από τα Μαθηματικά των Μαθηματικών, των Μαθητών, ...

                                                        Επιστροφή στην Αρχική Σελίδα                           Επικοινωνία

Φύλο και Μαθηματικά

Γιαννούλα: Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Δευτέρας τάξης, του τομέα Υγείας Πρόνοιας, του τμήματος Βοηθών Νοσηλευτών, του 2^ου ΤΕΕ Αλεξάνδρειας, συνεργαζόμενοι με το μαθηματικό μας Γιώργο Μαντζώλα, αποφασίσαμε να διερευνήσουμε τη σχέση των δύο φύλων με τα Μαθηματικά.

Μίνα: Το θέμα δηλαδή με το οποίο ασχοληθήκαμε είναι:

Γυναίκες, παύλα ….. Άνδρες και Μαθηματικά.

Γιαννούλα: Ο λόγος για τον οποίο επιλέξαμε ( Μίνα: πες μπλέξαμε καλύτερα!)  αυτό το θέμα, είναι η αρχική μας διαφωνία. Στο πρώτο κιόλας ερωτηματολόγιο που συμπληρώσαμε, τα κορίτσια διαφωνήσαμε σε ποσοστό 100% με την πρόταση: «Τα αγόρια, τα καταφέρνουν καλύτερα στα μαθηματικά από ότι τα κορίτσια»

Παναγιώτης: Ενώ εμείς, συμφωνήσαμε απολύτως με αυτή την πρόταση.

Μίνα : Τι πιο λογικό;

Γιαννούλα: Και επειδή θέλουμε να δούμε αν αυτό το λέει τώρα ο Ζαχαρίας και ο Παναγιώτης ή αν είναι κάτι που ισχύει γενικώς, αναζητήσαμε τις γυναίκες και τους άνδρες μαθηματικούς ανά τους αιώνες. Το ψάξιμο άρχισε από πολύ παλιά, πάρα πολύ παλιά!

Αναζητώντας, πήγαμε πίσω. Προσπεράσαμε τους Σουμέριους, τους Βαβυλώνιους και τους Αιγυπτίους, για να βρούμε μερικές, από τις μεγάλες, απλές, κατευθυντήριες ιδέες εκείνων που με την μεγαλοφυΐα τους μας άνοιξαν τον δρόμο πριν από πολλά χρόνια.

Ειρήνη:  Ο Ζήνων ο Ελεάτης και ο Εύδοξος ο Κνίδιος αντιπροσωπεύουν από τον 5^ο π.Χ. αιώνα, δύο δυναμικές αντιτιθέμενες σχολές μαθηματικής σκέψης που ανθούν και σήμερα: της αναλυτικής και της συνθετικής κριτικής.

Γιαννούλα: Ο Αρχιμήδης, η μέγιστη διάνοια της αρχαιότητας είναι κι αυτός μοντέρνος στον πυρήνα της σκέψης του. Με τον Νεύτωνα και τον Γκάουζ που γεννήθηκαν δύο χιλιετίες αργότερα θα είχαν τέλεια συνεννόηση

Ειρήνη: Πίσω από αυτούς τους τρεις προδρόμους των νέων χρόνων, στέκει η επιβλητική, η σχεδόν μυθική φιγούρα του Πυθαγόρα, του μυστικιστή μαθηματικού, του ερευνητή της φύσης, του ανθρώπου που εισήγαγε την απόδειξη στα Μαθηματικά

Παναγιώτης: Έχετε ξαναδεί άνθρωπο να ταπεινώνεται και να απελπίζεται από την ανακάλυψή του;

Ειρήνη:  Ναι. Ο Πυθαγόρας, που είχε κηρύξει σαν εμπνευσμένος προφήτης ότι όλη η φύση, όλο το σύμπαν, φυσικό, μεταφυσικό, ηθικό, μαθηματικό, - τα πάντα – οικοδομούνται πάνω στο διακριτό μοντέλο των φυσικών αριθμών 1, 2, 3, … κ.λ.π., ανακάλυψε ότι οι φυσικοί αριθμοί ήταν ανεπαρκείς για την κατασκευή των Μαθηματικών.

Μίνα : Αεί ο Θεός ο μέγας Γεωμετρεί …

Γιαννούλα: Ο Απολλώνιος πήγε την Ευκλείδεια Γεωμετρία πολύ μακρύτερα από το σημείο που την άφησε ο Ευκλείδης. Σαν «καθαρός», «αυθεντικός» γεωμέτρης, βρήκε τον όμοιο του μόλις στον 19^ο αιώνα, τον Στέινερ

Μίνα: Ο Ευκλείδης κάποτε «έφυγε» και την γεωμετρία από τότε δεν την ενόχλησε σχεδόν κανείς.  Ακόμα και σήμερα έτσι διδάσκεται…

Στο μεταξύ, γυναίκες δεν ακούω…

Ιωάννα: Παρά τις αντίξοες συνθήκες που ιστορικά αντιμετώπισαν οι γυναίκες δεν είναι λίγες αυτές που έχουν συνδέσει το όνομα τους με τα μαθηματικά. Μέτρα ονόματα:

Ιωάννα:  Αίθρα – Πολυγνώτη

Μίνα : «Εν κύκλω η εν τω ημικυκλίω γωνία ορθή εστίν»

Ιωάννα:  Θεμιστόκλεια – Θεανώ– Δαμώ

Μίνα: «Των σχημάτων το κάλλιστον σφαίρα εστίν των στερεών, των δε επιπέδων κύκλος.»

