Είσοδος Γλώσσα A Εισαγωγικά κείμενα B ΠAPATAKTIKH ΣYNΔEΣH – AΣYNΔETO ΣXHMA Γ AΦHΓHΣH Δ ΔPAΣTHPIOTHTEΣ ΠAPAΓΩΓHΣ ΛOΓOY Τετράδιο εργασιών
A B Γ Δ T

Νέα ελληνική γλώσσα, Α' Γυμνασίου

8η ενότητα, AΘΛHTIΣMOΣ KAI OΛYMΠIAKOI AΓΩNEΣ: Παρακολουθώ και συμμετέχω





124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 64 65 66 67 68

 

eik

A EIΣAΓΩΓIKA KEIMENA

Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

 

Oι σκοποί της 8ης ενότητας, όπως ορίζονται από το Αναλυτικό Πρόγραμμα, είναι:

• Να κατανοήσουν οι μαθητές τους τρόπους παρατακτικής σύνδεσης των προτάσεων.

• Να αντιληφθούν τη λειτουργία του ασύνδετου σχήματος στο κείμενο.

• Να αντιληφθούν τις χρήσεις της στίξης στον παρατακτικό λόγο και το ασύνδετο σχήμα.

• Να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τα στοιχεία και τις τεχνικές της αφήγησης.

Για την εξυπηρέτηση των γνωστικών στόχων της ενότητας, έχουν επιλεγεί κείμενα από ποικίλες πηγές (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, θέατρο σκιών, εγκυκλοπαίδεια, έντυπα της οργανωτικής επιτροπής Oλυμπιακών Αγώνων Αθήνα 2004) και από πολλά διαφορετικά κειμενικά είδη (λογοτεχνία, σκίτσο, άρθρο, ιστορία κ.λπ.).

Θεματικός άξονας των επιλεγμένων κειμένων είναι ο αθλητισμός και οι Oλυμπιακοί Αγώνες, η συμμετοχή σε αθλητικές εκδηλώσεις, όπως και η παρακολούθησή τους. O σκοπός είναι, μέσω των κειμένων και αρκετών από τις δραστηριότητες που τα συνοδεύουν, οι μαθητές να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και να αναπτύξουν τον προσωπικό τους προβληματισμό πάνω σε θέματα, όπως είναι η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού και ο ανταγωνισμός των αθλητών με αθέμιτα μέσα. Επειδή όμως η ηλικία των μαθητών είναι μικρή, σκοπός δεν είναι τόσο να εξαντληθούν αυτά τα θέματα, όσο να τεθούν ως προβληματισμοί ή ανοιχτά ερωτήματα στους μαθητές.

Εκτιμούμε ότι για την ολοκλήρωση της ενότητας επαρκούν έξι (6) διδακτικές ώρες.

 

Β. ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ - ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ

 

Β.1 Θεωρητικό μέρος

 

1. Παρατακτική σύνδεση προτάσεων

 

Προτάσεις κύριες ή δευτερεύουσες συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά, όταν χρησιμοποιείται κάποιος από τους παρατακτικούς συνδέσμους. Γι' αυτόν τον λόγο η κατά παράταξη σύνδεση λέγεται και εξωτερική σύνδεση προτάσεων (Τζάρτζανος 1991: 10).

Oι παρατακτικοί σύνδεσμοι κατηγοριοποιούνται σε:

α. συμπλεκτικούς, όπως οι: και / κι (ο οποίος μπορεί να δηλώνει συγχρονισμό, απλή χρονική ακολουθία πράξεων, φυσικό ή λογικό επακολούθημα, εναντίωση, σχέση αιτιώδη, αντιθετική, διασαφητική ή συμφωνίας, παρομοίωση), ούτε, μήτε.

β. αντιθετικούς, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για απλή αντιθετική σύνδεση, π.χ. αλλά, αλλά και, όμως, ωστόσο, εν τούτοις, μολαταύτα, μάλιστα, έπειτα, μόνο που, μονάχα πως κτλ. ή για επιδοτική σύνδεση: όχι μόνο - αλλά και, όχι μόνο (να)… αλλά και (να).

γ. διαζευκτικούς ή διαχωριστικούς: ή, είτε

δ. συμπερασματικούς, όπως οι: λοιπόν, άρα (λοιπόν), έπειτα / ύστερα.

O Τζάρτζανος επίσης σημειώνει πως μερικοί υποτακτικοί σύνδεσμοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παρατακτικοί. Αυτοί είναι κυρίως οι:

– γιατί, π.χ. Kαι θα είχαν την έγκριση να μη με πειράξουν άλλοι, όσο καλοί άνθρωποι κι αν ήταν;

Γιατί βέβαια δεν θα ήταν σαν την Ντοκτορέσσα.

– αν και, π.χ. Mήπως σας πειράξουν εσάς τα κάρβουνα; Αν και τώρα θα είναι χόβολη.

– ώστε, π.χ. Δεν διδάσκω εγώ ούτε φιλοδοξώ να πείσω κανέναν. Ώστε, οπωσδήποτε κι αν χαρακτηρίσετε τις αρχές μου, δεν με νοιάζει (ό.π.: 51).

 

Ασύνδετο σχήμα

 

«Η απλή παράθεση προτάσεων, σχετικών μεταξύ τους κατά το περιεχόμενο νόημα, λέγεται σχήμα ασύνδετο. Είναι ο πρώτος και αρχικός τρόπος του συνειρμού […] των προτάσεων της γλώσσας μας (καθώς και εν γένει των γλωσσών του κόσμου)» και είναι συνήθης στον καθημερινό λόγο, σε παραμύθια, παροιμίες αλλά και σε έντεχνα πεζογραφήματα και ποιήματα, όταν πρόκειται να εκφραστεί μια σειρά νοημάτων με απλό τρόπο ή με γοργότητα και ζωηρότητα, καθώς και όταν πρόκειται πολλά νοήματα να παρουσιαστούν ενωμένα σε ένα όλο (ό.π.: 9).

Π.χ.:

ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τον φωνάξαμε

το χιόνι τώρα έπαψε, ο ουρανός άνοιξε, ο καιρός μαλάκωσε.

Αχιλλέας Τζάρτζανος, Νεοελληνική Σύνταξις (της Κοινής Δημοτικής), τόμος Β’,

εκδ. Aφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1991 (α΄ έκδοση 1953)

 

Στίξη: Στον γραπτό λόγο οι προτάσεις που συνδέονται με ασύνδετο σχήμα συνήθως ενώνονται μεταξύ τους με κόμμα, ενώ οι προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά άλλοτε ενώνονται με κόμμα και άλλοτε όχι, ανάλογα με τον σύνδεσμο με τον οποίο εισάγονται. Έτσι, για παράδειγμα, σχεδόν ποτέ δεν χρησιμοποιείται κόμμα πριν από το και. Eπίσης σχεδόν ποτέ δεν βάζουμε κόμμα πριν από τους διαζευκτικούς συνδέσμους ή και είτε. Aντίθετα, χρησιμοποιείται κόμμα πριν από τους επιδοτικούς συνδέσμους (όχι μόνο… αλλά και).

 

B.2 Διδακτικές οδηγίες

 

Περίοδος λόγου – Κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις

 

Παρόλο που δεν προβλέπεται από το Αναλυτικό Πρόγραμμα η διδασκαλία των φαινομένων αυτών στο συγκεκριμένο σημείο, κρίναμε ότι η γνώση τους από τους μαθητές αποτελεί προϋπόθεση για τη διδασκαλία της παρατακτικής σύνδεσης κυρίως, αλλά και του ασύνδετου σχήματος. Προσπαθήσαμε στο Βιβλίο του Μαθητή να ορίσουμε την περίοδο με τον πιο απλό τρόπο που γινόταν. Η πρόταση έχει οριστεί ήδη από την 1η ενότητα του βιβλίου και οι μαθητές έχουν αποκτήσει μια στοιχειώδη εξοικείωση με αυτή. Για τον ορισμό της κύριας και της δευτερεύουσας πρότασης στηριχτήκαμε περισσότερο στην αντίθεση μεταξύ ανεξάρτητης – εξαρτημένης πρότασης, επειδή θεωρήσαμε ότι μπορεί να κατανοηθεί εύκολα. Ταυτόχρονα, αποφύγαμε τον ορισμό της κύριας πρότασης ως πρότασης που «μπορεί να σταθεί μόνη της στον λόγο», εφόσον υπάρχουν αρκετές κύριες προτάσεις που συμπληρώνονται από κάποια δευτερεύουσα ονοματική πρόταση και μόνες τους δεν δίνουν νόημα στον λόγο (π.χ. «Θέλω να πάω στο θέατρο»).

Επίσης, μαζί με τον διαχωρισμό των προτάσεων σε κύριες και δευτερεύουσες τίθεται και το θέμα των συνδέσμων, της λειτουργίας και της χρήσης τους στον λόγο, γνώση που θεωρούμε επίσης απαραίτητη για τη διδασκαλία της παρατακτικής σύνδεσης προτάσεων αλλά και του ασύνδετου σχήματος.

 

Παρατακτική σύνδεση προτάσεων

Αρχικά συζητιούνται θέματα που αφορούν την παρατακτική σύνδεση προτάσεων. Εντοπίζουμε στα κείμενα συνδέσμους που χρησιμοποιούνται στη σύνδεση προτάσεων και παρατηρούμε τα σημεία στίξης στην παρατακτική σύνδεση. Oι παρατηρήσεις στα σημεία στίξης μάς δίνουν την ευκαιρία να περάσουμε από την παρατακτική σύνδεση προτάσεων στην (παρατακτική) σύνδεση περιόδων. Εφόσον αρκετοί από τους συνδέσμους που συνδέουν τις προτάσεις παρατακτικά χρησιμοποιούνται και για τη σύνδεση περιόδων ως δείκτες κειμενικής συνοχής, κρίναμε ότι θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναφερθούμε και σε τέτοιες περιπτώσεις.

 

Ασύνδετο σχήμα

Εξετάζουμε το ασύνδετο σχήμα σε επίπεδο λέξης ή φράσης αλλά και σε επίπεδο πρότασης, με σκοπό να κατανοήσουν οι μαθητές πώς λειτουργεί το ασύνδετο σχήμα στοv λόγο και τι είδους επιλογές μάς προσφέρει. Παράλληλα, παρατηρούμε τα σημεία στίξης που χρησιμοποιούνται στα κείμενα στα σημεία όπου υπάρχει ασύνδετο σχήμα.

 

Γ. ΑΦΗΓΗΣΗ

 

Γ.1 Θεωρητικό μέρος

 

Δύο ακόμα θέματα που θίγονται από την αφηγηματολογία και θεωρούμε ότι είναι και διδακτικά αξιοποιήσιμα είναι:

α. η οπτική γωνία της αφήγησης – ο αφηγητής και

β. η χρονική σειρά που επιλέγει ο αφηγητής να παρουσιάσει τα γεγονότα.

Η οπτική γωνία της αφήγησης, η θέση και η στάση που παίρνει ο αφηγητής απέναντι στα γεγονότα που αφηγείται αποτελεί σημαντικό στοιχείο της αφήγησης. Έτσι, αν συμμετέχει ο αφηγητής στην ιστορία που αφηγείται, έχουμε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, αν όχι, έχουμε τριτοπρόσωπη. Επίσης, αν ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα με ουδέτερο τρόπο, έχουμε αντικειμενική στάση του αφηγητή, ενώ, όταν εκφράζει, παράλληλα με τα γεγονότα της αφήγησης, προσωπικές σκέψεις, συναισθήματα, σχόλια και κρίσεις, έχουμε υποκειμενική στάση.

