Αντωνυμίες

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Αντωνυμίες ονομάζονται οι κλιτές λέξεις που χρησιμοποιούνται στο λόγο αντί των ονομάτων (ουσιαστικών ή επιθέτων).

Τα είδη των αντωνυμιών είναι:

1. προσωπικές,

2. δεικτικές,

3. οριστική ή επαναληπτική,

4. κτητικές

5. αυτοπαθητική,

6. αλληλοπαθητική,

7. ερωτηματικές,

8. αόριστες,

9. αναφορικές.

1. Προσωπικές αντωνυμίες : λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου.

α) πρόσωπο: ?γ?
β) πρόσωπο: σ?
γ) πρόσωπο: α?τός, ?κε?νος, ?δε κ.λπ.

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο

Ονομαστική ?γ? σ? – ?με?ς ?με?ς (σφε?ς)

Γενική ?μο?, μου σο?, σου (ο?) ?μ?ν ?μ?ν (σφ?ν)

Δοτική ?μοί, μοι σοί, σοι ο?, ο? ?μ?ν ?μ?ν σφίσι(ν)

Αιτιατική ?μέ, με σέ, σε (?) ?μ?ς ?μ?ς (σφ?ς)

2. Δεικτικές ονομάζονται οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούνται για να δείξουν κάτι αισθητό ή νοητό. Αυτές είναι οι εξής:

1. ο?τος, α?τη, το?το,

2. ?κε?νος, ?κείνη, ?κε?νο,

3. ?δε, ?δε, τόδε (= αυτός εδώ, αυτός δα,ο εξής),

4. τοιόσδε, τοιάδε, τοιόνδε ή τοιο?τος, τοιαύτη, τοιο?το(ν) (= τέτοιος),

5. τηλικόσδε, τηλικήδε, τηλικόνδε ή τηλικο?τος, τηλικαύτη, τηλικο?το(ν) (= τόσο μεγάλος),

Η αντωνυμία ο?τος, α?τη, το?το κλίνεται με τον ακόλουθο τρόπο:

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική	ο?τος	α?τη	το?το	ο?τοι	α?ται	τα?τα
Γενική	τούτου	ταύτης	τούτου	τούτων	τούτων	τούτων
Δοτική	τούτ?	ταύτ?	τούτ?	τούτοις	ταύταις	τούτοις
Αιτιατική	το?τον	ταύτην	το?το	τούτους	ταύτας	τα?τα
Κλητική	(?) ο?τος	(?) α?τη	-	-	-	-

Παρατηρήσεις:

1. Μόνο η δεικτική αντωνυμία ο?τος, α?τη, το?τοσχηματίζει κλητική στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος του ενικού αριθμού.

2. Η αντωνυμία ?κε?νος, ?κείνη, ?κε?νο κλίνεται ως τρικατάληκτο επίθετο της β? κλίσης

3. Το ουδέτερο των δεικτικών αντωνυμιών ο?τος, α?τη, το?το/ ?κε?νος, ?κείνη, ?κε?νο και ?δε, ?δε, τόδε δεν έχει ν.

Η αντωνυμία ?δε, ?δε, τόδε κλίνεται με τον ακόλουθο τρόπο:

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική ?δε ?δε τόδε ο?δε α?δε τάδε

Γενική το?δε τ?σδε το?δε τ?νδε τ?νδε τ?νδε

Δοτική τ?δε τ?δε τ?δε το?σδε τα?σδε το?σδε

Αιτιατική τόνδε τήνδε τόδε τούσδε τάσδε τάδε

Παρατήρηση:
Η αντωνυμία ?δε, ?δε, τόδε σχηματίστηκε από το άρθρο ?, ?, τ?μαζί με το εγκλιτικό δεικτικό μόριο δ? στο τέλος του. Κλίνεται όπως το άρθρο και οι άτονοι τύποι του παίρνουν τον τόνο του μορίου δέ.

