Δες τον πίνακα με τους προσδιορισμούς. Κατέβασε τον πίνακα των προσδιορισμών σε αρχείο pdf
Για να δηλώσουμε την αιτία στα νέα ελληνικά χρησιμοποιούμε: ουσιαστικά
σε γενική, ρήματα και ρηματικές περιφράσεις, προθετικά σύνολα, αιτιολογικές προτάσεις, μετοχές,
προτασιακά επιρρήματα. Η ερώτηση στην οποία απαντούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τρόπου είναι γιατί.
Ουσιαστικά σε γενική
Τα ουσιαστικά σε γενική πτώση χρησιμοποιούνται ως ετερόπτωτος
προσδιορισμός για να δηλώσουν εκτός των άλλων και την αιτία.
Παραδείγματα:
Τα έξοδα της εγχείρησης ήταν πάρα πολλά.
Η λύπη του χωρισμού ήταν αβάσταχτη.
Η χαρά της νίκης ήταν μεγάλη.
Τους συνεπήρε ο ίλιγγος του θριάμβου.
Πολλές φορές τα ουσιαστικά αιτία, λόγος, εξήγηση, αφορμή,
δικαιολογία χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν με μεγαλύτερη ένταση την αιτία.
Παραδείγματα
Εσύ είσαι η αιτία της καταστροφής.
Εσύ είσαι ο λόγος της αποτυχίας μου.
Η Ελένη ήταν η αφορμή του καυγά.
Τα παραπάνω ουσιαστικά μπορούν να συνδέουν δύο προτάσεις ή και δύο μεγαλύτερα τμήματα του κειμένου.
Εδώ όμως μπορεί να έχουμε δήλωση της αιτίας δεν έχουμε όμως επιρρηματικό
προσδιορισμό της αιτίας.
Παράδειγμα
Η γέφυρα έπεσε. Η αιτία ήταν ο σεισμός.
Σημείωση: Με τη χρήση των ουσιαστικών τη θέση του επιρρηματικού προσδιορισμού της αιτίας
παίρνει η γενική που ακολουθεί (της καταστροφής, της αποτυχίας, του καυγά. Στο 4ο
παράδειγμα η λέξη αιτία χρησιμοποιείται ως υποκείμενο του ρήματος.
Ρήματα και ρηματικές περιφράσεις
Την αιτία μπορούμε να τη δηλώσουμε και με κάποια ρήματα ή κάποιες ρηματικές περιφράσεις. Μερικές φορές μπορεί να ακολουθεί και προθετικό σύνολο (ποιητικό αίτιο).
Παραδείγματα
1. Ο σεισμός προκάλεσε την κατάρρευση της γέφυρας.
2. Η επιτυχία της οφείλεται στη συστηματική μελέτη.
2. Η κατάρρευση της γέφυρας προκλήθηκε από τον σεισμό.
Σημείωση: Με τη χρήση των ρημάτων μπορεί βέβαια να υποδηλώνεται η αιτία, δεν είναι όμως απαραίτητο μέσα στην πρόταση να υπάρχει κάποια λέξη που να μπορούμε να τη θεωρήσουμε ως επιρρηματικό προσδιορισμό της αιτίας.
Κάτι τέτοιο παρατηρούμε στο 1ο παράδειγμα. Στο 2ο παράδειγμα το
προθετικό σύνολο «στη συστηματική μελέτη» αποτελεί επιρρηματικό προσδιορισμό της
αιτίας, ενώ στο 3ο το προθετικό σύνολο «από τον σεισμό» είναι
ποιητικό αίτιο, με άλλα λόγια ένας επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.
Αιτιακή σχέση φανερώνει και το ρήμα κάνω.
Παραδείγματα
1. Ο Γιώργος με έκανε και έκλαψα.
2. H αρρώστια τον έκανε αγνώριστο.
3. H ζωή τον έκανε σκληρό.
4. H φτώχεια τον έκανε κλέφτη.
Σημείωση: Και με τη χρήση του ρήματος κάνω οι λέξεις που δηλώνουν αιτία (ο Γιώργος, η αρρώστια, η ζωή, η φτώχεια) δεν είναι επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας, αλλά υποκείμενα του ρ. κάνω.
Στα παραδείγματα 2, 3, 4 το ρήμα κάνω λειτουργεί ως δίπτωτο και τα επίθετα
«αγνώριστο, σκληρό» ή το ουσιαστικό «κλέφτη» λειτουργούν ως κατηγορούμενα του
αντικειμένου «τον».
Προθετικά σύνολα
Συνήθως τα ουσιαστικά που δηλώνουν αιτία συνοδεύονται από μια πρόθεση (κοινή ή λόγια) δημιουργώντας προθετικά σύνολα
που χαρακτηρίζονται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας. Οι προθέσεις που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής: από, για, διά, εκ-εξ, ένεκα, εξαιτίας, λόγω, με, σε
Παραδείγματα
Οι καταστροφές από τον σεισμό ήταν μεγάλες.
Η γη θερμαίνεται από τον ήλιο.
Η Κάλυμνος φημίζεται για τα σφουγγάρια της.
Διά το φόβο των Ιουδαίων, δε βγήκε κανείς στους δρόμους.
Ευτυχώς ο φόνος θεωρήθηκε εξ αμελείας.
Με ξεγέλασαν ένεκα η καλοσύνη μου. (σπάνια χρήση κυρίως σε αργκό παλαιότερων χρόνων)
Πέθαναν εξαιτίας της έλλειψης φαρμάκων.
Τα σχολεία έκλεισαν λόγω της κακοκαιρίας.
Εσύ φταις με τις βλακείες σου!
Πέθανε στην κούραση.
Επιρρηματικές προτάσεις
Η χρήση των επιρρηματικών προτάσεων της αιτίας είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους τρόπους για τη δήλωση της αιτίας.
Παραδείγματα
Δεν πήγα στο σχολείο, γιατί ήμουν άρρωστος.
Δε συμφωνώ μαζί σας, διότι όσα λέτε δεν έχουν καμία λογική βάση.
Έφυγε νευριασμένος, επειδή ο πατέρας του δεν του έδωσε λεφτά.
Επειδή άργησε, φύγαμε.
Αφού της συμπεριφέρθηκες με τέτοιο τρόπο, καλά έκανε κι έφυγε.
Θα πάρουμε γλυκό, μια και ήσασταν καλά παιδιά.
Μετοχές
Στη θέση της επιρρηματικής πρότασης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την επιρρηματική μετοχή και να δηλώσουμε έτσι την αιτία.
Παραδείγματα
Περπατώντας απρόσεκτα, έπεσε και χτύπησε.
Μιλώντας με αυτόν τον τρόπο, νευρίασες άδικα τη φίλη σου.
Αδιαφορώντας για τους κινδύνους έπαθε ό,τι έπαθε.
Προτασιακά επιρρήματα
Τέλος, για τη δήλωση της αιτίας χρησιμοποιούνται και τα προτασιακά επιρρήματα., π.χ. γι’ αυτό, γι’ αυτόν τον λόγο, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο κ.ά.
Παραδείγματα
Ενώ είχε υποσχεθεί ότι θα πάμε στο γήπεδο, δεν πήγαμε. Γι’ αυτόν τον λόγο πείσμωσα και δε βγαίνω από το δωμάτιό μου.
Ζωγραφίζει άθλια τατουάζ... και ακριβώς γι’ αυτό έκανε επιτυχία!
Δεν κάθεσαι να συζητήσεις. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο κι εγώ θα φύγω.
