Ο ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΟΣhttp://users.sch.gr/kontaxis |
|||
|
Η παιδεία - Το μεγάλο μας πρόβλημα Το σημαντικό βιβλίο του Ε. Παπανούτσου "Η Παιδεία το μεγάλο μας πρόβλημα" (Εκδόσεις Δωδώνη) αποτελεί ένα επίκαιρο βιβλίο αν και εκδόθηκε το 1976. Μέσα από τις σελίδες του επιχειρείται να απαντηθούν ερωτήματα τα οποία, στην πλειοψηφία τους, απασχολούν μέχρι σήμερα τους εκπαιδευτικούς. Επιπλέον, μια κριτική ανάγνωση του βιβλίου αποτελεί καλό οδηγό για μια εποχή αλλαγών, οι οποίες αναμένονται στην επαγγελματική εκπαίδευση. Στο τέλος του άρθρου μπορείτε επίσης να δείτε άλλες προτάσεις που έχουμε υποβάλει κατά το παρελθόν σχετικά με βιβλία και κινηματογραφικά έργα για τις διακοπές του καλοκαιριού. Το βιβλίο από την αρχή, στο πρώτο κεφάλαιο (Προς Δασκάλους: Παραινετικός) δείχνει το στόχο του συγγραφέα για αλλαγή και όχι αναπαραγωγή της ισχύουσας κατάστασης στο σχολείο (οποιαδήποτε και αν είναι αυτή κάθε φορά).
"Σφάλλουν οι δήθεν επιτυχημένοι και έμπειροι συνάδελφοί
σου που θα σε συμβουλέψουν ότι πρέπει να βάλεις τα δυνατά σου να κερδίσεις
οπωσδήποτε την πρώτη μάχη με τους μαθητές σου .... - Πάρ' τους αμέσως
το αέρα - λένε- αλλιώς θα σου το πάρουν εκείνοι, και τότε είσαι χαμένος- Δεν
είναι καθόλου φρόνιμη, απεναντίας είναι πολύ επικίνδυνη η τακτική που
προτείνουν. Εάν την ακολουθήσεις παίζεις το παιχνίδι των μικρών παρτιζάνων
και στο τέλος, ακόμη κι άν την ώρα εκείνη επιβληθείς, αυτοί θα υπερισχύσουν.
Επιλέγει να ασχοληθεί σε ιδιαίτερο κεφάλαιο με το ερώτημα: "Τι θα πει μαθαίνω". Μέσα από παραδείγματα και περιγραφή καταστάσεων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι:
"Η μάθηση μπορεί να είναι προμήθεια και απομνημόνευση
μιας πληροφορίας (αυτό το είδος της ευδοκιμεί στα σχολεία μας) αλλά μόνο
στην περίπτωση που πρόκειται να ικανοποιηθεί μια δευτερεύουσα και περαστική
ανάγκη μας. ...Πρώτο λοιπόν χρέος του Δασκάλου είναι να δημιουργήσει μέσα στην τάξη τις προϋποθέσεις της απορίας, του προβληματισμού. Να ξυπνήσει δηλαδή στους μαθητές του την ανάγκη για μάθηση....
...όταν τύχει και αμφιβάλλεις για την ενημερότητά σου σε
ό,τι σε ρωτούν, αμέσως και χωρίς καμία δυσκολία να τους δηλώνεις: ...Η μάθηση, η αξία του του ονόματος και του προορισμού της, εκτείνει και εντείνει τόσο τη θεωρητική όσο και την πρακτική δραστηριότητα του ανθρώπου. Αυτό λέει πάρα πολλά πράγματα. Σημαίνει ότι η μάθηση αποβλέπει όχι σε ένα περιορισμένο σκοπό: να σε βοηθήσει να λύσεις ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, να ικανοποιήσεις μια ορισμένη και περιορισμένη ανάγκη αλλά ανοίγοντας τον πνευματικό σου ορίζοντα να σε κάνει ικανό να λύνεις κάθε παρόμοιο ή σχετικό πρόβλημα που εμποδίζει την πρόοδο της σκέψης σου ή στενεύει την πρακτική σου δραστηριότητα". Προκαλεί έκπληξη η επιχειρηματολογία του συγγραφέα σχετικά με την ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε το διαφορετικό ρόλο του Δασκάλου στη σύγχρονη εποχή (μια σύγχρονη εποχή - 1976- όπου οι προσωπικοί πολογιστές και το Ιντερνετ ήσαν άγνωστοι, αλλά είχε ξεκινήσει ήδη η ευρεία διάδοση πληροφοριών).
