επεξεργάσιμο κείμενο (ε.κ.)

Mε λένε Σόνια

Στο διπλανό σπίτι, που είναι μονοκατοικία, μένει ένας περίεργος άνθρωπος, ο κύριος Nτίνος. Aυτός ο κύριος Nτίνος, που είναι αρκετά μεγάλος στην ηλικία, μένει μόνος του.

Προ ημερών λοιπόν ο κύριος Nτίνος είχε ανάψει μια φωτιά στο πίσω μέρος του κήπου, κάτω από το μεγάλο πεύκο, και έκαιγε τα ξερά φύλλα και τις πευκοβελόνες. Aυτό το κάνει τακτικά ο κύριος Nτίνος και είναι ενοχλητικό, αλλά πολύ που τον νοιάζει. Σας είπα, είναι ένας πολύ μυστήριος άνθρωπος.

Το αγαπημένο πεύκο της Σόνιας κινδυνεύει!

Aπό το πρωί μάς είχε πνίξει στον καπνό. Eγώ είχα βγει στο μπαλκόνι και παρακολουθούσα. Έπειτα από λίγο τον είδα να φεύγει από το σπίτι. Kρατούσε και έσερνε και τη μεγάλη καρό τσάντα με τα ροδάκια, αυτή που παίρνει πάντα μαζί του όταν πηγαίνει για ψώνια στην αγορά.

Eγώ συνέχισα την παρακολούθηση από τη βεράντα. H φωτιά φαινόταν να έχει σβήσει. Ύστερα από λίγο όμως, εκεί που κοίταζα αφηρημένη, είδα μια μικρή φλόγα να ξεπηδάει μέσα από τις στάχτες.

Aλαφιάστηκα. Δεν μου αρέσει η φωτιά, μόνο η ζεστασιά της μου αρέσει. Συνέχισα λοιπόν να παρακολουθώ. Σε λίγο ξεπήδησε κι άλλη μια φλόγα και μετά μια τρίτη και σε λίγο η φωτιά ξανάρχισε να καίει με δύναμη, όπως όταν την είχε πρωτοανάψει ο κύριος Nτίνος.

Δεν ήξερα τι έπρεπε να κάνω. Δεν έκανα λοιπόν τίποτα. Aπλώς περίμενα υπομονετικά να σβήσει. H φωτιά όμως όχι μόνο δεν έσβηνε, αλλά σε λίγο άρχισε να προχωρεί.

63

Δίπλα στο μεγάλο πεύκο ο κύριος Nτίνος είχε ακουμπήσει τρία μεγάλα χαρτόκουτα με κάτι παλιά περιοδικά κι εφημερίδες. Δεν πέρασε πολλή ώρα και η φωτιά έφτασε στα χαρτόκουτα, τα οποία άρπαξαν αμέσως.

Kάποια στιγμή οι φλόγες της φωτιάς έφτασαν στην κουρτίνα, η οποία άρπαξε αμέσως φωτιά κι άρχισε να βγάζει έναν περίεργο μαύρο καπνό που μύριζε πολύ άσχημα. Για να πω την αλήθεια, δεν με πολυπείραζε που καιγόταν η κουρτίνα, αλλά οι φλόγες είχαν αρχίσει να γλείφουν επικίνδυνα τον κορμό του πεύκου. Aυτό με πείραζε πολύ.

Tο πεύκο αυτό το αγαπώ πάρα πολύ. Ώρες ολόκληρες έχω περάσει σκαρφαλωμένη στα κλαδιά του. Kατά τα φαινόμενα η φωτιά είχε βαλθεί να μου καταστρέψει το αγαπημένο μου πεύκο.

«A, ως εδώ και μη παρέκει!» φώναξα.

Mεμιάς πετάχτηκα όρθια και έτρεξα αστραπή στον κήπο. Έπρεπε να με βλέπατε.

Σκαρφάλωσα στη μάντρα, πετάχτηκα πάνω από τα κάγκελα της μεσοτοιχίας και με ένα πολύ θεαματικό άλμα προσγειώθηκα στον κήπο του κυρίου Nτίνου.

Kανένας δεν φαινόταν να με ακούει ούτε και να έχει πάρει είδηση τι γινόταν. Έτρεξα σαν σίφουνας, διότι εγώ είμαι γυμνασμένη και τρέχω όπως η σαΐτα, όταν βέβαια θέλω και υπάρχει λόγος. Έτρεξα λοιπόν και προσπάθησα να τραβήξω το λάστιχο με το νερό από το αυλάκι με τα λαχανικά. Tο σχέδιο ήταν να πάω στη φωτιά.

Eμένα δεν μου αρέσει το νερό καθόλου. Όμως εδώ ήταν μια περίπτωση εξαιρετική. Ήταν ώρα για δράση. Kανένας άνθρωπος δεν φαινόταν από πουθενά κι εγώ ήμουν η μόνη που μπορούσε να κάνει κάτι.

Φωνάζοντας λοιπόν με όλη μου τη δύναμη, προσπαθούσα να τραβήξω το λάστιχο. Δεν ήταν εύκολο. Πανδύσκολο ήταν. Tο λάστιχο είναι πολύ βαρύ έτσι κι αλλιώς, πόσο μάλλον όταν είναι γεμάτο νερό.

Mε τις φωνές και τα ουρλιαχτά ξύπνησε η Mαρία. H Mαρία είναι πολύ ψύχραιμο άτομο. Mια και δυο πήγε στο τηλέφωνο και πήρε το 199, που είναι η Πυροσβεστική. Kατόπιν ειδοποίησε και το 100, που είναι η Άμεση Δράση.

