ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1919-1922)

ΕΝΟΤΗΤΑ 38. Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)


Διδασκαλία της ενότητας, με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας και οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού ως το καλοκαίρι του 1920, σ. 105

β) Η απόρριψη της Συνθήκης των Σεβρών από το τουρκικό κίνημα αντίστασης

γ) Οι εκλογές 1920 και η επάνοδος Κωνσταντίνου, σ. 105 – 106

δ) Διπλωματικές επιτυχίες του τουρκικού κινήματος (συμφωνίες Κεμάλ με Σοβιετική Ένωση, Γαλλία, Ιταλία), σ. 106

ε) Οι εξελίξεις έως τον Αύγουστο του 1922, σσ. 106-107

Λέξεις- κλειδιά: ελληνική διοίκηση Σμύρνης, Συνθήκη Σεβρών, δημοψήφισμα 1920, επέλαση στον Σαγγάριο,Δημοκρατικό Μανιφέστο

Υποστηρικτικό υλικό:

-Χάρτης, σ. 106 του σχ. βιβλίου

-Απόβαση στη Σμύρνη, Το Πανόραμα του 20ού αιώνα, ΕΡΤ, βίντεο (01.48΄): εδώ

-Πηγή, « Η έναρξη της Τουρκικής Επίθεσης, 13 Αυγούστου 1922, ΙΜΕ: εδώ

-«Παράλληλες διπλωματικές επαφές του Κεμάλ με τους Συμμάχους και τη Σοβιετική ΄Ενωση», ΙΜΕ: εδώ

-Πηγή, «Σκηνές από την καταστροφή της Σμύρνης», ΙΜΕ: εδώ

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

-Άσκηση/δραστηριότητα 1 και 2, σ. 107 του σχολ. βιβλίου.

 1 ώρα 



Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας

ερ Παράλληλα με την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, εγκαταστάθηκε στην πόλη και η ελληνική διοίκηση. Επικεφαλής ορίστηκε ο ύπατος αρμοστής (γενικός διοικητής) Αριστείδης Στεργιάδης, έμπιστος τόσο του Βενιζέλου όσο και των Βρετανών, με εντολή να αντιμετωπίζει ισότιμα όλους τους κατοίκους. Ήταν μια πολιτική που δεν γινόταν πολλές φορές αποδεκτή από την ελληνική στρατιωτική ηγεσία, τον μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο και από ορισμένους Μικρασιάτες Έλληνες, γεγονός που, σε συνδυασμό με τον αυταρχικό χαρακτήρα του Στεργιάδη, έκανε τον ύπατο αρμοστή αντιπαθή σε αρκετούς Έλληνες. Πάντως, οι ελληνικές αρχές επιτέλεσαν σημαντικό έργο στην οικονομία, στην εκπαίδευση, στην υγεία και ιδίως στην επανεγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων που είχαν διωχθεί παλαιότερα από τις οθωμανικές αρχές και τώρα επέστρεφαν.

Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού έως το καλοκαίρι του 1920

1. Ελληνικές δυνάμεις στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας (καλοκαίρι 1921).
στρατός

ερ Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε αρχικά τα εδάφη της Μικράς Ασίας για τα οποία είχε εντολή από την Αντάντ. Λίγο αργότερα, ο Βενιζέλος έλαβε από το συνέδριο του Παρισιού άδεια επέκτασης της ελληνικής ζώνης κατοχής. Έτσι, ο ελληνικός στρατός, αφού κατέλαβε, την άνοιξη του 1920, την Α. Θράκη, προέλασε, το καλοκαίρι του 1920, σε βάθος 100-150 χλμ. καταλαμβάνοντας μια ζώνη εδαφών στη Μ. Ασία κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή που όριζε η συνθήκη των Σεβρών (είχε υπογραφεί λίγο νωρίτερα).

Η απόρριψη της συνθήκης των Σεβρών από το τουρκικό κίνημα αντίστασης

ερ Οι ελληνικές επιτυχίες διευκόλυναν την Αντάντ να επιβάλει στον σουλτάνο τη συνθήκη των Σεβρών (καλοκαίρι 1920). Όμως, η απόλυτη απόρριψη της συνθήκης από τον Κεμάλ σε συνδυασμό με την ενίσχυση του τουρκικού εθνικού κινήματος αντίστασης έκαναν τους συμμάχους επιφυλακτικούς σχετικά με το κατά πόσο ο ελληνικός στρατός θα μπορούσε να επιβληθεί.

ερ Οι εκλογές του 1920 και η επάνοδος του Κωνσταντίνου

1. Η απόφαση για συνέχιση του πολέμου μετά τον Νοέμβριο του 1920

Αν η επιστροφή του Κωνσταντίνου και οι μεταβολές στον κρατικό μηχανισμό ικανοποιούσαν δύο από τα αιτήματα που εμπεριείχε η λαϊκή ετυμηγορία της 1ης Νοεμβρίου, αγνοήθηκε εντελώς το βαθύτερο νόημά της, δηλ. η άρνηση του πολέμου και η προσδοκία της αποστράτευσης. Η αντιβενιζελική ηγεσία χειρίστηκε το μικρασιατικό ζήτημα σαν να μην υπήρχε άλλη επιλογή από τη συνέχιση και την κλιμάκωση της εκστρατείας. Παγιδεύθηκαν έτσι σε ένα αλυτρωτικό εγχείρημα, που τους ήταν ξένο.
Γ. Μαυρογορδάτος, «Οι πολιτικές εξελίξεις», Ιστορία του νέου ελληνισμού, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, τόμ. 6ος, σ. 27-28.

Λίγες μέρες μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών ο Βενιζέλος δέχτηκε στο Παρίσι δολοφονική επίθεση από Έλληνες φιλοβασιλικούς, αλλά διασώθηκε. Λίγο μετά, στη διάρκεια ταραχών που ξέσπασαν στην Αθήνα, δολοφονήθηκε από βενιζελικούς ο Ίων Δραγούμης, γνωστός αντιβενιζελικός.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Βενιζέλος προκήρυξε εκλογές, κρίνοντας ότι μετά την επιτυχία των Σεβρών η συγκυρία ήταν ευνοϊκή για να τις κερδίσει. Yποτίμησε, όμως, το γεγονός ότι ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας είχε κουραστεί από την πολεμική προσπάθεια που είχε ξεκινήσει χρόνια πριν με τους βαλκανικούς πολέμους. Σε αυτές τις συνθήκες δημιουργήθηκε μια αντιβενιζελική συμμαχία, με ηγέτη τον Δημήτριο Γούναρη, που υποσχόταν τον τερματισμό του πολέμου και την απαλλαγή από τη «βενιζελική τυραννία», όπως χαρακτήριζε τη διακυβέρνηση Βενιζέλου. Καθώς το πολιτικό κλίμα ήταν ήδη τεταμένο, ο αιφνίδιος θάνατος του Αλέξανδρου, που εκτελούσε χρέη βασιλιά, μετέτρεψε τις εκλογές σε άτυπο δημοψήφισμα για την επιστροφή ή όχι του εξόριστου Κωνσταντίνου στην Ελλάδα.

105



Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)
1922
Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)
Χάρτης

Στις εκλογές που έγιναν τον Νοέμβριο του 1920 οι Φιλελεύθεροι ηττήθηκαν. Αμέσως ο Βενιζέλος έφυγε από την Ελλάδα. Η νέα φιλοβασιλική κυβέρνηση οργάνωσε δημοψήφισμα για την επιστροφή ή όχι του Κωνσταντίνου. Το υπερβολικά υψηλό ποσοστό υπέρ του Κωνσταντίνου δημιούργησε βάσιμες υποψίες για νοθεία. Τον Δεκέμβριο του 1920 ο Κωνσταντίνος επανήλθε.

Διπλωματικές επιτυχίες του τουρκικού κινήματος αντίστασης

2. Ο ελληνικός στρατός μετά την εκστρατεία στον ποταμό Σαγγάριο

Υπολογίσθηκε ότι η πέραν του Σαγγάριου προσπάθεια είχε μειώσει κατά 50% τη μαχητική δύναμη της (ελληνικής) Στρατιάς! [...] Σε μέτωπο 700 χιλιομέτρων οι αμυντικές δυνατότητες του καταπονημένου αυτού στρατού δεν παρείχαν καμία εμπιστοσύνη και μόνον η ρητορεία των ηγητόρων, οι οποίοι είχαν συνδέσει την κριτική και την έκφραση γνώμης με τις καθεστωτικές ισορροπίες της χώρας, διέβλεπε ελπίδες επιτυχίας στη συνέχιση του πολέμου.
Γ. Μαργαρίτης, «Οι πόλεμοι», Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, τόμ. Α2, σ. 182.