"Πρώτα να ανοίξεις, για τις ανάγκες των μαθητών σου,
όλους τους κρουνούς πληροφοριών που υπάρχουν σήμερα, και να τους διδάξεις να
τους χρησιμοποιούν. Το βιβλίο αναδεικνύει σε πολλά σημεία την αναγκαιότητα, οι δάσκαλοι να επιμένουν στην επεξεργασία της πληροφορίας από τους μαθητές (με την παρατηρητικότητα, τη φαντασία, την κρίση τους). "Πρέπει κατά την επεξεργασία της πληροφορίας, να αποβλέπουμε όχι στο άμεσο αποτέλεσμα, αλλά στην κατάκτηση μιας μεθόδου που θα μας κάνει ικανούς το καλό αποτέλεσμα σε κάθε σχετική περίπτωση, οπουδήποτε, οποτεδήποτε και με οποιαδήποτε παραλλαγή των υλικών όρων και αν μας παρουσιαστεί. Ο "αμαθής" μπορεί (πολλές φορές, κατά σύμπτωση) ν' ανοίξει μ' ένα πρόχειρο καρφί την κλειδαριά που αντιστέκεται. Όποιος όμως έχει μάθει είναι εφοδιασμένος με μια μέθοδο, δηλαδή με το σοφό κλειδί που μπορεί ν' ανοίξει και αυτήν και κάθε κλειδαριά του ίδιου τύπου, γιατί έχει κατασκευαστεί ύστερ' από σοβαρή μελέτη και διερεύνηση του μηχανισμού της...
Δίδαξε και γύμνασε τους μαθητές σου πως να συζητούν, πως
να ακούνε με σεβασμό και προσοχή τη γνώμη του άλλου και πως να διατυπώνουν
τις αμφιβολίες ή αντιρρήσεις τους με θάρρος και ευγένεια. Συνεργάσου
μαζί τους στη σύνταξη ενός Κανονισμού του Διαλόγου, που θα υποσχεθούν όλοι
να τον τηρήσουν με ευλάβεια. Δεν χρειάζονται πολλά άρθρα σ' αυτό τον
Κανονισμό, τρία όμως δεν πρέπει να λείπουν: Ο συγγραφέας επίσης προβάλλει την ανάγκη ενθάρρυνσης των μαθητών, ιδιαιτέρως των αδυνάτων, ως απαρχή της δημιουργικής συνεργασίας στο σχολείο. "Του καλού Δασκάλου η τέχνη είναι, να ενθαρρύνει τους μαθητές του (περισσότερο τους αδύνατους) παρά τους δυνατούς, τους άτολμους παρά τους θαρραλέους) στη διατύπωση της γνώμης τους, να τους βοηθεί να τη διευκρινίσουν και να τη συμπληρώσουν και ποτέ να μην επιτρέπει στους διαφωνούντες, πολύ λιγότερο στον εαυτό του, να περιφρονήσουν ή να αποδοκιμάσουν οποιαδήποτε πρόταση, παρά μόνο να τη θέσουν υπό έλεγχο με πρίσμα αντικειμενικό και με καλή πίστη. Εκείνος θα μιλεί τελευταίος, και μόνο αφού εξαντληθεί (ή φτάσει στο απροχώρητο) η συζήτηση, θα ρίξει το βάρος του απάνω στη λύση που βρέθηκε ικανοποιητική, για να γίνει τελικά δεκτή - επαινώντας πάντοτε όλους όσοι με τις ορθές υποδείξεις ή και με τα λάθη τους ακόμη βοήθησαν για να πραγματοποιηθεί το καλό αποτέλεσμα". Αναφερόμενος ο συγγραφέας στις θετικές επιστήμες τονίζει ότι η βαθιά γνώση του αντικειμένου, η δημιουργική αξιοποίηση των αναλυτικών προγραμμάτων και η γνώση των ιδιαιτεροτήτων των μαθητών που προέρχεται από την καλή επικοινωνία μαζί τους, αποτελούν προτέρημα για το Δάσκαλο.
