ΔΙΑΛΟΓΟΣ
«Διαφωνώ με όσα λες αλλά θα υποστηρίζω μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να τα λες» Βολτέρος
Διάλογος είναι μια μορφή αμφιμονοσήμαντης επικοινωνίας , δηλαδή επικοινωνιακή πράξη στην οποία πομπός και δέκτης εναλλάσσονται. Προϋποθέτει διάσταση απόψεων ως προς ένα συγκεκριμένο ζήτημα . Όταν δύο άνθρωποι συμφωνούν , απλώς συνομιλούν αλλά δεν διαλέγονται.
Σκοπόςτου διαλόγου είναι να βρεθεί η αλήθεια , να πεισθεί ο φορέας μιας ιδέας για την ορθότητα της αντίπαλης ιδέας , όταν η ορθότητα αυτή του αποκαλυφθεί με βάση τη λογική και την ορθή σκέψη , να προαχθούν οι ιδέες και ο ορθός λόγος.
Μορφές διαλόγου
- Εσωτερικός (με τον εαυτό μας) : Αυτοεξέταση ? Αυτοκριτική
- Εξωτερικός (με τους άλλους) : Θέση ? Αντίθεση ? Απόρριψη ? Τροποποίηση ? Αναθεώρηση.
Παράγοντες ανάπτυξης διαλόγου
- Η κοινωνική φύση του ανθρώπου
- Η πνευματική ελευθερία του ανθρώπου
- Η ανάγκη για επικοινωνία
Χώροι εκδήλωσης του διαλόγου
- Πολιτική
- Κοινωνία
- Επιστήμη
- Τέχνη
- Παιδεία
- Διαπροσωπικές σχέσεις
- Μ.Μ.Ε?.
Ιστορική αναδρομή ? Εξελικτική πορεία του διαλόγου
- Η διαμόρφωση της γλώσσας πηγή πολιτισμού και πνευματικής ανάτασης.
- Η πορεία του πολιτισμού στηρίχτηκε στην ενότητα ? σύνδεση των αντιθέτων.
- Η Σωκρατική μέθοδος (ερώτηση ? απάντηση) επισημοποίησε την αξία του διαλόγου.
- Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης εδραίωσαν την πίστη στο διάλογο.
- Το δημοκρατικό πολίτευμα εμπεριέχει , σαν αναπόσπαστο στοιχείο, το διάλογο.
- Επιτακτικό αίτημα της σύγχρονης εποχής.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα
- Αποτελεί πνευματική ανάγκη (εξυπηρετεί την ανάγκη έκφρασης ? επικοινωνίας)
- Είναι σημείο συνάντησης της λογικής δραστηριότητας των ατόμων που διαλέγονται.
- Εξυπηρετεί την ανάγκη σύμπραξης για την αναζήτηση της αλήθειας.
- Δεν ταυτίζεται κατ? ανάγκη ούτε με την αντιδικία ούτε με την σύμπτωση απόψεων.
- Περιέχει και εκφράζει το τρίπτυχο θέση ? αντίθεση ? σύνθεση.
