156 157 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


156

ΛΟΡΕΝΤΖΟΣ ΜΑΒΙΛΗΣ

Καλλιπάτειρα

Οι ελλανοδίκες τίμησαν την Καλλιπάτειρα, εξαιρώντας την από τον νόμο που απαγόρευε στις γυναίκες να παρακολουθήσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα, επειδή ήταν η μητέρα, η κόρη, η αδερφή και η θεία έξι ολυμπιονικών. Το περιστατικό καταγράφηκε την αρχαία εποχή στα σχόλια για τον 7ο Ολυμπιόνικο του Πινδάρου, ενώ στη νεότερη απασχόλησε τον Μαβίλη, ο οποίος στα 1899 έγραψε το ομώνυμο σονέτο.

Ολυμπιακοί Αγώνες. Από την αρχαιότητα ώς τις μέρες μας (δραστηριότητα)

Αρχόντισσα Ροδίτισσα, πώς μπήκες;
Γυναίκες διώχνει μια συνήθεια αρχαία
εδώθε.* - Έχω εν' ανίψι, τον Ευκλέα,
τρί' αδέρφια, γιο πατέρα ολυμπιονίκες·

να με αφήσετε πρέπει, Ελλανοδίκες,
κι εγώ να καμαρώσω μες στα ωραία
κορμιά, που για τ' αγρίλι* του Ηρακλέα
παλεύουν, θιαμαστές* ψυχές αντρίκιες.

Με τις άλλες γυναίκες δεν είμ' όμοια·
στον αιώνα το σόι μου θα φαντάζει
με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια.

Με μάλαμα* γραμμένος το δοξάζει
σ' αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου*
ύμνος χρυσός τ' αθάνατου Πινδάρου!*

 

Λ. Μαβίλης, Τα Ποιήματα,
'Ιδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη

Παράλληλα Κείμενα

Η Καλλιπάτειρα [Παυσανίας, «Ἑλλάδος Περιήγησις», Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου] Η Καλλιπάτειρα [Παυσανίας, «Ἑλλάδος Περιήγησις», Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου]
Αθλητισμός και αθλήματα [Αρχαία Ελλάδα, Ο τόπος και οι άνθρωποι Β' Γυμνασίου] Αθλητισμός και αθλήματα [Αρχαία Ελλάδα, Ο τόπος και οι άνθρωποι Β' Γυμνασίου]
8η ενότητα: Αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες: Παρακολουθώ και συμμετέχω [Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου] 8η ενότητα: Αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες: Παρακολουθώ και συμμετέχω [Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου]  


Λεξιλόγιο
* εδώθε: από εδώ * αγρίλι: στεφάνι από αγριελιά * θιαμαστές: θαυμαστές * μάλαμα: χρυσάφι * κατεβατό μαρμάρου: επιγραφή πάνω σε μάρμαρο * Πίνδαρος: σημαντικός αρχαίος ποιητής, που με επινίκιες ωδές υμνούσε τους ολυμπιονίκες

 


157

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Πώς αναπαριστά το ιστορικό περιστατικό ο ποιητής; Σε ποια σημεία της περιγραφής δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα και γιατί;
  • Γιατί η Καλλιπάτειρα επιθυμεί τόσο πολύ να παρακολουθήσει τους αγώνες;
  • Βρείτε τα μορφικά χαρακτηριστικά του ποιήματος που δικαιολογούν την ένταξή του στο στιχουργικό είδος «σονέτο».


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

  • Ο κόσμος και ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας ήταν κυρίως αντρικός. Απευθυνθείτε στη Γραμματεία Ισότητας των δύο φύλων με σκοπό να καταρτίσετε δύο πλήρεις καταλόγους: ο πρώτος θα αναφέρεται στις γυναικείες εργασίες, ενώ ο δεύτερος στους περιορισμούς που επιβάλλονταν στις γυναίκες, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Εξετάστε συγκριτικά τα στοιχεία των πινάκων και γράψτε ένα κείμενο για τη σημερινή κοινωνική θέση των γυναικών.
  • Ερευνήστε πότε άρχισε, ποιες επιδόσεις και ποιες διακρίσεις έχει ο γυναικείος αθλητισμός. Σχετικά με τις Ελληνίδες αθλήτριες συμβουλευτείτε τη δίτομη ιστορική αναδρομή Ελληνικός Αθλητισμός που εξέδωσε το 1997 το Υφυπουργείο Αθλητισμού.