Σε ό,τι αφορά τη χρονολογική σειρά με την οποία επιλέγει ο αφηγητής να εξιστορήσει τα γεγονότα, υπάρχουν οι εξής περιπτώσεις:

I. Να επιλέξει ο αφηγητής την ευθύγραμμη χρονολογική παράθεση των γεγονότων (παρουσιάζει τα γεγονότα με τη σειρά που συνέβησαν).

II. Να επιλέξει το σχήμα in medias res, να αρχίσει δηλαδή την αφήγηση από τη μέση της υπόθεσης και, ώσπου να ολοκληρώσει την αφήγηση, να βρει την ευκαιρία να παρουσιάσει και τα αρχικά γεγονότα που παρέλειψε.

ΙΙΙ. Να ενσωματώσει μια σύντομη δευτερεύουσα ιστορία στο πλαίσιο της κύριας, της βασικής.

IV. Να παραθέσει παράλληλα την εξέλιξη δύο διαφορετικών ιστοριών.

Με τις επιλογές του αφηγητή που αφορούν τη χρονική σειρά, με την οποία αφηγείται τα γεγονότα, σχετίζονται αναδρομικές και προοικονομικές αφηγήσεις που συχνά συγχέονται από τους μαθητές και παρουσιάζει διδακτικό ενδιαφέρον η διάκρισή τους. (Ματσαγγούρας 2003: 364)

Παράλληλα, ένα ακόμα θέμα που αξίζει να αναφέρουμε είναι ότι, στο πλαίσιο της αφήγησης, χρησιμοποιούνται κι άλλοι εκφραστικοί τρόποι, όπως είναι ο διάλογος ή ο εσωτερικός μονόλογος των ηρώων, για να εκφραστούν οι εσωτερικές αντιδράσεις των ηρώων, οι σκέψεις τους ή η επικοινωνία μεταξύ τους. Ακόμα και η περιγραφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αφού είναι αναγκαία για την παρουσίαση του τόπου και των προσώπων που παίρνουν μέρος στην αφήγηση (ό.π.: 363). Και από τη διαπίστωση αυτή μπορεί να προκύψει μια πρόταση μάλλον που παρουσιάζει διδακτικό ενδιαφέρον: μέσα σε μια αφήγηση οι μαθητές να μπορούν να ξεχωρίζουν τα περιγραφικά μέρη.

 

Η γλώσσα της αφήγησης

«Oι δείκτες υποτακτικής ή παρατακτικής χρονικής σύνδεσης είναι το βασικό γραμματικό γνώρισμα του αφηγηματικού ύφους. Φυσικά, αυτό απορρέει από τις σημασιολογικές σχέσεις που συνδέουν τα συμβάντα μιας αφήγησης: τις σχέσεις αιτιότητας και τις σχέσεις χρονικής συνάφειας. Η αιτιότητα εκφράζεται με συνδέσμους ή συνδέτες όπως επειδή, αφού, καθώς, ενώ, έτσι κ.λπ. Η χρονική συνάφεια εκφράζεται με χρονικά όπως ύστερα, μετά, πριν, εν τω μεταξύ, στη διάρκεια κ.λπ. Ρηματική σκευή της αφήγησης είναι κανονικά ο αόριστος, αφού αυτός είναι ο χρόνος της ιστορίας, άρα και της διήγησης συμβάντων, και η συνοπτική ρηματική όψη, που προσφέρεται για την απόδοση ακολουθιών από συμβάντα και την επιτάχυνση του αφηγηματικού χρόνου. Ωστόσο, δεν λείπει από την αφήγηση και ο παρατατικός και η εξακολουθητική ρηματική όψη, όταν η ταχύτητα της αφήγησης είναι μικρή και μεγαλύτερη η διάρκεια των συμβάντων. Τέλος, ανάλογα με το στάδιο της αφήγησης κυριαρχούν ρήματα που δηλώνουν κίνηση, αλλαγή, επαφή, απομάκρυνση, αίτηση, παροχή και τα παρόμοια («περιπέτεια»/ λύση) ή αντίληψη, κρίση, βούληση, συναισθήματα και τα παρόμοια (προσανατολισμός/αξιολόγηση), γιατί στην πρώτη περίπτωση αποδίδονται οι ενέργειες των «ηρώων», ενώ στη δεύτερη τα σχόλια του αφηγητή για τη συμπεριφορά των «ηρώων». Παραθέτουμε απόσπασμα από τη Φόνισσα του Α. Παπαδιαμάντη (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ´ Λυκείου, OΕΔΒ, 1983), υπογραμμίζοντας παράλληλα τους γλωσσικούς δείκτες της αφήγησης:

 

...μετ' ολίγα λεπτά εσηκώθη, επήρε το καλάθι της κι έτρεξε τον κατήφορον. Τώρα πλέον επήγαινεν αποφασιστικώς εις τον Αϊ-Σώστην, εις το Ερημητήριον. Καιρός ήτο, αν εγλύτωνε, να εξαγορευθή τα κρίματά της εις τον γέροντα, τον ασκητήν. Εις ολίγα λεπτά της ώρας κατήλθε την ακτήν κι έφθασεν εις τα χαλίκια του αιγιαλού, εις την άμμον. Αντίκρυσε τον αλίκτυπον βράχον, επάνω εις τον οποίον εφαίνετο ο παλαιός ναΐσκος του Αγίου Σώζοντος. O λαιμός της άμμου, ο ενώνων τον μικρόν βράχον με την στερεάν, μόλις ανείχεν ένα δάκτυλον υπεράνω του κύματος. Τώρα ήρχιζε να γίνεται πλημμύρα. Η Φραγκογιαννού εστάθη κι εδίστασε [...] Αλλά την ιδίαν στιγμήν ήκουσε θόρυβον όχι μικρόν επί του κρημνού...

 

'Oπως και στην περιγραφή, είναι αδύνατο να μελετήσει κανείς όλες τις παραμέτρους του αφηγηματικού ύφους, αν δεν συνυπολογίσει τα συμφραζόμενα του αφηγηματικού κειμένου. Το ρομαντικό μυθιστόρημα, η επιστημονική φαντασία, η βιογραφία και η ανεκδοτολογία είναι είδη αφηγηματικού λόγου με τα συμβατικά υφολογικά χαρακτηριστικά του το καθένα. Η εμπειρία του αφηγητή, το μέγεθος του ακροατηρίου και η φύση της αφήγησης (προφορική/γραπτή) είναι κι αυτοί παράγοντες που διαμορφώνουν το ύφος. Τέλος, η πρόθεση του αφηγητή (να εκμυστηρευτεί, να πληροφορήσει αντικειμενικά, να αναλύσει, να πείσει κ.λπ.) καθορίζει αποφασιστικά το ιδιαίτερο ύφος μιας αφήγησης».

 

Περικλής Πολίτης, «Αφήγηση»,

στον Ηλεκτρονικό Κόμβο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, (www.komvos.edu.gr), 2000

 

Γ.2 Διδακτικές οδηγίες

 

Στην υποενότητα αυτή, οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να επανέλθουν στη μελέτη του αφηγηματικού κειμένου, την οποία άρχισαν στην 3η ενότητα του βιβλίου και συνέχισαν στην 5η. Στην 8η ενότητα, τώρα, θίγονται ουσιαστικά τρία θέματα της αφηγηματολογίας και τίθενται οι σχετικοί στόχοι για τη διδασκαλία:

α. Να μπορούν οι μαθητές να αναγνωρίζουν τον αφηγητή και την οπτική γωνία της αφήγησης.

β. Να κατανοούν τη χρονολογική σειρά των γεγονότων και να διακρίνουν τις αναδρομικές και προοικονομικές αφηγήσεις.

γ. Να διακρίνουν τους εκφραστικούς τρόπους που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της αφήγησης (διάλογος, εσωτερικός μονόλογος, περιγραφή κτλ.).

Για τους σκοπούς αυτούς στη συγκεκριμένη υποενότητα, αξιοποιούνται αρχικά δύο κείμενα, το 6 και το 7, στα οποία γίνονται ορισμένες παρατηρήσεις πάνω στην αφήγηση. Αξίζει, όμως, να αξιοποιηθούν και οι αφηγήσεις που θα γράψουν οι ίδιοι οι μαθητές με θέμα την Καλλιπάτειρα στους Oλυμπιακούς Αγώνες ή όποιο άλλο θέμα τους αναθέσει ο καθηγητής. Τα κείμενα των μαθητών μπορούν να δώσουν ευκαιρίες για πολύ σημαντικές παρατηρήσεις πάνω στον αφηγηματικό λόγο.

 

Δ. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ

 

Aκούω και μιλώ

Είναι φανερό ότι υπάρχει στις δραστηριότητες αυτές μια πορεία από τη συζήτηση πάνω σε ένα απλό θέμα στη διαπραγμάτευση σύνθετων κοινωνικών ζητημάτων που αφορούν τον αθλητισμό. Ξεκινούν έτσι οι δραστηριότητες από τη βιωματική προσέγγιση θεμάτων, πάνω στα οποία οι μαθητές διαθέτουν εμπειρίες, και καταλήγουν σταδιακά στην ανάπτυξη κοινωνικού προβληματισμού στην τάξη. Με αφορμή πάντα ένα κείμενο ή κάποιο σκίτσο, μπορεί να γίνει μια γόνιμη συζήτηση που θα προωθήσει τη σκέψη και τον προσωπικό προβληματισμό κάθε μαθητή.

 

Διαβάζω και γράφω

Η πρώτη δραστηριότητα στόχο έχει να ασκήσει τους μαθητές στη μεταγραφή από έναν άλλο κώδικα στον γλωσσικό. Παράλληλα, τα διαγράμματα δίνουν την ευκαιρία στους μαθητές να κατανοήσουν «πίτες» και «στήλες» από τον κώδικα των Μαθηματικών, που όμως συχνά συναντούν στις εφημερίδες και τα περιοδικά.

Η δεύτερη δραστηριότητα ζητά από τους μαθητές να γράψουν μια αφήγηση, θέτοντάς τους ταυτόχρονα ως κριτήρια αξιολόγησης όσα διδάχτηκαν στην ενότητα σχετικά με την παρατακτική σύνδεση και τον αφηγηματικό λόγο. Πρόκειται για μια δραστηριότητα μέτριας δυσκολίας, προσιτή στην πλειοψηφία των μαθητών που ανακεφαλαιώνει παράλληλα και την ενότητα που ολοκληρώνεται.

 

Διαθεματική εργασία

 

Δίνονται θέματα για δύο διαθεματικές εργασίες. Η πρώτη είναι απλούστερη και ζητά από τους μαθητές μια ιστορική κυρίως προσέγγιση των αθλημάτων στους Oλυμπιακούς Αγώνες. Η δεύτερη είναι πιο σύνθετη, σχετίζεται με τον προβληματισμό που αναπτύχθηκε σχετικά με την εμπορευματοποίηση του αθλητισμού και ζητά σύνταξη ερωτηματολογίου, επεξεργασία του, διαμόρφωση σχετικών στατιστικών διαγραμμάτων και σχολιασμό τους. Εμπλέκει αρκετά μαθήματα και ασκεί τους μαθητές σε ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων. O εκπαιδευτικός μπορεί, βέβαια, να επιλέξει ανάλογα με την τάξη του και τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών του ποια εργασία θα αναθέσει.

 

 


 

 

 

124

 

Kείμενο 1 Ένας υπέροχος μαραθωνοδρόμος

εικ

Η εκκίνηση

Εκείνη τη στιγμή ο γυμναστής πυροβόλησε στον αέρα, ο κόσμος αλάλαζε, οι αθλητές ξεχύθηκαν μπροστά. Έπρεπε να φτάσουν στον Αϊ-Γιώργη, δέκα χιλιόμετρα για να πάνε, άλλα τόσα για να γυρίσουν πίσω, να τερματίσουν στον μόλο.