Σημασία του διαλόγου
- Μορφωτική (ακόνισμα του νου ? ανάπτυξη κριτικής ικανότητας και προβληματισμού ? ενεργοποίηση του πνεύματος – διεύρυνση πνευματικών οριζόντων ? εμπλουτισμός γνώσεων ? ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας, ομαδικότητας ? ενεργοποίηση της συμμετοχής των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία ? καλλιέργεια ουσιαστικότερων σχέσεων διδασκόντων-διδασκομένων)
- Κοινωνική (ισότητα ? διαμόρφωση κοινωνικών ηθών ? αμφισβήτηση κατεστημένων αντιλήψεων ? εδραίωση κοινωνικών δικαιωμάτων ? προαγωγή πνεύματος συνεργασίας ? σύσφιξη διαπροσωπικών σχέσεων ? συμβολή στην κοινωνικοποίηση ? άμβλυνση αντιθέσεων ? επίλυση προβλημάτων ? πρόληψη εκδήλωσης αντικοινωνικών συμπεριφορών ? εξασφάλιση κοινωνικής συνοχής και ευημερίας )
- Πολιτική (δημοκρατία ? συμμετοχή ? έλεγχος εξουσίας ? συμβολή στην πολιτικοποίηση των ατόμων ? διεκδίκηση δικαιωμάτων ? δημιουργία κλίματος συναίνεσης ? επίλυση πολιτικών προβλημάτων και λήψη ορθότερων αποφάσεων)
- Πολιτιστική / Πνευματική ( ανάπτυξη επιστημονικής έρευνας ? εξέλιξη φιλοσοφίας ? αποφυγή βιομηχανοποίησης της τέχνης ? καλύτερη παιδεία ? νέοι αισθητικοί δρόμοι
- Ηθική / Ψυχολογική ( απαλλαγή από προκαταλήψεις, δογματισμούς φανατισμούς ? σεβασμός στη γνώμη και την προσωπικότητα του άλλου ? αυτοκριτική ? αυτοβελτίωση ? εξωτερίκευση συναισθημάτων, επιθυμιών ? απαλλαγή από τη μοναξιά, την εσωστρέφεια και την απομόνωση ? αυτοσεβασμός, αυτοπεποίθηση, θάρρος , αισιοδοξία )
- Σε διεθνές επίπεδο ( γεφύρωση αντιθέσεων μεταξύ κρατών ? επικράτηση ειρήνης ? διεθνής συνεργασία για αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων ? περιορισμός εθνικιστικών αντιλήψεων μεταξύ λαών ? προσέγγιση πολιτισμών )
Προϋποθέσεις ενός γόνιμου διαλόγου
Α. Υποκειμενικές
- Πνεύμα συνεργασίας
- Εθισμός στο διάλογο
- Αμοιβαία κατανόηση , αμεροληψία , μετριοπάθεια
- Ανιδιοτέλεια ,ειλικρίνεια, παραδοχή σφαλμάτων
- Πνεύμα καλόπιστο και δημιουργικό
- Έλλειψη φανατισμού ? δογματισμού ? εγωισμού ? προκαταλήψεων ? αυθεντίας ?
- Πνευματικός εξοπλισμός , μελέτη και γνώση των ζητημάτων
- Αποφυγή άστοχων παρεκβάσεων
- Σεβασμός αντίθετης γνώμης και πνευματικό ήθος
- Δεκτικότητα ψυχολογική και διανοητική
- Όχι οξύτητες ? διαξιφισμοί
- Τεκμηρίωση ? επιχειρήματα (σαφήνεια ? επάρκεια ? ευστάθεια)
- Ελευθερία έκφρασης
- Αυτοκυριαρχία ? σύνεση – ωριμότητα
Β. Αντικειμενικές
- Εύρυθμη και ομαλή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών
- Η ισονομία , κοινωνική δικαιοσύνη , κοινωνική συνοχή
- Η σωστή λειτουργία των μέσων μαζικής ενημέρωσης
- Η καλλιέργεια ηθικοκοινωνικών αξιών (συνεργασία , κοινωνικότητα, ομόνοια , ενότητα, αλληλεγγύη?)
- Η πλατιά και ολοκληρωμένη Παιδεία
- Η ελευθερία του λόγου , η παρρησία , η κριτική , ο φιλελευθερισμός, η αμφισβήτηση , η ελευθερία έκφρασης, η απουσία λογοκρισίας και ελέγχου?
Ανασχετικοί παράγοντες
- Η βία και η επίδειξη ισχύος
- Ο εγωισμός και ο φανατισμός
- Το αυταρχικό αντιδημοκρατικό πολίτευμα
- Η αυταρχική εκπαίδευση
- Ο δογματισμός κάθε είδους (θρησκευτικός ? ιδεολογικός ? κομματικός ?)
- Η αυταρχική οικογένεια.
- Η έλλειψη ισοδύναμου πνευματικού επιπέδου
- Η μικρόνοια , τα συμφέροντα, το πείσμα , η μισαλλοδοξία?.
- Η έλλειψη «κοινής γλώσσας»
ΑΠΟΨΕΙΣ
« Ο διάλογος είναι τέχνη, έχει συγκεκριμένους κανόνες και ωφελεί τους συνομιλητές ακόμη και όταν δεν καταλήγει σε συγκεκριμένα συμπεράσματα.»