"Ένας φημισμένος παιδαγωγός του αιώνα μας (o
Kerschen- steiner) έλεγε: Το Αναλυτικό Πρόγραμμα (στα φυσιογνωστικά μαθήματα) θα σε απελπίσει με τον πλούτο των περιεχομένων του. Αν το "βάλεις στα πόδια" με σκυμμένο το κεφάλι για να φτάσεις όπως - όπως στο τέρμα, να είσαι βέβαιος ότι θα πάει άδικος ο κόπος σου. Κάτι περισσότερο: Όχι μόνο δεν θα έχεις ωφελήσει, θα έχεις ζημιώσει τους μαθητές σου που λαχανιασμένοι θα υποχρεωθούν να σε ακολουθήσουν - πνιγμένοι στα "λόγια", χωρίς καμίαν επαφή με τα πράγματα. Έτσι δυστυχώς εργάζονται οι περισσότεροι συνάδελφοί σου: δένονται οι ίδιοι, δένουν και τα παιδιά στο σχολικό εγχειρίδιο. Εκεί διαβάζονται οι λειτουργίες της ζωής, τα φυσικά φαινόμενα, οι χημικές αντιδράσεις, οι ιδιορρυθμίες του εδάφους και του κλίματος - δηλαδή οι "λέξεις", που στοιβάζονται στη μνήμη και σκοτίζουν το μυαλό. Αυτή, καθώς θα έχεις ακούσει, υπήρξε η βαριά αρρώστια του σχολαστικισμού που επί αιώνες καταδίκασε σε αδράνεια το πνεύμα της Δύσης στους μεσαιωνικούς χρόνους, έως ότου η Αναγέννηση ξύπνησε από το λήθαργο και άνοιξε πάλι τα φτερά του. Οι άνθρωποι τότε (λέει ένα αστείο) αντί να δοκιμάζουν να κάνουν με μαγιά γιαούρτι, έψαχναν μέσα στα βιβλία του Αριστοτέλη να πληροφορηθούν αν πήζει το γάλα... ... Τι να κάνεις; Απλούστατα να καθίσεις να σκεφτείς στα σοβαρά ποιος είναι ο σκοπός των θετικοεπιστημονικών μαθημάτων και να προσπαθήσεις με κάθε μέσον να βάλεις τους μαθητές σου μπροστά στα "πράγματα", μακριά από τις "λέξεις". ... Οδήγησε τους μαθητές σου πως να "πειραματίζονται" και αυτοί με όσα μέσα διαθέτει το σχολείο ή μπορούν να τα προμηθευθούν οικονομικά, για να εκτιμήσουν την αξία της πειραματικής μεθόδου και να χαρούν μια μικρήν έστω επιτυχία της". Στο Δεύτερο κεφάλαιο ο συγγραφέας ασχολείται με τα προβλήματα της ανατροφής, τα θέματα διδακτικής, την εκπαίδευση του μέλλοντος, την εκπαιδευτική πολιτική και το ιδιαίτερο θέμα Εκπαίδευση και Δημοκρατία. Παρουσιάζουμε ορισμένες από τις βασικές αναφορές αυτού του κεφαλαίου. "Και ο σκοπός (του μαθητή) είναι πάντα ένας: το άτομο να βεβαιώσει τον εαυτό του νικώντας την αντίσταση των άλλων που δεν ενδιαφέρονται, δεν πείθονται ή δεν θέλουν να το αναγνωρίσουν. Όταν δεν μπορεί να επιτύχει το αποτέλεσμα τούτο με το καλό, δεν διστάζει να το επιδιώξει με το κακό, που είναι απλώς ο "άλλος" δρόμος. Και αν δεν μπορεί να υψώσει και να επιβάλλει τον ίδιο τον εαυτό του θετικά, θα δοκιμάσει να το κατορθώσει αρνητικά: ελαττώνοντας τον ανάστημα των άλλων θα αναδείξει το δικό του. Πρέπει λοιπόν οι άλλοι να μειωθούν, να παραμεριστούν, με την επιβουλή, την προδοσία, στην ανάγκη. Και αν τούτο το μέσον δεν φανεί αποτελεσματικό, τότε θα κάνει δύναμη την ίδια την αδυναμία του: θα γίνει ο δυστυχής, ο αδικημένος, ο άθλιος και ανάπηρος, ο αξιολύπητος". "Σχολείο "εργασίας" δεν θα πει σχολείο αταξίας, γιατί η ίδια η εργασία για να προωθηθεί και να συντελεσθεί χρειάζεται την τάξη και τη μέθοδο και τους κανόνες της - και αυτά από το δάσκαλο περιμένουν οι μαθητές. Με λεπτότητα αλλά και σταθερά ο φωτισμένος δάσκαλος ξέρει να οδηγεί, χωρίς με την αυθεντία του να συνθλίβει την προσωπικότητα των μαθητών του και να τους μεταβάλλει σε ανεύθυνα όργανα των διδακτικών του προθέσεων".
"Κάποιος πρέπει να σταθεί (με γνώση καλή και προαίρεση
καλή) κοντά μας και να μας οδηγήσει στην εκλογή που θα κάνουμε και τη χρήση
αυτών που θα πάρουμε. Και αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από εκείνον που
έχει αγωνιστεί και πονέσει να ωριμάσει ο ίδιος και να γίνει άξιος να δείξει
στους άλλους πως θα ωριμάσουν. Δηλαδή από το Δάσκαλο. Όχι το δάσκαλο -
μηχανή, αλλά το δάσκαλο - άνθρωπο (με την πλήρη έννοια του όρου). Γιατί τον
άνθρωπο μπορεί να τον πλάσει πάλι ένας άνθρωπος. Όπως τον ελεύθερο άνθρωπο
μπορεί να τον πλάσει ένας ελεύθερος άνθρωπος. Όχι δούλος.