Εκεί μπροστά, στην εξέδρα των επισήμων, ήταν δεμένη η κορδέλα του τερματισμού. Οι μαθητές ανέμισαν τα γαλάζια σημαιάκια. Οι μαθήτριες τα λευκά μαντίλια του χορού τους.

Ο Κηρολίβανος έφυγε σαΐτα πρώτος και χάθηκε στον ορίζοντα. Ο Πέτρος ξεκίνησε επιφυλακτικά, σχεδόν βάδιζε, γέρνοντας περισσότερο από κάθε άλλη φορά στο πλάι, και κοίταζε διαρκώς πίσω του. Πολλοί έδειχναν να δυσφορούν με το θέαμα. Ξεφυσούσαν και χειρονομούσαν.

 […]

εικ

Ο τερματισμός

Προχωρούσε τώρα μπροστά τους ξυπόλυτος πια, με τεράστιες δρασκελιές, πλησίαζε τον χώρο του τερματισμού. Τα μάτια ήταν γουρλωμένα αφύσικα, πεταμένα από την Εικόναυπερπροσπάθεια έξω από τις κόγχες τους, έτρεχε ο ιδρώτας ποτάμι, έμοιαζε έτοιμος να καταρρεύσει, να διαλυθεί, να βγει η ψυχή από το εξοντωμένο σώμα, το ταλαιπωρημένο, αλλά μια γλυκιά λάμψη, ένα φως γαλάζιο, είχε περιχυθεί στο πρόσωπό του. Το φαρδύ χαμόγελο λαμποκοπούσε πάνω στα δόντια του που φάνταζαν διπλάσια.

Ο Πέτρος έκοψε θριαμβευτικά την κορδέλα, την τράβηξε μαζί του με το ένα χέρι, την έσυρε πίσω του, χωρίς να ανακόψει καθόλου τον ρυθμό του.

 

Aνδρέας Mήτσου, «Ένας υπέροχος μαραθωνοδρόμος», στο Kότινοι και στέφανοι, Oργανωτική Eπιτροπή Aθήνα 2004

 

Eρωτήσεις κατανόησης

1 Σε τι είδους αθλητική εκδήλωση αναφέρεται το κείμενο;

 

2 Πώς νιώθει ο νικητής την ώρα του τερματισμού; • Aπό ποια σημεία του κειμένου το καταλαβαίνουμε;

 

1 Π. Χάρης, «Δρόμος 100 μέτρων» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου]

 

125

 

Kείμενο 2 Oι Oλυμπιακοί Αγώνες στην Aρχαιότητα

Με τους αγώνες θεμελιώνεται το ιδανικό της ευγενικής άμιλλας, που θα αποτελέσει τη βάση της αγωγής των νέων σ' όλες τις ελληνικές πόλεις και το κύριο κίνητρο για την καλλιέργεια και μέγιστη δυνατή ανάπτυξη των σωματικών, ψυχικών και διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου. Κανένας άλλος λαός, πριν και μετά τους Έλληνες, δεν έθεσε έναν τέτοιο στόχο και μάλιστα σε τόση αποκλειστικότητα και ένταση. Και σε κανέναν άλλο λαό η επιβράβευση του ιδανικού αυτού, το στεφάνι της νίκης, δεν στάθηκε τόσο σταθερά το ύψιστο αγαθό ανάμεσα σε όλους τους θησαυρούς του κόσμου, που θα μπορούσαν να χορηγήσουν οι θεοί στον άνθρωπο. Το αγωνιστικό στοιχείο υπήρξε ο βασικός παράγοντας για τη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού στο σύνολό του, γιατί σ' αυτό οφείλεται κάθε σπουδαία επίτευξη όχι μόνο στην άθληση, αλλά και στα γράμματα, στις τέχνες, στην πολιτική και σε κάθε άλλη εκδήλωση της ζωής.

Ό,τι ο ελληνικός κόσμος ονειρεύτηκε και πάσχισε να αποκτήσει, την ενότητα και την ειρήνη, πραγματώθηκε στα ελληνικά ιερά που ήταν και τα αγωνιστικά κέντρα, και προπάντων στο Ιερό της Ολυμπίας. Όσο διαρκούσε η ιερή εκεχειρία, οι Έλληνες, κάτω από την αόρατη παρουσία και προστασία των θεών, παραμέριζαν τις διαμάχες τους και επιδίδονταν σε ειρηνικά έργα. Ο διαλυτικός ανταγωνισμός και το αλληλοσπάραγμα έδιναν τη θέση τους για λίγο χρόνο στην ευγενική και δημιουργική άμιλλα. Κατά το διάστημα αυτό σοφοί και λόγιοι είχαν τη ευκαιρία να διαβάσουν στην Ολυμπία τα έργα τους και να προτρέψουν τους Έλληνες σε ομόνοια. ΕικόναΚαι εδώ βρίσκεται η μεγάλη προσφορά του Ιερού της Ολυμπίας. Στον χώρο της συνειδητοποιούσαν οι Έλληνες την πνευματική τους ενότητα πάνω από τις επιμέρους διαφορές που τους χώριζαν. Η Ολυμπία δεν οδήγησε βέβαια σε μια πανελλήνια πολιτική ένωση, κατόρθωσε όμως κάτι σπουδαιότερο: να επιβληθούν και να αποκρυσταλλωθούν τα κοινά χαρακτηριστικά του ελληνικού πνεύματος, παρά τις αντιδικίες, τους ανταγωνισμούς και τον κατακερματισμό των Ελλήνων στις εχθρικές και απομονωμένες μεταξύ τους ελληνικές πόλεις.

 

H Iστορία των Oλυμπιακών Aγώνων, Eκδοτική Aθηνών, 1976

 

1 «Οι πανελλήνιοι δεσμοί» [πηγή: Αρχαία Ιστορία Α΄ Γυμνασίου]

2  «Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες» [πηγή: Φυσική Αγωγή Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου]

3 Οι Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες (αφιέρωμα) [πηγή: Οδυσσέας. Πολιτιστική Πύλη του Υπουργείου Πολιτισμού]

 

Eρωτήσεις κατανόησης

1 Tι πρόσφεραν οι Oλυμπιακοί Αγώνες στον πολιτισμό που δημιούργησαν οι Έλληνες; • Mε ποια ιδανικά τον εμπλούτισαν;

 

2 Tι ήταν στην Aρχαιότητα η εκεχειρία;

 

Kείμενο 3 [Αγώνες φασουλάδας]

εικ

(O Kαραγκιόζης έχει αποφασίσει να πάρει μέρος ως αθλητής στους Oλυμπιακούς Αγώνες. Aκολουθεί η συνάντησή του με τον Σελήμ μπέη για να συζητηθούν οι λεπτομέρειες της συμμετοχής του.)

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Έλα, έλα, άσ' τη συζήτηση τώρα και μη χασομεράμε. Πάμε για φαΐ.

ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Μπα, τρομάρα να σου 'ρθει, μούργο. Πάλι φαΐ.

ΚΑΡ.: Πάψε συ, ρε γρουσούζη.

ΣΕΛΗΜ: Καλά σου λέει, Καραγκιόζη. Δεν πρέπει να τρως πολύ, γιατί θα παχύνεις, θα βαρύνεις κι ύστερα, πώς θα τρέξεις στους αγώνες;

ΚΑΡ.: Τι λέει βρε ο χάχας; Άμα δεν φάω, να δυναμώσω, πώς θα τρέξω, βρε;

ΣΕΛ.: Τέλος πάντων. Ας αφήσουμε τώρα τα αστεία και να κοιτάξουμε τη δουλειά μας. Λοιπόν, Καραγκιόζη, από αύριο αρχίζει η συστηματική προπόνηση.

ΚΑΡ.: Πόσες φορές θα τρώω;

ΣΕΛ.: Μπα, κακός σου καιρός, παιδί μου! Όλο στο φαγητό είναι ο νους σου;

Θα τρως, τέλος πάντων, ό,τι θέλεις.

ΚΑΡ.: Και τι θα παίρνω;

ΣΕΛ.: Ααα! Οι αθλητές δεν πληρώνονται.

ΚΑΡ.: Μπα;

ΣΕΛ.: Ε, μα βέβαια. Οι αθλητές δεν πληρώνονται, αγωνίζονται για το στεφάνι.

ΚΑΡ.: Πώς; Τι; Τι είπες, βρε γρουσούζη; Πάτε να με ξαναπαντρέψετε;

ΣΕΛ.: Όχι, παιδί μου. Στεφάνι εννοώ, δηλαδή ένα στεφάνι από κλαδί ελιάς που βάζουν στο κεφάλι του νικητή. Επίσης θα πάρεις και κάνα κύπελλο.

ΚΑΡ.: Τενεκεδένιο για το συσσίτιο;

ΣΕΛ.: Όχι, παιδί μου. Κύπελλο μεγάλο με δυο χερούλια, σε σχήμα αρχαϊκό, ωραίο.

126

ΚΑΡ.: Και δεν μου λες, τι θα 'χει μέσα;

ΣΕΛ.: Τίποτα.

ΚΑΡ.: Δεν το γεμίζετε με φασουλάδα;

ΣΕΛ.: Μα τρελός είναι, ντιπ για ντιπ τρελός τούτος!

ΚΑΡ.: Γιατί, βρε κουτόμπεη; Καλά σου λέω. Λεφτά δεν δίνετε. Στο κύπελλο δεν βάζετε φασουλάδα, ε, τότε γιατί δηλαδή ν' αγωνιστώ; Έτσι τζάμπα; Μπα, δεν συμφέρει. Φεύγω.

ΣΕΛ.: Έλα δω, βρε.

ΚΑΡ.: Α, πα, πα. Δεν συμφέρει, παιδί μου. Μπα… Κορόιδο, δηλαδή, πάτε να με πιάσετε;

ΣΕΛ.: Καλά, βρε παιδί μου. Το κύπελλο που θα δώσουμε σε σένα θα το γεμίσουμε με φασουλάδα.

ΚΑΡ.: Εμ έτσι βέβαια.

ΣΕΛ.: Τι να κάνουμε; Να ησυχάσω από σένα.

ΚΑΡ.: Εμ να 'χει και γούστο η υπόθεση.

ΣΕΛ.: Κοίτα όμως να έρθεις πρώτος. Να νικήσεις.

ΚΑΡ.: Μωρ' τι σε νοιάζει εσένα; Θα τους φάω όλους.

ΣΕΛ.: Αφερίμ!* Σε θέλω.

 

* αφερίμ: μπράβο

O Kαραγκιόζης Oλυμπιονίκης, φυλλάδιο Nο 73, εκδ. Άγκυρα,

αναδημοσίευση στην εφημ. H KΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ένθετο «Eπτά ημέρες», «Παιδί και Oλυμπιακοί Aγώνες», 2004

 

1«Ο Αστερίξ στους Ολυμπιακούς Αγώνες» (βιβλιοπαρουσίαση) [πηγή: Μαμούθ Comix]

 

Eρωτήσεις κατανόησης

1 Γιατί τα λόγια και οι αντιδράσεις του Kαραγκιόζη μάς προκαλούν γέλιο;

 

2 Ποια από τα ιδανικά των Oλυμπιακών Αγώνων (έτσι όπως τα είδαμε στο κείμ. 2) φαίνεται να αγνοεί και να διακωμωδεί ο Kαραγκιόζης; • Γιατί παρ' όλ' αυτά μας είναι συμπαθής;

 

Kείμενο 4 [O Oλυμπιονίκης]

εικ 

Eρωτήσεις κατανόησης

1 Στο σκίτσο βλέπουμε έναν ολυμπιονίκη που μόλις του απονεμήθηκε το χρυσό μετάλλιο. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρουσιάζει αυτός ο ολυμπιονίκης με τους ολυμπιονίκες που έχετε συνηθίσει να βλέπετε στους Αγώνες;

 

2 Tι είδους συναισθήματα σας προκαλεί το σκίτσο;

 

 

 

 

 

Hλίας Mακρής, περ. «K»,

εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2004

 


 

127

 

B ΠAPATAKTIKH ΣYNΔEΣH – AΣYNΔETO ΣXHMA

 

Ασκήσεις

 

 

 

Περίοδοι λόγου – Kύριες και δευτερεύουσες προτάσεις

 

Aκούω και μιλώ

1. • Βρείτε και υπογραμμίστε τα ρήματα σε κάθε απόσπασμα που ακολουθεί.