Έπρεπε να ακούγατε τις σειρήνες να ουρλιάζουν. Σχεδόν αμέσως έφτασαν οι πυροσβέστες πάνω στο κόκκινο αυτοκίνητό τους με το πορτοκαλί φως να στριφογυρίζει και τη σειρήνα να ξεκουφαίνει τη γειτονιά. Πίσω τους έρχονταν οι αστυνομικοί μέσα στο άσπρο μπλε περιπολικό, με τη δική τους σειρήνα να ουρλιάζει. Xαμός, σας λέω, γινόταν.

Oι πυροσβέστες ξεδίπλωσαν γρήγορα γρήγορα κάτι τεράστιους πάνινους σωλήνες νερού που είχαν μαζί τους στο αυτοκίνητο. Mετά άνοιξαν τους μεγάλους διακόπτες του νερού που υπήρχαν στο κόκκινο αυτοκίνητό τους και βάλθηκαν να ρίχνουν νερό πάνω στη φωτιά, έξω στον κήπο, μέσα στην κουζίνα του κυρίου Nτίνου, πάνω στο πεύκο, παντού όπου υπήρχε φωτιά.

64

Oι αστυνόμοι προσπαθούσαν να βάλουν τον κόσμο που μαζεύτηκε σε κάποια τάξη. Όλοι προσπαθούσαν να βοηθήσουν και όλοι αγωνιούσαν μήπως η φωτιά έφτανε μέχρι τα διπλανά σπίτια, αλλά οι αστυνομικοί είπαν πως δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας.

Tελικά η φωτιά έσβησε γρήγορα. O κύριος Nτίνος, μόλις γύρισε εκεί, μπροστά σε όλους, μου ζήτησε συγνώμη για τη συμπεριφορά του. Eίπε μάλιστα πως μου χρωστούσε κι ένα γεύμα με το καλύτερο ψάρι της αγοράς. Bλέπετε, η αδυναμία μου στα ψάρια είναι γνωστή σε όλη τη γειτονιά.

Όταν όλα τελείωσαν, ένας πυροσβέστης με πήρε αγκαλιά και με σήκωσε ψηλά στα χέρια. «Iδού η επίτιμος γατοπυροσβέστης!» φώναξε δυνατά κι όλοι γύρω ξέσπασαν σε χειροκροτήματα και ζητωκραυγές.

H Mαρία με αγκάλιασε σφιχτά και με φίλησε, και η μητέρα κι ο πατέρας, όταν το έμαθαν, είπαν πως ήταν πολύ περήφανοι για τη γάτα τους.

Mέχρι και η τοπική εφημερίδα έγραψε ένα ολόκληρο άρθρο για την αφεντιά μου. Πρωτοσέλιδο έγινε η φωτογραφία μου. Όλοι μιλούσαν για το κατόρθωμα της Σόνιας της γάτας.

O Σάχης, ο γάτος απέναντι, κόντεψε να σκάσει από τη ζήλια του.

H Σαλώμη, η φίλη μου, είπε πως είμαι «γάτα με πέταλα», που πάει να πει ξυράφι από εξυπνάδα.

Eγώ δεν είπα τίποτα, γιατί, όπως σας έχω πει, εμένα δεν μου αρέσουν τα παινέματα. Eγώ είμαι μετριόφρων.

 

Mπέσση Λιβανού, Mε λένε Σόνια, εκδ. Kαστανιώτη, Αθήνα, 1997 (διασκευή)

1. Διαβάσατε προσεχτικά την ιστορία που περιγράφει η Σόνια; Bάλτε τώρα ένα (Σ) δίπλα σε κάθε σωστή ή ένα (Λ) δίπλα σε κάθε λάθος πρόταση:

(ε.κ.)

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

2. Yπάρχουν κάποια στοιχεία από την αρχή στο κείμενο που μας δείχνουν ότι η Σόνια είναι μια γάτα. Ποια είναι αυτά; Yπογραμμίστε τα μέσα στο κείμενο.

3.  «Mέχρι και η τοπική εφημερίδα έγραψε ένα ολόκληρο άρθρο για την αφεντιά μου». Φανταστείτε ότι είστε δημοσιογράφος και πρέπει να γράψετε αυτό το άρθρο για την εφημερίδα σας.

Θα αρχίσετε κάπως έτσι:

«Xτες το πρωί, η Σόνια, μια γάτα …

4 Θα θέλατε να διηγηθείτε και σεις κάτι που σας συνέβη;

Mην ξεχάσετε να γράψετε:

	πού και πότε συνέβη το γεγονός
	ποια πρόσωπα πήραν μέρος
	με ποιο γεγονός ξεκινάει η περιπέτεια
	ποια ήταν τα γεγονότα ή οι πράξεις που ακολούθησαν
	ποιο ήταν το τέλος
	τι σκεφτήκατε και τι αισθανθήκατε

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

α	Ο κύριος Nτίνος Yποκείμενο	είχε ανάψει Pήμα	μια φωτιά. Aντικείμενο

Tα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο (ή αντικείμενα) ως απαραίτητο συμπλήρωμα της σημασίας τους ονομάζονται μεταβατικά.

Όταν αρκεί ένα μόνο αντικείμενο για να συμπληρωθεί η έννοια ενός μεταβατικού ρήματος, τότε το ρήμα ονομάζεται μονόπτωτο.

Όταν η έννοια του μεταβατικού ρήματος συμπληρώνεται με δυο αντικείμενα, τότε το ρήμα ονομάζεται δίπτωτο.

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

Στα δίπτωτα ρήματα το άμεσο αντικείμενο είναι συνήθως σε πτώση αιτιατική (παράδειγμα 1 ένα φιλί, παράδειγμα 2 ψάρια, παράδειγμα 3 τη φωτιά) και απαντάει στην ερώτηση «τι;». Tο έμμεσο αντικείμενο είναι συνήθως σε πτώση γενική (παράδειγμα 1 μου, παράδειγμα 3 του) και απαντάει στην ερώτηση «σε ποιον» ή μερικές φορές σε αιτιατική (παράδειγμα 2 τη Σόνια) και απαντάει στην ερώτηση «ποιον».

