Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Ανάρρηση στον θρόνο του Γεωργίου Α΄ και ενσωμάτωση των Επτανήσων, σ. 61

β) Το Σύνταγμα του 1864, σ. 61.

γ) Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις:

-Αλ. Κουμουνδούρος, σ. 61

-Προβλήματα κοινοβουλευτισμού και αρχή της δεδηλωμένης, σσ. 61-62

-Δικομματισμός, σ. 62

- Πρόγραμμα Χ. Τρικούπη και Θ. Δηλιγιάννη, σ. 62

δ) Η πορεία προς την οικονομική και εθνική κρίση (απλή αναφορά), σ. 63

ε) Ο πόλεμος του 1897 και οι πολιτικές εξελίξεις, σ. 63.

Λέξεις κλειδιά: Βασιλευόμενη Δημοκρατία, Κοινοβουλευτισμός, Αρχή Δεδηλωμένης, Δικομματισμός, εκσυγχρονισμός, πτώχευση, Δ.Ο.Ε.

Υποστηρικτικό υλικό:

-Χάρτης, σ. 66, προκειμένου να εντοπιστεί η σταδιακή διεύρυνση της ελληνικής επικράτειας (1864, 1881)

- Βίντεο, «Τα Συντάγματα του 1844 και 1864», Ιστόπολις.

-Πηγή 1: Χ. Τρικούπη, «Τίς πταίει;» (με επιλογή σημείων και γλωσσική εξομάλυνση), σ. 61 του σχ. βιβλίου, προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο ρόλος του βασιλιά στην πολιτική αστάθεια.

Προτεινόμενη Δραστηριότητα:

Παιχνίδι ρόλων: Πολιτική αντιπαράθεση (debate) οπαδών του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη, ενόψει επικείμενων εκλογών.

 2 ώρες 

 

I. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι

Οι μαθήτριες και οι μαθητές επιδιώκεται:

Να μάθουν για την άνοδο στον ελληνικό θρόνο του Γεωργίου Α' και την ενσωμάτωση της Επτανήσου στο ελληνικό κράτος.

Να γνωρίσουν τα κύρια χαρακτηριστικά του συντάγματος του 1864.

Να πληροφορηθούν σχετικά με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα την περίοδο 1864-1881.

Να κατανοήσουν το σύστημα του δικομματισμού, το πολιτικό πρόγραμμα του Χ. Τρικούπη και τις πολιτικές θέσεις του Θ. Δηλιγιάννη.

Να γνωρίσουν τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1890-1908, με έμφαση στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και στην επιβολή του ΔΟΕ.

 

Κύριες διδακτικές επισημάνσεις

Σχολιασμός γραπτών πηγών

1. Ο Χ. Τρικούπης υποστηρίζει, σε αυτό το πραγματικά ιστορικό κείμενο του, ότι οι πηγές της κακοδαιμονίας της Ελλάδας βρίσκονται στο ότι ο βασιλιάς παρεμβαίνει διαρκώς στα κοινά, διορίζοντας και καταργώντας κυβερνήσεις, με αποτέλεσμα το πολίτευμα να μοιάζει περισσότερο με απόλυτη μοναρχία. Σ' αυτή τη διαπίστωση βασίστηκε η πρότασή του για καθιέρωση της «αρχής της δεδηλωμένης».

 

Σχολιασμός εικονιστικού υλικού

2. Η διώρυγα της Κορίνθου ήταν ένα από τα μεγάλα τεχνικά έργα που πραγματοποιήθηκαν επί πρωθυπουργίας Τρικούπη.

 

Επισημάνσεις για την αντιμετώπιση των ασκήσεων - δραστηριοτήτων

1. Βλέπε παραπάνω, σχόλια για την πηγή 1.

 

ΙΙ. ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Απόψεις για τη λειτουργία της ελληνικής πολιτικής ζωής τον 19^ο αιώνα

α. Συμβαίνει συχνά το άτομο να δίνει την ψήφο του για ωφελήματα που πήρε ή που του έταξαν και όχι με βάση τις ιδεολογικές του πεποιθήσεις. [...] Οι πληθυσμοί για τους οποίους μιλούμε ζουν συχνά μέσα σε τόση εξαθλίωση ώστε η «προστασία» να μπορεί να θεωρηθεί σα μια ανάγκη για τη συντήρηση της υπάρξεως. Αφού η ψήφος είναι ένα από τα σπάνια αγαθά που τους παραχωρεί η κοινωνία, είναι φυσικό οι κατηγορίες αυτές των απόκληρων να προσπαθούν να βγάλουν απ' αυτή, την μεγαλύτερη δυνατή ωφέλεια.