3. Οριστική ή επαναληπτική αντωνυμία είναι η αντωνυμία α?τός, α?τή, α?τό.

Οριστική είναι, όταν χρησιμεύει για να ορίσει κάτι, να το ξεχωρίσει από τα άλλα και απαντά σε όλες τις πτώσεις.
π.χ.
Μετ? δ? τα?τα γενομένης τ?ς ?στερον στρατείας, ?ν α?τ?ς (=αυτός ο ίδιος όχι άλλος) Ξέρξης ?γαγεν.

Επαναληπτική είναι μόνο στις πλάγιες πτώσεις, όταν χρησιμεύει για να επαναλάβει κάτι για το οποίο έγινε λόγος πρωτύτερα
π.χ.
Κ?ρον δ? μεταπέμπεται ?π? τ?ς ?ρχ?ς, ?ς α?τ?ν (=δηλ. Κ?ρον ) σατράπην ?ποίησε κα? στρατηγ?ν δ? α?τ?ν ?πέδειξε πάντων.
Η αντωνυμία α?τός, α?τή, α?τό κλίνεται σαν τρικατάληκτο επίθετο της β? κλίσης σε -ος, -η, ον, χωρίς όμως το τελικό ν στο ουδέτερο του ενικού: α?τός, α?τή, α?τ? (γεν. α?το?, α?τ?ς, α?το?) κ.λπ.
Η αντωνυμία α?τός, όταν εκφέρεται μαζί με το άρθρο, σημαίνει ταυτότητα (? α?τ?ς = ο ίδιος)
π.χ.
Τ?ν γο?ν ?ττικ?ν ?κ το? ?π? πλε?στον δι? τ? λεπτόγεων ?στασίαστον ο?σαν ?νθρωποι ?κουν ο? α?το? α?εί.(οι ίδιοι πάντοτε)

4. Κτητικές ονομάζονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν σε ποιον ανήκει κάτι, δηλαδή ορίζουν κτήτορα.
Σχηματίζονται από τα θέματα των προσωπικών αντωνυμιών και έχουν αντιστοίχως τρία πρόσωπα:

Α? για ένα κτήτορα
α? πρόσωπο: ?μός, ?μή, ?μ?ν (= δικός μου, δική μου, δικό μου),
β? πρόσωπο: σός, σή, σ?ν (= δικός σου, δική σου, δικό σου),
γ? πρόσωπο: ?ός, ?ή, ??ν (= δικός του, δική του, δικό του).

Β? για πολλούς κτήτορες
α? πρόσωπο: ?μέτερος, ?μετέρα, ?μέτερον (= δικός μας, δική μας, δικό μας),
β? πρόσωπο: ?μέτερος, ?μετέρα, ?μέτερον (= δικός σας, δική σας, δικό σας),
γ? πρόσωπο: σφέτερος, σφετέρα, σφέτερον (= δικός τους, δική τους, δικό τους).

Παρατήρηση:
Οι κτητικές αντωνυμίες κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα επίθετα της β? κλίσης σε -ος, -η, -ον και -ος, -α, -ον. π.χ. ?μός, ?μή, ?μ?ν (όπως σοφός, σοφή, σοφόν) και ?μέτερος, ?μετέρα, ?μέτερον ( όπως δίκαιος, δικαία, δίκαιον).

5. Αυτοπαθητικές ονομάζονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν ότι το ίδιο υποκείμενο ενεργεί και συγχρόνως παθαίνει

ΚΛΙΣΗ α? προσώπου
	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	αρσενικό	θηλυκό
Γενική	?μαυτο?	?μαυτ?ς	?μ?ν α?τ?ν	?μ?ν α?τ?ν
Δοτική	?μαυτ?	?μαυτ?	?μ?ν α?το?ς	?μ?ν α?τα?ς
Αιτιατική	?μαυτ?ν	?μαυτ?ν	?μ?ς α?το?ς	?μ?ς α?τ?ς

β? προσώπου
	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	αρσενικό	θηλυκό
Γενική	σεαυτο?	σεαυτ?ς	?μ?ν α?τ?ν	?μ?ν α?τ?ν
Δοτική	σεαυτ?	σεαυτ?	?μ?ν α?το?ς	?μ?ν α?τα?ς
Αιτιατική	σεαυτ?ν	σεαυτ?ν	?μ?ς α?το?ς	?μ?ς α?τ?ς

γ? προσώπου
	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο
Γενική	?αυτο?	?αυτ?ς	-	?αυτ?ν ή σφ?ν α?τ?ν	?αυτ?ν ή σφ?ν α?τ?ν	-
Δοτική	?αυτ?	?αυτ?	-	?αυτο?ς ή σφίσιν α?το?ς	?αυτα?ς ή σφίσιν α?τα?ς	-
Αιτιατική	?αυτ?ν	?αυτ?ν	?αυτ?	?αυτο?ς ή σφ?ς α?το?ς	?αυτ?ς ή σφ?ς α?τ?ς	?αυτ?

Οι αυτοπαθητικές αντωνυμίες εξαιτίας της σημασίας τους συνηθίζονται μόνο στις πλάγιες πτώσεις. Οι τύποι του β? και γ? προσώπου και συχνά συναιρούνται: π.χ. σεαυτο? > σαυτο?, σεαυτ?ς > σαυτ?ς κ.λπ.

6. Αλληλοπαθητική ονομάζεται η αντωνυμία που φανερώνει ότι δύο ή περισσότερα πρόσωπα ενεργούν και παθαίνουν αμοιβαία.

Λόγω του ότι αναφέρεται σε δύο ή περισσότερα πρόσωπα δεν έχει ενικό αριθμό, έχει μόνο δυϊκό και πληθυντικό αριθμό. Δε συνηθίζεται στην ονομαστική αλλά μόνο στις πλάγιες πτώσεις. Έχει τρία γένη και κλίνεται όπως τα τρικατάληκτα επίθετα της β? κλίσης.

	Πληθυντικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο
Γενική	?λλήλων	?λλήλων	?λλήλων
Δοτική	?λλήλοις	?λλήλαις	?λλήλοις
Αιτιατική	?λλήλους	?λλήλας	?λληλα

7. Ερωτηματικές αντωνυμίες ονομάζονται οι αντωνυμίες που εισάγουν ερωτήσεις και είναι οι εξής:

1. τίς, τί (= ποιος;),

2. πότερος, ποτέρα, πότερον (= ποιος από τους δύο;),

3. πόσος, πόση, πόσον

4. πο?ος, ποία, πο?ον (= τι λογής, τι είδους;),

5. πηλίκος, πηλίκη, πηλίκον (= πόσο μεγάλος; ποιας ηλικίας;),

6. ποδαπός, ποδαπή, ποδαπ?ν (= από ποιον τόπο;),

7. πόστος, πόστη, πόστον (= τι θέση έχει σε μια αριθμητική σειρά πβ. δεύτερος, τρίτος κ.λπ.),

8. ποστα?ος, ποσταία, ποστα?ον (= σε πόσες μέρες;- πβ. τριτα?ος, τεταρτα?ος κ.λ.π).

Όλες οι ερωτηματικές αντωνυμίες είναι τρικατάληκτες και κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα σε -ος, -η, -ον, εκτός από την αντωνυμία τίς, τί που είναι τριγενής και δικατάληκτη και κλίνεται κατά τη γ΄ κλίση ως εξής:

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσενικό / θηλυκό	ουδέτερο	αρσενικό / θηλυκό	ουδέτερο
Ονομαστική	τίς	τί	τίνες	τίνα
Γενική	τίνος ή το?	τίνος ή το?	τίνων	τίνων
Δοτική	τίνι ή τ?	τίνι ή τ?	τίσι(ν)	τίσι(ν)
Αιτιατική	τίνα	τί	τίνας	τίνα

8. Αόριστες ονομάζονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν κάτι αόριστο, που δεν μπορεί κανείς ή δε θέλει να το ονομάσει. Οι αόριστες αντωνυμίες είναι οι εξής:

1. τ?ς, τ? (= κάποιος),

2. ? δε?να, ? δε?να, τ? δε?να,

3. ?νιοι, ?νιαι,?νια (= μερικοί).

