Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου
Στην Ελλάδα ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ (εξόριστος από τη χώρα από τις 25 Μαρτ. 1924-ανακήρυξη της Δημοκρατίας, 13 Απρ. επικύρωση με δημοψήφισμα) επιστρέφει μετά από (νόθο) δημοψήφισμα (3 Νοεμβρίου 1935). Στις εκλογές του 1936 το αποτέλεσμα ήταν: βενιζελικοί 142 έδρες - αντιβενιζελικοί 143 έδρες, πράγμα που απέδειξε πως το δημοψήφισμα λίγους μήνες πριν είχε βγάλει νόθο αποτέλεσμα (97,80% υπέρ της παλινόρθωσης της βασιλείας!). Το Κ.Κ.Ε., με 15 έδρες, θα έπαιζε ρόλο ρυθμιστή της κατάστασης. Στο αδιέξοδο δίνεται λύση με υπηρεσιακή κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Δεμερτζή.
(Μάρτιος 1936 πεθαίνει στο Παρίσι ο Ελευθέριος Βενιζέλος)
Απρίλιος 1936 πεθαίνει αιφνίδια ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος
Δεμερτζής. Τότε πραξικοπηματικά ο βασιλιάς διορίζει πρωθυπουργό τον
υπουργό στρατιωτικών Ιωάννη Μεταξά, γνωστό στο παλάτι για την
αντικοινοβουλευτική και αντικομμουνιστική ιδεολογία του.
Ο λαός αντιδρά με μεγάλης έκτασης απεργίες. η απεργία καπνεργατών της Θεσσαλονίκης μετατρέπεται σε πανελλαδική.
Στη σύγκρουση της Χωροφυλακής με τους απεργούς έπεσε νεκρός το πρώτο θύμα, ο
νεαρός Τάσος Τούσης.
Ο Τάσος Τούσης (όρθιος αριστερά) με την οικογένειά του
Κ. Παπαβασιλείου (Απεργός):
"Στη γωνία Εγνατίας και Συγγρού ήταν ένα
ξενοδοχείο, που χτιζόταν. Ξηλώνου΅ε ΅ια πόρτα και τον βάζου΅ε επάνω... Εγώ, ο
Ασπρίδης, ο Σαββίδης, ο Βεκίδης Ζαφίρης και ο Χατζηδή΅ος. Παίρνου΅ε το νεκρό,
δυο ΅προστά, δυο πίσω και πηγαίνου΅ε κατ' ευθείαν στην οδό Βενιζέλου... Μόλις
φτάσα΅ε στην Εγνατία ΅ε διαταγή του Ντάκου άρχισαν ο΅αδικά πυρά οι χωροφύλακες.»
Πάνω στην πόρτα ξαπλωμένο τον βρήκε η μάνα του. Η παρακάτω φωτογραφία που
δημοσιεύτηκε έδωσε έμπνευση στο Γιάννη Ρίτσο να γράψει το αριστούργημά του, τον
"Επιτάφιο"...
Τα γεγονότα αυτά ήταν η αφορμή για να επιβληθεί η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936, με δικτάτορα τον Ιωάννη Μεταξά και σύμφωνο το βασιλιά και την Αγγλία, με την οποία διατηρεί σχέσεις ο Γεώργιος Β΄ και τη συμβουλεύεται. Το πρόσχημα ήταν ο υποτιθέμενος "κομμουνιστικός κίνδυνος"! Διαλύθηκε η Βουλή και τα κόμματα και κυρίαρχο όργανο ήταν η φασιστική "Εθνική Οργάνωση Νεολαίας" (ΕΟΝ), που οργανώθηκε εκ των υστέρων με ευθύνη του Μεταξά. Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές ελέγχονταν αυστηρά, ενώ στα σχολεία γινόταν κατήχηση υπέρ της ένταξης των μαθητών στην ΕΟΝ.
Τα γραφεία της Ε.Ο.Ν. και το έμβλημα του φασισμού, κατά το ιταλικό πρότυπο...
Φασιστικός χαιρετισμός προς το δικτάτορα, ανάλογος με των Ιταλών φασιστών και των Γερμανών Ναζί
Διαπιστώνοντας διαρκώς την αδυναμία να προκαλέσει λαϊκή συναίνεση, προσπαθεί να προσελκύσει το λαό με φιλολαϊκά μέτρα, όπως λειτουργία του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ), που όμως είχε προγραμματιστεί από δημοκρατική κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου, και ρύθμιση των χρεών των αγροτών.
αγρότες σε ...αυθόρμητη παρέλαση!...
Ο υφυπουργός Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης έγινε φόβος και τρόμος κάθε δημοκράτη πολίτη. Δημοκράτες εκτοπίστηκαν σε ξερονήσια, βασανίστηκαν στα κρατητήρια της Ασφάλειας, λογοκρίνονταν όλες οι μορφές τέχνης και τα έντυπα και καίγονταν δημόσια τα βιβλία που θεωρούνταν ανατρεπτικά για το καθεστώς.
Φαλλαγγίτες παρελαύνουν με τη μαύρη στολή των φασιστών, κατά το ιταλικό πρότυπο...
Μαρτυρία ενός δάσκαλου κρατούμενου στη Γενική Ασφάλεια Αθηνών το 1938:
«Ένας από τους αγωνιστές... ο δάσκαλος Α. μου διηγήθηκε τα παρακάτω: Πιάστηκε από τη Γενική Ασφάλεια Αθηνών το 1938. Μόλις τον μετέφεραν στα κρατητήρια, τον παρέλαβε η ομάδα των δέκα βασανιστών και αφού τον έδειραν μέχρι αναισθησίας, τον έκλεισαν σ' ένα κελλί, χωρίς ψωμί και χωρίς νερό. Επί τέσσερις μέρες τον περιέλουζαν τρεις-τέσσερις φορές το 24ωρο με βρώμικα νερά... το νερό στέγνωνε επάνω του, τον έπιανε ψηλός πυρετός και έτρεμε ολόκληρος.
"Τόση, όμως, ήταν η δίψα μου − συνεχίζει − που περίμενα την ώρα που θα μού'ρριχναν τους κουβάδες με τα βρωμόνερα, για να βγάλω έξω τη γλώσσα μου και να δροσιστώ λίγο. ΄Υστερα άρχιζε πάλι ο ψηλός πυρετός και τα ρίγη και ακόμα μεγαλύτερη δίψα. Μέσα στην ομάδα των δέκα βασανιστών ήταν κι ένας αστυνόμος που παρίστανε "τον καλό" − συνηθισμένο κόλπο. Όταν λοιπόν ο κρατούμενος γινόταν πια ράκος από τα βασανιστήρια, πήγαινε τάχα "κρυφά", τον έβρισκε και του έλεγε: "Θέλω να σε εξυπηρετήσω, αλλά τι μπορώ να κάνω; Αυτοί έχουν σκοπό να σε σκοτώσουν. Δεν πρόκειται ν' αντέξεις. Εδώ λύγισαν άλλοι κι άλλοι πολύ πιο δυνατοί από σένα. Μήπως θέλεις να σου δώσω ένα πιστόλι ν' αυτοκτονήσεις; Κρυφά, όμως, να μη μας πάρει κανείς χαμπάρι, κι εκτεθώ κι εγώ. ΄Η... κάνε μια δήλωση να πας στο σπίτι σου κι έννοια σου, δεν πρόκειται να το μάθει κανείς."»
( Σπύρος Λιναρδάτος, 4η Αυγούστου, Θεμέλιο, Αθήνα 1988ε)
Μαρτυρία του Χρήστου Χριστακάκη, από τα μαρτύρια στα οποία τον υπέβαλαν οι βασανιστές του Μανιαδάκη στον Πύργο της Ηλείας:
«... Ήταν Σάββατο απόγευμα, στις 4 μ.μ. μια βδομάδα μετά τη σύλληψή μου, όταν είδα να ανοίγει η πόρτα του κρατητηρίου και να μπαίνουν μέσα 6-7 χωροφύλακες σπρώχνοντας μια κολώνα πάγο... Με διέταξαν να γδυθώ, αρνήθηκα. Μ' άρπαξαν τότε οι χωροφύλακες που συνόδευαν τον πάγο και μ' έγδυσαν με το ζόρι ύστερα από σκληρή πάλη, και έτσι τσίτσιδον με κάθισαν πάνω στον πάγο, τον οποίον και έδεσαν επάνω μου. ΄Ηταν τόσο φριχτό το κάψιμο πού ένιωσα στα πέντε πρώτα λεπτά που άρχισα να ουρλιάζω χωρίς να το θέλω, ύστερα έπαθα παραισθήσεις, νόμιζα πως ψηνόμουνα σε κάρβουνα, ότι αρπαχτικά πουλιά με σήκωναν ψηλά, ώσπου πια έπαψα να αισθάνομαι. Όταν το άλλο πρωί συνήλθα βρίσκονταν από πάνω μου 2-3 χωροφύλακες, οι οποίοι με τρίβαν με οινόπνευμα στην σπονδυλική στήλη και στο στήθος. Εκείνη δε την στιγμή είχε τελειώσει και ένας ορρός που μου είχαν κάνει. Όπως έμαθα αργότερα από έναν χωροφύλακα Κρητικό, που τις μέρες της νηστείας μου έφερε σοκολάτα και νερό κρυφά, το βράδυ εκείνο που βρισκόμουν σε αφασία με είχαν μεταφέρει στο μπαλκόνι του τμήματος που έβλεπε στον κεντρικό ασφαλτόδρομο με σκοπό να με πετάξουν κάτω και να πουν ότι αποπειράθηκα να δραπετεύσω και σκοτώθηκα. Την ώρα όμως που με είχαν στο μπαλκόνι ήλθε και στάθηκε από κάτω ο Δήμαρχος με το αυτοκίνητό του, από το οποίο κατέβασαν κάμποσες κάσσες με μπύρα. Κάθησαν στο Τμήμα, φάγαν και ήπιαν μέχρι το πρωί. Ο χρόνος αυτός ήταν αρκετός για να συνέλθω και να ζω. Έκτοτε πάσχω από ψύξη. Σκεπάζομαι τον χειμώνα με δέκα κουβέρτες και το καλοκαίρι με τρεις. Τον περισσότερο καιρό του χειμώνα είμαι άρρωστος και δεν μπορώ να εργάζoμαι...»
( Σπύρος Λιναρδάτος, ό.π.)
Ο φασισμός Η Ελλάδα στον πόλεμο και η κατοχή
Η γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας Η μάχη της Κρήτης
πηγές:
Φώντας Λάδης, "Γλυκέ μου εσύ δεν χάθηκες...", περιοδικό ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ
Σπύρου Λιναρδάτου, Από τον εμφύλιο στη χούντα, Παπαζήσης, Αθήνα
Σπύρος Λιναρδάτος, 4η Αυγούστου, Θεμέλιο, Αθήνα 1988ε
Β. Σκουλάτου-Ν. Δημακοπούλου-Σ. Κόνδη, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1983
επιστροφή: Μαθήματα Ιστορίας
Χαλούλος Παναγιώτης
Αύγουστος, 2017