————————————
Λεξιλογικές ? Σημασιολογικές ασκήσεις
1. μάκαρ- αρος: η λ?ξη σ?μαινε στην αρχα?α ευλογημ?νος, ευτυχισμ?νος, ευδα?μων και αναφερ?ταν κυρ?ως στους θεο?ς, εν? αργ?τερα (στην αρχα?α και π?λι) μ?καρες ?ταν και οι νεκρο?.
Να γρ?ψετε στη ν?α ελληνικ? φρ?σεις χρησιμοποι?ντας παρ?γωγα της λ?ξης και να δηλ?σετε τη σημασ?α τους.
2. Ποια είναι η σημασιολογική διαφορά των ρημάτων: α) διατρίβω ? καταμένω – ?ποικίζομαι, β) ?πιτρέπω – ?άω-? και ποια η σημασία καθενός στο κείμενο?
3. ?ναβ?ναι, ?ναβάντες, ?νάβασιν: Ποια σημασία έχει αυτή η επιλογή των λέξεων από τον Πλάτωνα?
4. ?πιτροπεύω: Ποια είναι η αρχική σημασία της λέξης και ποια σημασία έχει στο κείμενο?
5. Να γράψετε από δυο απλές (όχι σύνθετες) ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής από τις παρακάτω λέξεις : ε?κ?ς, ?ν?γκη, προειρημ?νων, ?πε?ρους, ?καν?ς, π?λιν, διατρ?βειν, σκοπ?ν, β??, στοχαζομ?νους, ?δ??, δημοσ??, μακ?ρων, ?Αληθ?, φ?σεις, μ?θημα, ?ναβ?ναι, ?πιτρ?πειν, καταμ?νειν, ?θ?λειν, μετ?χειν, τιμ?ν, σπουδαι?τεραι
ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ
2011
Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β ? D (ΕΝΟΤΗΤΑ 12)
Τί δέ? Τόδε ο?κ ε?κός, ?ν δ? ?γώ, κα? ?νάγκη ?κ τ?ν προειρημένων, μήτε το?ς ?παιδεύτους κα? ?ληθείας ?πείρους ?καν?ς ?ν ποτε πόλιν ?πιτροπε?σαι, μήτε το?ς ?ν παιδεί? ?ωμένους διατρίβειν δι?τέλους, το?ς μ?ν ?τι σκοπ?ν ?ν τ?βί? ο?κ ?χουσιν ?να, ο? στοχαζομένους δε? ?παντα πράττειν ? ?ν πράττωσιν ?δί?τε κα? δημοσί?, το?ς δ? ?τι ?κόντες ε?ναι ο? πράξουσιν, ?γούμενοι ?ν μακάρων νήσοις ζ?ντες ?τι ?π?κίσθαι?
?ληθ?, ?φη.
?μέτερον δ? ?ργον, ?ν δ? ?γώ, τ?ν ο?κιστ?ν τάς τε βελτίστας φύσεις ?ναγκάσαι ?φικέσθαι πρ?ς τ?μάθημα ? ?ν τ?πρόσθεν ?φαμεν ε?ναι μέγιστον, ?δε?ν τε τ? ?γαθ?ν κα? ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν, κα? ?πειδ?ν ?ναβάντες ?καν?ς ?δωσι, μ? ?πιτρέπειν α?το?ς ? ν?ν ?πιτρέπεται.
Τ? πο?ον δή?
Τ? α?το?, ?ν δ? ?γώ, καταμένειν κα? μ? ?θέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ? ?κείνους το?ς δεσμώτας μηδ? μετέχειν τ?ν παρ? ?κείνοις πόνων τε κα? τιμ?ν, ε?τε φαυλότεραι ε?τε σπουδαιότεραι.
?πειτ?, ?φη, ?δικήσομεν α?τούς, κα? ποιήσομεν χε?ρον ζ?ν, δυνατ?ν α?το?ς ?ν ?μεινον?
Α1. Απ?το παραπάνω κε?μενο να γράψετε στο τετρ?δι?σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:
«Τί δέ; … ? ν?ν ?πιτρέπεται.»
Μον?δες 10
B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων ? φράσεων του κειμένου: ?ν παιδεί? (μονάδες 6), ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν (μονάδες 9).