ΚΛΙΣΗ	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσ/θηλυκό	ουδέτερο	αρσενικό / θηλυκό	ουδέτερο
Ονομαστική	τ?ς	τ?	τιν?ς	τιν? ή ?ττα
Γενική	τιν?ς ή του	τιν?ς ή του	τιν?ν	τιν?ν
Δοτική	τιν? ή τ?	τιν? ή τ?	τισ?(ν)	τισ?(ν)
Αιτιατική	τιν?	τ?	τιν?ς	τιν? ή ?ττα

Παρατηρήσεις:

1. Η αντωνυμία τίς, τ? είναι τριγενής και δικατάληκτη, κλίνεται κατά την τρίτη κλίση, τονίζεται σε όλες τις πτώσεις στη λήγουσα, έχει άτονους τους δεύτερους τύπους στον ενικό και διπλούς τύπους στην ονομαστική και αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου.

2. Η αντωνυμία δε?να δεν έχει εύχρηστο πληθυντικό και κλίνεται ή κατά την τρίτη κλίση (δε?να, δε?νος, δε?νι κ.λπ.) ή μένει άκλιτη.

3. Η αντωνυμία ?νιοι, ?νιαι, ?νια απαντά μόνο στον πληθυντικό και κλίνεται σαν τρικατάληκτο δευτερόκλιτο επίθετο.

Στις αόριστες αντωνυμίες ανήκουν και μερικά επίθετα που λέγονται επιμεριστικές αντωνυμίες, οι οποίες ονομάζονται έτσι διότι δηλώνουν επιμερισμό από ένα σύνολο δύο ή περισσότερων ουσιαστικών. Αυτές είναι οι εξής:

1. π?ς, π?σα, π?ν (= καθένας χωρίς καμία εξαίρεση),

2. ?καστος, ?κάστη, ?καστον (= καθένας),

3. ?λλος, ?λλη, ?λλο,

4. ο?δείς, ο?δεμία, ο?δ?ν ? μηδείς, μηδεμία, μηδ?ν (= κανείς),

5. ?μφότεροι, ?μφότεραι, ?μφότερα (= και οι δύο μαζί),

6. ?κάτερος, ?κατέρα, ?κάτερον (= καθένας από τους δύο),

7. ?τερος, ?τέρα, ?τερον (= άλλος, χρησιμοποιείται όταν έχουμε δύο ουσιαστικά),

8. ο?δέτερος, ο?δετέρα, ο?δέτερον ? μηδέτερος, μηδετέρα, μηδέτερον (= ούτε ο ένας ούτε ο άλλος),

9. ποσός, ποσή, ποσόν (= κάμποσος),

10. ποιός, ποιά, ποιόν (= κάποιας λογής),

11. ?λλοδαπός, ?λλοδαπή, ?λλοδαπ?ν (= από άλλο τόπο).

Κλίση	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο
Ονομαστική	ο?δε?ς	ο?δεμία	ο?δ?ν	ο?δένες
Γενική	ο?δεν?ς	ο?δεμι?ς	ο?δεν?ς	ο?δένων
Δοτική	ο?δεν?	ο?δεμι?	ο?δεν?	ο?δέσι(ν)
Αιτιατική	ο?δένα	ο?δεμίαν	ο?δ?ν	ο?δένας

Παρατηρήσεις:

1. Οι αντωνυμίες ο?δε?ς και μηδε?ς κλίνονται όπως το αριθμητικό ε?ς, μία, ?ν, αλλά στο αρσενικό γένος έχουν και πληθυντικό αριθμό: ο?δένες, μηδένες.

2. Όλες οι επιμεριστικές αντωνυμίες εκτός από το π?ς, π?σα πάσα, π?ν ? ο?δείς, ο?δεμία, ο?δ?ν και μηδείς, μηδεμία, μηδέν, κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα.

3. Η αντωνυμία π?ς, π?σα, π?ν χρησιμεύει και ως επίθετο: π.χ. π?σα ? πόλις (= ολόκληρη η πόλη).

9. Αναφορικές ονομάζονται οι αντωνυμίες με τις οποίες μια πρόταση αναφέρεται σε λέξη άλλης πρότασης ή σε όλο το περιεχόμενο της πρότασης αυτής και είναι οι εξής:

1. ?ς, ?, ? (= ο οποίος),

2. ?σπερ, ?περ, ?περ (= αυτός ακριβώς που),

3. στις, ?τις, ?,τι (= όποιος),

4. ?πότερος, ?ποτέρα, ?πότερον (= όποιος από τους δύο),

5. ?σος, ?ση, ?σον,

6. ?πόσος, ?πόση, ?πόσον (= όσος),

7. ο?ος, ο?α, ο?ον (= τέτοιος),

8. ?πο?ος, ?ποία, ?πο?ον(= όποιας λογής),

9. ?λίκος, ?λίκη, ?λίκον (= όσο μεγάλος),

10. ?πηλίκος, ?πηλίκη, ?πηλίκον (= όσο μεγάλος),

11. ?ποδαπός, ?ποδαπή, ?ποδαπ?ν (= από ποιον τόπο, σε πλάγια ερώτηση).

ΚΛΙΣΗ Ενικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο
Ονομαστική	?στις	?τις	?,τι	ο?τινες	α?τινες	?τινα ή ?ττα
Γενική	ο?τινος και ?του	?στινος	ο?τινος και ?του	?ντινων	?ντινων	?ντινων
Δοτική	?τινι και ?τ?	?τινι	?τινι και ?τ?	ο?στισι(ν)	α?στισι(ν)	ο?στισι(ν)
Αιτιατική	?ντινα	?ντινα	?,τι	ο?στινας	?στινας	?τινα ?ττα

Παρατήρηση:
Οι αναφορικές αντωνυμίες κλίνονται σαν τα τρικατάληκτα επίθετα της β΄ κλίσης. Η αναφορική αντωνυμία ?στις, ?τις, ?,τι σχηματίζεται από την αναφορική αντωνυμία ?ς, ?, ? και την αόριστη αντωνυμία τ?ς, τί. Κλίνεται ως προς τα δύο μέρη της και διατηρεί τον τόνο του α΄ συνθετικού.

ΚΛΙΣΗ Ενικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο	αρσενικό	θηλυκό		ουδέτερο
Ονομαστική	?σπερ	?περ	?περ	ο?περ		α?περ		?περ
Γενική	ο?περ	?σπερ	ο?περ	?νπερ		?νπερ		?νπερ
Δοτική	?περ	?περ	?περ	ο?σπερ		α?σπερ		ο?σπερ
Αιτιατική	?νπερ	?νπερ	?περ	ο?σπερ		?σπερ		?περ

Παρατήρηση:
α) Η αντωνυμία ?σπερ, ?περ, ?περ σχηματίζεται από την αντωνυμία ?ς, ?, ? και το άκλιτο εγκλιτικό μόριο π?ρ (= ακριβώς). Κλίνεται και τονίζεται μόνο το α΄ συνθετικό.

Σχολιάστε Ακύρωση απάντησης

Καλώς ήρθες !

ΣΕΛΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Kατηγορίες

Πρόσφατα άρθρα

Πρόσφατα σχόλια

Αρχείο

Μεταστοιχεία

Αντωνυμίες

Σχολιάστε Ακύρωση απάντησης

Καλώς ήρθες !

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

ΣΕΛΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Kατηγορίες

Πρόσφατα άρθρα

Πρόσφατα σχόλια

Αρχείο

Μεταστοιχεία