Ιωάννα:  Αριγνώτη - Δεινώ – Έλορις – Φύντις - Μέλισσα – Ταχίμα – Πτολεμαϊς - Διοτίμα – Βιτάλη – Περικτιόνη – Λασθενεία – Νικαρέτη – Αξιοθέα - Αρετή

Μίνα: Αυτές όλες που μας λες αναφέρονται στη ιστορία ως γνώστριες των μαθηματικών του Πυθαγόρα. Πράγματι, πολλές γυναίκες έχουν συνδέσει το όνομα τους με τα μαθηματικά, κατανοώ και τις αντίξοες συνθήκες σε ότι αφορά στην πρόσβαση τους στην μαθηματική γνώση, όμως πρέπει να σου πω ότι: στην καταγεγραμμένη ιστορία των μεγάλων ανακαλύψεων από το 6000 π.Χ. μέχρι σήμερα δεν βρήκα ούτε ένα γυναικείο όνομα που να έχει σχέση με μαθηματική ανακάλυψη. Ούτε ένα!!!

Ιωάννα: Συνεχίζω, Πυθαïς  - Υπατία

Μίνα : Ποια Υπατία ; Η Αγία Υπατία;

Ιωάννα:  Όχι. Η Υπατία η Αλεξανδρινή, η κόρη του μαθηματικού Θέωνα

Γλυκερία: Γι αυτήν κάτι ξέρω. Άκου: Ο φιλόσοφος και μαθηματικός Θέωνας τον 3^ο μ.Χ. αιώνα στη Αλεξάνδρεια ήθελε η κόρη του, η Υπατία, να ανατραφεί «ως άνθρωπος» δηλαδή σαν άνδρας – και μη με κοιτάς στραβά. Το διάβασα αυτό δεν το λέω με δική μου πρωτοβουλία…. Έτσι λοιπόν, η φημισμένη για το κάλλος και την ωραιότητα της ψυχής της, Υπατία ασχολήθηκε και με τα μαθηματικά. Είχε όμως την ατυχία να ζήσει σε μια εποχή επικίνδυνης σύγχυσης όπου η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γίνονταν χριστιανική και δεν ήταν πια μόνο οι ζηλωτές που έβλεπαν αιρέσεις και σατανισμό στα μαθηματικά. Την άποψη ότι οι μαθηματικοί έπρεπε να κατασπαραχθούν από θηρία ή να καούν ζωντανοί την υιοθέτησαν δυστυχώς και μερικοί από τους χριστιανούς πατέρες οι οποίοι αναβίωσαν τις θεωρίες περί επίπεδης γης. Το ανοιχτό πνεύμα της Υπατίας, η επιμονή της στην ελληνική φιλοσοφία και στην ελληνική παιδεία, αλλά και ο τρόπος ζωής που ακολουθούσε ήταν επόμενο να την φέρουν σε σύγκρουση με την πολιτική και θρησκευτική εξουσία της Αλεξάνδρειας η οποία και ευθύνεται για την άγρια δολοφονία της.  Πάμε παρακάτω;

Εύα: Να κάνουμε ένα μεγάλο άλμα πάνω από τον μεσαίωνα όπου δεν συνέβη σχεδόν τίποτα και να φτάσουμε στον 15^ο-16^ο  αιώνα.

Μίνα: Ψελλός; Μιχαήλ Ψελλός βλέπω. Μήπως μπερδεύτηκες;

Εύα: Καθόλου δεν μπερδεύτηκα. Όταν ο Κωνσταντίνος ο μονομάχος αναδιοργάνωσε το Πανεπιστήμιο και διόρισε ύπατο των φιλοσόφων τον Ψελλό, αυτός δίδαξε κατ’  αρχήν Μαθηματικά αν και δεν ήταν στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων του.

Δώρα: Η γεωμετρική διατύπωση της κίνησης της γης γύρω από τον ήλιο δεν είχε επιχειρηθεί από κανέναν άλλο στοχαστή πριν από τον Κοπέρνικο. Η μεγάλη σημασία του έργου του, συνίσταται στο ότι οδήγησε σε μια αλληλουχία γεγονότων, με τελικό αποτέλεσμα να πεισθούν οι άνθρωποι για την αλήθεια μιας κατάστασης που έρχεται σε αντίθεση με όλες τις εμπειρίες και τις αισθήσεις τους.

Μίνα : Η γη κινείται, και τα χρόνια περνούν, και φτάσαμε στον 17^ο αιώνα.