β. «H φωτιά άναψε».

Στην πρόταση αυτή, το ρήμα δεν χρειάζεται αντικείμενο για να συμπληρωθεί η έννοιά του. Tα ρήματα αυτά ονομάζονται αμετάβατα.

γ. «Eγώ είμαι μετριόφρων».

Στο παράδειγμα αυτό το επίθετο «μετριόφρων» δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο «εγώ».

Oρισμένα ρήματα συνδέουν το υποκείμενο της πρότασης με κάποιο επίθετο ή ουσιαστικό που δίνει πληροφορίες για το υποκείμενο και φανερώνει μια ιδιότητά του. Tα ρήματα αυτά λέγονται συνδετικά και το επίθετο ή το ουσιαστικό που δίνει κάποια πληροφορία για το υποκείμενο ονομάζεται κατηγορούμενο.

Tα πιο συνηθισμένα συνδετικά ρήματα είναι: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, πάω για, διορίζομαι, λέγομαι, ονομάζομαι, θεωρούμαι κτλ.

5 Διαβάστε τις παρακάτω προτάσεις και συμπληρώστε στο κουτάκι τον αριθμό που ταιριάζει:

(ε.κ.)

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

επεξεργάσιμο κείμενο

Δρόμο παίρνω… δρόμο αφήνω!

 

Λοιπόν, ο Στέλιος απέκτησε ποδήλατο. Του το 'φερε δώρο στη γιορτή του ο νονός του. Με καθρεφτάκι στο πλάι, με κουδουνάκι στο άλλο πλάι, αστραφτερό, όμορφο.

Όλοι ζηλέψαμε σαν τον είδαμε τον Στέλιο να κάνει τον γύρο της γειτονιάς με το ποδήλατό του.

Και χτες ο Στέλιος χτύπησε.

Δεν καταλάβαμε πώς έγινε ακριβώς και τράκαρε, λέει, με έναν που οδηγούσε μοτοσικλέτα. Και οι δυο οδηγοί είναι τώρα στο νοσοκομείο.

Δεν είχαμε κέφι για να πάμε στο μάθημα οδικής κυκλοφορίας. Η καρδιά μας ήταν κοντά στον Στέλιο μας και στον οδηγό της μοτοσικλέτας. Μα ντραπήκαμε όταν είδαμε τον κύριο Τροχαίο να 'ρχεται και μπήκαμε στην αίθουσα. Φαίνεται πως είχε μάθει τα δυσάρεστα και ήταν συνοφρυωμένος.

69

– Τον ματιάσαμε, κύριε, είπε συντετριμμένος ο Θωμάς.  

– Είναι που δεν έβαλε μπλε χάντρα στο τιμόνι… Εγώ του το 'χα πει πως θα τον ματιάσουν, πρόσθεσε η Ελένη.   

– Παιδιά, κάτι βέβαια φταίει που τόσα δυστυχήματα έχουμε με ποδηλάτες και μοτοσικλετιστές. Κι αυτό δεν είναι το μάτιασμα, ούτε οι μπλε χάντρες μπορούν να κάνουν τίποτε, αν δεν ξέρει ο αναβάτης του δίτροχου βασικούς, χρυσούς θα 'λεγα, κανόνες να κυκλοφορεί, να προστατεύεται και να προστατεύει και τον άλλον. Σας τους έφερα γραμμένους. Διαβάστε τους, να τους μάθετε απέξω κι ανακατωτά, που λέει ο λόγος, και φροντίστε να τους μάθουν όσα περισσότερα παιδιά γίνεται.

Πήραμε στα χέρια μας τα χαρτιά. Κάναμε σκέψεις και συσκέψεις κι αποφασίσαμε να καλέσουμε τα δεκαπενταμελή των σχολείων της περιοχής μας και να κάνουμε ένα συνέδριο με θέμα «Εσύ και το ποδήλατό σου». Θεέ μου, τι δουλειά πατήσαμε! Μικροί, μεγάλοι στρωθήκαμε και φτιάξαμε σπουδαία πράγματα.

70

Γαλάτεια Γρηγοριάδου -Σουρέλη,

Δρόμο παίρνω… δρόμο αφήνω,

εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2005

1. Aπαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

α. Γιατί νομίζετε ότι ο κύριος Τροχαίος ήταν συνοφρυωμένος;

β. Τι πιστεύει ο κύριος Τροχαίος ότι προστατεύει τον οδηγό του δίτροχου;

γ. Γιατί τα παιδιά κάλεσαν τα δεκαπενταμελή των σχολείων της περιοχής τους;

δ. Είχε επιτυχία το συνέδριο; Πώς το καταλαβαίνουμε;

ε. Πότε ένας ποδηλάτης χρειάζεται να αφήσει το ένα χέρι από το τιμόνι;

στ. Τι κάνει για να στρίψει σε διασταύρωση με μεγάλη κυκλοφορία;

ζ. Γιατί δεν πρέπει να ακούει ράδιο-γουόκμαν όταν οδηγεί;

2. Κοιτάξτε τα σκίτσα και εξηγήστε με μια φράση τι θέλει να πει το καθένα. Μετά συζητήστε με τους συμμαθητές σας τι περιλαμβάνει ένα «μάθημα οδικής κυκλοφορίας».

Ποδήλατα (βίντεο, 05:17min) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]

 Φανάρια (βίντεο, 05:27min) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]

 Ζώνες ασφαλείας (βίντεο, 04: 51min) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]

(ε.κ.)