Μον?δες 15
Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί.
Μον?δες 15
Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων?
Μονάδες 10
Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:
απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, είδωλο, βάθρο, ανυπόμονος
Μονάδες 10
ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2004
Π λ ? τ ω ν ο ς, Π ο λ ι τ ε ? α (519Β-519D)(ΕΝΟΤΗΤΑ 12)
Τ? δ?? Τ?δε ο?κ ε?κ?ς, ?ν δ” ?γ?, κα? ?ν?γκη ?κ τ?ν προειρημ?νων, μ?τε το?ς ?παιδε?τους κα? ?ληθε?ας ?πε?ρους ?καν?ς ?ν ποτε π?λιν ?πιτροπε?σαι, μ?τε το?ς ?ν παιδε?? ?ωμ?νους διατρ?βειν δι? τ?λους, το?ς μ?ν ?τι σκοπ?ν ?ν τ? β?? ο?κ ?χουσιν ?να, ο? στοχαζομ?νους
δε? ?παντα πρ?ττειν ? ?ν πρ?ττωσιν ?δ??τε κα? δημοσ??, το?ς δ? ?τι ?κ?ντες ε?ναι ο? πρ?ξουσιν, ?γο?μενοι ?ν μακ?ρων ν?σοις ζ?ντες ?τι ?π?κ?σθαι ? ?ληθ?, ?φη.
?μ?τερον δ? ?ργον, ?ν δ” ?γ?, τ?ν ο?κιστ?ν τ?ς τε βελτ?στας φ?σεις ?ναγκ?σαι ?φικ?σθαι πρ?ς τ? μ?θημα ? ?ν τ?πρ?σθεν ?φαμεν ε?ναι μ?γιστον, ?δε?ν τε τ? ?γαθ?ν κα? ?ναβ?ναι ?κε?νην τ?ν ?ν?βασιν, κα? ?πειδ?ν ?ναβ?ντες ?καν?ς ?δωσι, μ? ?πιτρ?πειν α?το?ς ? ν?ν ?πιτρ?πεται .
Τ? πο?ον δ??
Τ? α?το?, ?ν δ” ?γ?, καταμ?νειν κα? μ? ?θ?λειν π?λιν καταβα?νειν παρ” ?κε?νους το?ς δεσμ?τας μηδ?μετ?χειν τ?ν παρ” ?κε?νοις π?νων τε κα? τιμ?ν, ε?τε φαυλ?τεραι
ε?τε σπουδαι?τεραι .
?πειτ” ?φη, ?δικ?σομεν α?το?ς, κα?ποι?σομεν χε?ρον ζ?ν, δυνατ?ν α?το?ς ?ν ?μεινον?
Α. Απ? το κε?μενο που σας δ?θηκε να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το τμ?μα: «?μ?τερον δ? ?ργον …?μεινον ;». Μον?δες 10
Β.1. «?ν παιδε?? ?ωμ?νους διατρ?βειν δι? τ?λους» Σε ποιους αναφ?ρεται ο Πλ?των στο απ?σπασμα αυτ?και γιατ? τους επικρ?νει ?
Μον?δες 15
Β.2. ?ναβ?ναι, καταβα?νειν, το?ς δεσμ?τας Ποια ε?ναι η αλληγορικ?ερμηνε?α των παραπ?νω ?ρων? Για την απ?ντησ? σας να λ?βετε υπ?ψη το παρ?θεμα του σχολικο?βιβλ?ου: «Η αλληγορ?α ε?ναι ?νας εκφραστικ?ς τρ?πος με τον οπο?ο ο συγγραφ?ας ?λλα λ?γει και ?λλα εννοε?. Πρ?κειται συνεπ?ς για συνεχ? μεταφορ? ?παρομο?ωση».
Μον?δες 15
Β.3. Ποια ε?ναι η τριμερ?ς δι?κριση της ψυχ?ς σ?μφωνα με τον Πλ?τωνα και π?ς συνδ?εται αυτ?με την αρετ? της δικαιοσ?νης ?