Ντορίνα: «Επιθυμώ μόνο ηρεμία και γαλήνη», ήταν τα λόγια του ανθρώπου που επρόκειτο να στρέψει τα Μαθηματικά σε νέα κανάλια και να αλλάξει με επαναστατικό τρόπο τη ροή της ιστορίας των επιστημών. Ο Καρτέσιος λοιπόν, σε μια εποχή που υπήρξε από τις μεγαλύτερες πνευματικές περιόδους στην ιστορία του πολιτισμού, αφού είδε τον Γαλιλαίο να γονατίζει μπροστά στην Ιερά Εξέταση και να αποκηρύσσει το δόγμα του Κοπέρνικου ότι «Η γη κινείται γύρω από τον ήλιο», τι θα έπρεπε να περιμένει για τις δικές του τολμηρότερες ιδέες; όταν  είχε εκθέσει το σύστημα του Κοπέρνικου ως προφανές, όταν είχε αποδείξει την αναγκαιότητα του κόσμου με τον τρόπο που υπάρχει, και εμφανιζόταν να γνωρίζει πολύ περισσότερα για τη φύση και τις βουλές του Κυρίου από όσα είχαν ονειρευτεί ο συγγραφέας της Γένεσης και όλοι οι θεολόγοι μαζί;

Πολύ νωρίς υποψιάστηκε ότι «οι ανθρωπιστικές επιστήμες στερούνταν συγκριτικά σπουδαιότητας, και σίγουρα δεν ήταν το είδος της μάθησης που θα καθιστούσε ικανά τα ανθρώπινα όντα να ελέγξουν το περιβάλλον τους και να κατευθύνουν την τύχη τους.»

Μίνα: Από θεατές, δηλαδή, εξουσιαστές της φύσης

Βεβαίως εγώ γυναίκες ακούω και γυναίκες δεν βλέπω, αλλά ο Καρτέσιος κάτι έκανε γι αυτές, αν δεν με απατά η μνήμη μου – που δεν με απατά!!!

Ντορίνα: Τι εννοείς; Για το πώς τα πέρασε στη Χάγη της Ολλανδίας μαζί με την εξόριστη Πριγκίπισσα Ελισάβετ και τα μαθήματα που έδινε στην Βασίλισσα Χριστίνα της Σουηδίας, στις πέντε τα χαράματα, καταχείμωνο στη παγωμένη βιβλιοθήκη της Στοκχόλμης; Ή για τα τυχερά παιχνίδια;

Μίνα:  Όχι. Πες μας την άποψη του Καρτέσιου για την διανοητική ικανότητα της Πριγκίπισσας και τον διακριτικό χαρακτηρισμό για τη νοημοσύνη της δυναμικής Βασίλισσας, όταν αυτή πάλευε με απλές γραμματικές, τις οποίες ο ίδιος είχε κατακτήσει μόνος του όταν ήταν μικρό παιδί.

Ντορίνα: Τι να σου πω; Εγώ μιλώ για τον πατέρα του ορθολογισμού, για τον άνθρωπο που είχε ξεπεράσει την προηγηθείσα γεωμετρία όπως η ρητορική του Κικέρωνα ξεπερνά το Αλφάβητο. Δεν ασχολούμαι με κουτσομπολιά…

Γλυκερία: Συνεχίζουμε: Ο Φερμά συνέλαβε και εφήρμοσε την βασική ιδέα του Διαφορικού Λογισμού 13 χρόνια πριν από τη γέννηση του Νεύτωνα και 17 χρόνια πριν από εκείνη του Λάιμπνιτς, αν και δεν ανήγαγε τη μέθοδό του όπως ο Λάιμπνιτς, σε ένα σύνολο απλών κανόνων που ακόμα και ένας μαθητής της 3^ης τάξης μπορεί να την εφαρμόσει σε εύκολα προβλήματα.

Ζαχαρίας: Στην αιωνιότητα πάντως πέρασε με τη θεμελίωση της θεωρίας των αριθμών.

Γλυκερία: Ακόμη, μοιράστηκε με τον Πασκάλ τη δημιουργία της Μαθηματικής θεωρίας των πιθανοτήτων.

Ζαχαρίας: Ο πιο επιφανής ερασιτέχνης Μαθηματικός στην ιστορία της επιστήμης. Ταλαιπώρησε για 350 χρόνια την μαθηματική κοινότητα με το ονομαζόμενο «τελευταίο Θεώρημα του Φερμά». Ευτυχώς το 1994 ήρθε η απόδειξη από τον  Andrew Wiles.

Σοφία: Ο Πασκάλ το διάσημο παιδί θαύμα, απαίτησε στα 12 του να μάθει τι ήταν η γεωμετρία;

Παναγιώτης: Καλά έκανε ο πατέρας του και τον κρατούσε μακριά από τα Μαθηματικά…

Γιαννούλα: Ο Πασκάλ έφτασε στο σημείο λίγο αργότερα να πει πως είχε κληθεί από το Θεό για να γίνει μεγάλος Μαθηματικός. Στο μεταξύ, με τα προβλήματά του,  ταλαιπώρησε ακόμη και τους Ιησουΐτες.