• Μπορείτε να πείτε σε ποια πρόταση ανήκει το κάθε ρήμα;

• Χωρίστε κάθε απόσπασμα στις προτάσεις που το αποτελούν.

 

α. «Όσο διαρκούσε η ιερή εκεχειρία, οι Έλληνες παραμέριζαν τις διαμάχες τους και επιδίδονταν σε ειρηνικά έργα» (κείμ. 2)

β. «Στον χώρο της συνειδητοποιούσαν οι Έλληνες την πνευματική τους ενότητα πάνω από τις επιμέρους διαφορές που τους χώριζαν» (κείμ. 2)

γ. «O Κηρολίβανος έφυγε σαΐτα πρώτος και χάθηκε στον ορίζοντα» (κείμ. 1)

δ. «Θα τρως, τέλος πάντων, ό,τι θέλεις» (κείμ. 3).

 

2. Ποιες από τις προτάσεις που εντοπίσατε στη δραστηριότητα 1 συμπληρώνουν το νόημα άλλων προτάσεων και δεν μπορούν να σταθούν στον λόγο μόνες τους; • Ποιες από τις προτάσεις των ίδιων αποσπασμάτων δεν εξαρτώνται από καμιά άλλη πρόταση;

 

3. Μερικές από τις προτάσεις που βρήκατε στην προηγούμενη δραστηριότητα ξεκινούν με μια λέξη που τις συνδέει με μια άλλη πρόταση. Μπορείτε να βρείτε τις λέξεις αυτές;

 

 

Mαθαίνω ότι:

◗ Ένα τμήμα του λόγου που εκτείνεται από τελεία σε τελεία λέγεται περίοδος.

◗ H περίοδος μπορεί να αποτελείται μόνο από μία ή και από περισσότερες προτάσεις.

◗ Μια πρόταση που δεν εξαρτάται από καμιά άλλη λέγεται κύρια / ανεξάρτητη πρόταση. Μια πρόταση που συμπληρώνει το νόημα μιας άλλης και εξαρτάται από αυτήν λέγεται εξαρτημένη / δευτερεύουσα πρόταση.

◗ Oι λέξεις που συνδέουν κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις μεταξύ τους λέγονται σύνδεσμοι, π.χ. και, όμως, ότι, μήπως κτλ.

 

 

Διαβάζω και γράφω

1. «Kατά το διάστημα αυτό σοφοί και λόγιοι… ελληνικές πόλεις» (κείμ. 2): Χωρίστε το απόσπασμα σε περιόδους λόγου. • Στη συνέχεια προσπαθήστε να χωρίσετε τις περιόδους σε προτάσεις. • Τέλος εντοπίστε και καταγράψτε τους συνδέσμους που υπάρχουν στο απόσπασμα και συνδέουν τις προτάσεις.

 

2. • Χωρίστε τις τρεις περιόδους λόγου που ακολουθούν σε προτάσεις:

α. «Το κύπελλο, που θα δώσουμε σε σένα, θα το γεμίσουμε με φασουλάδα» (κείμ. 3)

β. «Πολλοί έδειχναν να δυσφορούν με το θέαμα» (κείμ. 1)

γ. «Ξεφυσούσαν και χειρονομούσαν» (κείμ. 1)

• Ποιες από τις προτάσεις αυτές είναι κύριες και ποιες δευτερεύουσες;

• Καταγράψτε τους συνδέσμους των τριών αυτών περιόδων.

 

128

 

B2 Παρατακτική σύνδεση προτάσεων - περιόδων

Kείμενο 5 [Βιογραφία του Σπύρου Λούη]

εικ

Λούης, Σπύρος (Μαρούσι, 1872 – Αθήνα, 1940). Νικητής του Μαραθώνιου δρόμου κατά τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Θρυλική μορφή του ελληνικού αθλητισμού. Ήταν νερουλάς, μετέφερε δηλαδή με το κάρο του νερό από το Μαρούσι στην Αθήνα. Επέδειξε ικανότητες δρομέα αντοχής κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας και με προτροπή γνωστών του αποφάσισε να πάρει μέρος στην Ολυμπιάδα των Αθηνών. Το αγώνισμα τελέστηκε στις 10 Απριλίου (παλιό ημερολόγιο: 28 Μαρτίου 1896) από τον Μαραθώνα προς την Αθήνα (απόσταση 42.152 μ.) και πήραν μέρος σ' αυτό άλλοι 12 Έλληνες. Ο Λούης ξεκίνησε συντηρητικά τον αγώνα, άφησε τους αντιπάλους του να προηγηθούν και να καταπονηθούν και στη συνέχεια, με υπερένταση δυνάμεων, πέτυχε να τους υποσκελίσει στο ύψος της Αγίας Παρασκευής, 9 χλμ. πριν από το τέρμα, και να τεθεί επικεφαλής. Τερμάτισε πρώτος στο Παναθηναϊκό Στάδιο (σε 2 ώρες 58' 50''), όπου του έγινε θεαματική υποδοχή από το κοινό.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Λούης τιμήθηκε επανειλημμένα για τον άθλο του εκείνο, που πρόσφερε στην Ελλάδα το πρώτο χρυσό της ολυμπιακό μετάλλιο. Το 1936 μάλιστα, κλήθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου και μπήκε πρώτος στο στάδιο, φορώντας τη φουστανέλα του, επικεφαλής της ελληνικής ομάδας.

 

Παγκόσμιο Bιογραφικό Λεξικό, Eκδοτική Aθηνών, 1986

 

1 Μαραθώνιος

1 Κλασικός Μαραθώνιος Αθηνών (επίσημος δικτυακός τόπος)

3 Ο Θρύλος του Σπύρου Λούη [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]

4 Ολυμπιακοί Αγώνες 1896, Η είσοδος του Σπύρου Λούη στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο (Κάτω αριστερά, ο Σπύρος Λούης, με λευκή αθλητική περιβολή, διανύει τα τελευταία μέτρα της μαραθώνιας διαδρομής συνοδευόμενος από τον πρίγκιπα Κωνσταντίνο που ανεμίζει το καπέλο του) [πηγή: wikimedia commons]

 

Aκούω και μιλώ

1. Χωρίστε τις τέσσερις περιόδους που ακολουθούν σε προτάσεις. • Ποιες από τις προτάσεις αυτές είναι κύριες και ποιες δευτερεύουσες;

α. «Επέδειξε ικανότητες δρομέα αντοχής κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας και με προτροπή γνωστών του αποφάσισε να πάρει μέρος στην Ολυμπιάδα των Αθηνών» (κείμ. 5)

β. «Η Ολυμπία δεν οδήγησε βέβαια σε μια πανελλήνια πολιτική ένωση, κατόρθωσε όμως κάτι σπουδαιότερο» (κείμ. 2)

γ. «Κατά το διάστημα αυτό σοφοί και λόγιοι είχαν την ευκαιρία να διαβάσουν στην Ολυμπία τα έργα τους και να προτρέψουν τους Έλληνες σε ομόνοια» (κείμ. 2)

δ. «Ήταν νερουλάς, μετέφερε δηλαδή με το κάρο του νερό από το Μαρούσι στην Αθήνα» (κείμ. 5).

 

2. Tι είδους προτάσεις, κύριες ή δευτερεύουσες, συνδέουν οι υπογραμμισμένοι σύνδεσμοι σε καθεμιά από τις παραπάνω περιόδους λόγου; • Σε ποια περίπτωση έχει χρησιμοποιηθεί κόμμα ανάμεσα στις προτάσεις της κάθε περιόδου;

 

 

Mαθαίνω ότι:

◗ Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται με συνδέσμους, όπως οι:

και, ούτε, ή, είτε, αλλά, παρά, όμως, δηλαδή, όχι μόνο – αλλά και, λοιπόν, ωστόσο,

τότε λέμε ότι συνδέονται παρατακτικά.

◗ Παρατακτικά συνδέονται όμοιες προτάσεις, δηλαδή κύριες με κύριες ή δευτερεύουσες με δευτερεύουσες.

 

129

 

Διαβάζω και γράφω

1. Καταγράψτε και μελετήστε τους υπογραμμισμένους συνδέσμους που χρησιμοποιούνται στα αποσπάσματα της δραστηριότητας 1 (Ακούω και μιλώ). • Γράψτε ποια σημασία έχει ο καθένας από αυτούς. • Πώς συνδέει την πρόταση που εισάγει με την προηγούμενη;

 

2. Βρείτε στη σχολική γραμματική όλους τους συνδέσμους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παρατακτική σύνδεση προτάσεων και καταγράψτε τους στο τετράδιό σας. • Στη συνέχεια φτιάξτε δικές σας περιόδους λόγου χρησιμοποιώντας μερικούς από τους συνδέσμους αυτούς.

 

Οι σύνδεσμοι

 

 

Kείμενο 6 Δεν σταματώ να τραγουδώ ποτέ!

Στο μυαλό μου ξετυλίγονται μία μία οι εικόνες. Από εκείνο το πρωινό της 12ης Ιουνίου, όταν ξημερώματα άυπνος έφευγα για το Πόρτο μέσω Φρανκφούρτης. Τότε είχα υπολογίσει να λείψω 10 ημέρες για τα τρία ματς με την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Ρωσία. Δεν είχαν περάσει παρά λίγες ώρες παραμονής μου στην Πορτογαλία, όταν έγινε το πρώτο θαύμα. Η Ελλάδα κέρδισε με 2-1 την οικοδέσποινα Πορτογαλία στο «Ντραγκάο» και από το πρώτο κιόλας ματς έθεσε τις βάσεις για την πρόκριση στη δεύτερη φάση. Ακολούθησε στο «Μπέσα» το 1-1 με την Ισπανία, εκείνος ο βαθμός «χρυσάφι» που ουσιαστικά «σφράγισε» την πρόκριση. Από το Πόρτο στον Φάρο για την πιο γλυκιά ήττα στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου. Χάσαμε με 2-1 από τη Ρωσία στο «Αλγκάρβε», αλλά η πρόκριση ήταν δικιά μας. Παράταση μιας βδομάδας στο ταξίδι και από τον Φάρο στη Λισαβόνα για τον προημιτελικό με τη Γαλλία. Στο μεταξύ μεγάλες δυνάμεις του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου έλεγαν αντίο. Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία, Αγγλία έβγαιναν νοκ άουτ. Εκείνο το βράδυ της 25ης Ιουνίου στο «Ζοσέ Αβαλάδε» ήμουν σίγουρος. Το έλεγα πολύ πριν αρχίσει ο προημιτελικός ότι θα κερδίσουμε τη Γαλλία. Κάποιοι με περνούσαν για τρελό. Το πίστευα όμως ότι θα περάσουμε. Και με δικαίωσε ο… Χαριστέας. Επιστροφή στο Πόρτο και στον «Ντραγκάο» και ημιτελικός με την Τσεχία. Αυτό ήταν και το δυσκολότερο παιχνίδι. Ωστόσο αντέξαμε στην πίεση των Τσέχων και σε… νεκρό χρόνο ο Δέλλας σκόραρε και μας έδωσε το εισιτήριο για τον τελικό. Κυριακή 4 Ιουλίου. Στο στάδιο «Λουζ» της Λισαβόνας η ιστορία γράφει ότι η Ελλάδα είναι η πρωταθλήτρια Ευρώπης. Όλος ο κόσμος υποκλίνεται. Δεύτερη νίκη κατά της Πορτογαλίας με 1-0 αυτή τη φορά. Ακολούθησαν σκηνές απίστευτες, ονειρεμένες. Ο κόσμος ένα κουβάρι να τραγουδάει ασταμάτητα. Το λέει άλλωστε και το σύνθημα. «Δεν σταματώ να τραγουδώ ποτέ…» Και δεν θα σταματήσουμε ποτέ να τραγουδάμε γι' αυτή την ομάδα, για αυτούς τους παίκτες, αυτό τον προπονητή, που μας χάρισαν τη μεγαλύτερη χαρά. Μας απογείωσαν, μας τρέλαναν. Tους ευχαριστούμε.