Μον?δες 10
Β.4. ?ν?γκη, παιδε??, β??, πρ?ττειν, τιμ?ν Να γρ?ψετε στο τετρ?δι?σας δ?ο σ?νθετα ομ?ρριζα, της αρχα?ας ? της ν?ας ελληνικ?ς, για καθεμι? απ?τις παραπ?νω λ?ξεις.
Μ ο ν ? δ ε ς 10
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2006
Πλάτωνος Πολιτεία (519Β – 520Α) (ΕΝΟΤΗΤΑ 12-13)
Τί δέ? Τόδε ο?κ ε?κός, ?ν δ? ?γώ, κα? ?νάγκη ?κ τ?ν προειρημένων, μήτε το?ς ?παιδεύτους κα? ?ληθείας ?πείρους ?καν?ς ?ν ποτε πόλιν ?πιτροπε?σαι, μήτε το?ς ?ν παιδεί? ?ωμένους διατρίβειν δι?τέλους, το?ς μ?ν ?τι σκοπ?ν ?ν τ?βί? ο?κ ?χουσιν ?να, ο? στοχαζομένους δε? ?παντα πράττειν ? ?ν πράττωσιν ?δί?τε κα? δημοσί?, το?ς δ? ?τι ?κόντες ε?ναι ο? πράξουσιν, ?γούμενοι ?ν μακάρων νήσοις ζ?ντες ?τι ?π?κίσθαι?
?ληθ?, ?φη.
?μέτερον δ? ?ργον, ?ν δ? ?γώ, τ?ν ο?κιστ?ν τάς τε βελτίστας φύσεις ?ναγκάσαι ?φικέσθαι πρ?ς τ?μάθημα ? ?ν τ?πρόσθεν ?φαμεν ε?ναι μέγιστον, ?δε?ν τε τ? ?γαθ?ν κα? ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν, κα? ?πειδ?ν ?ναβάντες ?καν?ς ?δωσι, μ? ?πιτρέπειν α?το?ς ? ν?ν ?πιτρέπεται.
Τ? πο?ον δή?
T? α?το?, ?ν δ? ?γώ, καταμένειν κα? μ? ?θέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ? ?κείνους το?ς δεσμώτας μηδ? μετέχειν τ?ν παρ? ?κείνοις πόνων τε κα? τιμ?ν, ε?τε φαυλότεραι ε?τε σπουδαιότεραι.
?πειτ?, ?φη, ?δικήσομεν α?τούς, κα? ποιήσομεν χε?ρον ζ?ν, δυνατ?ν α?το?ς ?ν ?μεινον?
?πελάθου, ?ν δ? ?γώ, πάλιν, ? φίλε, ?τι νόμ? ο?το?το μέλει, ?πως ?ν τι γένος ?ν πόλει διαφερόντως ε?πράξει, ?λλ? ?ν ?λ? τ? πόλει το?το μηχαν?ται ?γγενέσθαι, συναρμόττων το?ς πολίτας πειθο? τε κα? ?νάγκ?, ποι?ν μεταδιδόναι ?λλήλοις τ?ς ?φελίας ?ν ?ν ?καστοι τ? κοιν?ν δυνατο? ?σιν ?φελε?ν κα? α?τ?ς ?μποι?ν τοιούτους ?νδρας ?ν τ? πόλει, ο?χ ?να ?φι? τρέπεσθαι ?π? ?καστος βούλεται, ?λλ? ?να καταχρ?ται α?τ?ς α?το?ς ?π? τ?ν σύνδεσμον τ?ς πόλεως.
Α. Απ?το παραπάνω κε?μενο να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το τμ?μα: «Τί δέ; … ? ν?ν ?πιτρέπεται».
Μον?δες 10
Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:
Β1. Με βάση το κείμενο που σας δόθηκε, ποιοι δεν μπορούν να κυβερνήσουν ικανοποιητικά την πόλιν και γιατί?
Μον?δες 15
Β2. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων του κειμένου:
«?ν παιδεί?», «βελτίστας φύσεις».
Μον?δες 15
Β3. Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να διακρίνουν τους φιλοσόφους-βασιλείς κατά τον Πλάτωνα?
Μονάδες 10
Β4. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του κειμένου ετυμολογικά συγγενή:
λήθη, άστοχος, βήμα, φορείο, ατραπός.