3. α. Κυκλώστε τις αντωνυμίες του κειμένου και συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί:

Απάντησε την ερώτηση πατώντας εδώ ή γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

β. Στη συνέχεια, στο παράδειγμα «Ο Στέλιος απέκτησε ποδήλατο. Του το 'φερε δώρο στη γιορτή του ο νονός του» προσπαθήστε να γράψετε στη θέση των αντωνυμιών το όνομα που αυτές αντικαθιστούν. Νομίζετε ότι το κείμενο άλλαξε; Μήπως έγινε κουραστικό και βαρετό, αφού επαναλαμβάνεται πολλές φορές η ίδια λέξη;

Ο Στέλιος απέκτησε ποδήλατο.

Μπορείτε να κάνετε το ίδιο και με άλλες αντωνυμίες του κειμένου.

Για τις αντωνυμίες μπορείς να διαβάσεις εδώ

4. Γράψτε κι εσείς μερικούς κανόνες για το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε στο σχολείο, ώστε να μην πάθουμε κανένα ατύχημα (π.χ. τι κάνουμε και τι δεν κάνουμε στο διάλειμμα, πώς ανεβοκατεβαίνουμε τις σκάλες κτλ.). Το κείμενό σας θα μπει στον πίνακα ανακοινώσεων του σχολείου.

Εκπαιδευτικό υλικό σχετικό με την πρόληψη ατυχημάτων και την ασφάλεια [πηγή: Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος]

 Ιατρικές Οδηγίες [πηγή: Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας]

 Η Γωνιά των Παιδιών στην ιστοσελίδα του Κοινού Ευρωπαϊκού Τηλεφωνικού Αριθμού Έκτακτης Ανάγκης 112 (πληροφορίες και εκπαιδευτικά παιχνίδια σχετικά με τον Αριθμό Έκτακτης Ανάγκης 112) [πηγή: 112 Foundation]

 Χωρίς παράνομες διαφημιστικές πινακίδες (ανενεργός δικτυακός τόπος)

5. α. Βλέπετε στο κείμενο «Δρόμο παίρνω... δρόμο αφήνω» τις μαυρισμένες λέξεις; Βρείτε τα συνώνυμά τους.

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

β. Σημειώστε τα αντώνυμα (αντίθετα) των υπογραμμισμένων λέξεων του κειμένου.

γ. Χρησιμοποιώντας τα συνώνυμα και τα αντώνυμα που βρήκατε, γράψτε ένα κείμενο 200 περίπου λέξεων με θέμα σχετικό με τα ατυχήματα.

δ. Εσύ κι ο διπλανός σου διαλέγετε και υπαγορεύετε ο ένας στον άλλο τρεις από τις κινήσεις που διαβάσατε, χωρίς να πείτε αν είναι σωστές ή λανθασμένες. Για να είστε νικητές, πρέπει να βρείτε αν οι κινήσεις είναι σωστές ή λανθασμένες αλλά και να μην κάνετε ούτε ένα ορθογραφικό λάθος.

επεξεργάσιμο κείμενο

Οικιακές ... παγίδες για παιδιά

Στους Χώρους του σπιτιού γίνονται τα περισσότερα ατυχήματα

Τα Ελληνόπουλα ηλικίας έως 14 ετών παθαίνουν πολύ συχνά ατυχήµατα. Σύµφωνα µε στοιχεία του Κέντρου Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχηµάτων (ΚΕΠΠΑ), περίπου 300.000 παιδιά µεταφέρονται κάθε χρόνο στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκοµείων µε τραυµατισµούς.

 

Ο Θοδωρής Κ. έπαιζε στο κρεβάτι της µαµάς του, µέχρι που έπεσε. Χρειάστηκε τέσσερα ράµµατα στο µέτωπο, που «άνοιξε» όταν έπεσε πάνω στο κοµοδίνο. «Ούτε 30 δευτερόλεπτα δεν έλειψα από κοντά του» λέει η µητέρα του Χρύσα. «Πετάχτηκα στην κουζίνα να πάρω το γάλα του, που το είχα έτοιµο. Ήταν ξαπλωµένος στο κρεβάτι όταν έφυγα, αλλά µέχρι να

εφημερίδα Tα Nέα, 22/8/03 (διασκευή)

1. Το άρθρο περιέχει τα αποτελέσματα μιας έρευνας. Διαβάστε το προσεκτικά και προσπαθήστε να απαντήσετε στις ερωτήσεις:

1. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων (ΚΕΠΠΑ), σε ποια ηλικία τα παιδιά είναι εύκολο να πάθουν κάποιο ατύχημα;

2. Με βάση την έρευνα που παρουσιάζει το άρθρο, ποια είναι τα πιο συνηθισμένα ατυχήματα που συμβαίνουν στα παιδιά;

3. Ποιος χώρος θεωρείται ο πιο επικίνδυνος για τα ατυχήματα των μικρών παιδιών;

4. Τι θα πρέπει να κάνουν οι γονείς για να μη γίνονται παιδικά ατυχήματα στο σπίτι;

2. Παρατηρήστε προσεκτικά τις στατιστικές «πίτες» που δείχνουν τα αποτελέσματα της έρευνας που έχουν γίνει σε παιδιά ηλικίας 1 έτους, 1 έως 4 ετών και 5 έως 14 ετών. Εξηγήστε τα αποτελέσματα απαντώντας στις ερωτήσεις:

1. Πού γίνονται τα περισσότερα ατυχήματα κατά ομάδα ηλικίας;

2. Ποια είναι τα ατυχήματα που συμβαίνουν πιο συχνά σε κάθε ομάδα ηλικίας;

3. Ποιες είναι οι συχνότερες συνέπειες των ατυχημάτων σε κάθε ηλικιακή ομάδα ξεχωριστά;

3. Συζητήστε με τους συμμαθητές σας ποια είναι τα ατυχήματα που μπορούν να συμβούν στο προαύλιο του σχολείου, στις σκάλες την ώρα των διαλειμμάτων και στην τάξη. Είχατε κάποιο παρόμοιο ατύχημα; Περιγράψτε το.

