Σύμφωνα, χωρισμός συμφώνων

Σύμφωνα

Δες κι ένα διαδραστικό βίντεο της Κωνσταντίνας Σάιτ για τα σύμφωνα στα αρχαία ελληνικά πατώντας εδώ

Τα δεκαεπτά σύμφωνα της αρχαίας ελληνικής είναι τα:

Β-β, Γ-γ, Δ-δ, Ζ-ζ, Θ-θ, Κ-κ, Λ-λ, Μ-μ, Ν-ν, Ξ-ξ, Π-π, Ρ-ρ, Σ-σ (-ς), Τ-τ, Φ-φ, Χ-χ, Ψ-ψ

Παρατήρηση 1^η: Οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν μόνο τα "κεφαλαία". Τα μικρά γράμματα καθιερώθηκαν τον 9^ο αι. μ.Χ..

Παρατήρηση 2^η: Αρχικά το ελληνικό αλφάβητο περιλάμβανε και το γράμμα βαῦ ή δίγαμμα (F), που προφερόταν σαν «β» ή σαν μισό «ου», όπως όταν προφέρουμε τη λέξη «Ουάσιγκτον». Επίσης, στην παλαιότατη α.ε. υπήρχε και ο φθόγγος γιοτ (που δε μας σώθηκε το σύμβολό του και ο οποίος παριστάνεται με το λατ. j), που ακουγόταν όπως ο φθόγγος «ι» στη λέξη «παιδιά».

1) Τα σύμφωνα της αρχαίας (δηλ. οι φθόγγοι που ακούονταν σαν σύμφωνα) διαιρούνται:

α) σε 9 άφωνα· αυτά παριστάνονται με τα γράμματα κ, γ, χ, π, β, φ, τ, δ, θ που λέγονται άφωνα·

β) σε 5 ημίφωνα· αυτά παριστάνονται με τα γράμματα λ, ρ, μ, ν, σ(ς), που λέγονται ημίφωνα.

2) Εκτός από τα παραπάνω γράμματα υπάρχουν τρία ακόμα, τα ζ, ξ, ψ, που παριστάνουν σύμφωνα· αυτά λέγονται διπλά.

Τα γράμματα ζ, ξ, ψ ονομάστηκαν διπλά, γιατί το καθένα από αυτά παριστάνει δύο φθόγγους συγχωνευμένους:

το ξ προήλθε από τo κ+σ ή γ+σ ή χ+σ (πίνακς = πίναξ, φλόγς = φλόξ, ὄνυχς = ὄνυξ)

το ψ από το π+σ ή β+σ ή φ+σ (κώνωπς = κώνωψ, Ἄραβς = Ἄραψ, γράφσω = γράψω)

και το ζ από το σ+δ (Ἀθήνασδε = Ἀθήναζε) ή από το δ+j (φροντίδjω = φροντίζω) κτλ.

Τα άφωνα υποδιαιρούνται:

α) κατά το φωνητικό όργανο με το οποίο κυρίως προφέρονται: στα ουρανικά κ, γ, χ, στα χειλικά π, β, φ και στα οδοντικά τ, δ, θ·

β) κατά το είδος της πνοής που συνοδεύει την εκφώνησή τους: στα ψιλόπνοα δηλ. λεπτά κατά την πνοή) κ, π, τ, στα δασύπνοα (δηλ. παχιά κατά την πνοή) χ, φ, θ και στα μέσα β, γ, δ.

Τα ημίφωνα υποδιαιρούνται στα υγρά λ, ρ, στα ένρινα μ, ν και στο συριστικό σ (ς).

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Είδη φθόγγων	Κατά το φωνητικό όργανο			Κατά το είδος της πνοής
	Ουρανικά	Οδοντικά	Χειλικά
Άφωνα	κ	τ	π	← ψιλόπνοα
	γ	δ	β	← μέσα
	χ	θ	φ	← δασύπνοα
Ημίφωνα	υγρά:		λ, ρ
	ένρινα:		μ, ν (και γ πριν από τα κ, γ, χ, ξ)
	συριστικό:		σ (ς)
	παλαιότερα ημίφωνα:		F, j
Διπλά	ζ, ξ, ψ