Μονάδες 10
ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2011
Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β ? D (ENOTHTA 12)
Τί δέ? Τόδε ο?κ ε?κός, ?ν δ? ?γώ, κα? ?νάγκη ?κ τ?ν προειρημένων, μήτε το?ς ?παιδεύτους κα? ?ληθείας ?πείρους ?καν?ς ?ν ποτε πόλιν ?πιτροπε?σαι, μήτε το?ς ?ν παιδεί? ?ωμένους διατρίβειν δι? τέλους, το?ς μ?ν ?τι σκοπ?ν ?ν τ? βί? ο?κ ?χουσιν ?να, ο? στοχαζομένους δε? ?παντα πράττειν ? ?ν πράττωσιν ?δί? τε κα? δημοσί?, το?ς δ? ?τι ?κόντες ε?ναι ο? πράξουσιν, ?γούμενοι ?ν μακάρων νήσοις ζ?ντες ?τι ?π?κίσθαι;
?ληθ?, ?φη.
?μέτερον δ? ?ργον, ?ν δ? ?γώ, τ?ν ο?κιστ?ν τάς τε βελτίστας φύσεις ?ναγκάσαι ?φικέσθαι πρ?ς τ? μάθημα ? ?ν τ? πρόσθεν ?φαμεν ε?ναι μέγιστον, ?δε?ν τε τ? ?γαθ?ν κα? ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν, κα? ?πειδ?ν ?ναβάντες ?καν?ς ?δωσι, μ? ?πιτρέπειν α?το?ς ? ν?ν ?πιτρέπεται.
Τ?πο?ον δή?
Τ? α?το?, ?ν δ? ?γώ, καταμένειν κα? μ? ?θέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ? ?κείνους το?ς δεσμώτας μηδ?μετέχειν τ?ν παρ? ?κείνοις πόνων τε κα?τιμ?ν, ε?τε φαυλότεραι ε?τε σπουδαιότεραι.
?πειτ?, ?φη, ?δικήσομεν α?τούς, κα?ποιήσομεν χε?ρον ζ?ν, δυνατ?ν α?το?ς ?ν ?μεινον;
Α1. Από το παραπάνω κε?μενο να γράψετε στο τετρ?δι? σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:
«Τί δέ; … ? ν?ν ?πιτρέπεται.»
Μον?δες 10
B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων ? φράσεων του κειμένου: ?ν παιδεί? (μονάδες 6), ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν (μονάδες 9).
Μον?δες 15
Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί. Μον?δες 15
Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων?
Μονάδες 10
Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:
απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, διορατικός, βάθρο, ανυπόμονος
Μονάδες 10
ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2005
Πλάτωνος Πολιτεία (519Β – 520Α) (ΕΝΟΤΗΤΑ 12-13)
Τί δέ? Τόδε ο?κ ε?κός, ?ν δ? ?γώ, κα? ?νάγκη ?κ τ?ν προειρημένων, μήτε το?ς ?παιδεύτους κα? ?ληθείας ?πείρους ?καν?ς ?ν ποτε πόλιν ?πιτροπε?σαι, μήτε το?ς ?ν παιδεί? ?ωμένους διατρίβειν δι? τέλους, το?ς μ?ν ?τι σκοπ?ν ?ν τ? βί? ο?κ ?χουσιν ?να, ο? στοχαζομένους δε? ?παντα πράττειν ? ?ν πράττωσιν ?δί? τε κα? δημοσί?, το?ς δ? ?τι ?κόντες ε?ναι ο? πράξουσιν, ?γούμενοι ?ν μακάρων νήσοις ζ?ντες ?τι ?π?κίσθαι?
?ληθ?, ?φη.
?μέτερον δ? ?ργον, ?ν δ? ?γώ, τ?ν ο?κιστ?ν τάς τε βελτίστας φύσεις ?ναγκάσαι ?φικέσθαι πρ?ς τ? μάθημα ? ?ν τ? πρόσθεν ?φαμεν ε?ναι μέγιστον, ?δε?ν τε τ? ?γαθ?ν κα? ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν, κα? ?πειδ?ν ?ναβάντες ?καν?ς ?δωσι, μ? ?πιτρέπειν α?το?ς ? ν?ν ?πιτρέπεται.
Τ?πο?ον δή?