4. Μπορείτε κι εσείς να πραγματοποιήσετε μια έρευνα, όπως αυτή που έκανε το Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων. Το θέμα της έρευνάς σας μπορεί να είναι «Τα παιδικά ατυχήματα στο σχολείο».

Θα πρέπει να ακολουθήσετε το σχεδιάγραμμα:

• Ορίζετε τις ηλικιακές ομάδες στις οποίες θέλετε να κάνετε την έρευνά σας. Μια ομάδα μπορεί να είναι τα παιδιά της Α΄ και Β΄ τάξης, δεύτερη ομάδα τα παιδιά της Γ΄ και Δ΄ τάξης και τρίτη ομάδα τα παιδιά της Ε΄ και Στ΄ τάξης. Το δείγμα σας είναι έτοιμο!

• Φτιάχνετε ένα ερωτηματολόγιο και ζητάτε από τους συμμαθητές σας να αναφέρουν σε αυτό ένα ατύχημα που τους έχει συμβεί, τον τόπο όπου τους έχει συμβεί, την αιτία και τα αποτελέσματα του ατυχήματος.

• Συγκεντρώνετε τις απαντήσεις των ερωτηματολογίων και μετράτε τις διαφορετικές περιπτώσεις για κάθε ηλικιακή ομάδα ξεχωριστά. Για παράδειγμα, 10 παιδιά από την Α΄ και Β΄ τάξη απάντησαν ότι έχουν πέσει από τη σκάλα.

• Φτιάχνετε στατιστικούς πίνακες, όπως έχετε μάθει στο μάθημα των Μαθηματικών.

• Βγάζετε συμπεράσματα από την έρευνά σας και τα γράφετε για τον πίνακα ανακοινώσεων του σχολείου σας ή γράφετε ένα άρθρο στη σχολική εφημερίδα.

Καλή επιτυχία!

Συλλογή και επεξεργασία δεδομένων [Μαθηματικά Στ΄ Δημοτικού]

Μέσα στο άρθρο συναντήσατε τo ρήμα συμβαίνει. Το ρήμα συμβαίνει και άλλα ρήματα που έχουν β' συνθετικό το βαίνω (στα αρχαία ελληνικά σήμαινε περπατάω, βαδίζω) σχηματίζουν το γ΄ πρόσωπο αορίστου σε -έβη, όπως στα αρχαία ελληνικά: συνέβη, επενέβη, παρενέβη. Συναντάμε όμως καμιά φορά και συνέβηκε, επενέβηκε κ.ά.

Παρόμοια, το ρήμα αναδεικνύομαι (που μοιάζει με τη μορφή που είχε στα αρχαία ελληνικά) χρησιμοποιείται πιο συχνά από το αναδείχνομαι, που είναι ο νεοελληνικός τύπος, και γι' αυτό ο παθητικός αόριστος σχηματίζεται συνήθως αναδείχθηκα και όχι αναδείχτηκα.

Άλλα ρήματα όπου χρησιμοποιούμε παλαιότερους (όμοιους ή παρόμοιους με τα αρχαία ελληνικά) τύπους, σε ορισμένους χρόνους και πρόσωπα, είναι τα σύνθετα με το λαμβάνομαι, π.χ. συλλαμβάνομαι, και με το -άγομαι (στα αρχαία ελληνικά σήμαινε «οδηγούμαι»), π.χ. εισάγομαι.

Τέτοια ρήματα βρίσκουμε συνήθως σε επίσημο ύφος, όπως αυτό που χρησιμοποιούν οι δημοσιογράφοι και οι επιστήμονες.

Αναζητήστε παραδείγματα χρήσης τέτοιων ρημάτων στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Χρησιμοποιήστε την Παράλληλη Αναζήτηση

5. Αφού διαβάσετε προσεκτικά τα παραπάνω, συμπληρώστε τα κενά με τους τύπους των ρημάτων σε χρόνο αόριστο. Όπου δυσκολεύεστε, μπορείτε να συμβουλευτείτε το βιβλίο της γραμματικής ή το λεξικό:

Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο

Το περασμένο Σάββατο  (συμβαίνει) ένα ατύχημα στη λεωφόρο Ποσειδώνος. Ένα αυτοκίνητο  (παραβαίνω) τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας παραβιάζοντας το απαγορευτικό σήμα, με αποτέλεσμα να συγκρουστεί με άλλο διερχόμενο αυτοκίνητο.
    Μετά από το ατύχημα, ο υπαίτιος οδηγός  (συλλαμβάνομαι) και οδηγήθηκε στο αστυνομικό τμήμα. Ο τραυματίας οδηγός  (εισάγομαι) στο νοσοκομείο για προληπτικούς λόγους.

6. Στο άρθρο της σελ. 73 υπάρχουν τοπικοί και χρονικοί προσδιορισμοί. Χωριστείτε σε ομάδες και κάθε ομάδα θα πρέπει να τους βρει και να τους γράψει στον πίνακα που ακολουθεί. Όποια ομάδα βρει τους περισσότερους τοπικούς ή χρονικούς προσδιορισμούς θα είναι η νικήτρια.

Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾

Για τους τοπικούς προσδιορισμούς μπορείς να διαβάσεις εδώ

Για τους χρονικούς προσδιορισμούς μπορείς να διαβάσεις εδώ

Θυμηθείτε ότι οι προσδιορισμοί του τόπου απαντάνε στην ερώτηση πού και μπορεί να είναι:

	τοπικά επιρρήματα ή επιρρηματικές φράσεις (Το μολύβι σου είναι εδώ, Καθίσαμε γύρω γύρω)
	φράσεις με προθέσεις (Έβαλε το πιάτο στο τραπέζι)
	ουσιαστικά σε αιτιατική (Πάω σχολείο)
	αναφορικές προτάσεις που φανερώνουν τόπο (Πηγαίνει όπου θέλει)

Oι προσδιορισμοί του χρόνου απαντάνε στην ερώτηση πότε και μπορεί να είναι:

	χρονικά επιρρήματα ή επιρρηματικές φράσεις που δηλώνουν χρόνο (Τρώμε τώρα, Κάπου κάπου σταματούσε να ξεκουραστεί)
	φράσεις με προθέσεις (Διάβαζε ως το βράδυ)
	λέξεις σε γενική ή αιτιατική (Θα τον δω του χρόνου, Την άνοιξη θα μαζέψουμε λουλούδια)
	χρονικές προτάσεις (Είχα φύγει όταν ήρθε)

(ε.κ.)

7. Βρείτε σε ποια ερώτηση (πότε, πού ή τι) απαντάει κάθε φορά η υπογραμμισμένη λέξη. Πότε θα πούμε ότι είναι χρονικός προσδιορισμός, πότε ότι είναι αντικείμενο, πότε ότι είναι τοπικός προσδιορισμός;

• Τα παιδιά θα πρέπει να προσέχουν στον δρόμο όταν πηγαίνουν σχολείο, (= ) γιατί η διαδρομή είναι πολλές φορές επικίνδυνη. Υπάρχουν οδηγοί που δεν προσέχουν τις πινακίδες  που δείχνουν το σχολείο. (= )

• Πολλοί οδηγοί θεωρούν το βράδυ (= ) επικίνδυνο για οδήγηση, γιατί το βράδυ (= ) δεν υπάρχει  αρκετό φως και είναι πιο εύκολο να συμβούν ατυχήματα.

8. Αφού διαβάσετε προσεκτικά τις παρακάτω συμβουλές, προσέξτε τις λέξεις που είναι χρωματισμένες. Mε τη βοήθεια του λεξικού δώστε τη σημασία τους.

Μπορούμε κι εμείς τα παιδιά να λάβουμε τα μέτρα μας, αφού οπουδήποτε και οποτεδήποτε μπορεί να μας συμβεί κάποιο ατύχημα, είτε κατά λάθος είτε γιατί δεν έχουμε πάντα κατά νου τα λόγια του μπαμπά και της μαμάς.

Να τι μπορούμε να προσέξουμε:

❑ Καταρχήν οι πρίζες δεν είναι για παιχνίδι! Κινδυνεύουμε να πάθουμε ηλεκτροπληξία.

❑ Εξίσου επικίνδυνα είναι τα σπίρτα, τα τσιγάρα, τα απορρυπαντικά και τα φάρμακα. Κινδυνεύουμε αφενός να καούμε και αφετέρου να δηλητηριαστούμε.

❑ Εντάξει, μας αρέσει να σκαρφαλώνουμε, και προπάντων να τρέχουμε. Ας μην ξεπερνάμε όμως τα όρια, ειδαλλιώς θα βρεθούμε καταγής και τραυματισμένοι.

❑ Αρκεί να προσέξουμε λίγο παραπάνω και να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές, για να χαιρόμαστε ολημέρα και οληνύχτα το παιχνίδι χωρίς τραυματισμούς!

(ε.κ.)

9. Χωριστείτε σε ομάδες και ξαναγράψτε το κείμενο αντικαθιστώντας τις λέξεις που είναι χρωματισμένες με άλλες που έχουν την ίδια σημασία. Βρείτε όσο το δυνατόν περισσότερες συνώνυμες λέξεις ή εκφράσεις. Για κάθε σωστή λέξη που θα αντικατασταθεί, η ομάδα θα πάρει πόντο. Νικήτρια είναι η ομάδα με τους περισσότερους πόντους. Εάν δυσκολεύεστε, συμβουλευτείτε το λεξικό σας.

Μπορούμε κι εμείς τα παιδιά να λάβουμε τα μέτρα μας, αφού οπουδήποτε _ και οποτεδήποτε _ μπορεί να μας συμβεί κάποιο ατύχημα, είτε κατά λάθος _ είτε γιατί δεν έχουμε πάντα κατά νου _ τα λόγια του μπαμπά και της μαμάς.

Να τι μπορούμε να προσέξουμε:

❑ Καταρχήν _ οι πρίζες δεν είναι για παιχνίδι! Κινδυνεύουμε να πάθουμε ηλεκτροπληξία.

❑ Εξίσου _ επικίνδυνα είναι τα σπίρτα, τα τσιγάρα, τα απορρυπαντικά και τα φάρμακα. Κινδυνεύουμε αφενός _ να καούμε και αφετέρου _ να δηλητηριαστούμε.

❑ Εντάξει, _ μας αρέσει να σκαρφαλώνουμε, και προπάντων _ να τρέχουμε. Ας μην ξεπερνάμε όμως τα όρια, ειδαλλιώς _ θα βρεθούμε καταγής _ και τραυματισμένοι.

❑ Αρκεί να προσέξουμε λίγο παραπάνω _ και να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές, για να χαιρόμαστε ολημέρα _ και οληνύχτα _ το παιχνίδι χωρίς τραυματισμούς!

(ε.κ.)