"Ή έναν αρχιτέκτονα (ακόμη και μιαν επιτροπή από
αρχιτέκτονες) φωνάξουμε και του δώσουμε την παραγγελία: Σχεδίασέ μου ένα
σπίτι καλύτερο από εκείνο που έχω, γιατί τούτο δεν μ' αρέσει πια, ή
καλέσουμε έναν ειδικό (ακόμη και μιαν επιτροπή από ειδικούς) και τους
δώσουμε την εντολή: Πες μου πως να οργανώσω καλύτερα την εκπαίδευσή μου,
γιατί τέτοια που είναι σήμερα δεν εκτελεί τον προορισμό της, χωρίς ούτε στον
πρώτο να πούμε τι σπίτι θέλουμε να αποκτήσουμε, και τι πόρους διαθέτουμε για
να το χτίσουμε όπως το επιθυμούμε, ούτε στον δεύτερο να εξηγήσουμε ποιον
προορισμό βλέπουμε στην εκπαίδευσή μας, και πόσα σκοπεύουμε να ξοδέψουμε για
τη λειτουργία της - το ίδιο κάνει. Δηλαδή και στη μια περίπτωση και στην
άλλη δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτα το θετικό και το χρήσιμο... "Πρέπει κάποτε να καταλάβουμε ότι η εκπαίδευση δεν είναι ξέφραγο χωράφι, όπου έχει ο καθένας το ελεύθερο να μπαίνει και να κάνει το νοικοκύρη με τις ιδέες και τα θέσφατά του. Δικαίωμα να το καλλιεργεί έχει μόνο ο μυημένος στην επιστήμη του σχολείου που διαθέτει μαζί με επαρκή κεφάλαια θεωρίας και πλούσια πείρα πρακτικής". Τέλος, αξίζει να διαβάσουμε με κριτική διάθεση το ξεχωριστό κεφάλαιο το οποίο αφιερώνει στην επαγγελματική εκπαίδευση, όχι τόσο για να εφαρμόσουμε τις ιδέες του συγγραφέα, αλλά για να γνωρίσουμε τις αντιφάσεις που υπήρξαν στη μέση τεχνική εκπαίδευση, από τη γέννησή της. Άλλες προτάσεις για βιβλία και κινηματογραφικά έργα για το καλοκαίρι Παιδαγωγική ενθάρρυνση των μαθητών σε συνθήκες κρίσης Αναφέρεται εκτενώς στο βιβλίο: Ντράϋκωρς Ρ. (1975) Ενθαρρύνοντας το παιδί στη μάθηση, Αθήνα, Εκδόσεις Γλάρος. Για τις διακοπές του καλοκαιριού, προτείνουμε το βιβλίο "Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ", γραμμένο από ένα φιλόλογο που δίδαξε σε Τεχνικά σχολεία, σε σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας αλλά και σε πρότυπα κολέγια της Νέας Υόρκης και συμβουλεύει τους νέους καθηγητές: «Βρες τι αγαπάς και κάν’ το. Σε αυτό συνοψίζονται τελικά όλα». Περισσότερα... Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας Πολλοί καθηγητές αναρωτιούνται: Πως να κάνω μάθημα σε μια τάξη όπου το επίπεδο των μαθητών είναι διαφορετικό;. Το νέο βιβλίο "Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας" της Carol Tomlinson, εκδόσεις "Γρηγόρη" δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις και αποτελεί πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς που θέλουν να "δοκιμάσουν" κάτι συναρπαστικό στην τάξη. Επικοινωνήστε με τον Σύμβουλο για να σχεδιάσετε ένα καινοτομικό πρόγραμμα διδασκαλίας στη δική σας τάξη. Περισσότερα Διδάσκοντας μαζί, μαθαίνοντας μαζί Το βιβλίο "Διδάσκοντας μαζί, Μαθαίνοντας μαζί" του Gerard De Vecchi, εκδόσεις "Σαββάλας" είναι μια καλή πρόταση, εφ' όσον αποφασίσετε να διαβάσετε πάνω στη σύγχρονη Παιδαγωγική. Περισσότερα... Κινηματογράφος παιδαγωγικής αναζήτησης Κάποιες αγαπημένες κινηματογραφικές ταινίες, για τους περισσότερους καθηγητές, όσες φορές και αν τις δούμε, μας παρακινούν να αναλογιστούμε τους τρόπους προσέγγισης των μαθητών μας. Όποιοι εκπαιδευτικοί δεν τις έχουν δει, είναι καλό να τις αναζητήσουν. Δείτε εκτενείς παρουσιάσεις και κριτικές. Περισσότερα…
Δείτε περισσότερα Παιδαγωγικά θέματα
|
|