T? α?το?, ?ν δ? ?γώ, καταμένειν κα? μ? ?θέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ? ?κείνους το?ς δεσμώτας μηδ?μετέχειν τ?ν παρ? ?κείνοις πόνων τε κα?τιμ?ν, ε?τε φαυλότεραι ε?τε σπουδαιότεραι.
?πειτ?, ?φη, ?δικήσομεν α?τούς, κα?ποιήσομεν χε?ρον ζ?ν, δυνατ?ν α?το?ς ?ν ?μεινον?
?πελάθου, ?ν δ? ?γώ, πάλιν, ?φίλε, ?τι νόμ? ο? το?το μέλει, ?πως ?ν τι γένος ?ν πόλει διαφερόντως ε? πράξει, ?λλ? ?ν ?λ? τ? πόλει το?το μηχαν?ται ?γγενέσθαι, συναρμόττων το?ς πολίτας πειθο? τε κα? ?νάγκ?, ποι?ν μεταδιδόναι ?λλήλοις τ?ς ?φελίας ?ν ?ν ?καστοι τ? κοιν?ν δυνατο? ?σιν ?φελε?ν κα? α?τ?ς ?μποι?ν τοιούτους ?νδρας ?ν τ? πόλει, ο?χ ?να ?φι? τρέπεσθαι ?π? ?καστος βούλεται, ?λλ? ?να καταχρ?ται α?τ?ς α?το?ς ?π? τ?ν σύνδεσμον τ?ς πόλεως.
Α. Απ?το παραπάνω κε?μενο να μεταφρ?σετε στο τετρ?δι? σας το τμ?μα: «Τί δέ; … ? ν?ν ?πιτρέπεται».
Μον?δες 10
B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1)Να σχολιάσετε ερμηνευτικά τη φράση «?δε?ν τε τ? ?γαθ?ν κα? ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν».
Μον?δες 15
Β2) Ποια είναι η ηθική υποχρέωση των φιλοσόφων κατά τον Πλάτωνα, όπως διαφαίνεται από το κείμενο?
Μονάδες 15
Β3)Ποια είναι η αγωγή των φυλάκων κατά τον Πλάτωνα?
Μον?δες 10
Β4)Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διατρίβειν, μετέχειν, μηχαν?ται, ?πελάθου, διαφερόντως. Μονάδες 10
ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2013
Πλάτωνος Πολιτεία (519D – 520Α) (ΕΝΟΤΗΤΑ 12-13)
?μέτερον δ? ?ργον, ?ν δ? ?γώ, τ?ν ο?κιστ?ν τάς τε βελτίστας φύσεις ?ναγκάσαι ?φικέσθαι πρ?ς τ? μάθημα ? ?ν τ? πρόσθεν ?φαμεν ε?ναι μέγιστον, ?δε?ν τε τ? ?γαθ?ν κα? ?ναβ?ναι ?κείνην τ?ν ?νάβασιν, κα? ?πειδ?ν ?ναβάντες ?καν?ς ?δωσι, μ? ?πιτρέπειν α?το?ς ? ν?ν ?πιτρέπεται.
Τ?πο?ον δή?
T? α?το?, ?ν δ? ?γώ, καταμένειν κα? μ? ?θέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ? ?κείνους το?ς δεσμώτας μηδ?μετέχειν τ?ν παρ? ?κείνοις πόνων τε κα?τιμ?ν, ε?τε φαυλότεραι ε?τε σπουδαιότεραι.
?πειτ?, ?φη, ?δικήσομεν α?τούς, κα?ποιήσομεν χε?ρον ζ?ν, δυνατ?ν α?το?ς ?ν ?μεινον?
?πελάθου, ?ν δ? ?γώ, πάλιν, ?φίλε, ?τι νόμ? ο? το?το μέλει, ?πως ?ν τι γένος ?ν πόλει διαφερόντως ε? πράξει, ?λλ? ?ν ?λ? τ? πόλει το?το μηχαν?ται ?γγενέσθαι, συναρμόττων το?ς πολίτας πειθο? τε κα? ?νάγκ?, ποι?ν μεταδιδόναι ?λλήλοις τ?ς ?φελίας ?ν ?ν ?καστοι τ? κοιν?ν δυνατο? ?σιν ?φελε?ν κα? α?τ?ς ?μποι?ν τοιούτους ?νδρας ?ν τ? πόλει, ο?χ ?να ?φι? τρέπεσθαι ?π? ?καστος βούλεται, ?λλ? ?να καταχρ?ται α?τ?ς α?το?ς ?π? τ?ν σύνδεσμον τ?ς πόλεως.
