Κοινωνικά δίκτυα και σεξουαλικοποίηση των νέων
Αρθρογράφος: Ειρήνη Παπαγιάννη
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Το διαδίκτυο αποτελεί ένα κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο οι άνθρωποι πραγματεύονται πλήθος ζητημάτων, όπως η σεξουαλικότητα, μεταχειριζόμενοι παλαιά και νέα μέσα (Greenfield & Yan, 2006). Μέσα σε αυτό τo διαδικτυακό περιβάλλον αναπτύχθηκαν τα κοινωνικά δίκτυα, που εμφανίστηκαν πρώτη φορά το 1995 (Τζαβέλα & Τσίτσικα, 2014), έχουν πια επεκταθεί και σε αυτά έχει πρόσβαση η πλειονότητα των πολιτών των αναπτυγμένων χωρών, ανεξαρτήτως ηλικίας.
Δυναμική παρουσία στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν οι νέοι και οι έφηβοι, των οποίων τα προφίλ που διατηρούν σε αυτές, παίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και σεξουαλική τους ζωή (Pascoe, 2011). Ειδικότερα για τους έφηβους, σύμφωνα με τους Jones & Fox (2009) μέχρι και το 2008 το 93% των ατόμων ηλικίας 12-17 ετών διατηρούσαν προσωπικό λογαριασμό στα κοινωνικά δίκτυα, που τους έδωσε τη δυνατότητα να μιλούν διαδικτυακά με τηλεφωνικές κλήσεις, με βιντεοκλήσεις και με ανταλλαγή μηνυμάτων.
Στην Ευρώπη δε, το ποσοστό αυτό, για παιδιά ηλικίας 9-16 ετών άγγιξε το 59% (Τζαβέλα & Τσίτσικα, 2014). Η πλειονότητα των εφήβων που συνομιλούν στο διαδίκτυο συζητούν για ζητήματα προσωπικά και αναζητούν ερωτικούς συντρόφους, δηλαδή αναπτύσσουν την σεξουαλικότητά τους. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι λίγες οι φορές που οι έφηβοι αδιαφορούν για την πραγματική ταυτότητα των συνομιλητών τους, εστιάζοντας στην ανάγκη τους για επικοινωνία, αποδοχή και συντροφικότητα, σε ένα περιβάλλον που μπορεί να αποβεί εχθρικό, ειδικά για την σεξουαλικοποίηση των έφηβων κοριτσιών, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι όταν λέμε σεξουαλικοποίηση εννοούμε πως συμβαίνει σύμφωνα με το American Psychological Association (APA) 2007 Report, όταν η αξία ενός ατόμου προέρχεται μόνο από την σεξουαλική επιρροή ή συμπεριφορά, με την εξαίρεση των άλλων χαρακτηριστικών καθώς επίσης και όταν ένα πρόσωπο συγκρίνεται με ένα πρότυπο που εξισώνει τη σωματική ελκυστικότητα (στενή έννοια) με το να είναι σέξι.
Έτσι, ένα άτομο σεξουαλικά αντικειμενοποιείται – δηλαδή μετατρέπεται σε ένα πράγμα για σεξουαλική χρήση των άλλων, αντί να θεωρηθεί ως ένα άτομο με ικανότητα για ανεξάρτητη δράση και λήψη αποφάσεων. Τέλος συντελείται επίσης όταν η σεξουαλικότητα, ανάρμοστα, επιβάλλεται σε κάποιο πρόσωπο.
Η επίδραση των κοινωνικών δικτύων στην σεξουαλικοποίηση των εφήβων
Οι λόγοι για τους οποίους οι έφηβοι αποφασίζουν να γίνουν μέλη της κοινότητας των κοινωνικών δικτύων ποικίλουν. Καταρχάς, πρόκειται για την ηλικιακή ομάδα στην οποία συμβαίνουν βιολογικές αλλαγές, τόσο στην εμφάνιση όσο και την λειτουργία του σώματός τους – η δεύτερη παρατήρηση αφορά κυρίως τα κορίτσια – που με τη σειρά τους πυροδοτούν ερωτήματα γύρω από τη σεξουαλικότητα, την σχέση τους με το αντίθετο φύλο (Suzuki & Calzo, 2004) αλλά και τη διαμόρφωση της προσωπικής τους ταυτότητας (Wartella, Vanderwater, & Rideout, 2005).
Οι κυριότεροι αναλύονται στην επιθυμία τους να επικοινωνήσουν με τους συνομηλίκους τους, που εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συμμόρφωσης με τις τάσεις που επικρατούν τη δεδομένη στιγμή στο κομμάτι της επικοινωνίας, μέσω ενός πολιτισμικού εργαλείου που παρέχει πολυάριθμες επιλογές. Κατά συνέπεια, είναι εύλογο, ότι τα κοινωνικά δίκτυα ανοίγουν διόδους αλληλεπίδρασης με το αντίθετο φύλο (Hayman, 2016), γεγονός που είναι πιθανό να μην πραγματοποιούνταν υπό άλλες συνθήκες. Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι τα κοινωνικά δίκτυα λειτουργούν και ως μέσο ενημέρωσης για τους εφήβους, που δέχονται ερεθίσματα από τις δημοσιεύσεις που λαμβάνουν χώρα στο εικονικό αυτό περιβάλλον και ανταλλάσουν απόψεις και επιχειρήματα. Σε κάθε περίπτωση όμως, πρέπει να τονίσουμε ότι ο κύριος λόγος της εμπλοκής των εφήβων στα κοινωνικά δίκτυα είναι η κοινωνικοποίησή τους (Roberts, Foehr & Rideout, 2005).
Η διαφοροποίηση σε σχέση με το παρελθόν είναι έντονη. Σε αυτό συνάδουν έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί και υποστηρίζουν ότι τη δεκαετία του 1990 το διαδίκτυο είχε ψυχαγωγικό ρόλο, ενώ σήμερα έχει εξελιχθεί σε μηχανή αναζήτησης διαπροσωπικής επικοινωνίας και ερωτικής επαφής (Valkenburg, & Peter, 2007).
Η σημασία που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τους εφήβους φαίνεται από το γεγονός ότι πέραν του ύπνου, η ενασχόληση τους με αυτά, καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου των παιδιών εκτός σχολείου, με τους νέους να χρησιμοποιούν τις αγαπημένες τους εφαρμογές περισσότερες από δέκα φορές μέσα στη μέρα (O’Keeffe & Clarke-Pearson, 2011). Υπό αυτές τις συνθήκες είναι βέβαιο, ότι η σεξουαλικοποίηση των εφήβων επηρεάζεται από τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δίκτυα, τόσο με θετικούς όσο και με αρνητικούς τρόπους. Οι αρνητικές επιδράσεις είναι εκείνες που όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια, επηρεάζουν κατά πολύ τα κορίτσια και λιγότερο τα αγόρια. Ίσως να ήταν αυτό το πλαίσιο στο οποίο τέθηκε το ζήτημα της ανησυχίας για τη νεανική σεξουαλικότητα ως προσωπικό και κοινωνικό πρόβλημα που πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο (Pascoe, 2011).
Μελέτες για την επίδραση των κοινωνικών δικτύων στην σεξουαλικοποίηση κατά την εφηβική ηλικία
Οι έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί γύρω από το ζήτημα της σεξουαλικοποίησης των εφήβων είναι πολυάριθμες. Όσον αφορά τη σύνδεση της σεξουαλικοποίησης με τα κοινωνικά δίκτυα, σε μία από τις νεότερες μελέτες, αποδείχθηκε ότι είναι σύνηθες νεαρά αγόρια και κορίτσια να κάνουν αναρτήσεις σχετικά με τον έρωτα, οι οποίες συνοδεύονται από δημοφιλή τραγούδια ή αποφθέγματα που θα τους βοηθήσουν να κερδίσουν σε κοινό και προβολές, και κατά συνέπεια θα αυξήσουν τις πιθανότητες προσέλκυσης του αντίθετου φύλου (De Ridder, 2017). Το γεγονός αυτό, αν και παράξενο, σχετίζεται με τη δημοτικότητα που θέλουν να αποκτήσουν οι έφηβοι στα κοινωνικά δίκτυα, η οποία είναι πιθανό τους εξασφαλίσει καλύτερες πιθανότητες εύρεσης συντρόφου. Η πρακτική αυτή μοιάζει απλή, κυρίως γιατί δεν απορρέουν από αυτή αρνητικές συνέπειες.
Πιο πολύπλοκη αποδεικνύεται η δημοσίευση φωτογραφιών, αφού σύμφωνα με την Nancy Jo Sales, τα κορίτσια αναγκάζονται ορισμένες φορές να μπουν στη διαδικασία ενός άτυπου ανταγωνισμού σχετικά με την δημοσίευση φωτογραφιών που είναι αρκετά «σέξι» για να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερα «λάικς» υποτιμώντας ακόμα και τις συνομήλικές τους. Η συγγραφέας του βιβλίου American Girls: Social Media and the Secret Lives of Teenagers που εκδόθηκε το 2016 διεξήγαγε συνεντεύξεις με περισσότερες από 200 έφηβες οι οποίες υποστήριξαν στην πλειονότητά τους ότι τα κοινωνικά δίκτυα συχνά επικροτούν μια κουλτούρα σεξισμού και μισογυνισμού (Ng, 2016).
Ειδικότερα, υποστηρίζει ότι οι φωτογραφίες των κοριτσιών λειτουργούν ως δαμόκλειος σπάθη, αφού δεν είναι δύσκολο να επηρεάσουν αρνητικά τη φήμη τους και να χαρακτηριστούν τα ίδια ως «πολύ σέξι» ή «πολύ χυδαίες» (De Ridder, 2017). Το ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι ότι οι χαρακτηρισμοί αυτοί γίνονται από τα συνομήλικα κορίτσια, ενώ τα αγόρια είναι συνήθως πολύ θετικά απέναντι στην σεξουαλικοποίηση των κοριτσιών (Ng, 2016). Επιπρόσθετα, σύμφωνα πάλι με την ίδια, τα κορίτσια πιέζονταν να στείλουν γυμνές φωτογραφίες τους, μέσω των εφαρμογών των κοινωνικών δικτύων, σε συνομηλίκους τους που έπρατταν το ίδιο χωρίς να ζητήσουν την άδειά τους. Η άρνησή τους να εκπληρώσουν τις επιθυμίες των αγοριών, είχε ως αποτέλεσμα την συκοφάντησή τους, στη συνέχεια, από τους ίδιους (Ng, 2016). Το ζήτημα της κατοχής φωτογραφιών γυμνών κοριτσιών – που αποστέλλονται συνήθως στο πλαίσιο του sexting, δηλαδή της ανταλλαγής ερωτικών μηνυμάτων μέσω των εφαρμογών των κοινωνικών δικτύων συνήθως – έχει απασχολήσει πολύ την επιστημονική κοινότητα, δεδομένου ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι φωτογραφίες ζητούνται από αγόρια μεγαλύτερα σε ηλικία και ενέχει ξανά ο κίνδυνος στιγματισμού των κοριτσιών που τις αποστέλλουν (Angelides,2013).
Ακόμη, σύμφωνα με τον Κωνσταντινίδη (2016), το τίμημα της ολοκλήρωσης των σεξουαλικών σχέσεων είναι βαρύτερο για τα κορίτσια, αφού βλέπουν μείωση των διαδικτυακών τους φίλων ενώ αντιθέτως, ο αριθμός των φίλων τους παρουσιάζει αύξηση όταν οι σχέσεις δεν ολοκληρώνονται. Στον αντίποδα, βρίσκονται τα αγόρια αφού οι διαδικτυακοί τους φίλοι αυξάνονται όταν ολοκληρώνονται οι σχέσεις τους και μειώνονται όταν ακόμα δεν έχουν προχωρήσει σε αυτές. Συμπέρασμα των παραπάνω είναι ότι η δημοτικότητα και η φήμη, όταν συνδέονται με την σεξουαλικότητα των νέων στο διαδίκτυο, μπορούν να νοηθούν ως μηχανισμοί ελέγχου, που βασίζονται στα ίδια πρότυπα και για τα δύο γένη που άλλοτε απορρίπτουν και άλλοτε αποδέχονται ορισμένες πρακτικές που χαρακτηρίζονται ως αισθησιακές (De Ridder, 2017).
Παρατηρεί κανείς ότι επικρατούν κάποια κοινωνικά στερεότυπα ακόμα και σε αυτές τις ηλικίες, που έχουν να κάνουν με την αρρενωπότητα των αγοριών και επιβάλλεται από άτομα του ίδιου φύλου κυρίως, και την αρμόζουσα σεξουαλική συμπεριφορά των κοριτσιών που διαμορφώνεται τόσο από τα αγόρια όσο και από τα κορίτσια. Τις επικρατούσες συνθήκες επιδεινώνει η στάση των κοριτσιών που δεν αντιδρούν στη συμπεριφορά των αγοριών αλλά αποδέχονται τις πρακτικές τους, αφού προσδοκούν ότι μέσω της αποδοχής θα κερδίσουν σε δημοτικότητα, δηλαδή σε κοινωνική αποδοχή και κατ’ επέκταση και σε σεξουαλικό επίπεδο. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι ο τρόπος με τον οποίο οι έφηβοι αντιλαμβάνονται την σεξουαλικότητα των συνομήλικων τους ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά την σεξουαλική τους προσαρμογή αργότερα (Κωνσταντινίδης, 2016).
Θα ήταν αβάσιμο όμως να σταθούμε μόνο στις αρνητικές πτυχές που έχουν τα κοινωνικά δίκτυα στην σεξουαλικοποίηση των νέων και των εφήβων. Είναι γεγονός ότι μέσω των κοινωνικών δικτύων, οι έφηβοι και οι νέοι αναπτύσσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες και τους δίνεται η ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν με άτομα που βρίσκονται ακόμα και μακριά. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι έφηβοι που αντιμετωπίζουν προβλήματα γύρω από τη σεξουαλική τους ταυτότητα, προχωρούν σε αναζήτηση συνομήλικων τους που βρίσκονται σε παρόμοια θέση. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται μέλη μιας κοινότητας και αποβάλλουν πιο εύκολα το συναίσθημα της μοναξιάς που βιώνουν, βελτιώνουν την αυτοπεποίθησή τους και αισθάνονται ασφαλείς όσον αφορά την σεξουαλικότητά τους, έχοντας πλέον τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε μια ομαλή διαδικασία σεξουαλικοποίησης (Uhls, Ellison & Subrahmanyam, 2017).
Η στερεοτυπική εικόνα για τη θέση της γυναίκας στα κοινωνικά δίκτυα
Η σεξουαλικοποίηση, σύμφωνα με όσα καταγράφηκαν παραπάνω, είναι μια διαδικασία που είναι δυνατόν να επηρεάσει αρνητικά τις νέες και τις έφηβες κοπέλες παρά τους άρρενες νέους και εφήβους. Η στερεοτυπική εικόνα για τη θέση της γυναίκας, που πρέπει να είναι συντηρητική, φαίνεται ότι και εδώ είναι αρκετά ισχυρή. Αρνητικές πτυχές της χρήσης τους διαδικτύου είχαν τονιστεί και παλαιότερα από ερευνητές που υποστήριζαν ότι αυτοί που περνούν πολλές ώρες μπροστά από έναν υπολογιστή, είναι πιθανό να αναπτύξουν καταθλιπτικά συναισθήματα, να εγκλωβιστούν στο εικονικό διαδικτυακό περιβάλλον και να απομονωθούν από τον κοινωνικό τους περίγυρο (Sparks, 2005). Ωστόσο, υπάρχουν έρευνες που φαίνεται να αντικρούουν αυτά τα ευρήματα, επισημαίνοντας τις θετικές παραμέτρους που έχει η ενεργή εμπλοκή των νέων στο διαδίκτυο. Όσον αφορά τα κοινωνικά δίκτυα, ο χρόνος που αφιερώνουν νέοι και έφηβοι σε αυτά επικουρεί στην άμβλυνση των συναισθημάτων απομόνωσης που ενδέχεται να αισθάνονται για διάφορους λόγους και προωθεί τη σύνδεσή τους με άλλα άτομα (Suzuki & Calzo, 2004).
Είναι εύλογο, ότι έτσι δημιουργούνται περισσότερο ευνοϊκές συνθήκες για τη διερεύνηση των ερωτημάτων που εγείρονται σε νέους και εφήβους γύρω από σημαντικά θέματα, όπως το πώς να αντιμετωπίσουν την σεξουαλικότητά τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι προειδοποιούνται με κάποιο τρόπο πώς να αποφύγουν την αρνητικότητα που ενδέχεται να προκύψει μέσα από τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δίκτυα και την σεξουαλικοποίηση τους. Ωστόσο χρήσιμο είναι να αναφέρουμε ότι κατά τον Λιότζη (2016), διαπιστώνεται αύξηση του σεξισμού, λιγότερα κορίτσια ακολουθούν σταδιοδρομία στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής, και τα μαθηματικά και έχουμε αυξημένα ποσοστά σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας, καθώς επίσης και αυξημένη ζήτηση της παιδικής πορνογραφίας.
Αυτοτραυματισμός – “cutting” στην εφηβεία
Αρθρογράφος: Κωστέα
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Cutting, καλείται ο εκούσιος αυτοτραυματισμός μερών του σώματος με αιχμηρά αντικείμενα (συνήθως μαχαίρι ή ξυράφι), προκειμένου να παρουσιαστεί αίμα, χωρίς όμως την προσπάθεια ή την επιθυμία της αυτοκτονίας.
Η εσωτερική πλευρά των καρπών ή άλλα μέρη του σώματος που δεν είναι σε κοινή θέα επιλέγονται, συνήθως, από τον/την έφηβο (έρευνες έχουν δείξει ότι τα κορίτσια έχουν 4 φορές περισσότερες πιθανότητες για “cutting” σε σύγκριση με τα αγόρια) προκειμένου να αποφορτιστούν από αρνητικά συναισθήματα για καταστάσεις άγχους, πίεσης ή απόρριψης που βιώνουν.
Η ανακούφιση μέσα από τον αυτοτραυματισμό
Τα άτομα αυτά πιστεύουν πως προκαλώντας στον εαυτό τους εξωτερικό – σωματικό πόνο, θα ανακουφιστούν ευκολότερα από τον έντονο εσωτερικό – ψυχικό πόνο που νιώθουν. Η ανακούφιση όμως που προσφέρει ο αυτοτραυματισμός είναι προσωρινή και όταν η σωματική κρίση περάσει, τα αρνητικά συναισθήματα επιστρέφουν με μεγαλύτερη ένταση και έτσι ο έφηβος “παγιδεύεται” σε έναν φαύλο κύκλο, ολέθριο τόσο για την ψυχική του υγεία όσο και για τη σωματική του ακεραιότητα.
Το “cutting” είναι μια ασυνείδητη προσπάθεια των εφήβων να τραβήξουν την προσοχή των άλλων προκειμένου να νιώσουν αποδοχή, ασφάλεια, φροντίδα και αγάπη παρόλο που νιώθουν ενοχές για αυτό που κάνουν και κυριολεκτικά κρύβονται και κρύβουν τα “τραυματισμένα” σημεία του σώματός τους για να μην τα αντιληφθούν οι άλλοι. Επιπλέον, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ο έντονος θυμός, η κατάθλιψη ή η αγχώδης διαταραχή, χαρακτηρίζει τα άτομα που επιλέγουν τη μέθοδο αυτή, ενώ σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει πρόβλημα με χρήση ουσιών και κυρίως κατάχρηση αλκοόλ.
Θεραπεία συμπεριφορών αυτοτραυματισμού
Υψίστης σημασίας για την επίλυση αυτού του προβλήματος είναι η ψυχοθεραπεία που θα βοηθήσει τον/την έφηβο να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί τα συναισθήματά του αρχικά και στη συνέχεια, να τα διαχειριστεί καλύτερα κάτω από την υποστήριξη του ψυχοθεραπευτή, ο οποίος με επιμονή και υπομονή θα βοηθήσει τον/την έφηβο να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι μόνος/η και ότι μπορεί να νιώσει καλύτερα χωρίς να κάνει κακό στο σώμα του και εν τέλει στον εαυτό του.
Παράλληλα, η ζωγραφική, ο χορός, το τρέξιμο, η συγγραφή ποιημάτων ή ημερολογίου καθώς και η φροντίδα ενός κατοικίδιου ζώου, βοηθούν αρκετά στην αποφόρτιση των συναισθημάτων, ενώ τεχνικές αποτροπής την κρίσιμη στιγμή όπως το τρίψιμο της γόμας στο σημείο του σώματος που επιχειρείται να τραυματιστεί ή ο στιγματισμός του με ένα κόκκινο στυλό, έχουν αποδειχτεί αρκετά βοηθητικές στη μείωση του φαινομένου.
Συμπερασματικά, είναι επιτακτική ανάγκη να προσφέρουμε στον έφηβο, όλοι μας, ελπίδα, προοπτική, να του δώσουμε χώρο και χρόνο να ανακαλύψει τον εαυτό του και την ταυτότητά του και να διανθίσει την ψυχή του με υγιείς αξίες όπως αγάπη, δικαιοσύνη, υπευθυνότητα. Αν τον βοηθήσουμε να ανακαλύψει δημιουργικές δεξιότητες και να δώσει αξία στον εαυτό του, τότε φαινόμενα όπως αυτά του αυτοτραυματισμού θα εκλείψουν.
Πώς κινητοποιούνται οι έφηβοι;
Αρθρογράφος:Χρυσάννα Μαστοράκη Ψυχοθεραπευτής
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Λίγοι είναι ουσιαστικά οι έφηβοι που δεν έχουν καθόλου κίνητρο. Η έλλειψη κινητοποίησης στους εφήβους εκδηλώνεται μέσω πραγμάτων που δεν τους νοιάζουν, δεν τα βρίσκουν σημαντικά ή δε λαμβάνουν άμεση ικανοποίηση από αυτά.
Σε αυτό το πλαίσιο παραθέτονται μερικές συμβουλές/πρακτικές για να κινητοποιηθεί ένας έφηβος.
1. Τι θα κερδίσει ο έφηβος;
Αυτό είναι το πιο σημαντικό συστατικό για την επιτυχής κινητοποίηση ενός εφήβου. Εάν ο/η έφηβος/η δεν αντιλαμβάνεται τι σχέση έχει με την εκάστοτε εργασία που καλείται να διεξάγει, τότε θα είναι αρκετά δύσκολο να βρει την επιθυμία και να την εκτελέσει. Κατά βάθος οι έφηβοι έχουν την ανάγκη να επιδεικνύουν και στον εαυτό τους αλλά και στους άλλους ότι είναι ικανοί και ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Αρκετά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι έφηβοι πηγάζουν από την επιθυμία τους να είναι σημαντικοί, η οποία τελικά παραβλέπεται.
Πιο συγκεκριμένα, εφόσον ο έφηβος θέλει να φοράει ρούχα, θα κινητοποιηθεί να συμμετάσχει στις διαδικασίες σχετικές με την πλύση και διατήρηση αυτών. Εάν ο έφηβος θέλει να φάει, θα βρει το κίνητρο να ασχοληθεί με την προετοιμασία του γεύματος. Μερικές εργασίες δεν έχουν τόσο εμφανείς συνέπειες, όπως είναι το σφουγγάρισμα, όμως για τον κάθε έφηβο αυτό διαφέρει. Μπορεί ένας συγκεκριμένος έφηβος να μη βρίσκει αξία στο σφουγγάρισμα, όμως να βρίσκει νόημα στο να πάει τα σκουπίδια στους κάδους. Επομένως, εξυπηρετεί να ζητάτε από τον έφηβο να κάνει εργασίες που ο ίδιος προσδίδει αξία σε αυτές, τις υπολογίζει, έχουν σημασία ή και νόημα για τον έφηβο.
Μία συχνή εργασία που δεν έχει νόημα για τους περισσότερους έφηβους είναι η σχολική εργασία στο σπίτι. Καλό θα ήταν να κατανοήσει ο έφηβος τα οφέλη της αφηρημένης μάθησης (όπως της άλγεβρας και της ιστορίας) καθώς σχετίζεται με την εξάσκηση της μείωσης της ματαιότητας.
Αρκετές φορές οι περισσότεροι από εμάς κάνουμε πράγματα χωρίς λόγο παρά το γεγονός ότι χρειάζονται να γίνουν. Εάν δουν οι έφηβοι πως και οι “μεγάλοι” κάνουν “ανούσιες” εργασίες και πως είναι μέρος της ζωής και γίνονται για να επιτύχουμε απώτερους στόχους, τότε έχουν λάβει ένα σημαντικό μήνυμα ζωής.
Καλό είναι λοιπόν να συνδέσει ο έφηβος πως για να πετύχουμε κάτι πιο μακρινό, χρειάζεται να κάνουμε και πράγματα που δε μας αρέσουν ή δε βρίσκουμε νόημα σε αυτά. Η συχνή υπενθύμιση αυτού θα βοηθήσει στην καλλιέργεια της ιδέας και το αποτέλεσμα θα είναι αισθητό.
2. Τι άποψη έχει ο έφηβος;
Χρειάζεται να αισθανθεί ένας έφηβος ότι συμβάλλει στον προγραμματισμό, στις ευθύνες, στα σχέδια της οικογένειας. Δε θα κινητοποιηθεί ο έφηβος που απλά του λένε κάνε αυτό, κάνε εκείνο.
Όταν δίνεται η απάντηση “Γιατί έτσι είπα!”, δημιουργείται ένα αποθαρρυντικό κλίμα. Αναπτυξιακά, οι έφηβοι αναζητούν την εδραίωση τους ως άτομα ανεξάρτητα από τους γονείς τους. Μήπως τελικά είναι πιο κατανοητό για ποιο λόγο είναι αποθαρρυντικό για τους έφηβους να τους λένε τι να κάνουνε;
Ας δοθεί η ευκαιρία να εκφράσει ο έφηβος πως θα ήθελε να κάνει κάποια πράγματα. Εάν δίνεται το περιθώριο στον έφηβο να αναλάβει το προγραμματισμό δραστηριοτήτων ή να ορίζει τις δραστηριότητες, σίγουρα το κίνητρο του να ασχοληθεί με αυτά θα είναι μεγαλύτερο.
- Συζητήστε τι δουλειές στο σπίτι θα ήθελε να κάνει.
- Ορίστε προθεσμίες, αλλά να έχουν την ελευθερία να αποφασίσουν πότε και πως να ολοκληρώσουν την εργασία.
- Συζητήστε τι προσδοκίες έχουν από τον εαυτό τους αλλά και από εσάς και το αντίστροφο, εσείς από εκείνους και από τον εαυτό σας. Δουλέψτε προς έναν “συμβιβασμό” που θα αφήσει και τους δύο ικανοποιημένους.
- Αναθέστε ολόκληρη την ευθύνη στον έφηβο. Για παράδειγμα, εάν αναλάβει να φροντίσει το δείπνο για μία φορά την εβδομάδα, ας αναλάβει και την αγορά των τροφίμων και το menu και την υλοποίηση αυτού.
3. Μήπως να μάθει και από την αποτυχία;
Όταν οι γονείς επανειλημμένα “σώζουν” τους εφήβους από μία επικείμενη αποτυχία τότε υπονομεύουν την ικανότητα των εφήβων να μεγαλώσουν-ωριμάσουν. Κανένας γονιός δεν θέλει να βλέπει το παιδί του να αποτυγχάνει, όμως μέσα από την αποτυχία μαθαίνουμε για να βελτιωθούμε και εξελισσόμαστε στον καλύτερο μας εαυτό.
Αυτό που προσδίδει αξία σε μία εργασία είναι οι συνέπειες ή το τίμημα εάν δεν προχωρήσει θετικά. Όταν ένας γονιός αποτρέψει τον έφηβο να βιώσει τις συνέπειες μίας αποτυχίας, τότε του αφαιρεί την αξία της εργασίας και κατά συνέπεια την κινητοποίηση του εφήβου να προσπαθήσει μελλοντικά για την επιτυχία.
Εάν ο έφηβος είναι υπεύθυνος για τα σκουπίδια στο σπίτι για παράδειγμα και δεν ασχοληθεί κάποια στιγμή με αυτό, τότε εκείνος είναι υπεύθυνος για τις συνέπειες. Θα μάθει ο έφηβος περισσότερα μέσα από την αποτυχία αυτή παρά από έναν γονέα που του υποδεικνύει πως δεν το έχει κάνει ή που στο τέλος το κάνει ο ίδιος ο γονέας.
Παρόμοια, εάν ο έφηβος δεν προετοιμαστεί σωστά για ένα διαγώνισμα και τελικά αποτύχει σε αυτό είναι πιο πιθανό να κινητοποιηθεί να διαβάσει για την επόμενη φορά. Οι γονείς μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες ο έφηβος να κινητοποιηθεί με το διάλογο και θέτοντας ερωτήματα στον έφηβο παρά με κήρυγμα. Συγκεκριμένα, η συζήτηση να περιστρέφεται γύρω από το πως νιώθει ο έφηβος σχετικά με το αποτέλεσμα (αποτυχία σε διαγώνισμα, αρνητικές συνέπειες μετά από αποτυχία ολοκλήρωσης μίας εργασίας, όπως τα σκουπίδια ή τη φροντίδα ενός κατοικίδιου, κτλ.), τι σκοπεύει να κάνει την επόμενη φορά, και εάν θα μπορούσε ο γονέας να βοηθήσει κάπου.
Σημείωση: Εάν ο έφηβος δε διαβάζει αλλά γράψει καλά στο διαγώνισμα τότε ουσιαστικά δεν υπάρχει πρόβλημα εκτός από την αδικία που αισθάνονται οι γονείς και τη λανθασμένη αντίληψη της επιτυχίας που αναπτύσσουν οι έφηβοι (ότι και χωρίς διάβασμα μπορούν να γράψουν καλά).
4. Κίνητρα…
Δεν έχουν όλες οι πράξεις μας εμφανείς θετικές συνέπειες ώστε να τις χρησιμοποιήσουμε για να κινητοποιηθούμε. Μερικές σχολικές εργασίες υπάρχουν απλώς για να ολοκληρωθούν και μερικές δουλειές στο σπίτι φαινομενικά δεν προσθέτουν άμεση αύξηση της ποιότητας διαβίωσης, όμως τις κάνουμε.
Παραθέτοντας περισσότερα κίνητρα στον έφηβο βοηθάει στη δημιουργία κινητοποίησης που αλλιώς δε θα υπήρχε. Προσφέροντας επιβράβευση για τον κόπο-προσπάθεια, την βελτίωση, ή και τη συμμετοχή, ενισχύεται στον έφηβο η αξία του να προσπαθεί και να επιμένει για την επιτυχία, παρά να επιβραβεύεται η παραίτηση και η εγκατάλειψη κατόπιν μίας αποτυχίας.
Επομένως, εάν μάθουν οι γονείς σε τι ανταποκρίνονται οι έφηβοι σχετικά με την πυροδότηση της κινητοποίησής τους τότε θα ενισχύσουν τους έφηβους να προσπαθούν παρά να παραιτούνται.
Ο έφηβος σας ανταποκρίνεται θετικά σε ενθαρρυντικά λόγια, ποιοτικό χρόνο, τρυφερότητα ή σε κάποια άλλη μορφή επιβεβαίωσης; Γνωρίζοντας ποια κίνητρα ενεργοποιούν τον έφηβο τότε θα αυξηθεί το κίνητρο τους και η ανταπόκριση του στη ζωή.
Η εσωστρέφεια στην εφηβεία. Συμβουλές για γονείς
Αρθρογράφος: Κωνσταντίνα Αρβανίτη Ψυχολόγος
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Το να είσαι εσωστρεφής είναι μια πρόκληση σε αυτήν την εποχή, αφού ο σημερινός κόσμος επικεντρώνεται τόσο πολύ στην ομιλία και στην έξοδο. Οι εσωστρεφείς έφηβοι συνήθως δεν έχουν μεγάλο κοινωνικό δίκτυο και σπάνια θα λάβουν μέρος σε μια συζήτηση, λέγοντας την άποψή τους, χωρίς να τους έχει ζητηθεί. Φαίνεται να χρειάζονται λίγη βοήθεια για να σταθούν ανεξάρτητοι και άνετοι στον κόσμο.
Όσοι είστε γονείς ενός εσωστρεφούς εφήβου, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μερικές από τις παρακάτω συμβουλές, ώστε να βοηθήσετε το παιδί σας στην κοινωνική του ζωή.
Τρόποι αντιμετώπισης της εσωστρέφειας
Ενθαρρύνετε τους εφήβους να μιλούν για τα συναισθήματά τους
Για τους εσωστρεφείς δεν είναι εύκολο να συζητούν για τα συναισθήματά τους και προτιμούν να κρατούν τις σκέψεις τους για τον εαυτό τους. Οι έφηβοι, οι οποίοι βρίσκονται στο πιο σημαντικό κοινωνικό στάδιο της ζωής τους, είναι ακόμη πιο επιρρεπείς από τους ενήλικες στο να κρύψουν τα συναισθήματά τους. Δώστε τους μια διέξοδο για να περιγράψουν τις σκέψεις τους και τους φόβους τους μιλώντας μαζί σας. Εναλλακτικά, προτείνετέ τους να κρατούν ένα ημερολόγιο συναισθημάτων ή να ζωγραφίσουν αυτά που νιώθουν, αν δεν είναι άνετοι με την περιγραφή των συναισθημάτων τους με λόγια.
Αποφύγετε τις ταμπέλες
Παρά τα όσα μπορεί να πιστεύετε, η εσωστρέφεια δεν αποτελεί ένδειξη κοινωνικο-συναισθηματικής δυσλειτουργίας. Οι εσωστρεφείς έφηβοι έχουν διαφορετικές ανάγκες από τους εξωστρεφείς συνομηλίκους τους. Η επισήμανση τους ως «μοναχικούς» τους κάνει να αισθάνονται αμήχανα και τους πιέζει να πιστεύουν ότι είναι αυτό που λένε οι άλλοι ότι είναι. Το καλύτερο που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να αποδεχτούν τα παιδιά τους όπως είναι. Άλλωστε, το διαφορετικό δεν είναι πάντα κακό.
Μάθετε στο παιδί σας να ζητάει βοήθεια
Όλοι μας χρειαζόμαστε βοήθεια κάποια στιγμή. Οι εσωστρεφείς έφηβοι προτιμούν να λύσουν οι ίδιοι τα προβλήματά τους επειδή δεν αισθάνονται άνετα να ζητήσουν από τους άλλους. Μάθετε στον εσωστρεφή έφηβό σας ότι δεν υπάρχει ντροπή στο να ζητάτε βοήθεια. Αυτός είναι ένας τρόπος για να αλληλεπιδράσουν με τους άλλους. Έτσι θα ανακαλύψουν ότι η συνεργασία είναι απαραίτητη για την πρόοδο.
Βρείτε μαζί στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων
Οι έφηβοι που είναι εσωστρεφείς, τείνουν να αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα από ότι οι συνομήλικοί τους. Μοντελοποιήστε τις δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις και βοηθήστε τα παιδιά σας να βρουν τρόπους διαχείρισης. Θα διαπιστώσετε ότι οι εσωστρεφείς έφηβοι είναι δημιουργικοί τύποι. Θα αναπτύξουν την αυτοπεποίθησή τους, γνωρίζοντας ότι οι ίδιοι σκέφτηκαν τις λύσεις στα θέματα που τους απασχολούν.
Προωθήστε το διάλογο
Οι εσωστρεφείς δεν φαίνεται να έχουν τις ικανότητες να σχηματίσουν κοινωνικές σχέσεις με την πρώτη ματιά. Ωστόσο, αν περάσετε χρόνο συζητώντας μαζί τους, θα διαπιστώσετε ότι μπορεί να έχουν πιο ανεπτυγμένες δεξιότητες επικοινωνίας από τους συνομηλίκους τους. Ενώ δεν τους αρέσει να μιλάνε πολύ, παρόλα αυτά μπορούν να δουν ένα πρόσωπο στο μάτια και να ανταλλάξουν τις ειλικρινείς τους απόψεις. Δεν αποφεύγουν καταστάσεις, αλλά προτιμούν τις βαθύτερες σε νόημα συζητήσεις. Βοηθήστε τους να εκφράσουν τον εαυτό τους έχοντας ανοιχτές κι ειλικρινείς συζητήσεις μαζί τους.
Σεβαστείτε τις κοινωνικές τους προτιμήσεις
Οι εσωστρεφείς είναι αντισυμβατικοί σε σχέση με τους εξωστρεφείς. Θα τους βρείτε να αλληλεπιδρούν με ένα ή δύο άτομα αντί για μια μεγάλη ομάδα. Δώστε στον εσωστρεφή έφηβό σας την ευκαιρία να παρακολουθήσει αρχικά μια συζήτηση πριν συμμετάσχει σε αυτήν. Επιπλέον, μην πιέζετε τα παιδιά σας να κάνουν νέους φίλους. Θυμηθείτε ότι προτιμούν να το κάνουν με τους όρους τους και να διατηρούν στενή σχέση με τους φίλους τους.
Αναπτύξτε μια θετική εικόνα εαυτού
Πολλοί έφηβοι έχουν λανθασμένη εικόνα εαυτού επειδή οι άλλοι χρησιμοποιούν αρνητικές λέξεις όπως για να τους περιγράψουν. Υπενθυμίστε στο παιδί σας ότι αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν είναι τίποτα παραπάνω από τις απόψεις κάποιων ανθρώπων και γι’ αυτό δε σημαίνει ότι είναι απαραίτητα αληθείς και φυσικά σε καμία περίπτωση δεν χαρακτηρίζουν την προσωπικότητά του.
Μάθετε τον εσωστρεφή έφηβό σας να διεκδικεί
Υπενθυμίστε στους εφήβους σας ότι οι απόψεις τους έχουν σημασία. Ακούστε τα παιδιά σας όταν μιλούν και ενθαρρύνετέ τους να εκφράζουν τις σκέψεις και τις απόψεις τους ανοιχτά χωρίς φόβο και ντροπή. Πάνω απ ‘όλα, μάθετέ τους να διεκδικούν.
Η σημασία της συμβουλευτικής ψυχολογίας στους εφήβους
Αρθρογράφος: Ασημίνα Αγγελίδου Ψυχολόγος
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Η ανάγκη για εκπαιδευτική, επαγγελματική, ατομική ή άλλη συμβουλευτική έχει γίνει πλέον συνείδηση στους γονείς, τους παιδαγωγούς, τους εργοδότες και τους κοινωνικούς λειτουργούς.
Η Συμβουλευτική Ψυχολογία είναι η ειδίκευση της Ψυχολογίας, η οποία διευκολύνει την δια βίου προσωπική και διαπροσωπική λειτουργικότητα, εστιάζοντας σε συναισθηματικές, κοινωνικές, επαγγελματικές, εκπαιδευτικές, αναπτυξιακές καθώς και ανησυχίες που συνδέονται με την υγεία και την οργανωτική συμπεριφορά.
Θεσμοί όπως η οικογένεια, το σχολείο, η κοινωνία στο σύνολό της βρίσκονται κάτω από την επίδραση συνεχών και ραγδαίων αλλαγών, τοπικών, εθνικών και διεθνών, που δημιουργούν ανάγκες ποσοτικά αλλά και ποιοτικά πολύ διαφορετικές από αυτές των παλιότερων χρόνων.
Η κρίση της οικογένειας
Πρώτα από όλα η οικογένεια έχει δεχθεί περισσότερο από κάθε άλλο θεσμό τις επιδράσεις των αλλαγών αυτών. Το σπίτι που θεωρούνταν παλαιότερα ο ιδανικός τόπος για να ανατραφούν τα παιδιά, περνά σήμερα μεγάλη κρίση με τα συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά διαζυγίων και χωρισμών που παρατηρούνται διεθνώς.
Επιπλέον, η μορφή της οικογένειας στην εποχή μας γίνεται όλο και περισσότερο πυρηνική ή μονο-γονική, συχνά ο παππούς και η γιαγιά μπαίνουν στο περιθώριο, συχνά τη φροντίδα των παιδιών αναλαμβάνουν άλλα βοηθητικά πρόσωπα τα οποία πολλές φορές δεν διαθέτουν ούτε αγάπη ούτε ενδιαφέρον και κάποιες φορές ούτε τις απαραίτητες ικανότητες για να αναθρέψουν σωστά τα παιδιά.
Ο τρόπος της ζωής των γονέων έχει γίνει πολύ αγχώδης, ιδιαίτερα όταν εργάζονται και οι δύο γονείς, διαθέτουν ελάχιστο χρόνο για τα παιδιά ίσως και καθόλου ποιοτικό χρόνο κι έτσι αποτελούν όλο και λιγότερο το ιδανικό πρότυπο για τους εφήβους.
Οι έφηβοι πολλές φορές επιδεικνύουν μία επαναστατική ίσως και απορριπτική στάση απέναντι στους γονείς, οι οποίοι δεν γνωρίζουν με πιο τρόπο να χειριστούν την εφηβεία με αποτέλεσμα να κρατούν μια αρνητική επιβλητική στάση απέναντι στο παιδί τους που καταπιέζει ακόμα περισσότερο την προσωπικότητά του.
Το σχολικό περιβάλλον και οι έφηβοι
Επίσης, τα προβλήματα και οι συνεχείς επιδράσεις που δέχεται ο θεσμός του σχολείου είναι γνωστά. Τα προβλήματα του σχολείου συχνά αντανακλούν τα προβλήματα της κοινωνίας.
Από τα βασικότερα που μπορούν να αναφερθούν ενδεικτικά είναι ότι οι γραμματικές γνώσεις των παιδιών συνεχώς μειώνονται, υπάρχει μεγάλη ανησυχία γύρω από την ηθική εξέλιξη των παιδιών, η βία συνεχώς αυξάνεται και παρατηρείται έλλειψη πειθαρχίας. Οι έφηβοι ολοένα και αντιδρούν ή επιδεικνύουν ακόμη και αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές που φέρνουν σε αδιέξοδο το σχολικό περιβάλλον.
Φυσικά, πολλά είναι τα προβλήματα που παρατηρούνται στη κοινωνία όπως σύγκρουση αξιών, ηθικής και πεποιθήσεων.
Όλες οι παραδοσιακές αξίες, ήθη και έθιμα βρίσκονται υπό αμφισβήτηση από τη μεριά των εφήβων. Διαπιστώνονται κοινωνικές συγκρούσεις, μεγάλη οικονομική κρίση, εγκληματικότητα και υποβάθμιση της ποιότητας ζωής που παρεμποδίζουν τη μόρφωση, την παιδεία και την προσωπική εξέλιξη των εφήβων.
Ο ρόλος της εργασίας έχει αλλάξει. Άνθρωποι νέοι ικανοί να προσφέρουν αισθάνονται άχρηστοι και συχνά οδηγούνται σε ψυχολογικά δυσάρεστες καταστάσεις.
Διαπιστώνεται ανησυχία και άγχος στους έφηβους για την εύρεση εργασίας. Το επάγγελμα που εξασκεί ο κάθε άνθρωπος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο θα ζήσει, τις ηθικές αξίες που θα ενστερνιστεί, τα άτομα που θα συναναστραφεί, θα επηρεάσει την επιλογή του συντρόφου και γενικά την κοινωνικό-οικονομική κατάσταση.
Επαγγελματικός προσανατολισμός και ψυχολογική συμβουλευτική
Επομένως, ο συνδυασμός του επαγγελματικού προσανατολισμού με την ψυχολογική συμβουλευτική θεωρείται αναγκαίος στους εφήβους για μια σωστή επαγγελματική επιλογή που συνδέεται με τις αξίες, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες του εφήβου άρα και με την προσωπική του ζωή και γενικά την προσωπικότητά του.
Ο συνδυασμός του επαγγελματικού προσανατολισμού με την ψυχολογική συμβουλευτική βοηθά τον νέο να γνωρίσει και να ξεχωρίσει τι θέλει, τι μπορεί να κάνει από το τι περιμένουν οι άλλοι από αυτόν.
Πολλές φορές, οι νέοι άνθρωποι βρίσκονται εγκλωβισμένοι, επειδή φοβούνται ότι θα απογοητεύσουν αγαπημένους τους ανθρώπους και δυσκολεύονται να ξεκαθαρίσουν τις δικές τους επιθυμίες. Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές όπου οι γονείς ενώ επιθυμούν να βοηθήσουν δεν έχουν τις δεξιότητες να καθοδηγήσουν με αποτελεσματικό τρόπο τα παιδιά τους στη τόσο σημαντική τους απόφαση.
Πώς η συμβουλευτική ψυχολογία βοηθά τους εφήβους
Περαιτέρω, η συμβουλευτική ψυχολογία στοχεύει να βοηθήσει τον έφηβο να αποκτήσει την εκτίμηση του εαυτού του, να γίνει υπεύθυνο άτομο και να οδεύσει προοδευτικά προς την αυτοπραγμάτωση του. Για να φτάσει όμως στους στόχους του χρειάζεται να αποκτήσει αυτογνωσία, να γνωρίσει τις ικανότητές του, τις αδυναμίες του, τα προσόντα του και τα ελαττώματά του.
Η συμβουλευτική ψυχολογία προσπαθεί να βοηθήσει τον έφηβο: να βελτιώσει τη ψυχολογική του κατάσταση, να επιλύσει τις διάφορες κρίσιμες καταστάσεις που αντιμετωπίζει και να αυξήσει την ικανότητά του για την επίλυση όλων των άλλων προβλημάτων που παρουσιάζονται.
Οι βασικοί άξονες αντιμετώπισης των προβλημάτων που χρησιμοποιεί η συμβουλευτική ψυχολογία είναι η πρόληψη, η εξέλιξη και η εμψύχωση.
Επαγγελματικές αποφάσεις εφήβων: Πόσο και πώς τις επηρεάζουν οι γονείς;
Αρθρογράφος: Μαριάννα Κουρουπάκη
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Ο αυξανόμενος ρυθμός μεταβολών στον εργασιακό κόσμο αυξάνει τον αριθμό των επαγγελματικών μεταβάσεων των ατόμων κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Καθώς η ποιότητα των επαγγελματικών επιλογών είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο για τα ίδια τα άτομα όσο και για τις κοινωνίες γενικότερα, η λήψη επαγγελματικής απόφασης αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία.
Εφηβεία και επαγγελματική επιλογή
Η λήψη απόφασης είναι η διαδικασία του να επιλέγει ένα άτομο ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες εναλλακτικές λύσεις, ώστε να λύσει ένα πρόβλημα που το απασχολεί. Διάφορες θεωρίες δίνουν έμφαση στην επίδραση που ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον, και ειδικότερα οι γονείς, στην επαγγελματική ανάπτυξη και επιλογή του ατόμου, κυρίως στην εφηβεία, που χαρακτηρίζεται μια περίοδος σημαντικών αλλαγών και αποφάσεων.
Η εφηβεία είναι το εξελικτικό στάδιο κατά το οποίο επιτελείται η διαμόρφωση της ταυτότητας.
Για να επιτευχθεί η διαμόρφωση της ταυτότητάς του, ο έφηβος έχει ανάγκη από υγιή διαφοροποίηση από το γοεϊκά πρότυπα. Σύμφωνα με τον Osipow (1990), η γονεϊκή επίδραση βρίσκεται ανάμεσα στους σημαντικότερους παράγοντες της τυπολογικής ανάπτυξης στη θεωρία του Holland, αφού οι γονείς παρέχουν ένα περιβάλλον ενισχύσεων.
Η επιλογή του επαγγέλματος δεν αποτελεί στιγμιαία απόφαση, αλλά μακροχρόνια διαδικασία, η οποία ακολουθεί όλα τα αναπτυξιακά στάδια του ατόμου, ενώ η επαγγελματική του ανάπτυξη επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο με τον οποίο αυτό κοινωνικοποιείται.
Ανάμεσα στους κοινωνικοποιητικούς παράγοντες των ατόμων, περιλαμβάνεται πρωτίστως το οικογενειακό περιβάλλον, μέσω του οποίου παρέχονται πρότυπα προς μίμηση και υιοθέτηση επαγγελματικών ρόλων.
Παράμετροι που επηρεάζουν την επαγγελματική επιλογή
Τα διάφορα χαρακτηριστικά της εκάστοτε οικογένειας, όπως η σειρά γέννησης, ο αριθμός και το φύλο των παιδιών και η απουσία ενός από τους γονείς, φαίνεται να επηρεάζουν και αυτά τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα και τις επιλογές των ατόμων.
Ανάμεσα στις παραμέτρους που επηρεάζουν τα άτομα στις εκπαιδευτικές αλλά και επαγγελματικές τους επιλογές είναι και οι αντιλήψεις, οι οποίες κυριαρχούν στην οικογένεια, με αποτέλεσμα να επιλέγονται επαγγέλματα για άλλους λόγους, όπως το γόητρο και το κύρος που μπορεί να προσδίδουν.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε, όπου μελετήθηκαν οι παράγοντες που επηρεάζουν νέους ηλικίας 14-15 ετών ως προς την επιλογή επιστημονικής καριέρας, διαπιστώθηκε ότι τον πιο σημαντικό παράγοντα επίδρασης αποτελούσε το μήνυμα που δέχονταν τα παιδιά ότι οι γονείς τους επιθυμούσαν γι’ αυτά να ακολουθήσουν μια τέτοια καριέρα.
Επίσης, η πίεση για επαγγελματική επιτυχία ή η υποστήριξη των γονέων μόνο σε ένα μικρό φάσμα επαγγελμάτων θα μπορούσε να περιορίσει την ικανότητα των εφήβων να εξερευνήσουν εναλλακτικά επαγγέλματα, τα οποία θα τους ταίριαζαν περισσότερο.
Για παράδειγμα, αν οι γονείς δηλώσουν πως θα πληρώσουν για τις σπουδές του παιδιού, αλλά μόνο αν επιλέξει συγκεκριμένους ακαδημαϊκούς τομείς (όπως νομική, ιατρική, κ.λπ.) ή αν επανειλημμένα λένε στο παιδί ότι αναμένουν να αποφοιτήσει με συγκεκριμένους βαθμούς ή αν ενισχύουν την αξία ορισμένων επαγγελμάτων έναντι άλλων (π.χ. «το να γίνεις εκπαιδευτικός είναι ωραίο, αλλά κανείς δεν θέλει πια να εργάζεται με παιδιά και να μην πληρώνεται»), τότε επιδρούν αρνητικά στη διερεύνηση των επαγγελματικών επιλογών του νεαρού ατόμου.
Οι οικονομικές ανησυχίες και προσδοκίες των γονέων παίζουν ένα ακόμη ρόλο στην επαγγελματική επιλογή των παιδιών, προσθέτοντας δικές τους προκαταλήψεις και στάσεις σχετικά με επαγγέλματα (π.χ. «Χρειάζεσαι μια εργασία σε μια μεγάλη εταιρεία και όχι σε κάποια μη κερδοσκοπική που βοηθά αδύναμους ανθρώπους, αν θέλεις να δημιουργήσεις οικογένεια στο μέλλον».
Σύστημα αξιών για τα επαγγέλματα
Ως προς την ελληνική πραγματικότητα η Κασιμάτη (1988) επισημαίνει ότι υπάρχει ένα σύστημα αξιών για τα επαγγέλματα, σύμφωνα με το οποίο «Το καλό επάγγελμα είναι το άνετο, το καλοπληρωμένο, το σταθερό, το μη χειρωνακτικό, προπάντων το επάγγελμα που απολαμβάνει υψηλότερο κοινωνικό γόητρο».
Δηλαδή, διαπιστώνεται ότι υπάρχει η βαθιά εντυπωμένη αντίληψη ότι η επιλογή μιας πανεπιστημιακής και όχι τεχνικής εκπαίδευσης είναι εκείνη που θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα καλό επάγγελμα και κατ’ επέκταση μια καλή κοινωνική θέση στο άτομο.
Η στάση των γονέων στην επαγγελματική κατεύθυνση του παιδιού
Κατά τον Συνανίδη (2009) η στάση των γονέων προς την επαγγελματική κατεύθυνση του παιδιού ενέχει ένα ψυχολογικό υπόβαθρο, αφού οι ίδιοι φαίνεται να αντιλαμβάνονται τα παιδιά τους σαν αναπλήρωση ή σαν υποκατάστατο των προσωπικών τους επιθυμιών.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως οι κοινωνικές αξίες και τα κοινωνικά στερεότυπα, ως προς τις επαγγελματικές δραστηριότητες, επηρεάζουν τους νέους αλλά και τους γονείς τους, αναφορικά με τα επαγγελματικά σχέδια και τις επιλογές των πρώτων. Συνεπώς, οι ίδιοι οι γονείς μπορεί να επηρεάζουν τόσο θετικά όσο και αρνητικά τα παιδιά τους αναφορικά με τις επαγγελματικές τους επιλογές, αλλά και την επαγγελματική ανάπτυξή τους.
Κι ας μη ξεχνάμε τα λόγια του Skynner (1987) «Ο ορισμός του εαυτού με βάση τα δύο διαφορετικά πρόσωπα, της μητέρας και του πατέρα, γίνεται με τον ίδιο τρόπο που ένα καράβι, όταν γνωρίζει δύο σημεία του ορίζοντα, μπορεί να ορίσει τη θέση στην οποία βρίσκεται στον ωκεανό».
Εικόνα σώματος στις έφηβες κοπέλες: η επίδραση οικογένειας και μητέρας
Αρθρογράφος: Άννα Λυσικάτου
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Η εικόνα σώματος αφορά την εικόνα και το πώς το άτομο «σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται σχετικά με τα σωματικά του χαρακτηριστικά. Ο ορισμός μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η έννοια της εικόνας σώματος περιλαμβάνει αντιληπτικές, συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές πτυχές.
Ειδικότερα, η αντιληπτική διάσταση σχετίζεται με την αντίληψη που έχει διαμορφώσει για το σώμα του και είναι η υποκειμενική του εμπειρία.
Η συναισθηματική διάσταση αφορά τα συναισθήματα που προκαλεί η θέα του σώματος, η ικανοποίηση αυτής της θέας στο καθρέφτη είτε συνολικά, είτε στα επιμέρους σημεία του σώματος. Η γνωστική διάσταση αναφέρεται στις σκέψεις και τις πεποιθήσεις που έχει το άτομο για το βάρος, το σχήμα ή το μέγεθος.
Τέλος, η συμπεριφορική διάσταση περιλαμβάνει τις συμπεριφορές και τις ενέργειες του ατόμου με βάση την εικόνα σώματος που έχει διαμορφωθεί με βάση και τις υπόλοιπες διαστάσεις (π.χ υιοθέτηση δίαιτας εάν αντιλαμβάνεται το άτομο το σώμα του σαν υπέρβαρο, αποφυγή έκθεσης σε περιπτώσεις που το σώμα θεωρείται υποκειμενικά «ακατάλληλο»).
Αρνητική εικόνα σώματος
Η μελέτη γύρω από την εικόνα σώματος κρίνεται απαραίτητη, καθώς ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι μια θετική εικόνα σώματος σχετίζεται με υψηλή αυτοεκτίμηση, υψηλή αυτοεικόνα και υγιείς διατροφικές συμπεριφορές και ως εκ τούτου, καλή ψυχική υγεία.
Αντιθέτως, αναφέρεται, ότι μια αρνητική εικόνα σώματος συνδέεται με αρνητική εικόνα εαυτού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μη ικανοποίηση από την αντίληψη σώματος και φτωχή ψυχική υγεία.
Πιο συγκεκριμένα, η αρνητική εικόνα σώματος σχετίζεται με εσωτερικευμένα συμπτώματα κατά την εφηβεία (κατάθλιψη, άγχος, κοινωνική απόσυρση) και τείνει να οδηγεί σε διατροφικές διαταραχές.
Ένα εύλογο ερώτημα θα ήταν ποιος ο λόγος να μελετάμε την εικόνα σώματος κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ο ιδιαίτερος χαρακτήρας που κατέχει η εφηβική περίοδος στη ζωή του ατόμου. Ειδικότερα, η εφηβεία αποτελεί μια μοναδική περίοδο στη ζωή των ατόμων, κατά την οποία λαμβάνουν χώρα σωματικές και ψυχικές αλλαγές.
Οι έφηβοι καλούνται να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους και να οδηγηθούν στην ενήλικη ζωή, μέσα από μια πληθώρα νευροβιολογικών και ψυχοκοινωνικών αλλαγών.
Οι αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι πολλές και ραγδαίες και αφορούν σωματικές αλλαγές (αλλαγές στο σώμα και τη σωματική ανάπτυξη), νοητικές αλλαγές (κατάκτηση αφαιρετικής σκέψης), συναισθηματικές αλλαγές (εμφάνιση νέων ορμών) και κοινωνικές αλλαγές (η παρέα συνομηλίκων έχει κυρίαρχο ρόλο).
Σε αυτό το πλαίσιο, η εικόνα σώματος έχει κυρίαρχο ρόλο σε όλη αυτή τη πορεία του εφήβου προς την ενηλικίωση. Παρόλο που και τα δύο φύλα βιώνουν αρνητικά συναισθήματα ως προς την εικόνα σώματός τους, εντούτοις, έχει βρεθεί ότι μεταξύ των εφήβων, τα κορίτσια είναι εκείνα που πιέζονται περισσότερο και πλήττονται από τις κοινωνικές πιέσεις όσον αφορά το «ιδανικό» σώμα.
Για αυτό το λόγο διαμορφώνουν μια αρνητική εικόνα σώματος, βιώνουν δυσαρέσκεια για το σώμα τους και, εν τέλει, τείνουν να υιοθετούν μη υγιείς διατροφικές συνήθειες, και ακόμη να πάσχουν από διατροφικές διαταραχές.
Ο ρόλος της οικογένειας στην εικόνα σώματος
Αναμφισβήτητα, η οικογένεια αποτελεί τον βασικό πυρήνα κοινωνικοποίησης των ατόμων και στην περίπτωση της διαμόρφωσης της εικόνας σώματος, έχει βρεθεί ότι οι συζητήσεις μέσα στην οικογένεια για το σώμα και το βάρος μεταφέρουν διαγενεαλογικά απόψεις σχετικά με το ποιο σώμα είναι κοινωνικά αποδεκτό και αυτό λαμβάνει χώρα μέσα από μηνύματα που περνάνε και αφορούν είτε τους ίδιους τους γονείς, είτε τους άλλους γύρω τους.
Βιβλιογραφικά, αρκετές έρευνες επικεντρώνονται σε συζητήσεις γονέων-εφήβων με στόχο τον έλεγχο των γονέων πάνω στο βάρος των παιδιών τους.
Πιο συγκεκριμένα, εδώ συγκαταλέγονται σχόλια των γονέων για το βάρος των εφήβων απευθείας και μπροστά στους εφήβους, σχόλια για τους στόχους που έχουν οι ίδιοι οι γονείς για την απώλεια κιλών των ιδίων, καθώς και σχόλια για το βάρος τρίτων ατόμων.
Αυτού του είδους η επικοινωνία και τα σχόλια συνδέονται με δυσαρέσκεια σώματος από μέρους των εφήβων και συμπεριφορές όπως νηστείες, δίαιτες, συμπεριφορές λαιμαργίας, χρήση διαιτητικών χαπιών, υπερβολική άσκηση και με καμία θετική συμπεριφορά.
Επιπλέον, αυτού του είδους τα σχόλια φαίνεται να έχουν μακροχρόνια αποτελέσματα που προεκτείνονται αργότερα και στην ενήλικη ζωή. Ακόμη και θετικά σχόλια μπορεί να προκαλέσουν δυσπιστία στην έφηβη και αυτό γίνεται κατανοητό εάν λάβουμε υπόψη ότι η εφηβεία είναι η κατεξοχήν περίοδος αμφισβήτησης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τρόπος λειτουργίας και η ποιότητα των σχέσεων εφήβων κοριτσιών και γονέων διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στις διατροφικές συνήθειες και την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών και γενικότερα την ανάπτυξη μη υγιών διατροφικών συνηθειών.
Ειδικότερα, όταν η οικογένεια χαρακτηρίζεται από καλή επικοινωνία, δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και άνευ όρων αποδοχή σε συνδυασμό με ζεστασιά, γνώση των γονέων για τις συνήθειες και τις παρέες των παιδιών τους και την μειωμένη άσκηση ψυχολογικής πίεσης, τότε παρατηρούνται μειωμένα φαινόμενα διατροφικών διαταραχών.
Αντιθέτως, η ύπαρξη υψηλής ψυχολογικής πίεσης και ελέγχου επιφέρει εμπλοκή σε συμπεριφορές μη υγιών διατροφικών συνηθειών.
Ο ρόλος της μητέρας στην εικόνα σώματος
Η σχέση μητέρας-κόρης είναι μια από τις πιο πολύπλοκες σχέσεις, η οποία μπορεί να γίνει ακόμη πιο περίπλοκη κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Η σχέση με τη μητέρα είναι ιδιαίτερα σημαντική και επηρεάζει τον αυτοπροσδιορισμό των κοριτσιών, γεγονός που συνεπάγεται ότι επιδρά αποφασιστικά τη διαμόρφωση της αντίληψης τόσο του εαυτού της έφηβης, όσο και της αντίληψης του σώματός της.
Ένα ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι στη περίπτωση που οι έφηβες αντιλαμβάνονται ως θετική τη σχέση με τη μητέρα τους, τότε αυτή η σχέση, αυτή η σύνδεση, έχει τη δύναμη να λειτουργήσει υποστηρικτικά στην ευεξία των εφήβων ακόμη και σε περιπτώσεις που οι έφηβες διατηρούν μια αρνητική εικόνα σώματος.
Αναφέρεται ότι η μητέρα τείνει να επιδρά τόσο άμεσα όσο και έμμεσα στη διαμόρφωση της εικόνας σώματος της έφηβης κόρης της.
Ένα παράδειγμα άμεσης επιρροής είναι η ενθάρρυνση της μητέρας για απώλεια κιλών της έφηβης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αρνητική εικόνα σώματος της έφηβης, ακόμη και όταν αυτή η ενθάρρυνση έχει στόχο την υγεία των εφήβων και γίνεται από καλή πρόθεση.
Ένα επιπλέον παράδειγμα άμεσης επιρροής της μητέρας είναι η κριτική.
Ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι οι έφηβες που αντιλαμβάνονται τη μητέρα τους ως επικριτική για την εμφάνισή τους, είναι πιο πιθανό να οδηγηθούν στη τελειομανία και εν συνεχεία να εκδηλώσουν μη υγιείς διατροφικές συμπεριφορές, δεδομένο που συγκαταλέγει τη τελειομανία στους παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης διατροφικών διαταραχών.
Εκτός από την άμεση επιρροή της μητέρας μέσω της ενθάρρυνσης για απώλεια κιλών και την άσκηση κριτικής, η μητέρα επιδρά και μέσω έμμεσων τρόπων στη διαμόρφωση της εικόνα σώματος των εφήβων. Πιο συγκεκριμένα, η συμπεριφορά της ίδιας της μητέρας, το παράδειγμά της και τα έμμεσα σχόλια είναι εξίσου σημαντικά.
Όταν η ίδια η μητέρα βιώνει συναισθήματα δυσαρέσκειας για το δικό της σώμα, αυτό με κάποιο τρόπο, μη ηθελημένα, περνάει κάποιο αντίστοιχο μήνυμα στις έφηβες κόρες. Φαίνεται, λοιπόν, να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της αρνητικής εικόνας σώματος της ίδιας της μητέρας για το σώμα της και της αρνητικής εικόνας που έχει η μητέρα για το σώμα της έφηβης κόρης της.
Χρήσιμες στρατηγικές για την ενίσχυση της εικόνας σώματος των έφηβων κοριτσιών
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να παραθέσουμε τις στρατηγικές που μπορούν να υιοθετήσουν οι μητέρες πάνω στο κομμάτι της ενίσχυσης της εικόνας σώματος των έφηβων κοριτσιών.
Ειδικότερα, αναφέρονται στρατηγικές όπως το φιλτράρισμα των σχολίων που μεταδίδουν είτε άμεσα είτε έμμεσα στις κόρες δίνοντας προσοχή στη γλώσσα που χρησιμοποιούν.
Άλλη στρατηγική αφορά την μεταβίβαση μηνυμάτων ευαισθητοποίησης όσον αφορά τους κινδύνους υγείας που ελλοχεύουν από τις διατροφικές διαταραχές. Σημαντική κρίνεται η θετική ανατροφοδότηση και στήριξη των εφήβων είτε σωματικά (π.χ φιλιά, αγκαλιά), είτε λεκτικά (λεκτικές επιβεβαιώσεις).
Οι ανοικτές συζητήσεις αποτελούν μια ακόμη στρατηγική μέσω των οποίων οι έφηβες βοηθιούνται να ασκήσουν κριτική ικανότητα απέναντι σε σχόλια τρίτων και σε γενικότερες επιδράσεις από τον κοινωνικό περίγυρο.
Τέλος, το γενικότερο θετικό κλίμα κρίνεται σημαντικό με την έννοια της βαρύτητας όχι σε περιορισμούς αλλά στον εντοπισμό των θετικών των υγιών διατροφικών συνηθειών στη σωματική και ψυχική υγεία των εφήβων.
Ζητήματα θυμού στην εφηβεία: Πώς να βοηθήσετε ως γονείς
Αρθρογράφος: Χρυσανθακοπουλου Μαρία
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Πολλά παιδιά στην εφηβεία δυσκολεύονται να διαχειριστούν σε ψυχολογικό επίπεδο τη νέα κατάσταση που τους συμβαίνει. Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν πολλές μεταβολές τόσο στο σώμα τους, όσο και στον εγκέφαλο και την ψυχολογική τους κατάσταση.
Μερικές βασικές μεταβολές
Ο εγκέφαλος των εφήβων είναι συνεχώς εξελισσόμενος. Οι αχρησιμοποίητες συνάψεις όσον αφορά τα τμήματα σκέψης και επεξεργασίας ‘κλαδεύονται’, ενώ παράλληλα δημιουργούνται και ενισχύονται νέες συνάψεις. Ο εγκέφαλος λοιπόν, με σκοπό να γίνει πιο αποτελεσματικός, αφήνει πίσω τις λιγότερο χρήσιμες συνδέσεις και ενισχύει τις πιο κατάλληλες (Coleman, 2021). Περισσότερα σε σχέση με τις εντυπωσιακές αλλαγές στον εγκέφαλο των εφήβων θα βρείτε σε άλλο άρθρο μου.
Όχι μόνο ο εγκέφαλος και το σώμα, αλλά και τα συναισθηματικά ζητήματα μεταβάλλονται και τείνουν να εντείνονται στην εφηβεία. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι η αδυναμία εκτόνωσης αυτών των συναισθημάτων με κατάλληλο τρόπο και ιδιαίτερα εκείνου του θυμού.
Ο θυμός είναι ένα ιδιαίτερο συναίσθημα, γιατί συχνά καλύπτει άλλα, όπως φόβο ή στεναχώρια. Σκέψου αυτό: Μια γάτα θα επιτεθεί όταν κάποιος την πλησιάσει πολύ όχι γιατί θύμωσε μαζί του, αλλά επειδή φοβάται. Η εικόνα όμως που εμφανίζεται στους άλλους είναι μια θυμωμένη αντίδραση.
Έτσι και οι έφηβοι. Θυμώνουν για διάφορους λόγους και το εκφράζουν με διάφορους τρόπους. Το σημαντικό όμως είναι ότι δεν έχουν ακόμη αναπτύξει τις απαραίτητες τεχνικές για να διαχειρίζονται αυτό το συναίσθημα. Οι ακατάλληλες εκφράσεις θυμού μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες για τους ίδιους, αλλά και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Το θετικό είναι ότι οι τρόποι διαχείρισης μπορούν να αναπτυχθούν στον καθένα μας.
Τι μπορεί να κάνει ένας γονιός για αυτό;
Κατανόηση του συναισθήματος
Όπως όλα τα συναισθήματα, έτσι και ο θυμός πρόκειται για ένα συναίσθημα με χρησιμότητα. Είναι πραγματικός και σημαντικός και είναι εντάξει να τον βιώνουμε και να τον συνειδητοποιούμε. Γενικά, όσο περισσότερο ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας και την έκφρασή τους, τόσο καλύτερα θα τα διαχειριζόμαστε μελλοντικά. Ακριβώς στην συνειδητοποίηση και την έκφραση δυσκολεύονται και οι έφηβοι.
Όπως προαναφέρθηκε, ο θυμός μπορεί να συγκαλύπτει άλλα δύσκολα συναισθήματα. Πολλές φορές ο φόβος, η θλίψη, η απογοήτευση, η αίσθηση αδυναμίας και ο πόνος κρύβονται καλά πίσω από τα αγκάθια του θυμού. Ένας έφηβος, όπως εξάλλου και πολλοί ενήλικες, είναι πιθανό να μη γνωρίζει ή να αποφεύγει αυτά τα συναισθήματα. Ίσως είναι μια καλή αρχή λοιπόν, το ίδιο το άτομο να αναζητήσει μεμονωμένα ή με βοήθεια, τι είναι αυτό που νιώθει, τι το προκαλεί και πώς μπορεί να το εκτονώσει και να το εκφράσει με υγιή τρόπο (McMahon, 2018 ).
Βοηθητικές στρατηγικές
Η πρόκληση για να βοηθήσει ένας γονιός το παιδί του που βρίσκεται στην εφηβεία, κείτεται στο κομμάτι της μετάβασης ενός εφήβου να μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του.
Υπάρχουν διάφορα που μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν έναν έφηβο να μάθει τρόπους να αντιμετωπίζει τον θυμό του με επιτυχία:
Ποιοι παράγοντες προκαλούν τον θυμό;
Ένα βασικό στοιχείο για να νιώσει ο έφηβος, αλλά και οποιοσδήποτε άνθρωπος, ότι μπορεί να ελέγξει αυτά που αισθάνεται είναι να αναγνωρίσει τι τον πυροδοτεί.
Όσο καλύτερα συνδέσει το τι δημιουργεί τον θυμό και τι τελικά το ξέσπασμα, τόσο περισσότερο θα μπορεί να ελέγξει και τον τρόπο που εκφράζει αυτό το συναίσθημα.
Σωματικές δραστηριότητες
Παροτρύνετε τον έφηβο να χρησιμοποιήσει το σώμα του υπερ του. Έτσι κι αλλιώς, αυθόρμητα υπάρχει η παρόρμηση να κάνει κάτι σωματικό όταν νιώθει ένταση.
Μια πολύ κατάλληλη λύση λοιπόν είναι η συμμετοχή τους σε δραστηριότητες που προκαλούν αυτή την εκτόνωση, όπως αθλήματα και πολεμικές τέχνες. Φυσικά αυτό δε βοηθά μόνο στη διαχείριση θυμού, αλλά συντηρεί την εκγύμναση του σώματος, δημιουργεί νέες εγκεφαλικές συνάψεις και εξυπηρετεί τη γενική ευημερία του ατόμου.
Χτύπησε ένα μαξιλάρι ή έναν σάκο του μποξ
Όσο και να εξυπηρετούν τα αθλήματα και οι πολεμικές τέχνες, δεν είναι όλοι οι έφηβοι σε θέση να αθληθούν. Επίσης, μπορεί μακροχρόνια οι επιδράσεις των δραστηριοτήτων να είναι θετικές, όμως πολλές φορές είναι απαραίτητη μια πιο άμεση λύση.
Ένας ασφαλής τρόπος είναι να χτυπήσουν επανειλημμένα έναν εύκαιρο στόχο, όπως ένα μαξιλάρι ή έναν σάκο του μποξ. Άλλα ευκαιριακά αντικείμενα μπορεί να είναι μαλακά μπαλάκια που αναπηδούν, ώστε να τα πετούν μακριά ή και επενδυμένα με αφρό αντικείμενα.
Εκφραστείτε δημιουργικά
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους. Η ζωγραφική, η ελεύθερη γραφή και η μουσική μπορούν να βοηθήσουν αυτά τα αισθήματα να ηρεμήσουν, αλλά και τελικά να εκφραστούν και να γίνουν κατανοητά.
Η μουσική και ο χορός είναι επίσης ένας πολύ λειτουργικός τρόπος να εκφραστούν τα αισθήματα θυμού. Ο χορός, το τραγούδι κα το παίξιμο μουσικής είναι μερικοί καλοί τρόποι διαχείρισης συναισθημάτων.
Επιτρέψτε τραγούδια που εκφράζονται με οργή ή υψηλή ένταση και θυμηθείτε ότι η τέχνη είναι μια πολύ αποτελεσματική πηγή έκφρασης συναισθημάτων, αφού χρησιμοποιείται σε διάφορες μορφές θεραπείας.
Time out
Στην κλιμάκωση του θυμού, ο έφηβος μπορεί να χρειάζεται χρόνο και χώρο.
Μπορεί να θέλει να κλάψει, να φωνάξει, να καθίσει απλά μόνος ή να απασχοληθεί με κάτι που εκείνη την ώρα έχει ανάγκη. Δώστε χρόνο και χώρο, αλλά χρησιμοποιείστε αυτόν τον χρόνο και εσείς, αν η ένταση αφορά στη μεταξύ σας σχέση.
Έτσι διασφαλίζετε την ασφάλεια όλων τόσο σωματικά, όσο και συναισθηματικά.
Και τι κάνω αν ο θυμός δεν είναι διαχειρίσιμος παρόλα αυτά;
Αρχικά, δώστε λίγο χρόνο στη διαδικασία εκμάθησης. Αν ο έφηβος εξακολουθεί να μη μπορεί να διαχειριστεί τον θυμό του, ίσως είναι καλή στιγμή να απευθυνθεί σε επαγγελματική βοήθεια, ώστε να φτάσει τη ρίζα του θυμού.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι:
Οι εκφραστικές θεραπείες βοηθούν τους εφήβους να εκφράσουν τον θυμό, η ατομική θεραπεία παρέχει ένα ασφαλές μέρος για να εξερευνήσουν αυτό το δύσκολο συναίσθημα και οι ομάδες διαχείρισης θυμού παρέχουν την ευκαιρία στους εφήβους να μάθουν ο ένας από τον άλλον.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ο ανεξέλεγκτος θυμός μπορεί σχετίζεται και με πιθανές διαταραχές ψυχικής υγείας.
Η προσκόλληση των εφήβων στο κινητό τηλέφωνο και ο χειρισμός των γονέων
Αρθρογράφος: ΒΑΪΖΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Οι ψυχίατροι ενηλίκων ερχόμαστε τα τελευταία χρόνια αντιμέτωποι με τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό νέων ενηλίκων που προσέρχονται στα ιατρεία μας.
Η θεματική που επαναλαμβάνεται αφορά σε ζητήματα άγχους, αυτοπεποίθησης, απόρριψης και διαπροσωπικών σχέσεων. Διερωτώμενοι λοιπόν για τις αιτίες οδηγηθήκαμε και στην επίδραση της υπερβολικής χρήσης των κινητών τηλεφώνων και ως εκ τούτου, του διαδικτύου και των Social media.
Παράλληλα, προσέρχονται σε εμάς και πολλοί γονείς, ιδίως εφήβων, προκειμένου να καταλάβουν πως μπορούν να διαχειριστούν διάφορα προβλήματα επικοινωνίας και συμπεριφοράς των παιδιών τους, πολλά εκ των οποίων σχετίζονται και με τη σχέση με το κινητό τους τηλέφωνο.
Το θέμα αυτό έχει αποτελέσει πλέον αντικείμενο πολλών ερευνών (Monitoring the Future του πανεπιστημίου του Michigan στην Αμερική, Ινστιτούτο Ψυχιατρικής, Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης του Βασιλικού Κολλεγίου του Λονδίνου αλλά και Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ) σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ) και τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά: Σε έρευνα του 2014 φάνηκε ότι περισσότεροι από τους μισούς εφήβους ηλικίας 11, 13 και 15 ετών (54,5%) περνούσαν κατά μέσο όρο, τουλάχιστον 5 ώρες την ημέρα σε ηλεκτρονικές συσκευές με οθόνη ενώ σύμφωνα με τη συνολική βαθμολογία στην κλίμακα εξάρτησης από το ίντερνετ, συμπτώματα εξάρτησης εμφάνιζε ένας στους 7 μαθητές ηλικίας 15 ετών (Κοκκέβη Ά., Σταύρου Μ., Καναβού Ε., Φωτίου Α. 2015). Το εν τρίτο των εφήβων παραδέχεται στις έρευνες ότι αμελεί να ασχοληθεί με τις υποχρεώσεις του εξαιτίας του διαδικτύου.
Το πρόβλημα γίνεται αισθητό συνήθως στην εφηβεία αλλά στην ουσία ξεκινά πολύ νωρίτερα, από την ηλικία των 2-3 ετών, οπότε και τα παιδιά αρχίζουν να εξοικειώνονται με τη χρήση smartphone και tablet των γονιών τους.
Κατανόηση κάλυψης βαθύτερων αναγκών μέσω της χρήσης κινητών τηλεφώνων
Στην περίπτωση που οι γονείς εντοπίσουν μία προβληματική χρήση του κινητού τηλεφώνου και προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, είναι καλό να προσπαθήσουν πρώτα να κατανοήσουν ορισμένες πτυχές του. Η πρώτη αφορά στις πιθανές επιπτώσεις της εξάρτησης αυτής, η γνώση των οποίων μπορεί να κινητοποιήσει το γονιό ακόμη περισσότερο αλλά και να τον βοηθήσει να επιχειρηματολογήσει απέναντι στο παιδί.
Είναι επίσης σημαντικό να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε ποιες βαθύτερες ανάγκες προσπαθεί να καλύψει ο έφηβος μέσω της χρήσης του κινητού τηλεφώνου. Είναι αλήθεια ότι τα κινητά τηλέφωνα καλύπτουν διάφορες ανάγκες αλλά και δημιουργούν πολλάκις ψευδείς, νέες:
- Τείνουν να αντικαταστήσουν τις φυσικές ανάγκες των παιδιών για παιχνίδι, για εξερεύνηση, για περιπέτεια.
- Καλύπτουν την ανάγκη για κοινωνική αλληλεπίδραση, υποκαθιστώντας την κατά πρόσωπο επικοινωνία και διευκολύνοντας έτσι πολλές φορές την προσέγγιση. Πολλά εσωστρεφή άτομα επωφελούνται μέσω της χρήσης του διαδικτύου ενώ ταυτόχρονα οι έφηβοι νιώθουν σε επίπεδο επικοινωνίας ότι έχουν την “άνεση” ή την “ελευθερία” της διαρκούς διαθεσιμότητας.
- Καλύπτουν την ανάγκη για εύκολη και άμεση πρόσβαση στην πληροφορία.
Η ευκολία μέσα από την οποία αποκτούν τις εκάστοτε πληροφορίες, σε συνδυασμό με την άνθιση των social media και στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης, έδωσε χώρο στα νέα επαγγέλματα, όπως οι influencers, που γοητεύουν πολλές φορές τους νέους, καθώς δίνουν την αίσθηση μίας ακόμη εύκολης λύσης για γρήγορο χρήμα και αναγνωρισιμότητα χωρίς κόπο και εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Η οικονομική κρίση και η απαξίωση της μόρφωσης και των επαγγελμάτων έχουν εντείνει την ανάγκη για παρόμοιες διεξόδους.
Παράλληλα, αυτό καταδεικνύει και την ανάγκη κάλυψης εσωτερικευμένων ναρκισσιστικών αναγκών μέσω της προβολής ενός συγκεκριμένου μοντέλου ζωής που αφορά στη διασκέδαση, την καλοπέραση και ένα συγκεκριμένο lifestyle, παρόλο που αυτό πολλές φορές δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η συλλογή “like” είναι πλέον η επιβεβαίωση της αξίας του εαυτού μέσα από την οποία τονώνεται η αυτοπεποίθηση.
Κάπως έτσι καλύπτονται και ποικίλες ανασφάλειες που αφορούν στην εξωτερική εμφάνιση του εφήβου. Η εικόνα μπορεί πλέον να τροποποιηθεί καταλλήλως και να προβληθεί κατά το δοκούν. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας έχουν συμπεριλάβει πλέον ρυθμίσεις που αφορούν ειδικά στην επεξεργασία εικόνας για το Instagram.
Η εταιρεία Dove προέβαλε σχετικά πρόσφατα πολύ στοχευμένα το πρόβλημα αυτό σε μία διαφήμιση. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε και η οποία αποκαλύπτει την έκταση του ζητήματος και στην Ελλάδα, το 93% των κοριτσιών 14-17 ετών δήλωσαν ότι θα χρησιμοποιούσαν φίλτρα ή εφαρμογή στη selfie τους που θα τους κάνει να φαίνονται πιο όμορφες (Dove Self Esteem Project).
Πέρα από τους έφηβους, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι γονείς καλύπτουν την ανάγκη τους να επικοινωνήσουν με το παιδί, να το εντοπίσουν ανά πάσα στιγμή και να επιτύχουν περισσότερη ασφάλεια.
Πολλές φορές χρησιμοποιούν επίσης τα κινητά τηλέφωνα και ως μέσο απασχόλησης των παιδιών, προκειμένου να ασχοληθούν εκείνοι με κάτι άλλο.
Συμβουλές για τους γονείς
Με βάση όλα αυτά υπάρχουν ήδη θεραπευτικές προτάσεις αναφορικά με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων, όπως η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία ή ακόμη και προτάσεις συνταγογράφησης αντικαταθλιπτικών.
Προτεραιότητα όμως δίνεται σίγουρα στη συμβουλευτική των γονέων. Το ζήτημα ξεκινάει από τον τρόπο με τον οποία θα προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε με τον έφηβο.
Ένας πιθανός τρόπος επικοινωνίας είναι ανοίγοντας συζήτηση για θέματα που τον ενδιαφέρουν.
Αντί να τους δείχνετε τη δυσαρέσκειά σας, δείξτε ενδιαφέρον.
Αντί να τους υποδείξετε κάτι, αφήστε τους να το “ανακαλύψουν” μόνοι, μέσα από ερωτήσεις.
Αντί να επικρίνετε, χρησιμοποιήστε ένα δικό σας παράδειγμα και προσπαθήστε να τον βοηθήσετε να εξάγει μόνος του το ίδιο συμπέρασμα ή να προβληματιστεί. Χρησιμοποιήστε ερωτήσεις, όπως:
- Γιατί χρειάζεσαι το smartphone;
- Ποιους τρόπους επικοινωνίας χρησιμοποιείς;
- Ποιες εφαρμογές χρησιμοποιείς και για ποιο λόγο;
- Πόσο χρόνο χρειάζεσαι;
- Μπορείς να μου δείξεις πως λειτουργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
- Πώς μπορώ να προστατέψω την ιδιωτικότητά μου;
- Πως μπορώ να τροποποιήσω μια εικόνα και να επιλέξω πως θα παρουσιάζεται ο εαυτός μου στο διαδίκτυο;
Από εκεί και πέρα, οι συμβουλές προς τους γονείς θα μπορούσαν να χωριστούν σε τέσσερις διαφορετικούς πυλώνες:
Α. Ο πρώτος πυλώνας αφορά στην “πρόληψη”:
Οι γονείς οφείλουν να αναθεωρήσουν την ηλικία στην οποία θα επιτρέψουν στο παιδί να χρησιμοποιήσει ή και μετέπειτα να αποκτήσει το δικό του smartphone.
Όταν πάρουν την απόφαση αυτή, είναι σημαντικό να καταστήσουν σαφές ότι ο βασικός λόγος για τον οποίο παρέχετε στο παιδί τη δυνατότητα να έχει κινητό είναι η ασφάλειά του και η επικοινωνία μαζί σας και όχι η διασκέδαση, η πρόσβαση στην πληροφορία και το διαδίκτυο γενικά ή η επικοινωνία με τους φίλους του. Είναι χρήσιμο να χρησιμοποιήσετε συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως π.χ. ότι όταν βγαίνει, το κινητό του πρέπει να είναι φορτισμένο κι ανοιχτό, ώστε να είναι εφικτή η επικοινωνία μαζί σας. Το να αρνηθεί να απαντήσει θα πρέπει να επιφέρει κυρώσεις.
Β. Ο δεύτερος πυλώνας αφορά στη σχέση των ίδιων των γονιών με το κινητό τηλέφωνο:
Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να αποτελέσουν το “καλό παράδειγμα”. Δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε ή να κριτικάρουμε κάτι το οποίο το κάνουμε οι ίδιοι. Είναι σημαντικό οπότε να αναθεωρήσουμε και να ρυθμίσουμε πρωτίστως τη δική μας σχέση με το κινητό, περιορίζοντας το χρόνο που αφιερώνουμε σε αυτό αλλά και τη διαρκή διαθεσιμότητά μας, βάζοντας το π.χ. σε αθόρυβη λειτουργία.
Οι γονείς πολλές φορές επιτρέπουν την πρόσβαση σε ηλεκτρονικές συσκευές για να ησυχάσει το παιδί και οι ίδιοι, χτίζοντας όμως έτσι συνήθειες που δύσκολα ανατρέπονται.
Επιπλέον, η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει σε αύξηση της απασχόλησης των γονιών, έντονη εργασία και άγχος, με αποτέλεσμα να μειώνουν ολοένα το χρόνο με τον οποίο περνάνε με τους εφήβους.
Μεγάλη σημασία δίνεται σε όλες τις έρευνες στην ανάπτυξη εξωτερικών δραστηριοτήτων και στο δημιουργικό χρόνο με το παιδί. Γενικά είναι σημαντικό να δίνονται ευκαιρίες στον έφηβο για να αποκτήσει εμπειρίες, να γίνει πιο ενεργητικός και να ανακαλύψει τον κόσμο.
Στα πλαίσια αυτά, μπορούμε να εισάγουμε την έννοια της προσπάθειας και της επιβράβευσης. Είναι σημαντικό για τους εφήβους να βιώσουν την ευχαρίστηση που προκύπτει μέσα από μία προσωπική κατάκτηση και η οποία είναι πιο έντονη από την “έτοιμη” πληροφορία του διαδικτύου.
Τέλος, είναι σημαντικό να μετατρέχουμε τη χρήση του υπολογιστή σε οικογενειακή δραστηριότητα, παρέχοντας έτσι την πρόσβαση στο διαδίκτυο αλλά ελεγχόμενα και όχι μέσω του κινητού τηλεφώνου. Προτείνετε να έχουμε τους υπολογιστές σε κοινόχρηστους χώρους και όχι στην κρεβατοκάμαρα, έτσι ώστε τα παιδιά να γνωρίζουν ότι, ενώ οι γονείς τους θα έπρεπε να σέβονται τον ιδιωτικό τους χώρο, μπορούν επίσης οποιαδήποτε στιγμή να ρίξουν μια ματιά σε αυτό που κάνουν. Αυτό επίσης τους αποτρέπει από το να μένουν ξάγρυπνοι όλες τις ώρες στέλνοντας μηνύματα ή παίζοντας.
Γ. Η κατανόηση είναι ο τρίτος πυλώνας:
Προσπαθήστε να δημιουργήσετε στον έφηβο μία αίσθηση κατανόησης, ειλικρίνειας και ασφάλειας, ώστε να μπορεί να το αναφέρει αμέσως αν αντιληφθεί ότι οτιδήποτε σε σχέση με το διαδίκτυο τον κάνει να νιώθει άβολα.
- Ενημερώστε το παιδί για τους κινδύνους του διαδικτύου. Δείξτε ότι δεν το απορρίπτετε αλλά ότι απλά προσπαθείτε να το συμβουλέψετε.
- Υπενθυμίστε στον έφηβο ότι όσα διαβάζει στο διαδίκτυο μπορεί να μην είναι αλήθεια. Μιλήστε του για τη δύναμη της εικόνας, χρησιμοποιήστε παραδείγματα που αφορούν σε δικές του πράξεις.
- Γενικά είναι καλό να συζητήσετε μαζί του για τις ανάγκες τις οποίες προσπαθεί να καλύψει μέσω της χρήσης του κινητού.
- Συζητείστε μαζί τους για τις επαγγελματικές του ανησυχίες και βοηθήστε τον να ασχοληθεί με πτυχές της ζωής του που είναι σημαντικές, όπως η μόρφωσή του ή το επαγγελματικό του μέλλον.
Όσον αφορά στην επικοινωνία τους με συνομηλίκους, βοηθήστε τον να προβληματιστεί για τις κοινωνικές του σχέσεις, να συζητήσει μαζί σας για τους φίλους του, τις ερωτικές του ανησυχίες και να δείτε κατά πόσο ένας έφηβος έχει την ικανότητα να κάνει και να διατηρεί σημαντικές σχέσεις με τους άλλους. Μπορείτε να τον παροτρύνετε να επιδιώξει ο ίδιος και άλλες μορφές επικοινωνίας και προσέγγισης.
Ένας τομές που είναι πολύ σημαντικός, είναι η εικόνα που έχει ο έφηβος για τον εαυτό του. Σε ορισμένες μελέτες, η υπερβολική χρήση του κινητού τηλεφώνου συνδέθηκε με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως για παράδειγμα με χαμηλή αυτοεκτίμηση ή αντίθετα με ανάγκη για υπερβολική- έντονη εξωστρέφεια. Ο γονιός καλείται να συζητήσει με τον έφηβο για τα θέματα αυτά και να προσπαθήσει να τον βοηθήσει να δομήσει μία σταθερή προσωπικότητα.
Είναι σημαντικό να του τονίσουμε τη σημασία της αληθινής εικόνας, τόσο όσον αφορά στην εξωτερική του εμφάνιση όσο και γενικά στα στοιχεία προσωπικότητας που προβάλλονται. Για να το κάνουμε αυτό, χρειάζεται να εξηγήσουμε το λόγο, ότι δηλαδή με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζουμε ότι οι άλλοι θα μας εκτιμήσουν για αυτό που πραγματικά είμαστε. Παράλληλα πρέπει να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση όσον αφορά στα ζητήματα αυτά, ώστε να βιώσει την ασφάλεια και τη δύναμη που χρειάζεται.
Δ. Μαζί με όλα αυτά, τέλος, η οριοθέτηση είναι υψίστης σημασίας.
Είναι πολύ σημαντικό να αποφασίσετε ποιο όριο μπορείτε να τηρήσετε άκαμπτα και σταθερά, ακόμη κι αν αυτό είναι μόνο ένα. Η σταθερότητα των ορίων είναι πολύ σημαντική, οπότε δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθήσετε να θέσετε 10 όρια, αν δεν είστε σίγουροι ότι δε θα οπισθοχωρήσετε.
Εξηγείστε στον έφηβο τους λόγους για τους οποίους ζητάτε κάποια όρια αντί να τα θέσετε δογματικά. Δεδομένου ότι η εφηβεία είναι μια περίοδος αμφισβήτησης και αντίδρασης απέναντι στους γονείς, το να απαγορεύσουμε απλώς σε έναν έφηβο τη χρήση μιας συσκευής, μπορεί να προκαλέσει μεγάλες συγκρούσεις που καταστρέφουν τις σχέσεις εμπιστοσύνης και φροντίδας με τον γονιό.
Όσο σημαντική κι αν είναι η οριοθέτηση, το κύριο μέσο που χρησιμοποιούμε είναι η διαπραγμάτευση και οι συμφωνίες.
Πολλοί ειδικοί προτείνουν ακόμη και τη σύνταξη ενός συμβολαίου από κοινού με τους εφήβους για τη χρήση της τεχνολογίας, στο οποίο μπορούμε να προτρέψουμε τον έφηβο να σκεφτεί και τις δικές του επιθυμίες όσον αφορά στη δική μας σχέση με τα μέσα αυτά.
Διαπραγματευτείτε τον αποδεκτό χρόνου που δαπανάται για τα κινητά τηλέφωνα, προσπαθώντας να προσδιορίσετε το χρόνο που είναι όντως “απαραίτητος”.
Προσδιορίστε με σαφήνεια τα χρήματα που του διαθέτετε για το κινητό τηλέφωνο. Επιλέξτε μία οικονομική συσκευή και ένα μηνιαίο πρόγραμμα με συγκεκριμένες κλήσεις και γραπτά μηνύματα.
Μπορείτε να επιβάλετε τουλάχιστον την απενεργοποίηση του κινητού τηλεφώνου πριν από τον ύπνο.
Είναι σημαντικό στο σπίτι να υπάρχουν φορές που όλα τα κινητά θα είναι στο αθόρυβο ή κλειστά και τα σταθερά στον αυτόματο τηλεφωνητή. Οι ώρες των γευμάτων π.χ. θα πρέπει να είναι χρόνος αφιερωμένος στην οικογένεια.
Πολλοί ειδικοί προτείνουν, να έχουν και οι γονείς πρόσβαση στα προσωπικά profiles των παιδιών τους στα social media, εξηγώντας πως αυτό γίνεται για λόγους ασφαλείας και όχι ελέγχου.
Στις διακοπές κάντε το πείραμα: απενεργοποιείστε το ίντερνετ, αφήστε το κινητό στο ξενοδοχείο το βράδυ. Πάρτε στο χέρι ένα βιβλίο αντ’ αυτού στην παραλία.
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η «παιδεία για τα Μέσα» (media literacy) είναι επιτακτική ανάγκη και αφορά τόσο στη γνώση του χειρισμού αλλά και στη γνώση του έλλογου χειρισμού τους.
Οι έφηβοι βιώνουν τα συναισθήματα διαφορετικά από τους ενήλικες
Αρθρογράφος: ΕΛΕΝΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΠΟΥΡΚΑ
Πηγή άρθρου: Η Πύλη της Ψυχολογίας ( Psychology.gr )
Στη εφηβεία ορισμένες συμπεριφορές μπορεί να κάνουν τους γονείς να αρχίσουν να ανησυχήσουν όταν υπερβαίνουν το εύρος του “φυσιολογικού”.
Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται μεθοδικοί τρόποι διαχείρισης συμπεριφοράς που μπορούν να επιδείξουν οι έφηβοι, ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να διαφοροποιηθούν αλλά και πώς μπορούν να διαχειρίζονται ορισμένες καταστάσεις, έτσι ώστε να μετατραπούν σε ευτυχισμένους και επιτυχημένους ενήλικες.
Εφηβική συμπεριφορά: γιατί είναι διαφορετική;
Η ανατροφή ενός παιδιού δεν είναι ποτέ εύκολη και οι γονείς το γνωρίζουν αυτό. Το να φτάσουμε στην εφηβεία συνοδεύεται από πολλές περίεργες συμπεριφορές αλλά και προβλήματα, οι γονείς μπορεί να εξαντληθούν και να ανησυχήσουν. Για παράδειγμα, οι έφηβοι συχνά χάνονται τη νύχτα και οι γονείς μένουν ξύπνιοι και τους περιμένουν, ανησυχώντας για το που βρίσκονται, με ποιους είναι και τι μπορεί να κάνουν.
Η απόγνωση μπορεί να εμφανιστεί όταν αποτυγχάνουν οι προσπάθειες επικοινωνίας, για παράδειγμα όταν οι έφηβοι σταματούν να απαντούν στο τηλέφωνο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αργότερα, αυτή η κατάσταση μπορεί να μετατραπεί σε μια συμπεριφορά παρορμητική και απερίσκεπτη.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι έφηβοι διαφέρουν από τους ενήλικες. Πιο συγκεκριμένα, ο εγκέφαλος ενός εφήβου εξακολουθεί να αναπτύσσεται σταδιακά, επομένως οι πληροφορίες θα επεξεργάζονται διαφορετικά συγκριτικά με έναν ώριμο εγκέφαλο ενός ενήλικα.
Το τμήμα του εγκεφάλου που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση των συναισθημάτων, των αποφάσεων, της λογικής και της αναστολής αναδομείται κατά την εφηβεία, σχηματίζοντας νέες συνάψεις με απίστευτη ταχύτητα.
Παρά το γεγονός ότι ένας έφηβος μπορεί να είναι… ψηλότερος από έναν ενήλικα και μπορεί ακόμη και να φαίνεται πολύ ώριμος σε ορισμένες απόψεις, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν μπορεί να σκέφτεται τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο όπως ένας ενήλικας.
Οι ορμόνες που παράγονται κατά τις σωματικές αλλαγές της εφηβείας μπορούν να περιπλέξουν ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Όλες αυτές οι βιολογικές διαφορές μεταξύ εφήβων και ενηλίκων δεν δικαιολογούν τη συμπεριφορά τους ούτε απαλλάσσουν τους εφήβους από την ευθύνη για τις πράξεις τους. Επίσης, η κατανόηση της ανάπτυξης των εφήβων μπορεί να βοηθήσει στην εύρεση τρόπων για τους ενήλικες ώστε να παραμείνουν στο πλευρό τους και να τους υποστηρίξουν στο να ξεπεράσουν τα προβλήματα τους.
Είναι σημαντικό για τους ενήλικες να θυμούνται ότι οι έφηβοι είναι άτομα, με συμπάθειες και αντιπάθειες. Ανεξάρτητα από το πώς αντιδρούν και συμπεριφέρονται οι έφηβοι, οι ενήλικες πρέπει να καταλάβουν ότι θα συνεχίσουν να χρειάζονται προσοχή και αγάπη από τους γονείς.
Πότε οι τυπικές συμπεριφορές γίνονται προβληματικές;
Καθώς οι έφηβοι αρχίζουν να διεκδικούν την ανεξαρτησία τους και να βρίσκουν τη δική τους προσωπικότητα, πολλοί βιώνουν αλλαγές συμπεριφοράς που μπορεί να φαίνονται παράξενες και απρόβλεπτες στους ενήλικες. Έτσι, οι γονείς παρατηρούν πώς τα παιδιά τους αποκτούν παρορμητικές, επαναστατικές και απογοητικευτικές συμπεριφορές, παίρνοντας πολλές φορές αποφάσεις με λάθος τρόπο.
Όσο δύσκολες κι αν είναι αυτές οι καταστάσεις για τους γονείς, πρέπει να καταλάβουν ότι αυτές είναι φυσιολογικές ενέργειες των εφήβων. Ένας προβληματικός έφηβος, από την άλλη πλευρά, θα παρουσιάσει προβλήματα συμπεριφοράς, συναισθηματισμού ή μάθησης.
Το να συμβαδίζουν με τη μόδα είναι σημαντικό για τους εφήβους, επομένως η αλλαγή της εμφάνισης τους μπορεί να είναι μια τυπική αντίδραση, φορώντας προκλητικά ρούχα για να τραβήξουν την προσοχή ή να καταφύγουν σε διάφορες άλλες αλλαγές, όπως το βάψιμο των μαλλιών τους.
Αντεπιχειρήματα και επαναστατική συμπεριφοράς
Καθώς οι έφηβοι αρχίζουν να αναζητούν την ανεξαρτησία τους, θα μαλώνουν συχνά με τους γονείς, θα έχουν πάντα αντι-επιχειρήματα και θα συμπεριφέρονται επαναστατικά. Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστούν προβληματικές συμπεριφορές και τα προειδοποιητικά σημάδια πρέπει να γίνουν αντιληπτά.
Οι αναπτυξιακές αλλαγές οδηγούν σε εναλλαγές της διάθεσης των εφήβων, επίσης, θα έχουν ευερέθιστη συμπεριφορά και θα αντιμετωπίζουν συχνά δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων.
Οι γρήγορες αλλαγές προσωπικότητας, η πτώση των βαθμών, η επίμονη θλίψη, το άγχος ή τα προβλήματα ύπνου μπορεί να υποδηλώνουν κατάθλιψη, εκφοβισμό ή άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Επιπλέον, οι γονείς πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη κάθε συζήτηση που έχουν με τους εφήβους σχετικά με την αυτοκτονία.
Κατανάλωση αλκοόλ ή απαγορευμένων ουσιών
Οι περισσότεροι έφηβοι θα δοκιμάσουν αλκοολούχα ποτά και τσιγάρα. Πολλοί από αυτούς θα δοκιμάσουν ακόμα και απαγορευμένες ουσίες. Η ειλικρινής και ανοιχτή συζήτηση με τους εφήβους για τα ναρκωτικά, τον καπνό και το αλκοόλ είναι ένας τρόπος με τον οποίο οι γονείς μπορούν να διασφαλίσουν ότι τα προβλήματα δεν θα εξελιχθούν. Όταν η κατανάλωση αυτών των ουσιών γίνεται συχνά, είναι απαραίτητη η εξειδικευμένη βοήθεια, γιατί πρόκειται για κατάχρηση ουσιών ή και για εθισμό.
Η προτεραιότητα της φιλίας
Οι φίλοι γίνονται εξαιρετικά σημαντικοί για τους εφήβους, έχοντας μεγάλη επιρροή απο το περίγυρο τους στις επιλογές που θα κάνουν. Καθώς οι έφηβοι εστιάζονται στους φίλους που έχουν, θα απομακρυνθούν περισσότερο από την οικογένεια τους. Υπάρχει ο κίνδυνος οι φίλοι να ενθαρρύνουν την αρνητική συμπεριφορά και οι κανόνες να μην τηρούνται πλέον χάνοντας κάθε ισορροπία, διαπράττοντας ακόμη και εγκλήματα.
Διαχείριση
Οι γονείς έχουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των προβλημάτων που έχουν οι έφηβοι, γι’ αυτό πρέπει να γνωρίζουν πώς να αντιμετωπίζουν αυτές τις καταστάσεις.
Τα πρώτα βήματα που πρέπει να γίνουν αναφέρονται στην εύρεση τρόπων αντιμετώπισης στη διαχείριση συναισθηματικών βιωμάτων, έτσι ώστε να επικεντρωθούν στις τρέχουσες ανάγκες των εφήβων.
Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι έχουν ισχυρή επιρροή στους εφήβους και ότι οι θετικές συζητήσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές για τη μείωση του άγχους. Πρέπει να βρεθούν κοινά θέματα προς συζήτηση, αργότερα θα ανοίξουν και άλλα πιο ευαίσθητα θέματα. Οι ενήλικες θα πρέπει να ακούσουν χωρίς να κρίνουν και ίσως χρειάζεται να αποδεχτούν και να διαχειριστούν την απόρριψη. Υπάρχει περίπτωση οι έφηβοι να ανταποκριθούν με θυμό, εκνευρισμό ή άλλες αρνητικές αντιδράσεις, όμως θα πρέπει να διατηρηθεί η ηρεμία. Αργότερα άλλωστε, η σχέση ενήλικου-εφήβου μπορεί να δοκιμαστεί ξανά.
Οι γονείς θυμωμένων, βίαιων και επιθετικών εφήβων πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση. Για πολλούς εφήβους συχνά υποδηλώνουν άλλα συναισθήματα όπως απογοήτευση, αμηχανία, θλίψη, φόβο, ντροπή ή ευαλωτότητα.
Οι γονείς πρέπει να καταλάβουν τι κρύβεται πίσω από το θυμό για να το αντιμετωπίσουν με εποικοδομητικό τρόπο. Για παράδειγμα, πρέπει να τεθούν όρια, κανόνες και συνέπειες.
Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι γονείς να κατανοήσουν προβληματικές συμπεριφορές κατά την ανάπτυξη του εφήβου.