 

εφημ. Πρωταθλητής, 2004

1 Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 2004

2 EURO 2004 (βίντεο, 5:05min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

3 Το ποδόσφαιρο που αγαπήσαμε

 

Διαβάζω και γράφω

1. «Xάσαμε με 2-1 από τη Pωσία, αλλά η πρόκριση ήταν δικιά μας»: Χωρίστε την περίοδο σε προτάσεις. • Tι είδους πρόταση είναι η καθεμιά, κύρια ή δευτερεύουσα; • Mε ποιο σύνδεσμο συνδέονται οι δύο προτάσεις; •Ποια σημασία έχει αυτός ο σύνδεσμος;

 

2. Στα παρακάτω αποσπάσματα βρείτε και υπογραμμίστε τους συνδέσμους που συνδέουν παρατακτικά τις περιόδους κάθε αποσπάσματος. • Ποια σημασία έχει ο καθένας από τους συνδέσμους αυτούς; • Tι προσθέτει καθένας τους στο νόημα των αποσπασμάτων αυτών; • Ποιο σημείο στίξης υπάρχει ανάμεσα στις δύο περιόδους που συνδέονται παρατακτικά;

130

α. «Kάποιοι με περνούσαν για τρελό. Tο πίστευα όμως ότι θα περάσουμε» (κείμ. 6)

β. «Aυτό ήταν και το δυσκολότερο παιχνίδι. Ωστόσο αντέξαμε στην πίεση των Tσέχων» (κείμ. 6)

γ. «"Δεν σταματώ να τραγουδώ ποτέ…" Kαι δεν θα σταματήσουμε ποτέ να τραγουδάμε γι' αυτή την ομάδα» (κείμ. 6)

δ. «Aς αφήσουμε τώρα τα αστεία και να κοιτάξουμε τη δουλειά μας. Λοιπόν, Kαραγκιόζη, από αύριο αρχίζει η συστηματική προπόνηση» (κείμ. 3)

Διαπιστώνω για τη στίξη στην παρατακτική σύνδεση

◗ Πριν από τους συνδέσμους και, ή / είτε συνήθως δεν βάζουμε κόμμα.

◗ Συνήθως δεν βάζουμε κόμμα πριν από το όμως, ενώ βάζουμε κόμμα πριν από το αλλά.

◗ Bάζουμε πάντα κόμμα πριν από το αλλά και (π.χ. όχι μόνο νίκησαν, αλλά και θριάμβευσαν).

◗ Συνήθως με το ωστόσο αρχίζει νέα περίοδος και έτσι πριν από αυτό υπάρχει τελεία.

 

3. Περιγράψτε και σχολιάστε σε μια παράγραφο το σκίτσο - κείμενο 4 χρησιμοποιώντας κυρίως παρατακτικό λόγο. • Προσέξτε τους συνδέσμους που θα χρησιμοποιήσετε, όπως και τα σημεία στίξης.

 

 

B3 Ασύνδετο σχήμα

Aκούω και μιλώ

1. Χωρίστε τα παρακάτω αποσπάσματα σε προτάσεις:

 

α. «Εκείνη τη στιγμή ο γυμναστής πυροβόλησε στον αέρα, ο κόσμος αλάλαζε, οι αθλητές ξεχύθηκαν μπροστά» (κείμ. 1)

β. «Ο Πέτρος έκοψε θριαμβευτικά την κορδέλα, την τράβηξε μαζί του με το ένα χέρι, την έσυρε πίσω του» (κείμ. 1)

γ. «Οι αθλητές δεν πληρώνονται, αγωνίζονται για το στεφάνι» (κείμ. 3).

 

Τι είδους είναι οι προτάσεις αυτές, κύριες ή δευτερεύουσες; • Χρησιμοποιείται κάποιος σύνδεσμος για να συνδέσει τις προτάσεις κάθε περιόδου; • Ποιο σημείο στίξης παρεμβάλλεται και χωρίζει τις προτάσεις σε καθεμιά από τις παραπάνω περιόδους;

 

2. «Εκεί μπροστά, στην εξέδρα … του χορού τους» (κείμ. 1): Πόσες προτάσεις υπάρχουν στο απόσπασμα; • Tι είδους είναι, κύριες ή δευτερεύουσες; • Συνδέονται οι προτάσεις αυτές μεταξύ τους; • Ποιο σημείο στίξης παρεμβάλλεται και χωρίζει τις προτάσεις στο απόσπασμα;

 

 

Διαβάζω και γράφω

1. «Mας απογείωσαν, μας τρέλαναν. Tους ευχαριστούμε» (κείμ. 6): Tο απόσπασμα αυτό περιλαμβάνει τρεις προτάσεις, τη μία μετά την άλλη. Έχουμε παρατακτική σύνδεση ή ασύνδετο σχήμα στο απόσπασμα αυτό; • Γιατί; • Ποια σημεία στίξης χρησιμοποιούνται; • Για ποιους λόγους;

 

2. Προσέξτε τα αποσπάσματα που ακολουθούν από το κείμενο 1:

 

α. «Τα μάτια ήταν γουρλωμένα αφύσικα, πεταμένα από την υπερπροσπάθεια έξω από τις κόγχες τους».

β. «…να βγει η ψυχή από το εξοντωμένο σώμα, το ταλαιπωρημένο».

γ. «…μια γλυκιά λάμψη, ένα φως γαλάζιο, είχε περιχυθεί στο πρόσωπό του».

131

 

Υπογραμμίστε τα κατηγορούμενα της λέξης «μάτια» στο απόσπασμα α και τους επιθετικούς προσδιορισμούς της λέξης «σώμα» στο απόσπασμα β. • Οι επιθετικοί αυτοί προσδιορισμοί και τα κατηγορούμενα βλέπουμε ότι μπαίνουν στον λόγο το ένα μετά το άλλο ασύνδετα. Ποιο σημείο στίξης χρησιμοποιείται για να τους χωρίσει; • Ποιο είναι το υποκείμενο του ρήματος στο απόσπασμα γ; • Τι είχε περιχυθεί στο πρόσωπο του νικητή; • Υπογραμμίστε τις δύο φράσεις που δίνουν την απάντηση. • Ποιο σημείο στίξης χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να χωρίσει τις δύο αυτές φράσεις;

Mαθαίνω ότι:

◗ Ασύνδετο σχήμα έχουμε, όταν λέξεις ή φράσεις βρίσκονται στον λόγο η μία μετά την άλλη χωρίς κάποια συνδετική λέξη ανάμεσά τους. Tις λέξεις ή φράσεις αυτές, όταν γράφουμε, πάντα τις χωρίζουμε με κόμμα.

 

 

3. «Και δεν θα σταματήσουμε ποτέ να τραγουδάμε … τη μεγαλύτερη χαρά» (κείμ. 6): Βρείτε το ασύνδετο σχήμα που περιέχεται στο απόσπασμα και υπογραμμίστε τους όρους που έχουν παρατεθεί ασύνδετα σ' αυτό.

 

 


 

Γ AΦHΓHΣH

 

 

Kείμενο 7 O Σπύρος Λούης και οι πρώτοι Oλυμπιακοί Αγώνες

εικ

Η εκκίνηση του Μαραθώνιου δρόμου, του πιο δημοφιλούς αθλήματος, είχε προγραμματιστεί για τις 2 το μεσημέρι της Παρασκευής 29 Μαρτίου. Οι αθλητές, Έλληνες και ξένοι, είχαν φτάσει στον Μαραθώνα από την προηγούμενη μέρα και φιλοξενήθηκαν σε σπίτια του χωριού. Tο πρωί συγκεντρώθηκαν όλοι στην πλατεία και συζητούσαν περιμένοντας να έρθει το μεσημέρι. Από το πρωί η μέρα ήταν μουντή, συννεφιασμένη. Το προηγούμενο βράδυ η βροχή είχε γεμίσει τους χωματόδρομους με λάσπες και το μεσημεράκι άρχισαν πάλι να πέφτουν ψιλές σταγόνες από τον ουρανό. Ο άντρας με το μουστάκι και το στρατιωτικό παράστημα σήκωσε ψηλά το χέρι και σημάδεψε με το πιστόλι τον ουρανό. Ύστερα φώναξε δυνατά:

«Λάβετε θέσεις!»

Δεκαεφτά νέοι άνθρωποι, παραταγμένοι σε τέσσερις σειρές, περίμεναν το σύνθημα για να ξεκινήσουν. Στην τελευταία σειρά, την τέταρτη, έξι περίπου μέτρα πίσω από τους πρώτους, ο Σπύρος Λούης παρατηρούσε τις πλάτες των συναθλητών του. Ο άντρας με το μουστάκι κοίταξε το ρολόι του.

«Έτοιμοι!»

Ο πυροβολισμός που ακολούθησε τάραξε την ησυχία του τοπίου. Οι χωρικοί που είχαν συγκεντρωθεί χειροκρότησαν τους αθλητές που ρίχτηκαν μπροστά με φτερά στα πόδια. Από κοντά οι δυο άμαξες με τους γιατρούς και τους νοσοκόμους, καθώς και δύο έφιπποι αξιωματικοί που ήταν υπεύθυνοι για τη σωστή διεξαγωγή του αγώνα. Ο Σπύρος Λούης ξεχύθηκε μαζί με τους άλλους αθλητές με έναν και μοναδικό στόχο: τη νίκη!

132

Μέσα από αμπέλια και πεύκα, οι αθλητές έφτασαν στο Πικέρμι. Πρώτος μπήκε στο χωριό ο Γάλλος Λερμιζιό με συνοδεία δύο έφιππων αξιωματικών. Ακολουθούσαν ο Αυστραλός ολυμπιονίκης στα 800 και 1500 μέτρα Έντουιν Φλακ. Οι κάτοικοι της περιοχής χειροκροτούσαν τους αθλητές και τους έδιναν αναψυκτικά. Ο Λούης στάθηκε για λίγο να δροσιστεί σε ένα πανδοχείο.

– Τρέξε, Σπύρο! Μην κάθεσαι! του φώναζαν όλοι.

εικ

– Μη νοιάζεστε και θα τους φτάσω, απάντησε αυτός με σιγουριά.

Στο μεταξύ, επικεφαλής εξακολουθούσε να είναι ο Γάλλος Λερμιζιό. Πίσω του, σε αρκετή όμως απόσταση, έτρεχε ο Aυστραλός Φλακ, παραπίσω ο Aμερικανός Mπλέικ με τον Oύγγρο Kέλνερ κι έπειτα οι Έλληνες, ο Bασιλάκος με τον Λούη και τους υπόλοιπους. Tελευταίες οι δύο άμαξες με τους γιατρούς και τους νοσοκόμους.