?ληθ?, ?φη· ?πελαθόμην γάρ.
Α1. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «?πειτ?, ?φη… ?πελαθόμην γάρ.».
Μονάδες 10
Β1. «βελτίστας φύσεις», «τ? ?γαθ?ν», «?ναβ?ναι…τ?ν ?νάβασιν»: ποιο είναι το περιεχόμενο των παραπάνω όρων και πώς συνδέονται μεταξύ τους σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται?
Μονάδες 15
Β2. Ποιος είναι ο σκοπός του «νόμου» και με ποια μέσα επιδιώκεται η πραγματοποίησή του σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται?
Μονάδες 15
Β3. Στην πλατωνική πολιτεία ποια είναι η διαίρεση σε τάξεις και ο ρόλος της καθεμιάς?
Μονάδες 10
Β4. άφιξη, προσαρμογή, πολιτισμός, τρόπος, επιμελητής: για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής να γράψετε μια ετυμολογικά συγγενή λέξη από το κείμενο.
Μονάδες 10
Ενότητα 13η: Η αλληγορία του σπηλαίου: Ο ηθικός εξαναγκασμός των φιλοσόφων
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ
Ερμηνευτικές ερωτήσεις
1. Πλάτ. Πολ. 347d «?πε? κινδυνεύει, πόλις ?νδρ?ν ?γαθ?ν ε? γένοιτο, περιμάχητον ?ν ε?ναι τ? μ? ?ρχειν, ?σπερ νυν? τ? ?ρχειν, κα? ?ντα?θ? ?ν καταφαν?ς γενέσθαι ?τι τ? ?ντι ?ληθιν?ς ?ρχων ο? πέφυκε τ? α?τ? συμφέρον σκοπε?σθαι, ?λλ? τ? τ? ?ρχομέν?». Σχολιάστε το χωρίο σε συσχετισμό με την άποψη που διατυπώνει ο John Stuart Mill (1806-1873) στο έργο του On Representative Government (Περί της αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης) ότι το καταλληλότερο άτομο για να του ανατεθεί μια εξουσία είναι εκείνο που δεν είναι καθόλου πρόθυμο να αναλάβει την εξουσία. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 122) [Μετάφραση αποσπάσματος:Γιατί είναι πιθανότατο ότι, αν ήταν δυνατό να βρεθεί μια πολιτεία κατοικημένη από χρηστούς ανθρώπους, όλοι θα προσπαθούσαν να έμεναν έξω από την εξουσία και τότε θα γινόταν ολοφάνερο ότι πραγματικά η ουσιαστική φύση του αληθινού άρχοντα είναι να αποβλέπει όχι στο δικό του συμφέρον, αλλά σ? αυτό του αρχομένου.]
2. Η άποψη του Πλάτωνα ότι ο νόμος πρέπει να φροντίζει ώστε η ευδαιμονία να διασφαλίζεται για ολόκληρη την πόλη, και όχι μόνο για μια ομάδα πολιτών, βρίσκεται στην ίδια γραμμή σκέψης με την άποψη που διατυπώνει ο Περικλής (Θουκ. ΙΙ 60): «?γ? γ?ρ ?γο?μαι πόλιν πλείω ξύμπασαν ?ρθουμένην ?φελε?ν το?ς ?διώτας ? καθ? ?καστον τ?ν πολιτ?ν ε?πραγο?σαν, ?θρόαν δ? σφαλλομένην. Καλ?ς μ?ν γ?ρ φερόμενος ?ν?ρ τ? καθ? ?αυτ?ν διαφθειρομένης τ?ς πατρίδος ο?δ?ν ?σσον ξυναπόλλυται, κακοτυχ?ν δ? ?ν ευτυχούσ? πολλ? μ?λλον διασ?ζεται». Ποια είναι η γνώμη σας γι? αυτόν τον προβληματισμό? (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 122) [Μετάφραση αποσπάσματος: Εγώ νομίζω ότι μια πολιτεία εξυπηρετεί πιο πολύ το συμφέρον των πολιτών, αν στο σύνολό της βρίσκεται σε ακμή, παρά αν ευτυχεί σ? αυτήν ο κάθε πολίτης, αλλά στο σύνολό της η ίδια δυστυχεί. Γιατί όσο κι αν ευτυχεί ένας πολίτης στις ιδιωτικές του υποθέσεις, αν καταστρέφεται η πατρίδα, μαζί της ίδια χάνεται, ενώ, αν δυστυχεί σε πατρίδα που ευημερεί, έχει πολλές ελπίδες να σωθεί.]
