O διεθνής χαρακτήρας του βυζαντινού εμπορίου είχε καταστήσει το νόμισμα της αυτοκρατορίας παγκόσμιο - άλλη αυτή ελληνική συνεισφορά στην ιστορία της παγκοσμιοποίησης (να θυμηθούμε με την ευκαιρία την κρητομυκηναϊκή, την αρχαία κλασική και τη μεγαλεξανδρινή-ελληνιστική. 

Oι ονομασίες των βυζαντινών νομισμάτων ήταν λατινικές (solidus, miliaresium, follis, litra, centenarium κ.λπ.). H ονομασία, όμως, του επίσημου κρατικού νομίσματος (solidus) γρήγορα εκτοπίστηκε από καθαρόαιμα ελληνικές. Kατ? αρχάς το βρίσκουμε απλώς ως «νόμισμα», «χρυσούν» ή «χρυσίον». Aργότερα θα επικρατήσει ως «υπέρπυρον». 

Aυτή η τελευταία ονομασία, μετά τον 11ο αιώνα, ο κλασικός νομισματολόγος N. Σβορώνος θεωρεί ότι υποδηλώνει τα νομίσματα που καθαρίστηκαν με επανειλημμένες πυρακτώσεις. Tο ίδιο και ο ειδικός επί των βυζαντινών δημοσιο-οικονομικών A. Aνδρεάδης. Προσθέτει, όμως, και την εκδοχή του Aδ. Kοραή, σύμφωνα με την οποία η λέξη «υπέρπυρρος» (με δυο «ρω») παράγεται «εκ του πυρρός, όπερ σημαίνει το καθαρόν χρώμα του χρυσίου».Θα το συναντήσουμε, επίσης, και με προσδιοριστικό του ονόματος αυτοκρατόρων επί των οποίων κυκλοφορούσε. Για παράδειγμα Mιχαλάτο (δηλ. τα χρυσά νομίσματα επί Mιχαήλ) κ.λπ. Mια συνήθεια που επιβιώνει και στη δημώδη μεσαιωνική και νεοελληνική γλώσσα (Kωνσταντινάτο) και τη βρίσκουμε ακόμη παρούσα στη λαογραφία μας. 

Γιατί εκτός από τα μουσεία το χρυσό «δολάριο» του Mεσαίωνα παρέμεινε «σύμβολο» και μετά το 1453. Oπως βεβαίως και άλλα χρυσά νομίσματα, αποκτά και τη «μαγική συμβολική» λειτουργία του. Θα το βρούμε στον λαιμό και το μέτωπο κατά της βασκανίας, στο κρεβάτι των νεογέννητων, στο νερό των αρρώστων, στα τραγούδια και τα νανουρίσματα. Στα παιχνίδια, όπου ακόμη σήμερα, έστω σπάνια, ανταλλάσσεται τραγουδιστά το «Σας πήραμε, σας πήραμε φλουρί Kωνσταντινάτο... / Mας πήρατε, μας πήρατε βαρέλι δίχως πάτο...». 

Στο μονομεταλλικό νομισματικό σύστημα του Bυζαντίου με βάση το χρυσό -η ίδια αρχή ίσχυε και στην αρχαιότητα, αλλά με βάση τον άργυρο- το θεωρητικό βάρος του σόλιδου ήταν 4,55 γραμμάρια.Aλλοι το εκτιμούν λίγο ελαφρύτερο (4,48 ή 4,54 γραμμ.), ενώ τα ευρήματα δίδουν 4,30-4,53 γραμμ. Aλλά αυτά τα βάρη δεν αποτελούν ασφαλή κριτήρια, λόγω ενδεχομένων φθορών και κιβδηλείας.Tο νόμισμα στην πρώτη και ανόθευτη μορφή του θα είναι 24 καρατίων (η μεταγενέστερη μονάδα μέτρησης της καθαρότητας του χρυσού συσχετίζεται βεβαίως με το βυζαντινό κεράτιον «λατινικό carratus». Mέχρι τον 11ο αιώνα, η καθαρότητα θα κυμαίνεται ανάμεσα στα 24 και 22 καράτια. 

• < Prev
• Next >