ερ Παράλληλα, οι Δυνάμεις της Αντάντ είχαν αρχίσει να επανεξετάζουν τη στάση τους διαβλέποντας τη δυνατότητα του κεμαλικού κινήματος να είναι ο νικητής της σύγκρουσης. Η επιστροφή του Κωνσταντίνου, πολέμιου της Αντάντ στα χρόνια του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, λειτούργησε ως πρόφαση για τις Δυνάμεις, ιδίως για τη Γαλλία και την Ιταλία, ώστε να αναθεωρήσουν τη στάση τους απέναντι στην Ελλάδα. Έτσι, ο Κεμάλ, αφού υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας με τη Σοβιετική Ένωση (Μάρτιος 1921), προχώρησε στην υπογραφή σειράς συμφωνιών με τη Γαλλία (Μάρτιος και Οκτώβριος 1921) και την Ιταλία (Μάρτιος 1921) που προέβλεπαν την αποχώρηση των στρατευμάτων τους από τη Μικρά Ασία με αντάλλαγμα την παραχώρηση προνομίων και διευκολύνσεων από την κεμαλική Τουρκία. Μετά απ’ αυτά, οι ελληνικές προσπάθειες είχαν πλέον μόνο την αγγλική στήριξη, και αυτή σε διπλωματικό, κυρίως, επίπεδο.

106



Οι εξελίξεις έως τον Αύγουστο του 1922

ερ Η νέα φιλοβασιλική κυβέρνηση δεν τήρησε την προεκλογική της υπόσχεση για τερματισμό του πολέμου. Ο Κωνσταντίνος και η νέα πολιτική ηγεσία πίστευαν ότι η νίκη ήταν κοντά και γι’ αυτό αποφάσισαν να συνεχίσουν τον πόλεμο. Μάλιστα, ο Κωνσταντίνος πήγε ο ίδιος στη Μικρά Ασία. Το καλοκαίρι του 1921, τα ελληνικά στρατεύματα πραγματοποίησαν μεγάλη επίθεση, που κόστισε χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, φτάνοντας μέχρι τον ποταμό Σαγγάριο, λίγα χιλιόμετρα πριν την Άγκυρα. Συνάντησαν, ωστόσο, ισχυρή αντίσταση και υποχώρησαν στη γραμμή που οριζόταν από τις πόλεις Εσκί Σεχίρ-Κιουτάχεια-Αφιόν Καραχισάρ. Εκεί παρέμεινε το μέτωπο τον επόμενο ένα χρόνο.

3. Στον δρόμο για την προσφυγιά

[…] Λοιπόν ούλος αυτός ο κόσμος στοιβαγμένος στο μουράγιο και πάνω σε μαούνες. Άντροι, γέροι, γριές και γυναικόπαιδα, που είχανε παρατήσει τα καλά τους, και ξεμείνανε στον δρόμο, και τώρα εκεί μεροβραδιάζονταν εκεί πλαγιάζανε, άλλος μ’ ένα χράμι που έφερε μαζί του, άλλος μ’ ένα πάπλωμα ή με μια μπατανία. Χείλια τρεμοσαλεύανε από το παραμιλητό. Μάτια γουρλωμένα που αγναντεύανε τη Δευτέρα Παρουσία, τη συντέλεια του κόσμου […] Μέρα, χαρά Θεού. Τέλη Αυγούστου, αρχές Σεπτέμβρη με το καινούριο […].

Κοσμάς Πολίτης, Στου Χατζηφράγκου, Ερμής, Αθήνα 1990, σ. 146.