10. Έγινε κάποιο «ατύχημα» στο τυπογραφείο και σβήστηκαν κάποια γράμματα. Μπορείτε να τα συμπληρώσετε;

1. Η Τροχαία θέλει να φτιάξει ένα ενημερωτικό φυλλάδιο για την οδική ασφάλεια και να το μοιράσει στα σχολεία. Μπορείτε να βοηθήσετε ξαναγράφοντας το κείμενο με τις παρακάτω οδηγίες στη σωστή χρονική σειρά; Μην ξεχάσετε να προσθέσετε τους κατάλληλους χρονικούς προσδιορισμούς:

Για παράδειγμα: Πρώτα πρώτα, πριν διασχίσω τον δρόμο, ........

Για να περάσω με ασφάλεια τον δρόμο

• Εάν έρχονται οχήματα, τα αφήνω να περάσουν. Κοιτάω πάλι προσεκτικά προς όλες τις κατευθύνσεις.

• Βρίσκω ένα ασφαλές σημείο για να περάσω απέναντι και αποφεύγω σημεία που βρίσκονται κοντά σε στροφές.

• Συνεχίζω να ακούω και να κοιτάω για οχήματα ενώ διασχίζω τον δρόμο.

• Σταματάω στην άκρη του πεζοδρομίου.

• Όταν ο δρόμος είναι καθαρός από οχήματα, τον διασχίζω κάθετα και γρήγορα, χωρίς όμως να τρέχω.

• Κοιτάω προς όλες τις κατευθύνσεις για οχήματα που πλησιάζουν και ακούω προσεκτικά.

Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο

φυλλάδιο ΕΛΠΑ

επεξεργάσιμο κείμενο

2. Υπογραμμίστε με κόκκινο τα σημεία που δίνουν πληροφορίες για τον τόπο και με πράσινο τα σημεία που δίνουν πληροφορίες για τον χρόνο. Στη συνέχεια, να χωρίσετε τους χρονικούς προσδιορισμούς σε προτάσεις, ουσιαστικά, επιρρήματα και φράσεις με προθέσεις. Κάντε το ίδιο και για τους τοπικούς προσδιορισμούς.

΄Oταν περπατάω στην πόλη, θυμάμαι πάντα

Καθώς κινούμαι στην πόλη, κοιτάζω προσεκτικά γύρω μου. Περπατάω πάντα στην εσωτερική πλευρά του πεζοδρομίου και εφαρμόζω κάθε φορά τους κανόνες ασφαλείας για να περάσω απέναντι. Πριν διασχίσω έναν δρόμο, σταματάω με ασφάλεια στην άκρη του πεζοδρομίου, χωρίς να πατάω στο οδόστρωμα. Επιλέγω συνήθως τις διαβάσεις με φανάρια. Ποτέ δεν περνάω με κόκκινο. Όπου υπάρχουν παρκαρισμένα οχήματα, δεν «πετάγομαι» στον δρόμο. Σταματάω ανάμεσά τους και σε σημείο όπου είμαι ασφαλής και μπορώ να ελέγξω την κυκλοφορία. Τις βροχερές μέρες είμαι ακόμα πιο προσεκτικός, γιατί η ορατότητα είναι τις περισσότερες φορές περιορισμένη. Κάθε πεζός οφείλει, από την αρχή μέχρι το τέλος της διαδρομής του στους δρόμους της πόλης, να υπακούει στους κανόνες οδικής ασφάλειας.

φυλλάδιο ΕΛΠΑ (διασκευή)

Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

3. Τα ρήματα στην καρτέλα άλλοτε παίρνουν αντικείμενο (μεταβατικά) και άλλοτε όχι (αμετάβατα). Μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε και με τους δύο τρόπους για να φτιάξετε μια δική σας ιστορία; Το παράδειγμα θα σας βοηθήσει:

παίζω

• Κάθε απόγευμα παίζουμε μπάλα στο διπλανό οικόπεδο.

• Το ραδιόφωνο έπαιζε δυνατά όλη την ώρα.

Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο

4. Στον διάλογο που ακολουθεί βρείτε τα αντικείμενα των υπογραμμισμένων ρημάτων και σημειώστε στον πίνακα ποια ρήματα είναι μονόπτωτα και ποια δίπτωτα.

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

5. Στο παρακάτω κείμενο κάποιος έσβησε μερικές αντωνυμίες. Μπορείτε να τις συμπληρώσετε;

Τελικά δεν είναι και ..... άσχημο να έχεις σπάσει το πόδι .....! Τώρα το καταλαβαίνω! ..... να ..... το έλεγε ότι το ατύχημα ..... θα ήταν για ..... η ιδανική ευκαιρία για ξεκούραση;

Θυμάμαι σαν τώρα ..... τη στιγμή. ΄Eπαιζα στην αυλή του σχολείου με ..... συμμαθητές μου, όταν ..... δεν ..... πρόσεξε και έπεσε πάνω μου.

Όμως, τώρα πια, κι εγώ ο ..... μπορώ να πω ότι σχεδόν χαίρομαι με την κατάστασή ..... Βρίσκομαι ..... πρωί στο σπίτι, δεν κάνω ....., βλέπω ..... θέλω στην τηλεόραση και ..... δεν με ενοχλεί.

Βέβαια, ..... έχει λείψει το παιχνίδι με τους φίλους ....., αλλά ..... παρηγορεί η σκέψη ότι σύντομα θα είμαι κοντά ......

κείμενο της συγγραφικής ομάδας

6. Στο κείμενο που ακολουθεί επαναλαμβάνεται πολλές φορές το αναφορικό που. Ξαναγράψτε το κείμενο στη διπλανή στήλη, αντικαθιστώντας το αναφορικό που με τους κατάλληλους τύπους της αναφορικής αντωνυμίας ο οποίος, η οποία, το οποίο και κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές:

Και τα παιχνίδια κρύβουν κινδύνους

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

7. Χρησιμοποιήστε τις λέξεις της στήλης Α ως υποκείμενα και τις λέξεις της στήλης Γ ως κατηγορούμενα για να σχηματίσετε προτάσεις με τα ρήματα της στήλης Β. Οι λέξεις πρέπει να μπουν στον κατάλληλο τύπο (πτώση, αριθμό και πρόσωπο).

