Ο μικρός ναός του Αγίου Νικολάου Ορφανού στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης. Είναι κτίσμα του πρώτου μισού του 14ου αιώνα.
Αποτελείται από ένα κεντρικό υπερυψωμένο τμήμα και από μια στεγασμένη και κλειστή στοά σε σχήμα «Π». Το κεντρικό τμήμα που είναι και το παλιότερο, στεγάζεται με ξύλινη σαμαρωτή στέγη, ενώ τα πλάγια μέρη της στοάς στεγάζονται με μονοκλινή στέγη.
Εσωτερικά, όλες οι πλευρές του κεντρικού τμήματος είναι καλυμμένες με αγιογραφίες αριστουργήματα τέχνης του 14ου αιώνα. Η δόμηση του μικρού ναού, γίνεται με σειρές πλίνθων και διακοσμητικά σύνολα. Αντίθετα η στοά που είναι νεότερη, έχει πιο απλό τρόπο κτισίματος.
Ο Άγιος Νικόλαος Ορφανός, που υπήρξε μετόχι της Μονής Βλατάδων, κατά την παράδοση ήταν ναός ενός μικρού μοναστηριού, που διατηρούσε στον ίδιο χώρο και ορφανοτροφείο. Στον αύλειο χώρο του μνημείου και σε επαφή με τη σημερινή οδό Ηροδότου, που φαίνεται πως υπηρχε από παλιά, σώζονται ίχνη του «πρόπυλου» της μικρής μονής, από όπου γινόταν, όπως και τώρα, η είσοδος στο ναό.