Το οδοιπορικό των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή Το οδοιπορικό των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)
Μαρτυρίες από την Έξοδο... Μαρτυρίες από την Έξοδο... (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)
Μαρτυρίες από την Έξοδο... Μικρασιατική Καταστροφή - Η πυρκαγιά της Σμύρνης (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)

3. Μετά την κατάληψη της Σμύρνης από τους κεμαλικούς, Έλληνες πρόσφυγες αναζητούν με αγωνία μέσο σωτηρίας. Πίσω τους διακρίνονται Τούρκοι ιππείς και πυρπολημένα κτίρια.
Σμύρνη


 

ερ Όμως, οι όροι του παιχνιδιού είχαν αντιστραφεί. Ο Κεμάλ, ενισχυμένος οικονομικά, διπλωματικά και στρατιωτικά, εμφανιζόταν αδιάλλακτος. Την ίδια στιγμή στην Αθήνα ενισχύονταν οι αντιπολιτευτικές φωνές (ο Αλ. Παπαναστασίου και έξι συνεργάτες του δημοσίευσαν, τον Μάρτιο του 1922, το Δημοκρατικό Μανιφέστο, στο οποίο ασκούσαν κριτική στις βασιλικές επιλογές) και οξυνόταν η οικονομική κρίση. Σε αυτές τις συνθήκες, οι κυβερνήσεις της Αθήνας αναζητούσαν στο εξωτερικό διπλωματική και οικονομική στήριξη, αλλά δίχως αποτέλεσμα.

ερ Στις 13 Αυγούστου εκδηλώθηκε η τελική τουρκική επίθεση. Λίγο μετά η ελληνική άμυνα κατέρρευσε και άρχισε η υποχώρηση. Στις 27 Αυγούστου οι κεμαλικοί μπήκαν στη Σμύρνη. Η πόλη παραδόθηκε στις φλόγες, οι Έλληνες και οι Αρμένιοι κάτοικοί της στη σφαγή. Η ήττα του ελληνικού στρατού σήμανε και το τέλος του μικρασιατικού ελληνισμού. Όσοι Έλληνες σώθηκαν πήραν τον δρόμο για την προσφυγιά.

1 Η Μικρασιατική καταστροφή μέσα από λογοτεχνικά κείμενα και μαρτυρίες, Δημήτρη Φωτιάδη Ενθυμήματα (ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ)
2 Η Μικρασιατική καταστροφή μέσα από λογοτεχνικά κείμενα και μαρτυρίες, Στρατή Δούκα, Η ιστορία ενός αιχμαλώτου (ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ), 24.28''-τέλος
3 Το χρονικό της προσφυγιάς, Έλληνες πρόσφυγες μετά τη μικρασιατική καταστροφή (ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ)
4 Η δίκη των έξι (Μηχανή του Χρόνου, ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ)
5 Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή (ΚΕΓ)

107


ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ...


Ο μικρασιατικός πόλεμος στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο

Ηλίας Βενέζης, Νούμερο 31328 (1931).

Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου (1929).

Διδώ Σωτηρίου, Οι νεκροί περιμένουν (1959).

Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα χώματα (1962).

Νίκος Κούνδουρος, 1922 (1982). Ταινία βασισμένη στο βιβλίο Νούμερο 31328 του Η. Βενέζη. ταινία


ΑΣΚΗΣΕΙΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ


1. Δοκιμάστε να ερμηνεύσετε την απόφαση των κυβερνήσεων μετά τον Νοέμβριο του 1920 να συνεχίσουν τον μικρασιατικό πόλεμο. Καλό θα ήταν να μελετήσετε πριν την πηγή 1.

2. Θεωρείτε ότι ο μικρασιατικός πόλεμος κρίθηκε αποκλειστικά σε στρατιωτικό επίπεδο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

3. Διαθεματική δραστηριότητα: Ιστορία, λογοτεχνία και κινηματογράφος: να διαβάσετε το αφήγημα του Ηλία Βενέζη Νούμερο 31328, να δείτε την ταινία του Νίκου Κούνδουρου 1922 και στη συνέχεια να τα παρουσιάσετε στην τάξη σας.