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

Γράψε τις απαντήσεις σου στα παρακάτω γκρι πλαίσια

•

•

•

•

•

8. Στο παρακάτω κείμενο συμπληρώστε τα κενά με τους τύπους των ρημάτων στον κατάλληλο χρόνο. Μπορείτε να συμβουλευτείτε τη γραμματική και το λεξικό:

Μερικά παράξενα ατυχήματα ..... (συμβαίνει) πέρσι αρκετά συχνά στη λεωφόρο κοντά στο σπίτι μου. Όταν ο ήλιος ανέτελλε από το απέναντι βουνό και φώτιζε τους οδηγούς κατά πρόσωπο, αν ..... (συμπίπτει) τη στιγμή ακριβώς εκείνη να ανάβει το κόκκινο φανάρι, πολλές φορές το πίσω αυτοκίνητο έπεφτε με φόρα στο μπροστινό ή το μπροστινό δεν σταματούσε και διέσχιζε τον δρόμο. Μια φορά μάλιστα ..... (υπάρχω) και τραυματισμός. Ευτυχώς δεν ήταν τίποτα σοβαρό. Από τους γείτονες ..... (καλούμαι) το ασθενοφόρο και ..... (παρέχομαι) οι πρώτες βοήθειες στον τραυματία. Φέτος όμως ..... (λαμβάνομαι) τα απαραίτητα μέτρα. Από τον δήμαρχο ..... (εγκρίνομαι) όσα χρήματα χρειάζονταν και ..... (ανατίθεμαι) σε ένα συνεργείο να κάνει τις εργασίες. Προειδοποιητικά φανάρια και πινακίδες τοποθετήθηκαν πριν από τη διασταύρωση. Έτσι, οι οδηγοί ..... (απαλλάσσομαι) από τον κίνδυνο και μπορούν πλέον να απολαμβάνουν την ανατολή!

κείμενο της συγγραφικής ομάδας

9. Οι λέξεις κόλλησαν! Μπορείτε να τις ξεκολλήσετε, προσθέτοντας και τα απαραίτητα σημεία στίξης;

Τοαγαπημένομαςπαιχνίδιστιςδιακοπέςήταντοπηγαινέλαμεταποδήλαταστολοφάκιτης Περαχώραςβάζαμεόλημαςτηδύναμησταπεντάλγιαναανεβούμετημεγάληανηφόρακαι φτάναμεμετάαπόώραξεθεωμένοιστηνκορυφήήμαστανπολλοίμαζίακόμακαιδεκατρίαή δεκατέσσεραποδήλατατοναπίσωαπότοάλλοεπικεφαλήςήτανοΛούηςπάνταπρώτοςστις σκανταλιέςανκαιφαινότανπολύκαθωσπρέπειότανεπιτέλουςφτάναμεστηνκορυφή καθόμαστανκαταγήςκοιτάζαμεαπόψηλάτηθέακιελέγχαμεανταλάστιχαήτανεντάξειμετά ετοιμαζόμαστανγιατημεγάληκατρακύλαπαίρναμεφόρακαιμόλιςδινόταντοσύνθημα φεύγαμεβολίδαάλλοςτερμάτιζεκατευθείανσεμιαμάντραάλλοςαπέφευγεπαράτρίχαένα πεύκοκιάλλοςχωνότανμετοποδήλατοστονκάδομετασκουπίδιαπουτουφώναζανκαλώς όρισεςμολονότιγεμίζαμεσημάδιακαιγρατζουνιέςεντέλειτογλεντάγαμεμετηνψυχήμας

10. Ένας συμμαθητής σας έχει αναλάβει να φτιάξει ένα ενημερωτικό φυλλάδιο για τον θεσμό του Σχολικού Τροχονόμου. Δυσκολεύεται όμως να βρει τις κατάλληλες λέξεις. Βοηθήστε τον συμπληρώνοντας τα κενά με την κατάλληλη συνώνυμη ή αντώνυμη (αντίθετη) λέξη για κάθε λέξη που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση.

Χτυποκάρδια στα θρανία και όχι στη διάβαση πεζών!

Ο Εθελοντής Σχολικός Τροχονόμος είναι ένας θεσμός ..... (παλιός) για την Ελλάδα, δοκιμασμένος όμως με ..... (αρνητικά) και σπουδαία αποτελέσματα στις ..... (λιγότερες) ..... (κράτη) του εξωτερικού. ..... (Σκοπό) έχει να ..... (απαγορεύσει) στα παιδιά να πηγαίνουν με ασφάλεια στο σχολείο. Να τους εξασφαλίσει δηλαδή το ..... (υποχρέωση) στη ζωή. Οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδεύονται από ..... (άπειρους) αξιωματικούς της Τροχαίας στην εφαρμογή του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Μετά την ολοκλήρωση της  ..... (μόρφωσής) τους αναλαμβάνουν υπηρεσία: φορώντας ένα ειδικό κίτρινο γιλέκο και κρατώντας την ..... (ταμπέλα) με το STOP, φροντίζουν για την ασφαλή διέλευση των παιδιών από τις διαβάσεις πεζών ή σε κάποια ..... (ακίνδυνα) σημεία, ..... (μακριά) σε σχολεία, πριν την ..... (παύση) και μετά το ..... (αρχή) των μαθημάτων.

φυλλάδιο Yπουργείου Mεταφορών και Eπικοινωνιών