    Πανελλήνια Ένωση για την Προώθηση των γυναικών στον αθλητισμό και τα Σπορ Πανελλήνια Ένωση για την Προώθηση των γυναικών στον αθλητισμό και τα Σπορ
    Βοηθητικό εκπαιδευτικό υλικό για την εισαγωγή θεμάτων σχετικά με τα φύλα στην εκπαιδευτική διαδικασία [πηγή: Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Τομέας Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων] Βοηθητικό εκπαιδευτικό υλικό για την εισαγωγή θεμάτων σχετικά με τα φύλα στην εκπαιδευτική διαδικασία [πηγή: Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Τομέας Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων]
    Ζωή Καρέλλη, «Κυνίσκα η Σπαρτιάτις και η εκ Μακεδονίας Βελεστίχη: Ιπποτρόφοι» Ζωή Καρέλλη, «Κυνίσκα η Σπαρτιάτις και η εκ Μακεδονίας Βελεστίχη: Ιπποτρόφοι»

Χάλκινο αγαλματίδιο γυναίκας, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

Χάλκινο αγαλματίδιο γυναίκαςς, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών


Λορέντζος Μαβίλης (1860 - 1912)


Λορέντζος Μαβίλης

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Η τέλεση των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων και ο αποκλεισμός των γυναικών

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Πηγή έμπνευσης του σονέτου «Καλλιπάτειρα» είναι η ελληνική αρχαιότητα και συγκεκριμένα το ιστορικό ανέκδοτο σύμφωνα με το οποίο η Ροδίτισσα αρχόντισσα Καλλιπάτειρα, μητέρα του ολυμπιονίκη Διαγόρα και συγγενής άλλων πέντε ολυμπιονικών, παρακολούθησε στο στάδιο της Ολυμπίας γυμνικούς αγώνες αντρών, κατά παράβαση του νόμου που απαγόρευε την παρουσία γυναικών στον αθλητικό χώρο. Με αφορμή την εξαίρεση που έκαναν οι ελλανοδίκες για την Καλλιπάτειρα, μπορούμε να σχολιάσουμε τα ήθη της αρχαίας αντροκρατικής κοινωνίας και να αναφερθούμε στη σημερινή, σημαντική, σχέση της γυναίκας με τον αθλητισμό και τις αθλητικές εκδηλώσεις. Στο μεγαλύτερο μέρος του σονέτου, που έχει διαλογική μορφή, εκτίθενται τα επιχειρήματα με τα οποία η Καλλιπάτειρα κατόρθωσε να πείσει τους ελλανοδίκες να της επιτρέψουν να παρακολουθήσει τους αγώνες. Το σονέτο λειτουργεί έτσι σαν έμμεσος ύμνος στη φήμη και στο κύρος των Ολυμπιακών Αγώνων, στην αδέσμευτη θέληση του ανθρώπου, αλλά και στην ιερότητα και στη δύναμη της ποίησης που δοξάζει τους εκλεκτούς, σύμφωνα με τις επινίκιες ωδές του Πινδάρου. Οι φιλοσοφικές αντιλήψεις της ποίησης του Μαβίλη διαμορφώθηκαν από τη βαθιά γνώση της γερμανικής φιλοσοφίας (Καντ, Φίχτε, Σοπενάουερ και Νίτσε), καθώς και της ινδικής και ιδίως της βουδιστικής φιλοσοφίας. Η μία όψη αυτών των πεποιθήσεων, που εκφράζεται και στην «Καλλιπάτειρα», περιλαμβάνει τον ιδανισμό της τέχνης (την πίστη δηλαδή ότι η τέχνη είναι υψηλό ιδανικό, στο οποίο ο καλλιτέχνης πρέπει να αφιερώνεται ολόψυχα), τη θεμελίωση κάθε πράξης σε σταθερές ηθικές αξίες και τη βαθιά αγάπη προς την πατρίδα (η άλλη όψη είναι η ριζικά απαισιόδοξη έως πεισιθάνατη θεώρηση της ανθρώπινης ζωής).

Όπως τα περισσότερα ποιήματα του Μαβίλη, έτσι και το «Καλλιπάτειρα» έχει τη μορφή σονέτου. Το σονέτο είναι ποίημα σταθερής μορφής με τεράστια διάδοση στις μεγάλες ευρωπαϊκές λογοτεχνίες. Αποτελείται από 14 μετρικά ομοειδείς στίχους, που κατανέμονται σε δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές, με συγκεκριμένα σχήματα ομοιοκαταληξίας. Ο Μαβίλης ειδικεύτηκε στη σονετογραφία και θεωρείται όχι μόνο ανανεωτής της, αλλά και ο συστηματικότερος και καλύτερος Έλληνας σονετογράφος. Οι μορφολογικοί περιορισμοί του σονέτου όχι μόνο δεν εμποδίζουν την ανάπτυξη της ποιητικής φαντασίας του Μαβίλη, αλλά του επιτρέπουν να αναδείξει την ικανότητα του για τελειοποίηση της μορφής, ιδίως στον εντεκασύλλαβο στίχο, στον οποίο είναι γραμμένα τα περισσότερα σονέτα του. Παράλληλα, το ποίημα είναι έκφραση γνήσιων και πηγαίων αισθημάτων και στηρίζεται σε στέρεο ηθικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο.


Λορέντζος Μαβίλης
στο ΕΚΕΒΙ Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
στη Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
στο σαν σήμερα
στις Ψηφίδες, Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Ψηφίδες
στον Πολιτιστικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας ΠΟΘΕΓ
σονέτα του Λ. Μαβίλη στη σελίδα του Ν. Σαραντάκου Μαβίλης
Εποχές και Συγγραφείς. Λορέντζος Μαβίλης (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]Εποχές και Συγγραφείς. Λορέντζος Μαβίλης (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano