Εισαγωγικά θα ήθελα να πω ότι η σημερινή εκδήλωση είναι μια επιθυμία χρόνων και αποτέλεσμα μιας υπόσχεσης που είχαμε δώσει στη συζήτηση για την ιστορία του χωριού που είχε γίνει μια μέρα όπως και σήμερα (Κυριακή του Θωμά) στις 16/4/1996 στο καφενείο του Μιχάλη Πατσιαρίκα. Η σημερινή εκδήλωση, πέραν των άλλων, έχει ως σκοπό την διασταύρωση των στοιχείων γύρω από το κάψιμο του χωριού μας από τους Γερμανούς το 1944, γιατί στο Δ.Σ. του Συλλόγου αποφασίσαμε να τιμήσουμε τους άμαχους πεσόντες εκείνων των ημερών με αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα στην οποία θα αναγράφονται τα ονόματα των 8 νεκρών και η οποία θα τοποθετηθεί σε ειδική εκδήλωση μνημόσυνο που θα γίνει την Κυριακή 6 Ιουλίου 2014 και ώρα 10.30π.μ.
Ας ξεκινήσω με μια πολύ σύντομη ιστορική διαδρομή, έτσι όπως είναι καταγραμμένη και στην ιστοσελίδα του Συλλόγου.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 οι Αμυγδαλιώτες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις δουλειές τους και να πάνε να πολεμήσουν τους κατακτητές. Πολέμησαν ηρωικά και τέσσερις απ αυτούς σκοτώθηκαν, οι:
1) Κων/νος Κουταλής του Χρήστου, (ορεινό χειρουργείο Ζερβάσκας 11-01-1941)
2) Νικόλαος Λιάκας του Αντρέα, (Λεσκοβίκι 4-12-1940)
3) Σταύρος Παπαζήσης του Σωτηρίου, (Αμυγδαλιές 01-08-1941) και
4) Μιχαήλ Παπαθανασίου του Στεργίου, (χάθηκε στο Δισπηλιό Καστοριάς.
Μετά την ήττα των Ελληνικών δυνάμεων από τους Γερμανούς, ακολούθησε η τριπλή κατοχή της πατρίδας μας από Ιταλούς, Γερμανούς και Βουλγάρους. Η περιοχή των Γρεβενών ήταν υπό την ευθύνη των Ιταλών κατακτητών. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα Ιταλοί στρατιώτες εγκαταστάθηκαν και στο χωριό μας.
Οι Αμυγδαλιώτες δεν άντεχαν να έχουν τους Ιταλούς κατακτητές πάνω από το κεφάλι τους και να τους καταπιέζουν. Συχνές ήταν οι αντιδικίες και τα επεισόδια μαζί τους. Γι αυτό από τότε που ιδρύθηκαν οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις πολλοί χωριανοί πήραν ενεργό μέρος σ αυτές.
Στην οργάνωση του ΕΑΜ Αμυγδαλεών συμμετείχαν οι:
1. Κουταλής Ιωάννης, υπεύθυνος του ΕΑΜ.
2. Μπαμπανάτσας Ζήσης, Γραμματέας της ΚΟΒ του ΚΚΕ.
3. Δεινόπαπας Παναγιώτης, Φρούραρχος.
4. Γελαδάρα Ουρανία, Επιτροπή Αλληλεγγύης.
5. Δεινόπαπα Κλεοπάτρα, Επιτροπή Αλληλεγγύης.
6. Κούτσικα Όλγα του Θεοχάρη, Επιτροπή Αλληλεγγύης.
7. Λιάκα Σοφία, Επιτροπή Αλληλεγγύης.
8. Σίνη Ευδοξία του Αχιλλέα, Επιτροπή Αλληλεγγύης.
9. Γελαδάρας Ευθύμιος, Επιμελητεία Τροφοδοσίας Ανταρτών.
10. Καρέτσα Δέσπω, Επιμελητεία Τροφοδοσίας Ανταρτών.
11. Καρέτσας Γεώργιος, Επιμελητεία Τροφοδοσίας Ανταρτών.
12. Μπαμπανάτσας Ανδρέας, Επιμελητεία Τροφοδοσίας Ανταρτών.
