Μπορείς να διαβάσεις
για τη μάχη των Θερμοπυλών εδώ,
για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας εδώ,
για τη μάχη στις Πλαταιές εδώ,
για τη ναυμαχία της Μυκάλης εδώ

Η ΟΡIΣΤIΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡYΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣIΚΗΣ ΕΠIΘΕΣΗΣ: Βρες τα λάθη στο κείμενο
Επαναληπτική άσκηση της ενότητας © Μυρσίνη Πέτση
Αντιστοίχισε τις χρονολογίες με τις μάχες και τους πρωταγωνιστές
Επανάληψη στους περσικούς πολέμους, © Αγγελική Δούκα, εδώ

Η σημασία της ελληνικής νίκης

«Η παγκόσμια σημασία της ελληνικής κατά των Περσών νίκης είναι ολοφάνερη. Αποκρούοντας οι Έλληνες τη θύελλα που ήλθε από την Ανατολή έδωσαν στην πολι­τική και πολιτιστική ζωή της Δύσεως σκοπό και κατεύθυνση για ένα ολόκληρο αιώ­να. Με τον νικηφόρο αγώνα τους για την Ελευθερία γεννιέται η Ευρώπη σαν ιδέα και σαν πραγματικότης. Τα αγαθά, για τα οποία έδωσε τότε την ζωή του ο Ελληνισμός, εί­ναι ακόμη και σήμερα οι υπέρτατες αξίες για την κοινωνία της ευρωπαϊκής ανθρωπότητoς. Το γεγονός ότι ο ελληνικός πολιτισμός κατόρθωσε να βρει, με πλήρη εσωτερι­κή και εξωτερική ελευθερία, τον δρόμο του προς τα ύψιστα εκείνα επιτεύγματα, τα ο­ποία η Ευρώπη παρέλαβε και θαυμάζει σαν ανυπέρβλητα, σαν κλασσικά πρότυπα στην εικαστική τέχνη, στη δραματουργία, στη φιλοσοφία και στην ιστοριογραφία, οφεί­λεται στους προμάχους της Σαλαμίνος και των Πλαταιών, στον Θεμιστοκλή και όχι λι­γότερο στον Παυσανία. Οι Έλληνες δεν υπερασπίστηκαν μόνο την πολιτική ελευθερία, αλλά και την πνευματική αυτονομία του ανθρώπου, και αν εμείς σήμερα μπορούμε να λεγόμαστε άνθρωποι ελεύθεροι, άνθρωποι που έχουμε το δικαίωμα να σκεφτόμαστε, το χρωστάμε σ' εκείνους, που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις γι' αυτό.

Συγκρινόμενη η Ελλάς με το απέραντο μέγεθος της περσικής κοσμοκρατορίας εμ­φανίζεται σαν μια χώρα δεύτερης ή τρίτης τάξεως, η οποία, καθώς ήταν κατακομματιασμένη σε αναρίθμητα κρατίδια, κάθε άλλο παρά προορισμένη φαινόταν για έναν πραγ­ματικά κοσμοϊστορικό ρόλο. Το παράδειγμα του αγώνoς για την ελευθερία λοιπόν α­ποδεικνύει ότι η ιστορία του ανθρωπίνου πνεύματος δεν εξαρτάται από γεωγραφικούς και πολιτικούς παράγοντες, γιατί στηρίζεται κυρίως στη δυναμικότητα της δημιουργικής προσωπικότητας, όχι στον συλλογικό παράγοντα του πλήθος, το οποίο είναι α­παραίτητο στον πολιτικό για την πραγματοποίηση των σχεδίων του. Είναι άραγε σύμπτωση το ότι το περσικό κράτος, αν εξαιρέσει κανείς τους ηγεμόνες του, που απαθανάτιζαν τις πράξεις τους όπως οι Ασσύριοι βασιλείς πάνω σε μνημειώδεις επιγραφές, δεν έχει να μας επιδείξει ούτε ένα ξεχωριστό άτομο, του οποίου η δράση να έχει αφήσει τη σφρα­γίδα της σε οποιονδήποτε τομέα του ανθρωπίνου πνεύματος. Παρά τις αναμφισβήτητες ικανότητές τους οι Πέρσες κατεπνίγησαν γρήγορα από το αγκάλιασμα της Ανατολής, το τέλος του πολιτισμού τους ήρθε με την ισοπέδωση της προσωπικότητας, όχι με την έξαρση της ατομικότητας όπως στην Ελλάδα. Αντίθετα τούτη εξακολούθησε να δίνει στην Περσία επί αιώνες καινούριες δυνάμεις και νέα ζωή με τους καλλιτέχνες, τους γιατρούς και τους σοφούς που της έστελνε· σαν αντίδωρο δεν πήρε σχεδόν τίποτε ή ίσως ελά­χιστα πράγματα, κυρίως δε ορισμένα υλικά στοιχεία. Ενώ το ελληνικό πνεύμα έγινε α­ληθινά το προζύμι ενός ολόκληρου κόσμου, της Δύσης και της Ανατολής.»

Χ. Μπένγκτσον, Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος, μετ. Α. Γαβρίλη, Εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1991, σ. 168.

Η οργάνωση της περσικής αυτοκρατορίας

«Στο κέντρο της αυτοκρατορίας βρισκόταν ο βασιλεύς των βασιλέων. Γύρω του ζού­σε μια Αυλή που την αποτελούσαν ισχυροί κληρονομικοί γαιοκτήμονες, οι ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού, οι γυναίκες των ανακτόρων (χαρέμι), οι θρησκευτικοί αξιω­ματούχοι και οι γραφειοκράτες που διηύθυναν τα πάντα. Η Αυλή αυτή κατοικούσε κυρίως στα Σούσα, αλλά κατά τους ζεστούς καλοκαιρινούς μεταφερόταν στα Εκβάτανα και την άνοιξη ίσως στην Περσέπολη και μερικές φορές στην Βαβυλώνα. Επίσης, συνόδευε τον βασιλιά, όταν αυτός ταξίδευε στις επαρχίες.

Την διοίκηση των επαρχιών (σατραπειών) ασκούσαν οι σατράπες, οι οποίοι διορίζο­νταν μεν τυπικά από την κεντρική εξουσία, αλλά συχνά μεταβάλλονταν σε κληρονομικούς ηγεμόνες, προπάντων κατά τα ύστερα χρόνια της αυτοκρατορίας. Στην εκτέλεση των κα­θηκόντων τους τους βοηθούσε η Αυλή που τους περιέβαλε κατά το πρότυπο της κεντρικής κυβέρνησης και ήταν πολύ ισχυροί άρχοντες. Παρά ταύτα, ο μέγας βασιλεύς είχε θε­ωρητικά τη δυνατότητα να ασκεί σημαντικό έλεγχο σε όλες τους τις τοπικές υποθέσεις. Ο βασιλιάς, πιο συγκεκριμένα, παρακολουθούσε τη διοίκηση των επαρχιών μέσω των λε­γόμενων «οφθαλμών του βασιλέως» ή πιο σωστά των «βασιλικών αφτιών», ειδικών δη­λαδή αξιωματούχων της κεντρικής διοίκησης που περιόδευαν την αυτοκρατορία και α­νέφεραν απευθείας στον μονάρχη όσα μάθαιναν. Ο αριθμός των σατραπειών και τα σύνορά τους διέφεραν από εποχή σε εποχή. Κατά την αρχή της βασιλείας του Δαρείου υπήρχαν 20 σατραπείες. Γενικά, ο αριθμός τους με την πάροδο του χρόνου μεγάλωνε, πρώ­τον επειδή έπρεπε να αποκατασταθεί αποτελεσματικός έλεγχος πάνω στους σατράπες με τη μείωση της δύναμής τους, δεύτερον επειδή η φεουδαρχική δομή που αποτελούσε τη βάση της περσικής κοινωνίας απαιτούσε να ανταμείβονται όλο και περισσότερο άνθρω­ποι με κάποια σημαντική θέση στη διοίκηση, τέλος, επειδή οι αρχικές 20 σατραπείες ή­ταν αναμφίβολα πολύ μεγάλες και δεν μπορούσαν να διοικηθούν αποτελεσματικά.

Ο στρατός συνιστούσε ένα ιδιαίτερο σημαντικό στοιχείο στον μηχανισμό της αυτοκρατορίας. Και αυτός αναπτύχθηκε και άλλαξε με τον καιρό. Μετά τον Κύρο, η περσι­κή κατά φυλές στρατολογία, που βασιζόταν στην αρχή ότι όλοι οι άρρενες Πέρσες ή­ταν υποχρεωμένοι να πολεμούν για τον βασιλιά τους, αντικαταστάθηκε από έναν ε­παγγελματικό στρατό που συμπληρωνόταν από σώματα που έστελναν οι υποτελείς λα­οί σε καιρούς έκτακτης πολεμικής δραστηριότητας. Επίλεκτη μονάδα του μόνιμου στρατού ήταν οι δέκα χιλιάδες «αθάνατοι» που την αποτελούσαν μόνο Πέρσες και Μήδοι, χίλιοι από τους οποίους συνέθεταν την προσωπική φρουρά του μονάρχη. Το πρόσωπο που διοικούσε τη μονάδα αυτή των «αθανάτων» συνήθως ήλεγχε όλο τον στρατό. Τα στρατεύματα των υποτελών, που πολεμούσαν μαζί με τον τακτικό στρατό, συντάσσονταν κατά εθνικές ομάδες, ήταν οπλισμένα κατά τις τοπικές τους συνήθειες, είχαν όμως συνήθως επικεφαλής Πέρσες αξιωματικoύς.»

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα (Το Βήμα) τ. 49, σ. 73.