« Πλαστήκαμε για να μην είμαστε μονάχοι. Για τούτο η καρδιά μας ασταμάτητα διψά για τους άλλους. Χωρίς το διάλογο των υπάρξεών μας , η ζωή φαίνεται αδειανή , ερημωμένη, αδικαιολόγητη. Ζούμε και πλησιάζουμε τους άλλους, χρησιμοποιώντας αυτό το μέγιστο δώρημα που αποθέωσαν οι αρχαίοι Έλληνες : το διάλογο. Αν δεν είχαμε φωνή, αν δεν ξέραμε να μιλάμε και μάλιστα στην ίδια γλώσσα , αν δεν χρησιμοποιούσαμε τις λέξεις με την ίδια έννοια, τότε δε θα μπορούσαμε τελικά να κερδίσουμε τους άλλους και ν? αναπτύξουμε δεσμούς φιλίας και ανάπτυξης. Ο άλλος λοιπόν μας είναι απαραίτητος, γιατί ολοκληρώνει τον εαυτό μας, ολοκληρώνει το βίο μας και κάνει να βλαστήσει στον κόσμο μας ο διάλογος. Ο διάλογος δεν είναι μονάχα ανταλλαγή σκέψεων. Είναι και ανταλλαγή καρδιών. Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό της ζωής?»
Κώστας Τσιρόπουλος.
« Όλοι σήμερα μιλάνε για διάλογο, στην κυριολεξία του και μεταφορικά. Στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο κανένας δε βρίσκεται που να μην τον διεκδικεί και να μην εξαίρει τις αρετές του. Φτάνει έτσι ν? αναρωτιέται ο γεμάτος καλή θέληση αφελής, πώς γίνεται σε μιαν εποχή τόσο παθιασμένη για διάλογο, να συνεννοούνται τόσο λίγο οι άνθρωποι μεταξύ τους?»
Άγγελος Τερζάκης.
«Ο διάλογος εκφράζει (ρητά ή σιωπηρά) την ανάγκη σύμπραξης για την εύρεση της αλήθειας, για τη διατύπωση της πιο σωστής γνώμης και απόφασης μέσα σε συγκεκριμένες συνθήκες, είναι έκφραση ζωτικής λειτουργίας για την απόκτηση περισσής βεβαιότητας και τη χάραξη προγράμματος δράσης΄ έτσι αποκτά περιεχόμενο ο διάλογος και προβάλλεται ως αξία μεγάλη για την ατομική και συλλογική ζωή. [?] Χρήσιμη φαίνεται εδώ μια σύντομη ετυμολογική διευκρίνιση: με τον όρο λόγος η γλώσσα μας αποδίδει και τη λογική ικανότητα του ανθρώπου και τη λεκτική ένδυσή της΄ κατά συνέπεια, διάλογος σημαίνει διασταύρωση των εκφραστικών μέσων (λέξεων, προτάσεων, συλλογιστικών δομών) και διαμέσου αυτών συνάντηση της λογικής δραστηριότητας των διαλεγομένων.» Φ. Κ. Βώρος
«Το διαλέγεσθαι είναι αρχή του σύμπαντος θεμελιωμένη στη σύσταση του κόσμου, δηλαδή στην αμοιβαία, δυναμική σχέση των στοιχείων του. Η αντίθεση των στοιχείων της φύσης, και της κοινωνίας ακόμη, οδηγεί στην κίνηση, στη δημιουργία. Από τη διαπίστωση της αρχής αυτής προήλθε η διαλεκτική, η εγκυρότερη φιλοσοφική και επιστημονική μέθοδος για την εύρεση της αλήθειας. Η μέθοδος που δεν αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα στατικά, αλλά δέχεται τη μορφή της ως αποτέλεσμα εξέλιξης που ωθείται απ? τις σχέσεις, απ? τις αντιθέσεις των στοιχείων της. Η μέθοδος που συνθέτει το εμπειρικό και το αφηρημένο, το ατομικό και το καθολικό, την αιτία με το αποτέλεσμα, την κίνηση και τη μορφή.» Χρ. Μαλεβίτσης
«Η πίστη στην αξία του διαλόγου είναι το κύριο χαρακτηριστικό της δημοκρατικά οργανωμένης πολιτείας. Προβλέπονται μάλιστα και θεσμοί λήψης αποφάσεων ύστερα από εξαντλητική συζήτηση όλων των προτεινόμενων απόψεων. Από τη σύγκρουση των αντίθετων απόψεων προκύπτει μια, συνισταμένη συνήθως όλων των άλλων, από τις αδυναμίες που θα έχει ενδεχομένως μια από αυτές. Αυτή άλλωστε είναι η ουσιώδης διαφορά της δημοκρατίας από την τυραννία΄ στα δημοκρατικά καθεστώτα οι πολίτες διαλέγονται, ενώ στα τυραννικά μονολογούν.» Γ. Δαρδιώτης