Μίνα: Φαίνεται ότι είχε πρόβλημα με την ακοή του και μπέρδεψε τις Θεϊκές εντολές

Εύα: Η διατύπωση των νόμων και η κατανόηση των επιπτώσεων τους είναι δυνατές μόνο με την χρήση των μαθηματικών, είπε ο Νεύτωνας.

Μίνα: Να ευχαριστεί τον πρέσβη των Μεδίκων ο Νεύτωνας, γιατί η Ιερά Εξέταση εκείνη την εποχή δεν αστειευόταν.  Οι φωτιές ήταν μονίμως αναμμένες για κάτι τύπους σαν και του λόγου του…

Εύα: «Δεν γνωρίζω πως μπορεί να φαίνομαι στον κόσμο, όμως η ιδέα που έχω για τον εαυτό μου είναι εκείνη ενός παιδιού που παίζει στην ακρογιαλιά και διασκεδάζει ανακαλύπτοντας που και που κανένα χαλίκι πιο λείο από τα συνηθισμένα ή κανένα χαριτωμένο όστρακο, ενώ ο μεγάλος ωκεανός της αλήθειας στέκεται όλος μυστικά μπροστά μου». Αυτή ήταν η εκτίμηση του Νεύτωνα για τον εαυτό του. Οι νεώτεροι του που είχαν την ικανότητα να αποτιμήσουν το έργο του, είδαν πως οδηγήθηκε στον Ολοκληρωτικό Λογισμό

Μίνα: Ξέρω, ξέρω. Το ποιος είχε επινοήσει το Λογισμό - ο Άγγλος  Νεύτωνας ή ο Γάλλος Λάιμπνιτς - έγινε οξύ ζήτημα εθνικής αντιζηλίας.

Ειρήνη:  Πάμε παρακάτω:18^ος αιώνας

Οι δάσκαλοι του Monge, που επινόησε την παραστατική γεωμετρία, εντυπωσιασμένοι από την μεγαλοφυΐα του, του πρότειναν μια θέση καθηγητή στο κολέγιο τους στη Λυών. Θέση που τελικά την πήρε σε ηλικία 16 χρονών.

Σε μια δεξίωση ο Monge άκουσε κάποιον να διαβάλει μια νεαρή χήρα για να την εκδικηθεί επειδή τον είχε απορρίψει..

Ζαχαρίας: Ο Monge τον τακτοποίησε με μια γροθιά στο σαγόνι και τον κάλεσε σε μονομαχία που τελικά δεν έγινε. Ζόρικος ο μαθηματικός!!!

Ειρήνη:  Λίγους μήνες αργότερα, σε άλλη δεξίωση, τράβηξε έντονα την προσοχή του μια γοητευτική νέα γυναίκα. Όταν τους συστήσανε αναγνώρισε το όνομα της, το όνομα της γυναίκας που για χάρη της προσφέρθηκε να μονομαχήσει. Ήταν χήρα, μόλις 20 χρονών και κάπως απρόθυμη να παντρευτεί πριν κανονίσει της υποθέσεις του άντρα της.

Μίνα: «Μη νοιάζεστε, έχω λύσει πολύ δυσκολότερα προβλήματα» τη διαβεβαίωσε ο Monge. Και ο γάμος έγινε, δόξη και τιμή!! Άλλον σπουδαίο, έχουμε;;

Ειρήνη: Σ’  όλη την ιστορία των μαθηματικών, τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με τα κατορθώματα του Gauss όταν ήταν παιδί. Ο Gauss  ήταν αυτός που  επέβαλε αυστηρότητα στην ανάλυση που επεκτάθηκε σταδιακά σε όλα τα Μαθηματικά. Το διαμέτρημά του φάνηκε πριν κλείσει τα τρία του χρόνια. Κάποιο Σάββατο ο πατέρας του έκανε λογαριασμούς για την βδομαδιάτικη πληρωμή των εργατών που είχε στην ευθύνη του, χωρίς να έχει αντιληφθεί πως ο μικρός του γιος παρακολουθούσε τη διαδικασία με κριτική προσοχή. Όταν έφθασε στο τέλος των υπολογισμών του τα χάσε ακούγοντας το μικρό αγόρι να ψιθυρίζει: «πατέρα ο λογαριασμός είναι λάθος, θα έπρεπε να είναι τόσο».  Ο έλεγχος που έγινε έδειξε πως το νούμερο που πρόφερε ο μικρός  Gauss ήταν το σωστό.

Μίνα: Ναι! Τι μας λες; ο Gauss πρώτα έμαθε να κάνει λογαριασμούς και στη συνέχεια άρχισε να μιλάει.