3. Ποιες απόψεις διατυπώνονται από τον Σωκράτη και τον Γλαύκωνα για το αν είναι δίκαιος ο ηθικός εξαναγκασμός των φιλοσόφων? Αξιολογήστε τη θέση του Σωκράτη.
4. Ποιος είναι ο σκοπός του Νόμου, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, και ποια τα μέσα που χρησιμοποιεί για να τον πετύχει?
5. Κρίνοντας από τα μέσα που χρησιμοποιεί ο νόμος για να πετύχει την υπακοή των πολιτών σ? αυτόν διαγράψτε το χαρακτήρα του. Πώς θα χαρακτηρίζατε το πολίτευμα που λειτουργεί μ? αυτόν τον τρόπο?
6. Να συγκρίνετε τις απόψεις του Πλάτωνα και του Πρωταγόρα (ενότητα 7) για το σκοπό και τον χαρακτήρα του νόμου.
Λεξιλογικές-σημασιολογικές ερωτήσεις
1. Να γράψετε δύο ομόρριζα στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ποιήσομεν, πειθο?, καταχρ?ται, προσαναγκάζοντες, φυλάττειν.
2. Να γράψετε ένα αντώνυμο στα αρχαία ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ?δικήσομεν, χε?ρον, ε?πράξει, ?φελίας, ?πελαθόμην.
3. Δώστε ένα συνώνυμο στα αρχαία ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ?δικήσομεν, χε?ρον, ποι?ν, ?φι?, βούλεται.
4. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τις ετυμολογικά συγγενείς τους στη Β στήλη. Δύο λέξεις περισσεύουν.
|
Α
|
Β
|
|
?πελάθου
μηχαν?ται
νόμ?
?φι?
μεταδιδόναι
|
εφετείο
δωρεά
εισιτήριο
λησμονιά
πολυμήχανος
νόμισμα
δόνηση
|
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ
Ερμηνευτικές ερωτήσεις
1. Ο Γλαύκων υποβάλλει την ένσταση ότι αν αναγκάσουν τους φιλοσό-φους να επιστρέψουν στο σπήλαιο, θα τους αδικήσουν, αφού θα τους αναγκάσουν να ζουν χειρότερα, ενώ μπορούν να ζήσουν καλύτερα.
α) Τι απαντά ο Σωκράτης στον Γλαύκωνα? Είναι, κατά τη γνώμη σας, πειστικό το επιχείρημα του Σωκράτη?
β) Πώς κρίνετε εσείς την άποψη του Γλαύκωνα?
2. νόμ? ο? το?το μέλει, ?πως ?ν τι γένος ?ν πόλει διαφερόντως ε? πράξει, ?λλ? ?ν ?λ? τ? πόλει το?το μηχαν?ται ?γγενέσθαι: Ποιος είναι ο σκοπός του νόμου σύμφωνα με τον Πλάτωνα? Να συγκρίνετε την άποψη αυτή με την άποψη του Πρωταγόρα για το νόμο, όπως εκφράζεται στον ομώνυμο διάλογο. (Μπορείτε να συμβουλευθείτε το σχετικό απόσπασμα στην 7η ενότητα του βιβλίου σας, σ. 90, ιδ?ως την τελευτα?α παρ?γραφο).
3. Ποιες είναι οι σχέσεις μεταξύ των πολιτών και μεταξύ νόμου και πολιτών σύμφωνα με το κείμενο? Πώς θα χαρακτηρίζατε το πολίτευμα στο οποίο οι σχέσεις ορίζονται με τον τρόπο αυτό?
4. πειθο?τε κα? ?νάγκ?: Πώς δικαιολογείται η χρήση βίας από το νόμο?
5. Στα σχόλια του βιβλίου σας αναφέρεται ότι ο άριστος νομοθέτης κατά τον Πλάτωνα (Νόμοι 722b) συνδυάζει την πειθώ με τη βία, η οποία αφορά τ?ν ?πειρον παιδείας ?χλον. Ποιες είναι οι δικές σας σκέψεις στο θέμα αυτό? Είναι αναγκαίο να ασκείται βία?
6. Γιατί ο Σωκράτης (και ο Πλάτων) θεωρεί δίκαιο τον εξαναγκασμό των φιλοσόφων να φροντίζουν και να φυλάττουν τους άλλους? Ο ίδιος ο Πλάτων ακολούθησε αυτό τον τρόπο ζωής?
7. Ποια σχέση έχει η αλληγορία του σπηλαίου με το θέμα της δικαιοσύνης και της ιδανικής πολιτείας?
8. Συμφωνε?τε με την πλατωνικ? ?ποψη ?τι πρ?πει η πολιτεία να υποχρεώνει τους πολίτες να ακολουθήσουν μια συγκεκριμένη πορεία, έναν καθορισμένο τρόπο ζωής?
9. Ο Αριστοτέλης (Πολιτικά 1264b 17-26) απορεί «πώς ενώ (ο Σωκράτης) αφαιρεί από τους φύλακες την ευδαιμονία, ισχυρίζεται ότι ο νομοθέτης οφείλει να κάνει ευτυχισμένη ολόκληρη την πόλη, πράγμα αδύνατον, όταν κάποιοι, λίγοι ή πολλοί, δεν θα είναι ευτυχισμένοι. Διότι η ευδαιμονία δεν αποτελείται από μέρη όπως ο άρτιος αριθμός? διότι ο αριθμός μπορεί να είναι άρτιος στο σύνολό του, αλλά τα μέρη από τα οποία αποτελείται να μην είναι άρτιοι αριθμοί. Η ευδαιμονία όμως δεν έχει αυτή την ιδιότητα. Αλλά αν δεν είναι ευτυχισμένοι οι φύλακες, ποιοι θα είναι; Όχι βέβαια οι τεχνίτες και το πλήθος αυτών που ασχολούνται με βάναυσα έργα». (μτφρ. Ν. Παρίτσης, διασκευή). Συμφωνείτε με την άποψη του Αριστοτέλη? Να απαντήσετε κρίνοντας την επιχειρηματολογία του.
Λεξιλογικές ? Σημασιολογικές ασκήσεις
1. χε?ρον, ?πελάθου, μηχαν?ται, καταχρ?ται, σκέψαι: Για καθεμία από τις λέξεις που σας δίνονται να γράψετε δύο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς.
2. καταχρ?ται: Το καταχρ?μαι χρησιμοποιείται σήμερα με την ίδια σημασία που έχει στο κείμενο? Αν όχι, να εξηγήσετε τη διαφορά της σημασ?ας.
3. χε?ρον, ?δικ?, ε?πράττω, ?φελία, ?ληθ?, ?πιμελο?μαι: Να επιλέξετε τα αντώνυμα των παραπάνω λέξεων: αντώνυμα : κάκιον, β?λτιον, με?ζον, βεβαι?, ?φελ?, ε? ποι?, κακ?ς πρ?ττω, ?δικία, βλ?βη, ?τοπα, ψευδ?, κήδομαι, ?μελ?.
4. Να βρεις ομόρριζες λέξεις του κειμένου με τις λέξεις : αυτοδικία, χειροτερεύω, αβίωτος, δυναστικός, λήθη, παλινόρθωση, μέλημα, γονικός, φόρος, πραγματιστής, σύνολο, βιομηχανία, απροσάρμοστος, αυτοπεποίθηση, δώρο, αλληλεγγύη, ακοινώνητος, ένεση, άβουλος, αχρησιμοποίητος, δετός, απερίσκεπτος, λόγιος, αφύλακτος
ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ : ΒΛΕΠΕ ΕΝΟΤΗΤΑ 12