« Η σημασία του διαλόγου για την αλήθεια, για τη ζωή γενικά, επικυρώνεται απ? τη θέση του στα δημοκρατικά πολιτεύματα. Είναι θεμελιακό στοιχείο τους. Η ισηγορία, η ελευθερία σκέψης και λόγου είναι αναφαίρετο δικαίωμα για τον άνθρωπο. Είναι η ομορφιά τη δημοκρατίας. Η εκκλησία του δήμου και τα σύγχρονα κοινοβούλια, τα δικαστήρια, οι συνελεύσεις, οι ομαδικές συγκεντρώσεις υπήρξαν και είναι η δύναμή της, εδραιωμένη στην ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, στο διάλογο. Κατάπνιξη του διαλόγου μοιραία σημαίνει και κατάργηση της δημοκρατίας.» Χρ. Μαλεβίτσης
«Για να αποβεί καρποφόρος ο διάλογος και να συμβάλει στην επικοινωνία και την αντιμετώπιση των προβλημάτων, θα πρέπει να τηρεί ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις: Πρωταρχική ανάμεσά τους είναι η αποδοχή του πολλαπλού χαρακτήρα της αλήθειας. Η κάθε πλευρά προσεγγίζει την πραγματικότητα από μια διαφορετική οπτική, που είναι επόμενο των ιδιαίτερων πεποιθήσεων και συμφερόντων της.»
Α. Κολοκοτσάς- Μ. Δημόπουλος
« [?] Μια άλλη τέλος βασική προϋπόθεση για να προκόψει ο διάλογος είναι η απροσωποίησή του. Δυστυχώς ο Νεοέλληνας δεν αποπροσωποποιεί σχεδόν ποτέ τις συζητήσεις του. [?] Ύστερα από τις πρώτες φράσεις οι πολλοί χάνουμε το θέμα μας και στη θέση του τοποθετούμε τον εαυτό μας, οπότε η συζήτηση μεταβάλλεται σε διαφωνία, η οποία μετατρέπεται σε προσωπική διένεξη.» Ι.Ξυροτύρης
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ :???????????. ΤΑΞΗ : ?΄
ΜΑΘΗΜΑ : ΕΚΘΕΣΗ ? ΕΚΦΡΑΣΗ
Α? . ΚΕΙΜΕΝΟ : «Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ» , Κ. ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΥ.
«…Πλαστήκαμε για να μην είμαστε μονάχοι. Για τούτο η καρδιά μας ασταμάτητα διψά για τους άλλους. Χωρίς το διάλογο των υπάρξεων μας η ζωή φαίνεται αδειανή, ερημωμένη, αδικαιολόγητη. Ζούμε και πλησιάζουμε τους άλλους χρησιμοποιώντας αυτό το μέγιστο δώρημα που αποθέωσαν οι αρχαίοι Έλληνες: το διάλογο. Αν δεν είχαμε φωνή, αν δεν ξέραμε να μιλάμε, και μάλιστα την ίδια γλώσσα, αν δε χρησιμοποιούσαμε τις λέξεις με την ίδια έννοια, τότε δε θα μπορούσαμε τελικά να κερδίσουμε τους άλλους και να αναπτύξουμε δεσμούς φιλίας και αγάπης.
Ο άλλος λοιπόν μας είναι απαραίτητος, γιατί ολοκληρώνει τον εαυτό μας, ολοκληρώνει το βίο μας και κάνει να βλαστήσει στον κόσμο μας ο διάλογος. Ο διάλογος δεν είναι μονάχα ανταλλαγή σκέψεων. Είναι κι ανταλλαγή καρδιών. Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό της ανθρώπινης ζωής.
Μας χρειάζεται ο άλλος προκειμένου να αναπτυχθεί στη ζωής μας ο διάλογος. Αλλά μας χρειάζεται ελεύθερος, αδέσμευτος, άνθρωπος αυτεξούσιος και ακέραιος, που θα έρθει να συναντήσει εμάς, αν είμαστε αληθινά αυτεξούσιοι και ακέραιοι στην ανθρωπιά μας. Διάλογος ανάμεσα σε σκλάβους δεν είναι δυνατό να αναπτυχθεί, παρά μονάχα για να θρέψει τον καημό της ελευθερίας.