Στα μισά περίπου της διαδρομής ο Mπλέικ κουράστηκε και σταμάτησε. Mετά το Xαρβάτι ο δρόμος γινόταν ανηφορικός και δύσκολος. Tότε ο Φλακ βρήκε την ευκαιρία να ξεπεράσει τον Λερμιζιό, ο οποίος τελικά εγκατέλειψε, εξαντλημένος από την κούραση. Σε λίγο ο Φλακ άκουσε πίσω του τα βήματα του Λούη, που πλησίαζε. […]

O Λούης δεν άργησε να ξεπεράσει τον Aυστραλό, ο οποίος λίγο αργότερα λιποθύμησε και εγκατέλειψε τον αγώνα. O Λούης πλησίαζε τώρα στο στάδιο, ενώ ο κόσμος είχε ξεχυθεί στους δρόμους και πανηγύριζε. Σε λίγο οι θεατές του σταδίου είδαν τον Λούη με τον αριθμό 17 στη φανέλα να κατευθύνεται τρέχοντας προς το τέρμα. H χαρά των Eλλήνων θεατών δεν περιγράφεται! Aγκάλιαζαν ο ένας τον άλλο, φώναζαν ρυθμικά συνθήματα υπέρ του νικητή και όλοι, επίσημοι και μη, ήθελαν να τον συγχαρούν και να του σφίξουν το χέρι.

 

Kώστας Πούλος, O Σπύρος Λούης και οι πρώτοι Oλυμπιακοί Aγώνες,

εκδ. Παπαδόπουλος, 2003

 

1 Ιστορικό αρχείο, επεισόδιο 3 (βίντεο, 24:52min, το απόσπασμα 8:30-16:17 αφορά τη νίκη του Λούη και την απήχησή της) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

2 Από την Αθήνα του 1896 στην Αθήνα του 2004 (αφιέρωμα) [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]

3  Αγγελική Βαρελλά, «Η νίκη του Σπύρου Λούη» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου]

4 Κωστής Παλαμάς, «Ο Ολυμπιακός ύμνος» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου]

 

Aκούω και μιλώ

1. Ποιος είναι ο τόπος και ο χρόνος της ιστορίας (κείμ. 7);

Απάντηση:

2. Ποια πρόσωπα παίρνουν μέρος;

Απάντηση:

3. Ποια γεγονότα έγιναν την ημέρα του Μαραθώνιου; • Σε ποιο χρόνο κυρίως εξιστορούνται;

Απάντηση:

4. Ποια γεγονότα έγιναν πριν από τον Μαραθώνιο; • Σε ποιο χρόνο κυρίως εξιστορούνται;

Απάντηση:

5. Ποιος αφηγείται την ιστορία; • Συμμετείχε ο ίδιος στα γεγονότα που εξιστορεί; • Σε ποιο πρόσωπο αφηγείται την ιστορία;

Απάντηση:

6. Eκτός από την αφήγηση, ποιος άλλος εκφραστικός τρόπος χρησιμοποιείται; • Tι προσθέτει στην αφήγηση;

Απάντηση:

7. Πώς φαντάζεστε τον καιρό την ημέρα που έγινε ο Μαραθώνιος το 1896; • Aπό ποια στοιχεία του κειμένου 7 το συμπεραίνετε; • Tα στοιχεία αυτά προωθούν την αφήγηση; • Γιατί δίνονται από τον συγγραφέα;

Απάντηση:

 

 

Διαβάζω και γράφω

1. Στο κείμενο 7 δεν δίνονται οι σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων. O συγγραφέας περιορίζεται κυρίως στην αφήγηση των γεγονότων. Ξαναγράψτε το κείμενο εμπλουτίζοντάς το με τέτοια στοιχεία. Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση ενός αφηγητή που γνωρίζει τι σκέφτονται και πώς αισθάνονται οι ήρωες της ιστορίας αυτού του Μαραθώνιου και πλαισιώστε τα γεγονότα με τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.

133

 

Mαθαίνω ότι:

◗ Σημαντικό στοιχείο της αφήγησης είναι η θέση που παίρνει ο αφηγητής στα γεγονότα της ιστορίας που αφηγείται. Μπορεί ο αφηγητής να κρατά μια αντικειμενική στάση, όταν παρουσιάζει με ουδέτερο τρόπο τα γεγονότα, ή μια υποκειμενική στάση, όταν εκφράζει, μαζί με τα γεγονότα, προσωπικά του συναισθήματα ή διατυπώνει σχόλια.

 

2. Συγκρίνετε την αφήγηση της νίκης του Λούη στον Μαραθώνιο που δίνεται στο κείμενο 7 με αυτή του κειμένου 5. • Ποιες ομοιότητες και διαφορές παρατηρείτε; • Ποια αφήγηση θεωρείτε πιο έγκυρη; • Για ποιους λόγους;

 

3. Στο κείμενο 6 ο συγγραφέας  δημοσιογράφος αφηγείται το χρονικό της νίκης της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 2004. • Ποιες διαφορές παρατηρείτε ανάμεσα στην αφήγηση αυτή και την αφήγηση της νίκης του Σπύρου Λούη στο κείμενο 7; • Ποια από τις δύο αυτές αφηγήσεις θεωρείτε πιο άμεση;

 

4. Στις δύο αφηγήσεις των κειμένων 6 και 7 τα γεγονότα δίνονται με τη χρονολογική τους ακολουθία ή όχι;

 

5. Στην Οδύσσεια ο Όμηρος γνωρίζουμε ότι αφηγείται τις περιπέτειες του Οδυσσέα κατά την επιστροφή του στην πατρίδα του. Αφηγείται ο Όμηρος τα γεγονότα αυτά με τη χρονολογική τους σειρά ή με κάποιον άλλο τρόπο; • Από πού αρχίζει την αφήγησή του;

 

επ Αρχαία Ελληνικά (μτφρ.) [Ομηρικά Έπη: Οδύσσεια. Α΄ Γυμνασίου]

 

 

Mαθαίνω ότι:

◗ O αφηγητής μπορεί να επιλέξει:

α. τη χρονολογική ευθύγραμμη παράθεση των γεγονότων,

β. να αρχίσει την αφήγησή του από τη μέση της υπόθεσης και, ώσπου να τελειώσει την αφήγησή του, να βρει την ευκαιρία να αφηγηθεί και τα αρχικά γεγονότα ή ακόμα να προσθέσει σχετικές με το θέμα του ιστορίες.

 

 


 

Δ ΔPAΣTHPIOTHTEΣ ΠAPAΓΩΓHΣ ΛOΓOY

Aκούω και μιλώ

1. Το κείμενο 6 αναφέρεται σε ένα ομαδικό άθλημα, το ποδόσφαιρο, ενώ το κείμενο 7 σε ένα ατομικό, τους αγώνες δρόμου. Εσείς προτιμάτε τα ομαδικά ή τα ατομικά αθλήματα; • Για ποιους λόγους;

 

2. Δείτε τις παρακάτω φωτογραφίες και διαβάστε τα κειμενάκια που τις συνοδεύουν. • Ποιες σκέψεις σάς γεννούν για τις προσπάθειες που χρειάζεται να καταβάλουν οι αθλητές; • Τι νομίζετε ότι είναι αυτό που τους κάνει να προσπαθούν τόσο σκληρά; • Eσείς θα αποφασίζατε να ασχοληθείτε σοβαρά με κάποιο άθλημα; • Γιατί ναι; • Γιατί όχι;

134

 

eik

 

3. Εξηγήστε και συζητήστε στην τάξη τις απαραίτητες προϋποθέσεις για Oλυμπιακούς Αγώνες, που να ανταποκρίνονται στην ιδέα που τους γέννησε (δεξιά στήλη) και τους κινδύνους / απειλές που διατρέχουν σήμερα οι αγώνες (αριστερή στήλη).

 

eik

 

1 Σύμβολα των Ολυμπιακών Αγώνων [πηγή: Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή]

1 Εικονική περιήγηση στην Ολυμπία [πηγή: Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή]

2 Ολυμπιακοί Αγώνες. Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας

 

 

135

 

Διαβάζω και γράφω

1. Δημοσιεύτηκαν σε μια εφημερίδα τα αποτελέσματα μιας διεθνούς έρευνας που έγινε το 2004 για τη χρήση αναβολικών ουσιών από αθλητές. Γράψτε σε μια παράγραφο τα συμπεράσματα που βγάζετε μελετώντας τα διαγράμματα που ακολουθούν και συνοψίζουν τις απαντήσεις όσων συμμετείχαν στην έρευνα. • Tι πιστεύει ο κόσμος σήμερα για τη χρήση αναβολικών ουσιών στον παγκόσμιο και ελληνικό αθλητισμό;

 

eik

 

εφημ. EΛΕΥΘΕΡOΤΥΠΙΑ, 2004

 

2. Αφηγηθείτε ένα αθλητικό γεγονός που ζήσατε οι ίδιοι από κοντά είτε ως θεατές είτε ως αθλητές. Η αφήγησή σας θα διαβαστεί στην τάξη.

 

Κριτήρια αξιολόγησης

1. Στον παρατακτικό λόγο χρησιμοποιείτε τους κατάλληλους συνδέσμους, ώστε να δένονται λογικά τα νοήματα μεταξύ τους.

2. Όποτε κάνετε στον λόγο παρατακτική σύνδεση ή ασύνδετο σχήμα, χρησιμοποιείτε σωστά τα σημεία στίξης.

3. Μαζί με τα γεγονότα αναφέρετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας πριν από τον αγώνα, κατά τη διάρκειά του και αμέσως μετά το τέλος του.

4. Το ύφος της αφήγησης είναι άμεσο και προβάλλεται η προσωπική σας συμμετοχή στο αθλητικό αυτό γεγονός.

 

136

 

Διαθεματική εργασία

«Ποια αθλήματα υπήρχαν στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες; • Ποια κατά την πρώτη αναβίωσή τους στη σύγχρονη εποχή, το 1896 στην Αθήνα; • Ποια είναι σήμερα τα ολυμπιακά αθλήματα;»

Χωριστείτε σε ομάδες.

 

◗ Η πρώτη θα συλλέξει υλικό (σχετικά κείμενα και φωτογραφίες) από τους Αγώνες στην Αρχαιότητα, η δεύτερη από τους Αγώνες του 1896 και η τρίτη από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004.

◗ Σε συνεργασία με τους καθηγητές της Ολυμπιακής Παιδείας και της Ιστορίας θα κάνετε έρευνα σε σχετικές πηγές και στο διαδίκτυο.

◗ Κατηγοριοποιήστε το υλικό που θα συλλέξετε και συνθέστε με αυτό μία αφίσα για να διακοσμήσετε την τάξη σας.

 

1 Ολυμπιακοί Αγώνες δια μέσου των αιώνων [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]

 

Εναλλακτικά

«Oλυμπιακοί Αγώνες: Για ένα στεφάνι ελιάς ή για μια χούφτα δολάρια; » • Γιατί αγωνίζονται σήμερα οι αθλητές; Ποια από τα ολυμπιακά ιδεώδη της Αρχαιότητας διασώζονται στην εποχή μας; • Τι είδους συμφέροντα έχουν πάρει τη θέση ορισμένων από αυτά;»

 

Οργανώστε μια μικρή έρευνα για να διερευνήσετε τι πιστεύει ο κόσμος σήμερα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

◗ Μια ομάδα από σας –σε συνεργασία με τους καθηγητές της Ολυμπιακής Παιδείας και της Ιστορίας– θα συντάξει ένα ερωτηματολόγιο.

◗ Μια άλλη ομάδα –σε συνεργασία με τον καθηγητή της Πληροφορικής– θα περάσει τα στοιχεία στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, ενώ μια τρίτη ομάδα θα τα επεξεργαστεί.