Πηγή 1. Η απόφαση για συνέχιση του πολέμου μετά τον Νοέμβριο του 1920

Αν η επιστροφή του Κωνσταντίνου και οι μεταβολές στον κρατικό μηχανισμό ικανοποιούσαν δύο από τα αιτήματα που εμπεριείχε η λαϊκή ετυμηγορία της 1ης Νοεμβρίου, αγνοήθηκε εντελώς το βαθύτερο νόημά της, δηλ. η άρνηση του πολέμου και η προσδοκία της αποστράτευσης. Η αντιβενιζελική ηγεσία χειρίστηκε το μικρασιατικό ζήτημα σαν να μην υπήρχε άλλη επιλογή από τη συνέχιση και την κλιμάκωση της εκστρατείας. Παγιδεύθηκαν έτσι σε ένα αλυτρωτικό εγχείρημα, που τους ήταν ξένο.
Γ. Μαυρογορδάτος, «Οι πολιτικές εξελίξεις», Ιστορία του νέου ελληνισμού, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, τόμ. 6ος, σ. 27-28.

1. Διάγγελμα της φιλοβασιλικής κυβέρνησης (11 Νοεμβρίου 1920)

Με βαθυτάτην την συνείδησιν ότι ύψιστα της Πατρίδος συμφέροντα επιτάσσουσι την διατήρησιν της τάξεως και την διαγεφύρωσιν του χάσματος, το οποίον η διά της πανδήμου λαϊκής ψήφου αποδοκιμασθείσα ολιγαρχία [ενν. οι βενιζελικοί] ώρυξε εν τη Χώρα, πάσαν θα καταβάλωμεν μέριμναν προς αποκατάστασιν του Πολιτεύματος και της ισχύος των Νόμων. Γενικώς και αδιακρίτως οι πολίται ανακτώσι την γαλήνην, ην είχον απολέσει κατά την περίοδον την τερματισθείσαν διά της ψήφου της παρελθούσης Κυριακής. Ήδη οι Έλληνες αποκαθιστάμενοι ίσοι και ελεύθεροι, πρέπει να έχωσιν απόλυτον πεποίθησιν ότι, υπακούοντες εις μόνον το δίκαιον και τον Νόμον, θα απολαύωσι πλήρως της προστασίας των νομίμων συμφερόντων αυτών. Ποιούμεθα έκκλησιν εις τα γενναία αισθήματα του Ελληνικού Λαού και του Εθνικού Στρατού, ίνα παράσχωσιν την συνδρομήν των εις το ημέτερον έργον.

Εν Αθήναις τη 4η Νοεμβρίου 1920

Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, φ. 289, 11 Νοεμβρίου 1920.

Πηγή: Ι. Ακτσόγλου, Χρονικά Μικρασιατικού Πολέμου 1919-1922,
Τροχαλία, Αθήνα 1998, σ. 171.

2. Η κατάσταση του ελληνικού στρατού της Μικράς Ασίας

Η κατάσταση της Στρατιάς, από την άποψη της πειθαρχίας και ιδίως του ηθικού των στρατιωτών, δεν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική. Σχετικά η «Επίτομος Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας 1919­1922» του Γενικού Επιτελείου Στρατού αναφέρει: «Το ηθικόν του Ελληνικού στρατού, κατά την ανάληψιν της Μικρασιατικής εκστρατείας, ευρίσκετο εις υψηλόν επίπεδον. Συν τω χρόνω υπέστη συνεχή κάμψιν και προϊούσα χαλάρωσιν, παρά τας εκάστοτε αναλαμπά, ώστε τον Αύγουστον του 1922 να ευρίσκεται εις χαμηλόν επίπεδον. Ο στρατός ήτο εξηντλημένος σωματικώς και ηθικώς...». Αφού αναφέρεται στη φθοροποιό επίδραση των παθών, που δημιούργησε ο Διχασμός, και μάλιστα στο σώμα των αξιωματικών, ιδίως μετά τη μεταβολή του Νοεμβρίου 1920, συνεχίζει: «...Λόγω των ανωτέρω γεγονότων και της μακράς παρατάσεως του Μικρασιατικού Αγώνος, το ηθικόν του Ελληνικού στρατού υπέστη διάβρωσιν και μείωσιν. Μετά τας επιχειρήσεις προς Άγκυρα το ηθικόν του στρατού επηρεάσθη έτι περισσότερον, λόγω μη συντριβής του Κεμαλικού στρατού και των βαρύτατων απωλειών ας υπέστη. Το άνθος των αξιωματικών και οι ορμητικότεροι των οπλιτών ετέθησαν εκτός μάχης. Η Στρατιά της Μικράς Ασίας εγκατέλειψε επί του πεδίου της μάχης το 50% περίπου της μαχίμου δυνάμεώς της [...]. Ο αριθμός των λιποτακτών εις το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας, ιδία μετά τας προς Άγκυραν επιχειρήσεις, εσημείωσε σημαντική αύξησιν [...] περί το τέλος Μαΐου 1922 ήτο σημαντικός. Ήδη εις τους εν Μικρά Ασία μαχητάς είχε πλέον εδραιωθή η πεποίθησις ότι η στρά-τευσίς των παρετείνετο επί ματαίω, ότι αι ταλαιπωρίαι, οι κίνδυνοι, οι μόχθοι και αι θυσίαι απέβαι-νον άκαρποι, και ότι η Ελλάς, αποξενωθείσα και της προστασίας των Συμμάχων, παρέμενε μόνη και αβοήθητος διά να φέρη εις πέρας τον εναντίον των Τούρκων αγώνα. Η νέα Διοίκησις της Στρατιάς, υπό τον Στρατηγόν Χατζανέστην, έλαβε ωρισμένα μέτρα [...]. Τα μέτρα ταύτα όμως δεν ήσαν ικανά να επαναφέρουν το ηθικόν εις το απαιτούμενον ύψος και η μόνη διάχυτος επιθυμία μεταξύ των μαχητών ήτο η της επιστροφής εις τας εστίας των».