 

Ζ. Μεϋνώ, Πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, Μπάϋρον, Αθήνα 1966, σ. 43.

β. Επειδή τα κόμματα δεν είχαν ποτέ αναπτύξει αποκλειστικές και ιδιάζουσες οργανωτικές δομές, ήταν εύκολο να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι δεν είχαν καθόλου δομή [...]. Στην πράξη όμως τα κόμματα ενσωματώθηκαν σε συστήματα [... ] που είχαν δημιουργηθεί για άλλους σκοπούς. Το βασικότερο από τα συστήματα αυτά προερχόταν από τον τύπο της κοινωνίας που χαρακτήριζε την οθωμανική περίοδο [...]. Πολυμελείς οικογένειες, ιεραρχικά οργανωμένες σε πελατείες, αποτελούσαν πολιτικές φατρίες αλλά και οικονομικές μονάδες ή επαγγελματικές οργανώσεις. [... ] Όταν μιλούμε για κόμματα σ' αυτό το επίπεδο, κατονομάζουμε απλώς μια ιδιαίτερη πλευρά της δραστηριότητας που οι σύγχρονοι αντιμετώπιζαν συνήθως ως ένα αδιαφοροποίητο σύνολο.

 

J.A. Petropoulos, Πολιτική και συγκράτηση κράτους στο ελληνικά βασίλειο (1833-1843),
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1986, τόμ. Β', σ. 625-626.

 

3. Από πολλές απόψεις, η προστασία δεν είναι μόνο μία όψη ή ένα μέσο της πολιτικής: Είναι αυτή καθαυτή η πολιτική, με την έννοια ότι αποτελεί τον μόνο τρόπο εξασφάλισης των βασικών εκείνων στοιχείων της ατομικής ή οικογενειακής ζωής. Ακόμα, το φαινόμενο της προστασίας μπορεί να εξηγηθεί από μια διπλή σχέση εμπιστοσύνης (από τον εκλεγμένο στον εκλογέα και αντίστροφα). Για να διατηρείται η σχέση σημαίνει ότι ο καθένας από τους δύο διεκπεραιώνει όσα ο άλλος περιμένει από αυτόν.

 

Κ. Τσουκαλάς, Εξάρτηση και αναπαραγωγή, Θεμέλιο, Αθήνα 1987, σ. 222.

 

4. Η διαφοροποίηση μεταξύ πελατειακών κομμάτων από τη μια και κομμάτων αρχών ή κομμάτων με κοσμοθεωρία από την άλλη, που χρησιμοποιεί ως μοναδικό χαρακτηριστικό το κίνητρο της κομματικής προτίμησης των οπαδών, είναι έτσι κι αλλιώς ακατάλληλη για επιστημονικές πραγματεύσεις, επειδή δεν υπάρχουν ούτε κόμματα καθαρά πελατειακά ούτε κόμματα που βασίζονται καθαρά σε κοσμοθεωρίες [ενν. κατά τον 19^ο αιώνα].

 

G. Hering, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, μτφρ. Θ. Παρασκευόπουλος,
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2004, τόμ. Α', σ. 268.

 

Σχολιασμός

Αξίζει να επισημανθεί η σαφής διαφοροποίηση που εντοπίζεται στο κείμενο του G. Hering, όπου και υπογραμμίζεται το γεγονός ότι κατά τον 19^ο αιώνα «δεν υπάρχουν ούτε κόμματα καθαρά πελατειακά ούτε κόμματα που βασίζονται καθαρά σε κοσμοθεωρίες». Η μελέτη της ελληνικής πολιτικής κατά τον 19^ο αιώνα προϋποθέτει, λοιπόν, απόρριψη των στερεοτύπων και ακριβή εξέταση των δεδομένων της περιόδου.