13. Σίνης Ιωάννης, Επιμελητεία Τροφοδοσίας Ανταρτών.
14. Γελαδάρας Κων/νος, Μέλος Λαϊκού Δικαστηρίου.
15. Παπαζήσης Ιωάννης, Μέλος Λαϊκού Δικαστηρίου.
16. Παπαζήσης Χρήστος, Μέλος Λαϊκού Δικαστηρίου.
17. Παπαλιούρας Γεώργιος, Μέλος Λαϊκού Δικαστηρίου.
18. Παπαζήκα Όλγα, Μέλος Λαϊκού Δικαστηρίου.
19. Πατσιαρίκας Γρηγόριος, Μέλος Λαϊκού Δικαστηρίου.
20. Δεινόπαπας Γεώργιος, Γραμματέας ΕΠΟΝ.
(Στοιχεία Μιχάλη Γελαδάρα και ΠΕΑΕΑ Ν. Γρεβενών).
(Δεν υπάρχουν στοιχεία για ύπαρξη άλλης αντιστασιακής οργάνωσης).
Στον ΕΛΑΣ συμμετείχαν οι:
1. Γελαδάρας Μιχαήλ.
2. Γκέκας Νικόλαος.
3. Δεινόπαπας Γεώργιος.
4. Δεινόπαπας Κων/νος.
5. Δήμου Χριστόφορος.
6. Ζεμπίλης Βασίλειος του Ανδρέα.
7. Ζεμπίλης Βασίλειος του Θεοχάρη.
8. ΖεμπίληςΣτέργιος του Θεοχάρη.
9. Καραλιόλιος Γρηγόριος.
10. Καρέτσος Αγαθάγγελος.
11. Καρέτσος Αθανάσιος.
12. Καρέτσος Δημήτριος.
13. Καρέτσος Ιωάννης.
14. Κιούρκας Αθανάσιος.
15. Κουταλής Κων/νος.
16. Λιάκας Βασίλειος.
17. Λιάκας Ευάγγελος.
18. Λιάμπας Θωμάς.
19. Ντάλλας Νικόλαος.
20. Ντινόπαπας Νικόλαος.
21. Ντινόπαπας Στέργιος.
22. Παλούκας Δημήτριος.
23. Παπαευθυμίου Φώτιος.
24. Παπαζήσης Βασίλειος.
25. Παπαζήσης Χρήστος.
26. Παπατζήκας Ανδρέας.
27. Ρότσικας Ανδρέας.
28. Ρότσικας Κων/νος.
29. Σίνης Αχιλλέας.
30. Σίνης Κων/νος.
31. Τσιάμας Σαράντης.
(Στοιχεία κ. Μιχαήλ Γελαδάρα και ΠΕΑΕΑ Ν Γρεβενών).
Ήταν τόσο μεγάλη η αντιστασιακή δράση στην ευρύτερη περιοχή του Ν. Γρεβενών, που δεν άργησε να ρθει η ώρα της λευτεριάς. Έτσι στις 24 Μαρτίου 1943 οι αντάρτικες δυνάμεις παρέλασαν στα ελεύθερα Γρεβενά. Για να γίνει όμως αυτό χρειάστηκε ο αγώνας των δυνάμεων της αντίστασης, που γινόταν κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Και φυσικά αγώνας χωρίς θυσίες δεν υπάρχει. Έτσι και σ αυτόν τον αντιφασιστικό αγώνα οι Αμυγδαλιώτες πότισαν με το αίμα τους τη γη που ήθελαν να ελευθερώσουν.
Σ αυτόν τον αγώνα έδωσαν τη ζωή τους 5 Αμυγδαλιώτες μαχητές του ΕΛΛΑΣ οι:
1) Βασίλειος Ζεμπίλης του Θεοχάρη. Σκοτώθηκε στις 5-5-1943 στην Ανθούσα Βοΐου (στη θέση Προφήτης Ηλίας) σε μάχη κατά των Γερμανών. Ήταν Λοχίας του ΕΛΑΣ.
2) Κων/νος Κουταλής του Ιωάννη. Σκοτώθηκε στο Σούρμαβο Πτολεμαΐδας από Γερμανοτσολιάδες (΄Ελληνες συνεργάτες των Γερμανών). Ήταν Λοχίας του ΕΛΑΣ.