Α. Δεσποτόπουλος, «Η Μικρασιατική Καταστροφή», Ιστορία του ελληνικού έθνους,
Εκδοτική Αθηνών, τόμ. ΙΕ', σ. 201.

3. Οι απώλειες του ελληνικού στρατού κατά τον μικρασιατικό πόλεμο

Ο μικρασιατικός πόλεμος είχε μεγάλο κόστος σε ανθρώπινα θύματα, αμάχους και στρατευμένους. Ο ελληνικός στρατός είχε 23.000 περίπου νεκρούς και 50.000 τραυματίες, περισσότερους από όλους τους πολέμους της περιόδου 1897-1918 μαζί. Αυτό όμως που άφησε πιο έντονα ίχνη στην ελληνική κοινωνία ήταν ο αριθμός των εξαφανισθέντων. Περισσότεροι από 18.000 εξαφανίστηκαν στα μικρασιατικά μέτωπα και 500 περίπου από αυτούς ήταν αξιωματικοί. Οι πιο πολλοί χάθηκαν τον Αύγουστο του 1922.

Γ. Μαργαρίτης, «Οι πόλεμοι», Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα,
Βιβλιόραμα, τόμ. Α2, σ. 186.

 

up

 




Οι πρώτες μάχες (2' 03'') ταινία
Απόπειρα κατά του Βενιζέλου (22'') ταινία
Ο θάνατος του Αλεξάνδρου (1' 18'') ταινία
Η επιστροφή του Κωνσταντίνου (1' 52'') ταινία
Μάρτιος 1921, η πρώτη ήττα (52'') ταινία
Προετοιμασία της ελληνικής προέλασης (1' 09'') ταινία
Ιούνιος-Ιούλιος 1921, οι επιχειρήσεις (1' 40'') ταινία
Κιουτάχεια, πολεμικό συμβούλιο (1' 36'') ταινία
Προέλαση προς την Άγκυρα, 8/1921 (1' 43'') ταινία
Αντεπίθεση των Τούρκων (1' 52'') ταινία
Αδιέξοδο στο μέτωπο (1' 36'') ταινία
Μεγάλη τουρκική επίθεση, 8/1922 (3' 09'') ταινία
Η καταστροφή και η φωτιά στη Σμύρνη (5') ταινία
Οι Έλληνες της Μ. Ασίας (αναδρομή) (2' 58'') ταινία
Χιλιάδες πρόσφυγες (1' 58'') ταινία
ΕΛΛΑΔΑ 1922 - National Geographic - Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ ταινία
Η μικρασιατική καταστροφή, Ταινία τεκμηρίωσης από την εκπομπή "Μηχανή του Χρόνου" ταινία

 

up