◗ Η τέταρτη ομάδα αναλαμβάνει να σχολιάσει τα συμπεράσματα που θα προκύψουν σε ένα σύντομο κείμενο και να τα παρουσιάσει στη μαθητική εφημερίδα του σχολείου ή σε έντυπο που θα μοιράσει στους μαθητές του σχολείου.

 

Μια διαφορετική ματιά

Δείτε ένα ολιγόλεπτο βίντεο της Γεωργίας Μουντράκη για το περιοδικό Σχεδία και την Εθνική Ομάδα αστέγων με τον τίτλο Γκολ στη φτώχεια. Το βίντεο έγινε με αφορμή τα τραγικά πρόσφατα περιστατικά οπαδικής βίας με σκοπό την προβολή της αληθινής φωτεινής πλευράς του αθλητισμού και ειδικότερα του ποδοσφαίρου.

 

AΣ ΘYMHΘOYME TI MAΘAME Σ' AYTHΝ THN ENOTHTA

Δες εδώ

 


 

Τετράδιο εργασιών

64

 

Παρατακτική σύνδεση – Aσύνδετο σχήμα

Kείμενο 1 [Oι επιδόσεις των αθλητών στην Αρχαία Ελλάδα]

Οι επιδόσεις στην πάλη δημιούργησαν αιώνιους μύθους αθλητών. Ένας απ' αυτούς ήταν και ο Ιπποσθένης, παλαιστής από τη Σπάρτη, νικητής στην 37η Ολυμπιάδα του 632 π.Χ. στην πάλη παίδων, πατέρας του ολυμπιονίκη παλαιστή Ετοιμοκλή. Ο Ιπποσθένης έχει μια φοβερή επίδοση στο αγώνισμα αυτό, καθώς στη συνέχεια έκανε ένα εκπληκτικό σερί νικών στην πάλη αντρών σε 5 συνεχόμενες Ολυμπιάδες, την 39η, 40η, 41η, 42η και 43η. Οι 6 ολυμπιακές νίκες κατατάσσουν τον μεγάλο Ιπποσθένη στους θρύλους της πάλης. Ο Θηβαίος Κλειτόμαχος έχει επίσης στο ενεργητικό του μεγάλες επιδόσεις. Υπήρξε νικητής στην 141η και την 142η Ολυμπιάδα του 216 και του 212 αντίστοιχα. Ο Κλειτόμαχος έχει στο ενεργητικό του την εκπληκτική επίδοση να νικήσει στα Ίσθμια την ίδια μέρα ταυτόχρονα στο παγκράτιο, την πάλη και την πυγμαχία!

Οι θρυλικότερες ωστόσο επιδόσεις στην πάλη ανήκουν ασφαλώς στον Μίλωνα τον Κροτωνιάτη, με 6 νίκες στα Ολύμπια, 2 στα Πύθια και 10 στα Ίσθμια. Νίκησε στις Ολυμπιάδες 60ή-66η (540516 π.Χ.). Ήταν γιος του Διοτίμου και μαθητής του Πυθαγόρα. Σύμφωνα με την παράδοση, έσωσε τη ζωή του μεγάλου φιλόσοφου, κρατώντας με τα χέρια του την κολόνα, όταν άρχισε να πέφτει η στέγη την ώρα του μαθήματος. Ο Μίλων κράτησε τη σκεπή, σώζοντας έτσι τον Πυθαγόρα και τους μαθητές του. Ο θρύλος που δημιουργήθηκε γύρω από το όνομά του τον έκανε διάσημο. Λεγόταν ότι μπορούσε να κρατήσει ένα ρόδι μέσα στη χούφτα του και όποια πίεση και αν δεχόταν το ρόδι έμενε ανέπαφο! Στεκόταν στη μέση ενός λαδωμένου δίσκου και όσοι προσπαθούσαν να τον πετάξουν κάτω έπεφταν οι ίδιοι! Έδενε ένα σκοινί γύρω από το κεφάλι του και το έσπαζε πιέζοντας τις φλέβες του κεφαλιού του! Είχε απόλυτο έλεγχο του σώματός του και των δυνάμεών του. Στην 7η Ολυμπιάδα της ζωής του, 40 χρονών πια, πάλεψε με τον επίσης Κροτωνιάτη Τιμασίθεο, ο οποίος, παρά τη δύναμή του και το νεαρό της ηλικίας του, δεν θα κατάφερνε να τον νικήσει, εάν δεν άφηνε να περάσει η ώρα, ώστε ο ηλικιωμένος Μίλων να κουραστεί και να χάσει τις δυνάμεις του.

 

ένθετο «Oλυμπιακοί Aγώνες», εφημ. EλευθερOτυπiα, 2004

 

1 «Οι επιδόσεις στην πάλη… στους θρύλους της πάλης»: Χωρίστε το απόσπασμα σε περιόδους και τις περιόδους σε προτάσεις. • Οι προτάσεις αυτές είναι κύριες ή δευτερεύουσες; • Οι προτάσεις του αποσπάσματος συνδέονται μεταξύ τους στον λόγο ή είναι ασύνδετες; • Ποιο σημείο στίξης χρησιμοποιείται για να τις χωρίσει;

 

εικ

2 «Έδενε ένα σκοινί … των δυνάμεών του»: Εντοπίστε τις τρεις προτάσεις του αποσπάσματος. • Συνδέονται παρατακτικά ή βρίσκονται ασύνδετες στον λόγο; • Με ποιον τρόπο συνδέονται; • Με ποιον τρόπο χωρίζονται;

 

3 Ο Διαγόρας ο Ρόδιος, ο Μίλων ο Κροτωνιάτης και ο Πυθαγόρας ο Θάσιος αποφάσισαν να πάρουν μέρος στους αγώνες της Ολυμπίας. Ξεκίνησαν καθένας από την πόλη του, αλλά μέχρι να φτάσουν στον προορισμό τους επισκέφτηκαν και άλλα ιερά. Πώς θα οργανώνατε το ταξίδι προς την Ολυμπία του Διαγόρα μέσω Ισθμού, του Μίλωνα μέσω Νεμέας και του Πυθαγόρα μέσω Δελφών στην αρχαία και στη σύγχρονη εποχή; • Χαράξτε τη διαδρομή τους στον χάρτη.

65

4 Από ποια μέρη πέρασαν ο Διαγόρας, ο Μίλων και ο Πυθαγόρας, ποιους κινδύνους αντιμετώπισαν, πώς ξεπέρασαν τις δυσκολίες; • Διαλέξτε έναν αθλητή και αφηγηθείτε το ταξίδι του στην Ολυμπία.

 

5 Ποιου σύγχρονου αθλητή οι επιδόσεις σάς εντυπωσιάζουν; • Όπως το κείμενο μας ενημερώνει για τις επιδόσεις των αθλητών της πάλης, γράψτε κι εσείς ένα σύντομο άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα σας για τον αθλητή που θαυμάζετε και τις επιδόσεις του.

 

Aφήγηση

Kείμενο 2 [Αγώνας ποδοσφαίρου]

Είχε αργήσει. Τους είδε όλους μαζεμένους στη σέντρα, συμπαίκτες και αντιπάλους.

«Άντε, βρε Στεφανή, άργησες!» του έβαλαν τις φωνές. Με βήματα προσεκτικά κατέβηκε την πλαγιά και μπήκε στο γήπεδο. Πράγματι είχε αργήσει. Δεν ήταν όμως αυτός ο λόγος που του έκοψε τον ενθουσιασμό. Άλλωστε, πότε πήγαινε στην ώρα του; Πότε προλάβαινε να κάνει κάτι έγκαιρα; Είδε με ποιον τρόπο είχε παραταχθεί η ομάδα του κι αμέσως δαγκώθηκε. Καμιά θέση επιθετικού ή στο κέντρο δεν είχαν αφήσει ελεύθερη. Έστω κάποια στην άμυνα. Έσκυψε το κεφάλι και σιγά σιγά, κούτσα κούτσα, πήρε να προχωράει προς τη θέση του τερματοφύλακα. Άλλο ένα ματς που δεν θα του δινόταν η ευκαιρία να δείξει τι ικανός κυνηγός ήταν, τι άξιος ντριπλέρ. Έφτυσε στις παλάμες του και πήρε τη θέση του τερματοφύλακα.

Ο αγώνας ήταν σκληρός. Η ζέστη είχε αναγκάσει όλους τους παίκτες να μείνουν μόνο με τα κοντά παντελονάκια τους, η σκόνη έκανε τα κορμιά και τα πρόσωπα άσπρα, ενώ από τις γερές κόντρες όλο και κάποιος παίκτης έπεφτε άγαρμπα στο ξερό χώμα. Μάλιστα, στο τέλος κι απ' τον καβγά που ακολούθησε άνοιξαν και μια δυο μύτες. Νικήτρια αναδείχτηκε τελικά η δική τους ομάδα, των Τουρκοβουνίων, με σκορ 6-4. Ο Στεφανής έβαλε τα δυνατά του και ούτε στιγμή δεν φοβήθηκε να κάνει επικίνδυνες εξόδους, να επιχειρεί θεαματικά μπλονζόν ή να πέφτει στα πόδια των αντιπάλων. Δίκαια λοιπόν πήρε τα «μπράβο» από τους συμπαίκτες του. Στο μεταξύ η ώρα είχε πάει δύο, όταν τελείωσαν όλα και πήραν να κατηφορίζουν προς τα σπίτια τους.

 

Kώστας Aκρίβος, «Tο μαραμπού των γηπέδων», στο Kότινοι και στέφανοι,

έκδ. της Eπιτροπής Oλυμπιακών Aγώνων Aθήνα 2004

 

1 Τι αφηγείται ο συγγραφέας στο απόσπασμα αυτό; • Ποιος είναι ο τόπος, ο χρόνος και τα πρόσωπα της αφήγησης;

 

2 Ο συγγραφέας περιορίζεται στην αφήγηση των γεγονότων ή επεκτείνεται και σε σκέψεις ή συναισθήματα του κεντρικού ήρωα; • Σε ποια σημεία της αφήγησης;

 

3 «Ο Στεφανής έβαλε τα δυνατά του… να πέφτει στα πόδια των αντιπάλων»: Χωρίστε την περίοδο σε προτάσεις. • Ποιες από αυτές είναι κύριες και ποιες δευτερεύουσες; • Σε ποια σημεία της περιόδου υπάρχει παρατακτική σύνδεση προτάσεων και σε ποια ασύνδετο σχήμα; • Ποιοι σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται για την παρατακτική σύνδεση των προτάσεων σε αυτή την περίοδο λόγου;

 

4 Ξαναγράψτε την αφήγηση του κειμένου σε πρώτο πρόσωπο αυτή τη φορά, σαν να ήσαστε εσείς ο Στεφανής και αφηγηθείτε όσα σας συνέβησαν σε αυτό τον αγώνα ποδοσφαίρου. • Δώστε έντονα υποκειμενικό ύφος στο κείμενό σας, αποδίδοντας μαζί με τα γεγονότα, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.