Ειρήνη: Μια από τις επιστημονικές του φιλίες παρουσιάζει κάτι περισσότερο από επιστημονικό ενδιαφέρον, μια και δείχνει τον φιλελευθερισμό των απόψεων του σχετικά με τις γυναίκες επιστήμονες.

Ζαχαρίας: Για έναν Γερμανό αυτό είναι χωρίς προηγούμενο. Ξεπέρασε κάθε άντρα της γενιάς του!

Ειρήνη: Πρόκειται για την δεσποινίδα Sophie Germain η οποία, καταγοητευμένη από τις εργασίες του Gauss, έγραψε ορισμένες δικές της παρατηρήσεις πάνω στην αριθμητική και τις έστειλε χρησιμοποιώντας το ανδρικό ψευδώνυμο, κύριος Leblanc. 

Ζαχαρίας: Φοβήθηκε πως μπορεί να ήταν προκατειλημμένος επειδή ήταν γυναίκα. Δίκιο είχε!!

Ειρήνη: Ο Gauss πάντως σχημάτισε εξαιρετική γνώμη για τον αποστολέα του γράμματος και, όταν αποκαλύφθηκε το πραγματικό της όνομα, με μια εγκάρδια εκδήλωση, περιέγραψε τον θαυμασμό και την έκπληξη του βλέποντας τον αξιότιμο επιστολογράφο να μεταμορφώνεται στην επιφανή προσωπικότητα με το όνομα Sophie Germain και να προσφέρει ένα λαμπρό παράδειγμα για κάτι που  και ίδιος δύσκολα θα μπορούσε να πιστέψει.

Ζαχαρίας: Μια αντιπρόσωπος του γυναικείου φύλου ξεπερνά τις συνήθειες και τις προκαταλήψεις.

Ιωάννα: Να προχωρήσουμε στον 19^ο αιώνα. Ας βρούμε γυναίκες, Θεέ μου!!!  

Το 1802 εμφανίζεται στο στερέωμα ο Νιλς Χέρνικ Αμπελ. Το κοφτερό του μυαλό ήταν το πρώτο που συνέλαβε τα κενά στη συλλογιστική των προγενεστέρων του και αποφάσισε το κλείσιμο των ρωγμών και τη στεγανοποίηση της μαθηματικής λογικής.

Χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης στην εποχή του η σκληρότητα.

Μίνα: Ξύλο ανελέητο. Η  πιο απλή και αποδοτική μέθοδος διάπλασης του χαρακτήρα των νέων!!

Ιωάννα: Με ακαταμάχητη ψυχραιμία και  αλύγιστο θάρρος ο Abel, παρά την πίεση της έσχατης φτώχειας και την έλλειψη ενθάρρυνσης από τους πρίγκιπες των Μαθηματικών της εποχής του, πρόλαβε μέχρι τα 26 του, που πέθανε, να στήσει το μνημείο που θα αντέξει για πολύ στο χρόνο και ακούει στο όνομα Ανάλυση, κυρίες και κύριοι!!!

Μίνα: Οι τελευταίες σκέψεις του πάντως αφορούσαν στο μέλλον της μνηστής του, της Crelly , μιας θαυμάσιας γυναίκας με κόκκινα μαλλιά και φακίδες στο πρόσωπο.

Έχω να επισημάνω τα εξής: Μέχρι τώρα, η σχέση της επιστήμης των Μαθηματικών και των γυναικών, αφορά ουσιαστικά τις γυναίκες των ανδρών μαθηματικών. Χι, Χι, !!!

Ιωάννα: Δεν απαντώ!! Δύο μέρες μετά τον θάνατο του Abel ανακοινώθηκε ότι θα καταλάμβανε την έδρα των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Δώρα: Σε ολόκληρη την ιστορία της επιστήμης δεν συναντούμε  πληρέστερο παράδειγμα θριάμβου και μνημειώδους βλακείας από το παράδειγμα που μας δίνει η σύντομη ζωή του Galois,  του ανθρώπου που εκπόνησε  μερικές από τις σημαντικότερες  εργασίες στη θεωρία αλγεβρικών εξισώσεων. Η καταγραφή των ατυχιών του, θα μπορούσε να διατηρηθεί σαν ολέθριο μνημείο όλων των γεμάτων αυτοπεποίθηση παιδαγωγών, των αδίστακτων πολιτικών και των φαντασμένων ακαδημαϊκών. Στα 12 του μπήκε για πρώτη φορά ως μαθητής σε ένα καγκελόφρακτο και αμπαροκλεισμένο γυμνάσιο στο Παρίσι. Από τον 1^ο χρόνο το ενδιαφέρον εξανεμίστηκε και το διαδέχθηκε η πλήξη.

Ζαχαρίας: Η επίδοση του κρίθηκε ως μέτρια και η διαγωγή του κοσμία. Ο  Galois υποβιβάστηκε σε χαμηλότερη τάξη και αναγκάστηκε να τρώει τα αποφάγια που η ιδιοφυΐα του είχε απορρίψει.

Δώρα: Στη διάρκεια της αφόρητης πλήξης έπεσε στα χέρια του η Γεωμετρία του Legendre. Αργότερα διάβασε Abel. Το παιδί των 14 ετών ρουφούσε τα αριστουργήματα της Αλγεβρικής Ανάλυσης που απευθύνονταν σε ώριμους καθηγητές των Μαθηματικών. Μόλις συνειδητοποίησε την τεράστια δύναμή του, ο χαρακτήρας του υπέστη βαθιά αλλαγή. Στο σχολείο προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα φόβου και μίσους στην ψυχή των δασκάλων του, που ήταν μεν απλοί άνθρωποι και υπομονετικοί

Ζαχαρίας: αλλά λιγότερο έξυπνοι από εκείνον...

Δώρα: Ανέφεραν τότε για τον Galois ότι είναι: «πολύ ευγενικός, γεμάτος αθωότητα και καλό χαρακτήρα αλλά ..

Μίνα: αλλά είναι αντιρρησίας,  επινοητικός και ιδιόρρυθμος»

Δώρα: Στα 16 του, αγνοώντας τις συμβουλές των δασκάλων του, που τον έβλεπαν όπως η κότα που γέννησε ένα αετόπουλο και δεν ξέρει πώς να το μάθει να τσαλαβουτά στις βρωμιές της αυλής, πήρε μέρος στις εισαγωγικές εξετάσεις για την Πολυτεχνική σχολή

Ζαχαρίας: Στις εξετάσεις απέτυχε, και ένας υποψήφιος ανώτερης διανοητικής ικανότητας χάθηκε εξαιτίας ενός εξεταστή χαμηλότερης διανοητικής ικανότητας.

Μίνα: Η ιδιοφυΐα είναι καταδικασμένη να μη βρίσκει ποτέ το δίκιο της προς όφελος της δουλικής μετριότητας.

Δώρα: Το τελευταίο χτύπημα ήρθε από τον Poisson ο οποίος αποφάνθηκε ότι η διατριβή του, - γνωστή σήμερα με το όνομα: θεωρία του Galois - δεν είναι κατανοητή.

Παναγιώτης: Μήπως δεν τη διάβασε ο Poisson;

Δώρα: Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. «Αν χρειάζεται το πτώμα κάποιου για να ξεσηκωθεί ο λαός, θα δωρίσω το δικό μου» έγραψε, και αφιέρωσε όλη του τη δραστηριότητα στην επαναστατική πολιτική. Μην ξεχνάτε ότι αυτή την εποχή εκδηλώνονται τόσο η μεγάλη Γαλλική επανάσταση όσο και διάφορες εθνικές επαναστάσεις, όπως η ελληνική, για παράδειγμα. Η Ευρώπη βράζει…

Λίγους μήνες αργότερα, είχε την ατυχία να εμπλακεί με δύο πατριώτες που έσερναν το ζωνάρι τους για καυγά, σε μια υπόθεση «τιμής».

Παναγιώτης: Η μονομαχία ήταν με πιστόλια από τα 25 βήματα

Δώρα: Ο Galois έπεσε κτυπημένος, αρνήθηκε τις υπηρεσίες του ιερέα, και δύο μέρες μετά πέθανε στο εικοστό πρώτο έτος της ηλικίας του.

Ζαχαρίας: Από τον τάφο του δεν υπάρχει ούτε ίχνος. Οι 60 σελίδες όμως που περιέχουν τα άπαντα του και γράφτηκαν ασταμάτητα τα δύο τελευταία 24ώρα της ζωής του, είναι μνημείο ακατάβλητο από τον χρόνο.

Νάταλη: Ο Weierstrass συνεχίζει την Γερμανική παράδοση του Γκάουζ, και οδηγεί τα μαθηματικά σε υψηλότερο επίπεδο, κατάλληλο για πιο απαιτητικά αιτήματα ανάλυσης. Αν και δεν παντρεύτηκε ποτέ, δεν ήταν ο εργένης που πανικόβλητος θα το έβαζε στα πόδια, μπροστά σε μια εξαιρετικά όμορφη γυναίκα σαν τη Sonja Kowalewski. Ο Weierstrass ζήτησε άδεια από την σύγκλητο να αφήσει τη Sonja να παρακολουθεί τις μαθηματικές παραδόσεις του, και όταν η σύγκλητος, το 1870, απέρριψε το αίτημα να δεχθεί στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου μια γυναίκα από την Αγία Πετρούπολη, ο Weierstrass αφιέρωσε όλα τα Κυριακάτικα απογεύματα για να διδάσκει στη Sonja μαθηματικά στο σπίτι του για 4 χρόνια. Όμως όταν η Sonja ολοκλήρωσε τις σπουδές και επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη, αντί να  ασχοληθεί με τα μαθηματικά, έπεσε με τα μούτρα στην πυρετώδη ματαιότητα των πολυάνθρωπων κοινωνικών συναναστροφών, ενώ ο  Weierstrass προσπαθούσε από το Βερολίνο, ασκώντας κάθε δυνατή επιρροή σε όλη την Ευρώπη να βρει μια θέση αντάξια των ικανοτήτων της μαθήτριας του. Το ότι η  Kowalewski ήταν γυναίκα είχε παγιδεύσει τις φιλοδοξίες της και έτσι για μια δεκαετία συνέχιζε να ζει ευτυχισμένη ανάμεσα σε ανθρώπους που φλυαρούσαν ασταμάτητα εγκωμιάζοντας την ευφυΐα της.

Μίνα: Οι κούφιοι έπαινοι ζέσταιναν τη καρδιά της και τη συγκινούσαν

Δώσε κολακείες στις γυναίκες και παύουν να σκέφτονται…

Τι βλέπω!! Ακολουθεί μια γυναίκα. Και μάλιστα είναι η κόρη ενός πολύ – πολύ γνωστού μας!!

Ζαχαρίας: Το 1815 γεννήθηκε το μοναδικό νόμιμο παιδί του λόρδου Βύρωνα. Ένα Μίνα μετά τη γέννηση της Αντα  Μπάυρον, η μητέρα της θα πάρει διαζύγιο από τον λόρδο και θα αναλάβει την κηδεμονία της. Η λαίδη Μπάυρον, σε αντίθεση με τις κοινωνικές επιταγές της εποχής, θέλοντας να εξοστρακίσει την οποιαδήποτε πατρική προδιάθεση προς την εξαλλοσύνη που, σύμφωνα με την ίδια, συνοψίζονταν στην ποιητική φύση του πρώην συζύγου της, θα προσφέρει στην Άντα ισχυρή μαθηματική εκπαίδευση με την ελπίδα της δημιουργίας ενός πειθαρχημένου και προσγειωμένου μυαλού

Μίνα: μαθηματική εκπαίδευση λοιπόν, ως αντίδοτο στην «έλλειψη προσοχής, την απερισκεψία, τη ματαιοδοξία, την υπεκφυγή και την έπαρση»

Κική: Ο ασύγκριτα μεγαλύτερος άνθρωπος των επιστημών που ανέδειξε ποτέ η Ιρλανδία είναι ο Hamilton. Η ιστορία των παιδικών κατορθωμάτων του μοιάζει με ρομάντζο. Στα 13 του μπορούσε να καυχιέται ότι είχε κάνει κτήμα του τόσες γλώσσες όσα και τα χρόνια της ηλικίας του. Εκτός από την εκπληκτική ικανότητα και ωριμότητα που επεδείκνυε στις συζητήσεις, ο νεαρός Hamilton ήταν όμοιος με κάθε άλλο, γεμάτο ζωντάνια, παιδί. Του άρεσε το κολύμπι, ήταν καλοδιάθετος και δεν έχανε την ψυχραιμία του

Ζαχαρίας: Τον Ιρλανδικό χαρακτήρα του τον έδειξε προκαλώντας έναν συκοφάντη του –που τον είχε αποκαλέσει, ψεύτη – σε μονομαχία μέχρι θανάτου. Άλλος ένας ζόρικος μαθηματικός!!!

Κική: Ευτυχώς, η παρεξήγηση λύθηκε φιλικά, χάρη στη μεσολάβηση μαρτύρων...

Μίνα: Οπότε δεν μπαίνει στη λίστα των μεγάλων μαθηματικών μονομάχων.

Κική: Στα 19 του γνωρίζει την πρώτη από τις 3 ερωτικές του περιπέτειες όπου αρκείται να γράφει ποιήματα στη νεαρή δεσποινίδα, με αποτέλεσμα εκείνη να παντρευτεί έναν πιο πρακτικό και πεζό άντρα.

Μίνα: Ευτυχώς για την επιστήμη, ήταν άνθρωπος με βαθύ θρησκευτικό αίσθημα και η αυτοκτονία σύμφωνα με την πίστη του ήταν θανάσιμο αμάρτημα και δεν πυροβολήθηκε πάνω στο άνθος της ηλικίας του…

Πάμε στον εικοστό αιώνα;; Μέχρι τώρα, πάντως, οι γυναίκες μόνο ζημιά κάνατε στους μεγάλους μαθηματικούς και κατ’ επέκταση στην επιστήμη. Έτσι δεν είναι;;

Κική: Δεν θα το σχολιάσω αυτό. Η αλήθεια είναι ότι ούτε κι εγώ περίμενα να είναι τόσο παθιασμένοι άνθρωποι οι μαθηματικοί. Τους είχα για πιο ξενέρωτους…Άκου όμως τώρα κάτι για έναν σπουδαίο έλληνα

Γλυκερία: Όσα και αν πούμε για τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή θα είναι λίγα, γι αυτό ας ακούσουμε τι είπε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν στην τελευταία συνέντευξη τύπου που παρεχώρησε το 1955 :

Εύα: «Κύριοι, ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγματα, κανείς σας όμως δεν θέλησε να μάθει ποιος ήταν ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη μαθηματική επιστήμη, σκέψη και έρευνα. Και για να μην σας κουράσω, σας το λέω έτσι απλά, χωρίς λεπτομέρειες, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Έλληνας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, στον οποίο, εγώ προσωπικά, αλλά και η μαθηματική επιστήμη, η σοφία του αιώνα μας, χρωστάμε τα πάντα»

Ντορίνα: Θα σας πω την ιστορία μιας γυναίκας. Λαμπρή και πικρή μαζί:

Το 1975 εισάγεται με υποτροφία στο Μαθηματικό τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου  Θεσσαλονίκης  η Μυρτώ Λευκοπούλου.

Ζαχαρίας:«Πρώτοι στα μαθήματα πρώτοι στον αγώνα» ήταν το σύνθημα της εποχής της μεταπολίτευσης και η Μυρτώ πρώτευε και στα δύο.

Ντορίνα: Το 1981 η Μυρτώ, η δικιά μας η Μυρτώ, γίνεται δεκτή με υποτροφία στο τμήμα Στατιστικής του Πανεπιστημίου Rutgers  στο New Jersey των Η.Π.Α  Το 1983 ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές πήρε το Master και συνεχίζει πάλι με υποτροφία τη διδακτορική της διατριβή στο Harvard με θέμα: «Ανάλυση διακοπτόμενων δεδομένων διάρκειας».

Το 1988 κρίθηκε και έγινε Επίκουρος Καθηγήτρια στη Σχολή Υγείας του Πανεπιστημίου του   Harvard και ταυτόχρονα πήρε την ίδια θέση στο Ινστιτούτο Καρκίνου Dana – Ferber.

Το έργο της χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία, μαθηματική κομψότητα και πληρότητα.

Το 1992, στα 35 της υπέκυψε στο Ινστιτούτο Dana – Ferber εκεί όπου εργαζόταν ερευνητικά, από καρκίνο, την ασθένεια που μελετούσε στατιστικά.

Ζαχαρίας: Ας δούμε  πόσες γυναίκες ασχολούνται σήμερα σε ερευνητικό επίπεδο με τα μαθηματικά.

Νάταλη: Συγκεντρώσαμε τα στοιχεία του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού του Τμήματος Μαθηματικών όλων των ελληνικών Πανεπιστημίων.

Αξίζει να προσέξουμε ότι σε σύνολο 84 Καθηγητών Πανεπιστημίου, που είναι η ανώτερη βαθμίδα, οι 78 είναι άνδρες και 6 μόνο είναι γυναίκες. Δηλαδή, τις θέσεις των καθηγητών κατέχουν οι Άνδρες σε ποσοστό 93%.

Μίνα: Στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση πως τα πάνε οι γυναίκες; Έχουμε στοιχεία;

Ειρήνη: Ναι. Έχουμε όλα τα στοιχεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Νομού Ημαθίας. Στους 127 εκπαιδευτικούς του κλάδου των μαθηματικών υπάρχουν συνολικά 43 γυναίκες (30 στα γυμνάσια, 11 στα λύκεια και 2 στα ΤΕΕ).

Μίνα: Α μάλιστα! Τα 34% των μαθηματικών του νομού μας είναι γυναίκες. Το 70% των γυναικών  διδάσκει στα γυμνάσια, το 25% στα Λύκεια και το 5% στα ΤΕΕ. Τις άλλες θέσεις εννοείται ότι τις καλύπτουν οι άνδρες μαθηματικοί.

Κική: Ένα τελευταίο ενδεικτικό στοιχείο αφορά στη νέα γενιά.  Σήμερα στο τμήμα μαθηματικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχουμε στο πρώτο έτος 99 αγόρια και 83 κορίτσια. Το ποσοστό των κοριτσιών είναι 46%.

Μίνα: Το στοιχείο αυτό είναι ένα σημάδι πως κάτι πάει να αλλάξει. Τελικά, νομίζω πως στο παρελθόν το ενδιαφέρον των κοριτσιών για τα Μαθηματικά υπήρξε μειωμένο και η συμβολή των γυναικών στη Μαθηματική επιστήμη, ελάχιστη.

Δώρα: Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να τα καταφέρουν στα μαθηματικά και ότι τα Μαθηματικά είναι μια γνωστική περιοχή μόνο για άνδρες. Οι περιορισμοί και οι αποκλεισμοί των γυναικών από την εκπαίδευση, οι άνισες ευκαιρίες για σταδιοδρομία σε τομείς που απαιτούσαν μαθηματικές γνώσεις και οι προκαταλήψεις για το γυναικείο φύλο, δικαιολογούν εν μέρει τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν και δείχνουν ότι το χάσμα της ισότιμης συμμετοχής των δύο φύλων στη μαθηματική παιδεία, θα συνεχιστεί. Ελπίζω όχι για πολύ.

επάνω

Γιώργος Μαντζώλας  -  Μελίκη Ημαθίας