3) 3) Θωμάς Λιάμπας του Στεργίου, σκοτώθηκε τον Ιούλιο του 1944 στο Τσοτύλι σε μάχη κατά των Γερμανών.
4) Θωμάς Λιάμπας του Σωτηρίου. Σκοτώθηκε σε ενέδρα των Γερμανών στον ποταμό Αλιάκμονα (στο Βόιο).
5) Νικόλαος Ντάλας του Θωμά. Σκοτώθηκε το 1944 στην Αραβησσό του νομού Πέλλας.
Την απελευθέρωση των Γρεβενών και γενικά τη δράση των αντιστασιακών δυνάμεων, θα θελήσουν να εκδικηθούν λίγο αργότερα οι Γερμανοί κατακτητές μαζί με τους Έλληνες συνεργάτες τους (Παοτζήδες) του Μιχάλαγα. Έτσι τον Ιούλιο του 1944 καταφθάνουν με ισχυρές δυνάμεις στο Νομό Γρεβενών και παραδίνουν στις φλόγες και την καταστροφή ότι βρίσκουν μπροστά τους. (Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «Steinadler = Σταυραετός») ∆ιοικητής των στρατευ΅άτων του 8ου Συντάγ΅ατος SS, που αποτελούσαν την Ο΅άδα «Ανατολή», ήταν ο Αντισυνταγ΅ατάρχης Χέλ΅ουτ Ντέρνερ. Η προέλαση της ο΅άδας αυτής προς τα Γρεβενά, όπως άλλωστε συνέβη και ΅ε τα στρατεύ΅ατα των άλλων τριών ο΅άδων, συνοδεύτηκε από πυρπολήσεις χωριών και εκτελέσεις α΅άχων.
Την Πέμπτη 7 Ιουλίου 1944 ξημερώνει μια «μαύρη» μέρα για το χωριό μας. Οι Γερμανοί καταφθάνουν στο σχεδόν έρημο από κατοίκους χωριό και αμέσως αρχίζουν να καίνε σπίτια και αποθήκες. Κάψανε τα περισσότερα σπίτια και αποθήκες του χωριού και μαζί το Σχολείο και το Κοινοτικό Κατάστημα. Σύμφωνα με κάποιες προφορικές μαρτυρίες, μόνο δέκα περίπου σπίτια του χωριού δεν κάηκαν και να σημειώσουμε επίσης ότι τα σπίτια που κάηκαν, αλλά και αυτά που δεν κάηκαν, είχαν πολύ καλύτερη δόμηση και αρχιτεκτονική, από αυτά που χτίστηκαν μετά και που θυμόμαστε οι μεγαλύτεροι και που γκρεμίστηκαν μετά το σεισμό του 1995. Μαζί κάψανε ζωντανούς μέσα στα σπίτια τους και τρεις χωριανούς, τους:
1) Αικατερίνη σύζυγος Ζήση Ευθυμίου Ζεμπίλη 6/7/44 και ώρα 12.00,
2) Ευδοκία σύζυγος Ανδρέα Λιάκα 7/7/44 και ώρα 11.00
3) Πέτρος Νικολάου Λιάκας 7/7/44 και ώρα 11.00 (ήταν παράλυτος)
Λίγο έξω από το χωριό σκότωσαν και τους:
1) Μαρία σύζυγος Ηλία Λιάκα (Παλιοκκλήσι 7/7/44),
2) Βασιλική χήρα Παναγιώτη Δροβατζήκα (Τσιπουκαρά 7/7/44 και ώρα 11.00),
3) Δημήτριος Μπαχτσεβάνος 11/7/44 και ώρα 12.00,
4) Κυριάκος Οικονόμου 18/7/44,
5) Στεριανή χήρα Αθανασίου Σαμαρά 7/7/44 και ώρα 11.00.
(Στοιχεία από Μιχαήλ Γελαδάρα, ΠΕΑΕΑ Γρεβενών, Γενικά Αρχεία του Κράτους Ν. Κοζάνης και Ληξιαρχείο Δήμου Γρεβενών)
Όμως η ώρα της λευτεριάς ήταν κοντά. Λίγους μήνες αργότερα η Ελλάδα θα ελευθερωνόταν από τους κατακτητές.