 

Κείμενο 3 Σύγχρονοι Oλυμπιακοί Aγώνες

Από το 1896, οι Ολυμπιακοί Aγώνες τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια σε διαφορετική πόλη κάθε φορά. Πόσο ανταποκρίνονται όμως στο Ολυμπιακό Πνεύμα;

66

Στους αγώνες του Βερολίνου του 1936, οι Γερμανοί εκδήλωσαν την έχθρα τους απέναντι στους Εβραίους και τους μαύρους. Στους Ολυμπιακούς του 1920 και του 1948 αποκλείστηκε η συμμετοχή των ηττημένων του πολέμου. Στους αγώνες του Μονάχου, το 1972, δολοφονήθηκαν δώδεκα Ισραηλινοί αθλητές και προπονητές από Παλαιστίνιους τρομοκράτες. Στους αγώνες του 1980, στη Μόσχα, δεν έλαβαν μέρος οι ΗΠΑ και άλλες χώρες εξαιτίας της εισβολής της ΕΣΣΔ* στο Αφγανιστάν. Αντίστοιχο «μποϊκοτάζ», όπως λέγεται, έγινε στους αγώνες του Λος Άντζελες το 1984 από τις ανατολικές χώρες. Είναι αυτοί αγώνες ειρήνης και φιλίας;

Πόσο διατηρείται το πνεύμα των αγώνων, όταν η εμπορευματοποίησή τους σήμερα έχει αναχθεί σε επιστήμη; Αυτό έγινε πιο ξεκάθαρο από τους αγώνες του Λος Άντζελες κι έπειτα. Τότε η Διεθνής Επιτροπή εφάρμοσε μια νέα μέθοδο για εξοικονόμηση χρημάτων. Άρχισε να εμπορεύεται στις εταιρείες-χορηγούς των αγώνων την ιδιότητα του «επίσημου χορηγού» των Ολυμπιακών Aγώνων. Τον τίτλο αυτό μπορεί να χρησιμοποιεί η εταιρεία-χορηγός για να διαφημίζεται επί τέσσερα χρόνια. Όπως καταλαβαίνετε, το δικαίωμα αυτό κοστίζει πολύ ακριβά. Οι εταιρείες όμως δεν διστάζουν να καταβάλουν το τίμημα, αφού βλέπουν τα κέρδη τους να αυξάνονται κατακόρυφα, όταν συνδέουν το όνομά τους με τους Ολυμπιακούς. Με αυτή τη μέθοδο οι αγώνες του Λος Άντζελες εξασφάλισαν στην επιτροπή εισόδημα ύψους 225 εκατομμυρίων δολαρίων. «Ναι», λένε κάποιοι, «αλλά τα ποσά αυτά πηγαίνουν για καλό σκοπό, όπως για τη διάδοση της Oλυμπιακής Ιδέας σε χώρες του Τρίτου Κόσμου». Νομιμοποιείται τότε στη συνείδησή μας αυτό το εμπόριο; Ο καθένας μπορεί να έχει την άποψή του. Πάντως, είναι γεγονός ότι στην υπόθεση αυτή δεν παίζουν όλοι τίμια.

Το ντοπάρισμα, η λήψη δηλαδή ουσιών, κυρίως αναβολικών που αυξάνουν την απόδοση των αθλητών, είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα των αγώνων. Οι αθλητές αυτοί παρανομούν και επιλέγουν να βλάψουν την υγεία τους, μακροπρόθεσμα, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη νίκη. Η νίκη, βέβαια, δεν συνεπάγεται μόνο δόξα αλλά και πολλά χρήματα. Οι αθλητές αυτοί δεν διατηρούν τίποτα από το πνεύμα του Κόροιβου και του Σπύρου Λούη.

 

* EΣΣΔ = Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, η επίσημη ονομασία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

 

περ. «Eρευνητές», εφημ. Η ΚαθΗμερινΗ, 1999

 

1 Στην αρχή και στο τέλος του κειμένου γίνεται λόγος για το «πνεύμα» των Ολυμπιακών Αγώνων. • Ποιο είναι αυτό; Πριν γράψετε την απάντησή σας, μπορείτε να διαβάσετε τον Ολυμπιακό Ύμνο του Κ. Παλαμά, που αναφέρεται στο «αρχαίο πνεύμα, αθάνατο».

 

2 Στο άρθρο αναφέρονται τρεις παράγοντες που δείχνουν ότι οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν διαπνέονται από το Ολυμπιακό «Πνεύμα». • Ποιοι είναι αυτοί οι τρεις παράγοντες; • Μπορείτε να αναφέρετε 2-3 παραδείγματα που να δείχνουν την εμπορευματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στις μέρες μας;

67

 

Kείμενο 4 [Ελάτε να φωτογραφηθούμε]

eik

 

1 Ποιο είναι το αστείο στην ιστορία αυτή;

 

2 Γιατί ο προπονητής αποφάσισε να φωτογραφίσει τους παίκτες του σε δύσκολες ποδοσφαιρικές φιγούρες;

 

3 Αφηγηθείτε γραπτά την ιστορία του κόμικς.

 

4 Βρείτε στα κείμενά σας τα σημεία εκείνα όπου υπάρχει παρατακτική σύνδεση προτάσεων και υπογραμμίστε τους συνδέσμους που χρησιμοποιήσατε για να γίνει.

 

5 Βρείτε στα κείμενά σας τα σημεία όπου υπάρχει ασύνδετο σχήμα. • Ποια σημεία στίξης χρησιμοποιήσατε στα σημεία αυτά;

 

Κείμενο 5 [Ένας μεγάλος αρσιβαρίστας διηγείται…] – Συνέντευξη

[Tο απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από συνέντευξη του ολυμπιονίκη Πύρρου Δήμα. Σε αυτή διηγείται την προσπάθειά του στους Oλυμπιακούς Aγώνες της Aθήνας το 2004.]

 

Mπήκα στο γυμναστήριο και έκανα την πρώτη ένεση ξυλοκαΐνης. Mε ρωτάει ο Iακώβου πώς είμαι. «Kαλά», του απαντάω. «Mόνο ο Aυστραλός είναι πιο ελαφρύς από σένα», μου λέει. «Mη φοβάσαι τίποτα. Όλα καλά θα πάνε». Δεν συζητήσαμε καθόλου για το μετάλλιο. O προπονητής εκείνη την ώρα είναι πρώτα από όλα ψυχολόγος. […]

68

Eτοιμάζομαι να βγω για την πρώτη προσπάθεια. Σκέφτομαι μόνο ότι πρέπει να βγω να τα σηκώσω. Nιώθω ότι δεν με έχει πιάσει η ξυλοκαΐνη. Δεν είχαμε χρόνο, έπρεπε να δηλώσω κιλά, ο γιατρός δεν προλάβαινε να κάνει ένεση. O Xρίστος φοβόταν μήπως ρισκάρω πολύ με τα 170 στο αρασέ. Tου λέω «πάμε και ό,τι γίνει».

O κόσμος με βοήθησε πολύ. Mε έκανε έτοιμο να πολεμήσω. Στα 175 κιλά ένιωσα πραγματικά πόνο. Πρώτη φορά πόνεσα τόσο. Ήθελα να κουνήσω το κεφάλι μου δεξιά και αριστερά, όπως το συνηθίζω όταν σηκώνω τα κιλά, και δεν μπορούσα. Όταν είδα στις εφημερίδες φωτογραφίες από την προσπάθεια αυτή και αντίκρισα τον πόνο στο πρόσωπό μου, είπα: «Πύρρο, δεν είσαι εσύ. Kάποιος άλλος είναι».

εικ

Στον αγώνα δεν σκέφτηκα στιγμή το μετάλλιο. Aκόμη και στο ζετέ, στην τελευταία προσπάθεια. Mου λέει ο Xρίστος «με 205 είσαι δεύτερος», του λέω «βάλε τόσα όσα χρειάζονται για το χρυσό. Όλα εκεί θα τα αφήσω, χέρια, πόδια». Bγήκα για την τελευταία προσπάθεια. Έψαξα να βρω τα παιδιά μου στο κοινό. Ήταν η πρώτη φορά που παρακολουθούσαν έναν αγώνα μου ζωντανά, αλλά δεν έβλεπα τίποτα. Όταν τελείωσε ο αγώνας, με ρώτησαν: «Δεν είδες το πανό που σηκώσαμε “Mπαμπά, σε αγαπάμε”;». Eκείνη την ώρα, όμως, δεν μπορούσα να ξεχωρίσω τίποτα. Έβλεπα μόνο αυτό που συνέβαινε και ήταν μια πραγματική αποθέωση.

Όταν δεν σήκωσα τα κιλά, δεν μπορώ να περιγράψω τι ένιωσα. Δεν μπορείς να τα βάλεις με τον Θεό ούτε με τη φύση. Tελειώνει ο αγώνας και όλοι μου λένε ότι «η ψυχή σου, Πύρρο, έκανε ό,τι έκανε». Aνεβαίνω στο βάθρο, δείχνω το μετάλλιο και λέω «αυτό πήραμε». Ένιωθα χαρά, γιατί ο κόσμος ήταν χαρούμενος. Θα μπορούσα εύκολα να χάσω την τρίτη θέση. Όταν ο κόσμος ξεκίνησε να φωνάζει «Πύρρος, Πύρρος», συγκινήθηκα, τα έχασα, δεν ήξερα τι να κάνω. Δεν περίμενα να συμβεί ό,τι συνέβη. O κόσμος με ευχαρίστησε με τον καλύτερο τρόπο για ό,τι του έχω προσφέρει. […]

Πήγαμε σπίτι, είχαν έρθει συγγενείς από τη Nέα Yόρκη, από τη Mαδαγασκάρη, ήρθε ο καλύτερός μου φίλος από την Aλβανία. Eίχαμε ένα μεγάλο πάρτι στο σπίτι. Δεν κάθισα λεπτό να σκεφτώ τις λεπτομέρειες του αγώνα και ούτε θα το κάνω. H ουσία είναι ότι κέρδισα το δεκάλεπτο του χειροκροτήματος από τον κόσμο.

Θα μπορούσα να πάω καλύτερα, αλλά και χειρότερα. Όμως, έγινε αυτό που ήθελα. Ήταν το ιδανικό τέλος. Kάπως έτσι το φανταζόμουν. Όχι όμως με τόση ένταση. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό το χειροκρότημα των φιλάθλων. Όταν κατάφερα να κοιμηθώ ύστερα από δύο μέρες, το πρώτο πράγμα που ονειρεύτηκα ήταν αυτό που είχε συμβεί. Eίναι κάποιες στιγμές που δεν μπορείς να τις περιγράψεις με λόγια. Tις κοιτάς απλώς και συγκινείσαι. Eκείνη τη μέρα ένιωσα πολλά. Πολλά. Aυτή η μέρα δεν θα φύγει ποτέ από το μυαλό μου. Kαι δεν θέλω να την έχω ούτε σε βίντεο, γιατί είναι τόσο καλά τυπωμένη στο μυαλό μου, που δεν θα τη βγάλω ποτέ. Kλείνω τα μάτια και μου έρχεται να κλάψω από χαρά, από υπερηφάνεια, δεν ξέρω τι. Aπλώς μου έρχεται να κλάψω, τίποτα παραπέρα.

 

περ. «Tαχυδρόμος», εφημ. τα νεα, 2004

 

1 «Πήγαμε σπίτι, είχαν έρθει συγγενείς… πάρτι στο σπίτι»: Χωρίστε το απόσπασμα σε προτάσεις. • Yπάρχει στο απόσπασμα υποτακτική ή παρατακτική σύνδεση προτάσεων ή ασύνδετο σχήμα; • Πώς το καταλάβατε; • Ποια σημεία στίξης χρησιμοποιούνται;

 

2 Aπό πού ξεκινά την αφήγησή του ο αφηγητής και πού καταλήγει; • Aκολουθεί τη χρονική σειρά των γεγονότων;

 

3 Στην αφήγηση μπλέκονται τα γεγονότα με τις σκέψεις και τα συναισθήματα του αφηγητή. Ξαναγράψτε το κείμενο στο γ´ πρόσωπο, απομονώνοντας τα γεγονότα ως αντικειμενικός αφηγητής.

 

4 Γιατί ο αφηγητής προτιμά μια αφήγηση τόσο φορτισμένη συναισθηματικά;