Ο διάλογος ο αληθινός είναι έργο της ελευθερίας, έργο γενναίο, ειλικρινέστατο και μέσα από αυτό το θαυμαστό ηθικό κλίμα ξεπήδησε στον ευλογημένο αυτόν τόπο που ζούμε ένα παράδοξο, σπανιότατο γλωσσικό φαινόμενο: ο δυϊκός αριθμός έχει και βαθιά ηθική αξία: φανερώνει το ελεύθερο κι αρμονικό συνταίριασμα δύο ανθρωπίνων υπάρξεων, τη λαχτάρα τους να αλληλογνωριστούν, να αλληλοφωτιστούν να γεμίσουν τη μοναξιά τους, να ευρύνουν την καρδιά και τη ζωή τους ολόκληρη, να δημιουργήσουν πολιτισμό. Ο πολιτισμός αρχίζει από τη βεβαίωση του Eγώ και του Συ, από τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουμε εμείς, αλλά υπάρχει και ο άλλος, ο πλαϊνός μας. Χωρίς αυτόν τον άλλο, και η ζωή μας και η πλάση ολόκληρη θα ήταν μια τρομερή ερημιά.
Εκείνοι που παίρνουν την ευθύνη ? ευθύνη βαριά και κρίσιμη να εξωτερικεύσουν γράφοντας τους στοχασμούς και τα συναισθήματα τους, ξέρουν πολύ καλά τι μεγάλη σημασία έχει για την ανθρώπινη ζωή, και την προσωπική και την κοινωνική ο διάλογος. Ξέρουν ακόμη καλύτερα πως αυτός ο διάλογος, ως κατάκτηση του ελεύθερου κι επομένως πολιτισμένου ανθρώπου, βρίσκεται σήμερα σε κίνδυνο. Γιατί αυτός ο ίδιος ο πολιτισμός βρίσκεται σήμερα σε μεγάλη κρίση. Ίσως αυτό να μας φαίνεται παράδοξο. Ζούμε σ? έναν κόσμο όπου η τεχνική με τα επιτεύγματα της θριαμβεύει, όπου η καθημερινή ζωή, τουλάχιστο στις εξωτερικές της συνθήκες, γίνεται όλο και πιο εύκολη, σ? έναν κόσμο που προοδεύει με μεγάλες δρασκελιές, που πάει να κατακτήσει το Διάστημα.
Αλλά ο πολιτισμός είναι μια ζωντανή πραγματικότητα του εσωτερικού ανθρώπου, της ψυχής του, είναι ακόμη μια κατάσταση δυναμική της καρδιάς του, ένας γενικός ηθικός τόνος στο βίο του ολόκληρο. Είναι γέννημα διαλόγου.
Β? ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του κειμένου .(100 λέξεις)
( μον 25 )
2. α) Ποιες είναι κατά το συγγραφέα οι δύο αξίες της ζωής που προϋποθέτει ο καθημερινός διάλογος ; ( απλή αναφορά)
β) «Πλαστήκαμε για να μην είμαστε μονάχοι» : Να αναπτύξετε τη φράση αυτή σε μία παράγραφο 5 -6 σειρών . ( μον 10 )
3. αδειανή , ολοκληρώνει : Για κάθε λέξη να δώσετε μια πρόταση με κυριολεκτική και μία με μεταφορική σημασία. ( μον 5)
4. α) Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις :
χρησιμοποιούσαμε
σπανιότατο
φανερώνει
αρμονικό
κρίσιμη
β) Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις :
απλό
ασταμάτητα
απαραίτητος
ακέραιο
παράδοξο ( μον 5 )
5. Να βρείτε πέντε λέξεις παράγωγες ή σύνθετες α) από το ρήμα δίνω ( καταδότες) και β) από το ρήμα άρχω (υπάρχει). ( μον 5 )
Γ ? . ΕΚΘΕΣΗ. : « Για να είναι ένας διάλογος γόνιμος και εποικοδομητικός θα πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις . Ποιες είναι αυτές και ποια είναι η αξία του διαλόγου στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων»;(350-400 λέξεις )
( μον 50 )
